juni VLM over plattelandsmaatregelen Interview met zorgboerin Jeanine Janssen uit Maaseik binnen PDPO III

Transcriptie

1 Interview met zorgboerin Jeanine Janssen uit Maaseik VLM over plattelandsmaatregelen binnen PDPO III juni 2014 Interview met jonge landbouwers Nicolas en Benedict Wullepit 6-7 Networking for innovation in the RDP s 8

2 2 1 Foto 1: Madeliefjes Wim Bollein Foto voorpagina: Witloofzaad in bloei Beleidsdomein Landbouw en Visserij Beste lezer, De zomer is gearriveerd! Hopelijk betekent dit voor u een deugddoende vakantie. Voor het Vlaams Ruraal Netwerk waren de eerste maanden van 2014 goed gevuld. Zo trokken we door Vlaanderen langs verschillende stakeholders om onze planning en werking voor deze programmaperiode uit de doeken te doen. We hebben ook gekeken waar samenwerking mogelijk is en wat van ons verwacht wordt. Dit wordt nu geconcretiseerd in de verdere werking, dus laat ons zeker nog uw suggesties weten! Naast deze rondgang hebben we ook een studiedag onder de titel Landbouwer in de wereld georganiseerd. Midden juni trokken we namelijk naar Maaseik waar Jeanine Janssen ons heeft ontvangen op haar plantenkwekerij en zorghoeve Sint-Jansberg. Naast Jeanine kwamen nog een aantal andere sprekers toelichting geven over hoe landbouwers kunnen inspelen op maatschappelijke noden. Een verslag en foto s zijn zoals steeds te vinden op onze website. Verderop in deze nieuwsbrief vertelt Jeanine ons haar verhaal. Intussen hebben enkele enthousiaste jonge landbouwers gereageerd op onze oproep. U kunt een interview met twee van hen lezen in deze nieuwsbrief. Op onze website zullen regelmatig berichtjes, filmpjes, foto s, van al deze enthousiastelingen verschijnen. Neem dus zeker regelmatig een kijkje op hun pagina. Bent u ook een jonge landbouwer en wilt u ook uw ei kwijt? Neem dan zeker contact met ons op. In de loop van het najaar organiseert het Vlaams Ruraal Netwerk met het Agentschap en Departement Landbouw en Visserij in elke Vlaamse provincie een infosessie om de land- en tuinbouwers te informeren over het nieuwe GLB. Exacte data en locaties vindt u op onze website. Eind juni/begin juli worden de oproepen gelanceerd voor projecten onder de maatregel omgevingskwaliteit. In de provincie Vlaams-Brabant wordt deze oproep uitgesteld tot het najaar. Wat Leader betreft worden alle oproepen voor de opmaak van Lokale Ontwikkelingsstrategieën en de oprichting van Plaatselijke Groepen eveneens eind juni/begin juli gelanceerd. Hou zeker onze website in het oog! Last but not least: op 23 april 2014 werd PDPO III officieel ingediend bij de Europese Commissie. Nu is het wachten op opmerkingen, aanpassingen en een uiteindelijke beslissing (hopelijk tegen eind 2014). Veel leesplezier, Het Vlaams Ruraal Netwerk

3 Het feit dat we ons richten op mensen met autisme maakt ons speciaal 2 Op een mooie lentedag in mei trokken we naar Jeanine Janssen in Maaseik. Ze is tuinbouwster, deeltijds zorgcoördinator in een lagere school en sinds een aantal jaren ook zorgboerin. Het enthousiasme, de energie en de passie van Jeanine zinderen nog na. Dit is een dame die indruk maakt! Een terechte winnares van één van de prijzen van de wedstrijd Talent op het platteland 2014, als u het ons vraagt. Jeanine, we ontmoeten u hier aan de serres vol prachtige bloemen en planten. Kunt u ons wat meer vertellen over jullie bedrijf? Dit is eigenlijk het ouderlijk bedrijf van mijn man. Vroeger was het een gemengd bedrijf. Toen wij in 1988 het bedrijf hebben overgenomen zijn we volledig voor de perkplanten gegaan en werden de andere takken gestopt. Ondertussen, zoveel jaar later en in functie van onze zorghoeve, zijn we opnieuw begonnen met het kweken van tomaten en paprika s. We zijn ook met een zelfpluktuin gestart. Voor ons voelt dit eigenlijk heel fijn aan, alsof de cirkel rond is. Van gemengd bedrijf naar gespecialiseerd bedrijf en nu opnieuw richting gemengd. We gaan terug naar de situatie zoals ze was toen wij het bedrijf hebben overgenomen. Sinds enkele jaren bent u ook aan de slag als zorgboerin. Vanwaar die keuze? Onze dochter van 19 heeft zelf autisme. Toen de diagnose werd gesteld ben ik me hierin gaan verdiepen. Ik vond het schrijnend om te zien welke inhoud soms gegeven wordt in het buitengewoon onderwijs. Zo is het idee ontstaan om zelf een zinvolle invulling van de dag te geven aan mensen met autisme. Vroeger waren er vooral voorbeelden van zorghoeves in Nederland. Ondertussen zijn er ook in Vlaanderen heel wat zorgboeren en boerinnen. Voor we gestart zijn met onze zorghoeve hebben we ons vijf jaar lang geïnformeerd en voorbereid. In 2011 zijn we dan effectief aan de slag gegaan. Aanvankelijk vingen we twee mensen op plus onze eigen dochter. Tegenwoordig hebben we 27 mensen met autisme op ons bedrijf en uiteraard ook nog steeds onze dochter. We werken met maximaal 15 personen per voor- of namiddag. Er is heel wat interesse en we kunnen jammer genoeg niet iedereen opvangen die zich aanmeldt. Het feit dat we ons richten op mensen met autisme maakt ons speciaal. Dit trekt ook mensen aan van een eind verder. Welke taken voeren deze mensen uit op jullie bedrijf? Dat is heel divers. Het gaat van het verzorgen van de planten tot het borstelen van de vloeren in de serres en de loods, het klaarmaken van bestellingen We hebben een aantal paarden, konijnen en kippen. De verzorging van deze dieren behoort ook tot de taken. Daarnaast bieden we onder meer een aantal crea-, kook- en bewegingsactiviteiten aan. Wie graag wil meedoen, kan zich inschrijven, we verplichten niemand om deze workshops te volgen. Soms gaan we op uitstap met een groep. Zo zijn we al naar pretparken geweest, en ook karten stond al eens op het programma. Weten jullie hoe het verder gaat met de mensen eens ze geen zorg meer vragen bij jullie? In de drie jaar dat we bezig zijn, zijn er acht mensen opnieuw vertrokken om te werken of om een opleiding te volgen. Het is leuk om te weten dat ze iets hebben gevonden wat hen ligt. Hebben jullie nog plannen voor de toekomst? We willen het kweken van groenten verder uitbreiden. Ook zijn we van plan om studio s te bouwen voor mensen die zorg krijgen op ons bedrijf. Onze zoon heeft intussen te kennen gegeven dat hij misschien toch in het bedrijf wil stappen. Maar dat zien we later wel. Wij willen in elk geval nog een tijdje doorgaan! Bedankt en veel succes. 3 Meer informatie over de wedstrijd Talent op het platteland kunt u vinden op: Het verslag van de studiedag op het bedrijf van Jeanine staat op onze website: Foto 2: Jeanine Janssen Beleidsdomein Landbouw en Visserij

4 VLM over plattelandsmaatregelen binnen PDPO III Binnen PDPO II ( ) hebben de plattelandsmaatregelen betrekking op As 3 en As 4 (Leader) binnen het nieuwe PDPO ( ) spreken we over respectievelijk de maatregel omgevingskwaliteit en Leader. Voor dit interview zijn we langs gegaan bij de dienst Plattelandsbeleid van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM), met name bij Davy De Dobbeleer (beheersdienst voor LEADER), Nadine Vantomme (beheersdienst van As 3 binnen PDPO II en voorbereiding van de maatregel omgevingskwaliteit binnen PDPO III) en Paul Van Der Sluys (hoofd van de afdeling Platteland en Mestbeleid). In deze nieuwsbrief vindt u een ingekorte weergave van het interview de uitgebreide versie vindt u op onze website. Zijn jullie tevreden over de plattelandsmaatregelen binnen PDPO II? Davy: Zeker en vast. In totaal staat de teller op 344 projecten voor As 3 en 599 projecten voor As 4. West-Vlaanderen heeft bijvoorbeeld binnen As 4 ingezet op dorpskernvernieuwingen en dorpshuizen om zo een hefboomeffect te creëren (bijv. meer sociaal contact door een verbeterde dorpsomgeving). Andere provincies hebben op hun beurt meer ingezet op zachte projecten. Zo n verscheidenheid van projecten is voor ons moeilijker om te beheren, aan de andere kant heeft die verscheidenheid ook een meerwaarde. Er zijn zo veel verschillende projecten dat we van alles op de hoogte zijn, wat wel positief is. Paul: Dit wijst er ook op dat het platteland een zeer geïntegreerde aanpak vereist, het is breder dan landbouw alleen. Dit weerspiegelt zich in de verscheidenheid, zowel op sociaaleconomisch als op ecologisch vlak (ruraal ondernemerschap, sociale cohesie enz.). Als we zoeken naar de Leader-methodiek, dan was de bottom-up-werking het meest aanwezig in de Plaatselijke Groep Pajottenland. Dat heeft trouwens ook het Rekenhof in 2012 bevestigd. Kunnen jullie een project noemen dat er voor jullie uitspringt? Nadine: Het is moeilijk om er één uit te kiezen. Ik wil graag een aantal projecten rond jeugdhuizen vermelden, waar bijvoorbeeld de renovatie door vrijwilligers gebeurt of gecombineerd wordt met naschoolse opvang. Ook sociale tewerkstellingsprojecten bieden een meerwaarde voor het platteland. Paul: Binnen de uitgevoerde projecten zien we vooral een multifocus : er zijn meerdere doelstellingen per project, er worden meerdere doelgroepen bereikt, enz. Naar resultaten van de projecten kunnen we concluderen dat er zeker en vast een positieve balans is op het einde van de rit. Davy: Inderdaad, er zijn heel weinig projecten mislukt. Daardoor merken we ook op dat de projectselectie vóóraf zeer 4 belangrijk en noodzakelijk is. Een goed onderbouwd voorafgaand advies is van essentieel belang. Paul: We zijn ook trots op onze eigen werking. Want uiteindelijk hebben we met een beperkt aantal mensen toch een goed uitgebouwd netwerk en hebben we een kwalitatieve en efficiënte werking kunnen leveren. Wat vinden jullie van de keuze om niet langer met assen te werken? En wat zijn de grootste gevolgen daarvan volgens jullie? Nadine: Voor Vlaanderen is dat goed opgelost, dankzij de maatregel omgevingskwaliteit. Die kan je in feite beschouwen als de opvolger van de voormalige As 3. Nederland volgt bijvoorbeeld een andere piste: As 3 wordt daar niet voortgezet, maar ze focussen zich op Leader. Paul: Het Vlaams beleid heeft gekozen voor continuïteit, ook naar toewijzing van de middelen. Om het aantal projecten op dezelfde hoogte te houden, hebben we de Platteland Plus projecten in het leven geroepen. Deze gaan iets breder dan omgevingskwaliteit en Leader, maar hebben grotendeels dezelfde werking. Aan de Platteland Plus-projecten komen geen Europese middelen te pas, enkel Vlaams en provinciaal geld. Zien jullie grote veranderingen in Leader t.o.v. PDPO II? Davy: Binnen PDPO III is er nu de mogelijkheid om de lokale ontwikkelingsstrategie (LOS) van Leader breder te zien dan omgevingskwaliteit en de doelstellingen binnen As 3. Nu is het bijvoorbeeld mogelijk om ook in te zetten op erosiebestrijding, duurzaam bosbeheer, In PDPO III vragen we om de agrarische focus mee te nemen in de maatregelen. Daar zullen wijzelf ook mee moeten leren omgaan, want voor ons is dit ook nieuw. Het plattelandsbeleid zoekt in PDPO III dus De maatregel omgevingskwaliteit heeft een uitvoeringsgebied dat ook kan lopen in een Leadergebied, dus zij kunnen elkaar versterken

5 3 meer aansluiting bij landbouw en het landbouwlandschap. We willen ook een strategie op maat van het gebied, die inspeelt op de noden van het gebied. Dit komt ook doordat de geografische scheiding is weggevallen want vroeger waren As 3- en As 4-gebied strikt gescheiden. Dit zal een moeilijke evenwichtsoefening zijn voor verschillende actoren. Een goede omgevingsanalyse en goede SWOT kan veel duidelijk maken. De kandidaat-plaatselijke Groepen (PG) moeten dus zeker de tijd nemen om daar goed over na te denken. We zullen ook niet meer op niveau van deelgemeenten werken. De gemeente is het kleinste administratieve niveau dat we hanteren voor de afbakening van een gebied. Het is de bedoeling om met de nieuwe afbakeningscriteria zo coherent mogelijk te werken. Nu is het trouwens ook mogelijk om een derde Leadergebied in een provincie te starten, er kunnen dus maximaal 15 Leadergebieden opgestart worden op Vlaams niveau. Niet elke provincie zal hiervoor kiezen, want de middelen moeten dan niet onder twee, maar drie gebieden verdeeld worden. En voor de maatregel omgevingskwaliteit? Nadine: Er werd gekozen om zuivere investeringsprojecten enkel toe te staan in de echte plattelandsgemeenten. Dienstverleningsprojecten kunnen - met uitzondering van de groot- en centrumsteden - in heel Vlaanderen, mits er wordt samengewerkt over minstens drie aangrenzende gemeenten. Samenwerking wordt dus expliciet gestimuleerd. De maatregel omgevingskwaliteit heeft een uitvoeringsgebied dat ook kan lopen in een Leadergebied, dus zij kunnen elkaar versterken en niet los van elkaar werken. De PG-coördinatoren zullen ook meer afstemmen en samenwerken met de provincie. We denken dat daar dus ook efficiëntie kan ontstaan. Bij PDPO III proberen we ook om een administratieve vereenvoudiging door te voeren, en dit voor de projectpromotoren, de beheersdiensten en de provincies. Iedereen heeft er baat bij. Voornamelijk voor de declaraties zal dit veel vereenvoudigen. Paul: Momenteel zijn we bezig met de voorbereiding van een digitaal plattelandsloket. Voor onder meer PDPO III en Platteland Plus zal het mogelijk zijn om een digitale projectaanvraag te doen, dit digitaal te verwerken en opvolging te voorzien. Het is de bedoeling om dit op middellange termijn te verwezenlijken. Wat wordt beoogd met de nieuwe maatregel Samenwerking tussen stad en het platteland? Paul: Die is vooral gericht naar samenwerking tussen centrumsteden en de daarrond liggende plattelandsgebieden, weliswaar op initiatief van de plattelandsgebieden. Lokale voedselstrategieën kunnen binnen deze maatregel zeker een meerwaarde bieden. Het gaat hier wel niet om investeringen, maar om communicatie, promotie, sensibilisering, initiatieven van landbouwcoöperaties Wanneer vinden de eerste oproepen plaats? Nadine: Voor omgevingskwaliteit en Leader zullen de oproepen voor de indiening van projecten normaal in juni en juli 2014 gelanceerd worden. Voor Platteland Plus geldt hetzelfde. De maatregel samenwerking tussen stad en het platteland zal een jaartje worden uitgesteld. Davy: De eerste Leader-gebieden zullen bekend zijn tegen maart Ook de eerste projecten voor omgevingskwaliteit moeten bekend zijn begin Het budgetjaar start vanaf Tot en met 2020 kunnen er projecten worden ingediend en goedgekeurd. De projecten kunnen uitgevoerd worden tot eind is dus een overgangsjaar, een voorbereidingsjaar. Waar zal de informatie verspreid worden over de oproeplancering? Nadine: We zullen nog met de provincies afspraken maken over de communicatiestrategie en wat we exact zullen meedelen. Maar normaal gezien zal deze oproep onder andere via het Vlaams Ruraal Netwerk, de VVSG, VVP, verspreid worden (via website, mail ). U hoort er dus wel van! Foto 3: Davy De Dobbeleer, Paul Van Der Sluys, Nadine Vantomme Beleidsdomein Landbouw en Visserij 5

6 JONGE LANDBOUWERS In de loop van het voorjaar hebben we een oproep gedaan naar jonge landbouwers. We willen hen namelijk een forum geven om te berichten over hun activiteiten. Zo kunnen zij anderen inspireren, knelpunten voor starters blootleggen en het begrip voor de landbouwsector vergroten. Intussen hebben verschillende jonge landbouwers of jongeren die van plan zijn een bedrijf te starten of over te nemen gereageerd op onze oproep. Op onze website zal regelmatig een berichtje van hen verschijnen waarin ze wat dieper ingaan op wat zich de afgelopen tijd bij hen heeft afgespeeld. 4 Nicolas is bio-ingenieur, Benedict heeft een diploma van regent T.O. en informatica. Toch kiezen deze jongemannen allebei resoluut voor het beroep en het leven van landbouwer. Tijdens mijn studies begon ik te denken dat de landbouw misschien toch iets voor mij is. Na mijn studies heb ik een tijdje bureauwerk gedaan en toen is het besef helemaal gekomen en heb ik besloten om de stap te zetten, aldus Benedict. Ook Nicolas is na zijn studies niet meteen als landbouwer begonnen. Ik ben begonnen als assistent aan de hogeschool in combinatie met een doctoraat. Ik deed mijn werk graag maar de goesting om zelf te boeren werd steeds groter en groter. Het was altijd de bedoeling om ooit mijn doctoraat af te werken. Of dit zal lukken, in combinatie met het runnen van een boerderij, is natuurlijk de vraag. Een landbouwer heeft niet bepaald veel vrije tijd. We kregen verschillende reacties, onder andere van de broers Nicolas en Benedict Wullepit. Zij wilden graag hun verhaal doen. Een overname is niet altijd evident, steekt Nicolas van wal. Mijn broer en ik hebben elk apart een extern melkveebedrijf overgenomen. Toen onze ouders op pensioen zijn gegaan hebben we hun bedrijf en onze twee bedrijven samengevoegd tot één landbouwvennootschap. Het was een complexe puzzel om het bedrijf, in een landbouwvennootschap, op alle wetgevingen af te stemmen. Er zijn regels die boeren beschermen, maar sommige van die regels werken ook tegen ons. Wat we in elk geval hebben geleerd is dat je moet opletten met advies dat derden geven. Als landbouwer heb je adviseurs nodig, maar je mag ze niet blindelings vertrouwen. Je moet altijd voor een stuk ook je eigen gevoel volgen. Naast deze waarschuwing geven Nicolas en Benedict ook nog een belangrijke tip bij de overname van een extern landbouwbedrijf. Als ze het opnieuw zouden doen dan zouden ze namelijk vóór de effectieve overname zo lang als mogelijk meedraaien op het bedrijf. Dan leer je het bedrijf door en door kennen en kom je niet voor verassingen te staan eens de overname een feit is en je er alleen voor staat. 6 5

7 6 7 De broers zijn het volmondig met elkaar eens dat ze de stap uiteindelijk hebben gezet omdat ze met twee waren. Als ze het alleen hadden moeten doen, dan was geen van beide landbouwer geworden. Onze partners steunen ons enorm in wat we doen. Ze gaan echter beide voltijds buitenshuis werken. Op deze manier staan we er dan ook nooit alleen voor. Verder vullen we elkaar goed aan. Benedict is meer geïnteresseerd in machines, terwijl dat mij weinig zegt. De koeien opvolgen en verzorgen, dat is mijn grote passie, vertelt Nicolas. Benedict vertelt ons dat zij in één keer een hele grote stap hebben gezet. De komende jaren staat verdere uitbreiding dan ook niet op de agenda. De broers willen hun bedrijf verder optimaliseren en zoveel mogelijk melk produceren met de stallen en het aantal dieren die ze nu hebben zodat ze beide een volwaardig inkomen kunnen halen uit het bedrijf. De meeste van onze vrienden zijn geen landbouwers. Dat heeft zeker voordelen. Zo kunnen we ook nog eens over iets anders praten dan enkel over landbouw. Het nadeel is wel dat zij ons niet altijd begrijpen. Je moet echt in de landbouw zijn opgegroeid of werken om te weten wat het is om boer te zijn, aldus Nicolas. Niet iedereen staat positief tegenover de sector. Terwijl wij echt ons best doen om op een zo duurzaam mogelijke manier voedsel te produceren. Er zijn nog weinig mensen die echt voeling hebben met de landbouw. Dat merk je ook aan de hopen blikjes, plastic flesjes, die wij regelmatig uit onze velden en weiden halen. Mensen beseffen niet dat dat veel schade kan berokkenen. Als scherpe stukjes metaal of plastic in het eten van de koeien geraakt, dan is de kans groot dat de dieren dit opeten. Dit kan de dood van de koe tot gevolg hebben. Je moet altijd voor een stuk ook je eigen gevoel volgen Op de vraag of ze veel contact hebben met collega-landbouwers antwoorden ze van niet. Beide broers zijn niet echt nauw betrokken bij een vereniging voor landbouwers, voornamelijk door tijdsgebrek. Als er dan toch eens tijd is om bijvoorbeeld een studiedag bij te wonen, dan vinden ze het altijd leuk om bij te praten met collega s. Maar er heerst ook veel jaloezie onder landbouwers, vertrouwt Nicolas ons toe, en dat maakt ook dat ze hun problemen niet snel met elkaar zullen delen. Als landbouwer is het moeilijk om op de hoogte te zijn van alle regelgeving. Als er een controleur komt, dan kan het soms zijn dat een bepaalde regel niet volledig is gevolgd. Maar dat wil niet zeggen dat wij dat opzettelijk doen. Vaak kennen landbouwers de regels gewoon onvoldoende. Misschien is het een idee om een controleur bij een eerste bezoek eerder in te zetten als adviseur, die samen met de landbouwer kijkt waar er bijgestuurd moet worden. Als na een tweede bezoek van de controleur de aanpassing niet is gebeurd, dan kan overgegaan worden tot een sanctie, besluit Nicolas. Het is niet altijd gemakkelijk om landbouwer te zijn, er komt veel op je af en er wordt van alle kanten veel verwacht. Maar we hebben nog geen seconde spijt gehad van onze keuze. We werken elke dag van s morgens tot s avonds, maar we halen veel voldoening uit ons werk. En daarvoor doen we het! Via onze website zullen Nicolas en Benedict ons op de hoogte houden van het reilen en zeilen op hun bedrijf. Ook de andere jonge landbouwers kan je daar volgen: Foto 4: Nicolas en Benedict Wullepit Beleidsdomein Landbouw en Visserij Foto 5: Nicolas en Benedict Wullepit Nicolas en Benedict Wullepit Foto s 6 en 7: De nieuwe stal Nicolas en Benedict Wullepit 7

8 Activiteiten Terugblik: workshop Networking for Innovation in the RDPs In deze rubriek vermelden we de activiteiten die het Vlaams Ruraal Netwerk in de nabije toekomst organiseert. Voor alle details verwijzen we u naar onze website. Daar vindt u ook informatie over activiteiten die anderen in het kader van het PDPO III organiseren. Gepland in 2014 In de loop van het najaar worden verschillende infosessies over het nieuw Gemeenschappelijk Landbouwbeleid georganiseerd. In elke Vlaamse provincie zal minstens één sessie doorgaan. Op onze website vindt u de exacte data en locaties. Reeds gemist? Op onze website vindt u een verslag terug van alle activiteiten die het Vlaams Ruraal Netwerk in het verleden organiseerde of bezocht. Website Vlaams Ruraal Netwerk Op 18 en 19 maart organiseerde het Vlaams Ruraal Netwerk met het European Network for Rural Development (ENRD) en het European Innovation Partnership (EIP) de workshop Networking for Innovation in the RDPs. Aanleiding voor dit evenement was één van de nieuwe taken voor de rurale netwerken, meer bepaald het bespoedigen van innovatie. Maar wat houdt dat juist in en hoe kan dit bereikt worden? Onder de 76 internationale deelnemers waren naast leden van de rurale netwerken ook leden van beheersdiensten, ngo s, sectororganisaties, adviesgroepen en de Europese Commissie. 8 v.u. Jules Van Liefferinge, Secretaris-Generaal, Departement Landbouw en Visserij Nadat het kader was geschetst, kregen de deelnemers drie vragen voorgeschoteld: wat is innovatie binnen het nieuwe plattelandsontwikkelingsbeleid ; welke netwerk-tools kunnen die innovatie ondersteunen; wat hebben de rurale netwerken nodig om dit effectief en efficiënt aan te kunnen bieden? Dit zorgde voor heel wat discussie. Na de discussie over deze belangrijke vragen konden de deelnemers instappen in één van de drie workshops. Workshop één had als thema netwerken voor innovatie als overkoepelend thema. De tweede workshop handelde over Leader en innovatie De derde en laatste workshop belichtte de rol van de rurale netwerken ten opzichte van het European Innovation Partnership for Sustainable Agriculture. Als afsluiter organiseerden de deelnemers zich in kleine groepjes om te discussiëren over negen topics die door hen zelf naar voren werden geschoven en gehost. Tijdens de workshop en achteraf bleek dat de deelnemers zeer tevreden waren en thuis meteen aan de slag konden met de info en ideeën die ze in Gent te horen kregen. Een uitgebreid verslag kunt u terugvinden op onze website: 8 Foto 8: Beleidsdomein Landbouw en Visserij Contact Vlaams Ruraal Netwerk Vlaamse overheid Departement Landbouw en Visserij Koning Albert II-laan 35, bus Brussel T. +32(0) vlaamsruraalnetwerk@vlaanderen.be Colofon Deze nieuwsbrief werd gerealiseerd door het Vlaams Ruraal Netwerk, in uitvoering van het Vlaams Programma voor Plattelandsontwikkeling (PDPO III). Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland