De uitreiking Zondag 16 september 2018 tijdens het Gala van het Nederlands Theater in de Stadsschouwburg Amsterdam.

Transcriptie

1 Juryrapport 2018

2 De jury Ferry Mingelen (voorzitter), Walther van den Heuvel (vice-voorzitter), Cecile Brommer, Sander Janssens, Keimpe de Jong, Anneke van der Linden, Christiaan Mooij en Mirjam van Tiel. De uitreiking Zondag 16 september 2018 tijdens het Gala van het Nederlands Theater in de Stadsschouwburg Amsterdam. De VSCD Toneelprijzen Louis d Or: prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke dragende rol Theo d Or: prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke dragende rol Arlecchino: prijs voor meest indrukwekkende mannelijke bijdragende rol Colombina: prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke bijdragende rol Prosceniumprijs: prijs voor de persoon/instantie/groep die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de regie, het decor, de kostumering, de dramaturgie, de muzikale ondersteuning et cetera. Deze prijs kent geen nominaties. LOUIS D OR Prijs voor de meest indrukwekkende mannelijke dragende rol Genomineerd zijn: Eelco Smits voor zijn rol als Harry Silver in Vergeef Ons Toneelgroep Amsterdam / Toneelhuis / Guy Cassiers Het is buitengewoon knap hoe Eelco Smits in Vergeef ons een personage neerzet dat tegenslag na tegenslag te verwerken krijgt, maar ondanks dat steeds opener wordt. Met mooi gedoseerd spel biedt Smits prachtig tegenwicht aan de afstandelijkheid die de concertante vorm van de voorstelling bewerkstelligt. In subtiele mimiek en met lichtvoetig spel; zonder ook maar enig effectbejag, toont Smits een personage dat tegenspoed, afwijzing en haat kan incasseren en vervolgens kan omzetten in liefde. Bruno Vanden Broecke voor zijn rol als Nico Staelens in PARA David Van Reybrouck, Raven Ruëll & Bruno Vanden Broecke / KVS In alles is Bruno Vanden Broecke in PARA een acteur die niet lijkt te acteren: hij wórdt zijn personage, de commando Nico Staelens. Schuchter en onhandig lijkt hij zijn voorstelling te starten, grijpt gaandeweg de toeschouwer genadeloos bij de kladden en neemt hem mee in

3 zijn trots die uitmondt in een enorm verdriet en woede. In een grootse monoloog, die voorbij gaat aan documentair theater, laat Vanden Broecke in alles de onmacht spreken over een nieuw Verdriet van België. Steven Van Watermeulen voor zijn rol als François in Onderworpen NTGent / Johan Simons / Chokri Ben Chikha De theaterbewerking van de roman Onderworpen levert voor Steven Van Watermeulen één van de sterkste rollen in zijn carrière op. Als hoofddocent aan de Sorbonne wordt François ontslagen als de moslimbroederschap in 2022 de verkiezingen hebben gewonnen. De enige manier om weer als docent te kunnen werken is een bekering tot de Islam. Van Watermeulen laat ons alle hoeken van zijn acteurschap zien in de interne morele strijd om weerstand te bieden of overstag te gaan. Hij neemt geen genoegen met de buitenkant van zijn personage, maar keert zijn interne strijd geheel naar buiten, waarin het failliet van moraliteit een hoofdrol speelt. Hier raakt hij nauw verbonden aan het gedachtengoed van schrijver Houellebecq; hij handelt vanuit heimwee naar verleden en toekomst waar het altijd mooi is, maar lijdt aan het heden dat pijn doet. Van Watermeulen laat dat huiveringwekkend goed zien. De VSCD Toneeljury kent de Louis d Or toe aan Bruno Vanden Broecke voor zijn rol in PARA

4 Theo d Or prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke dragende rol Genomineerd zijn: Marieke Heebink voor haar rol als Jocaste in Oedipus Toneelgroep Amsterdam / Robert Icke Jocaste krijgt gedurende de voorstelling een onbevattelijke waarheid in haar gezicht gesmeten. Marieke Heebink speelt haar eerst dienstbaar, met trots en aanstekelijke speelsheid. Door die inzet komt het einde des te harder aan. Naarmate de waarheid aan het licht komt, wordt ook het schild van trots van het personage afgepeld, totdat Heebink uiteindelijk een vurige emotionaliteit aan de dag legt. Heebink speelt geen emoties, ze transformeert in die emotie. De pijn waarin haar personage zich uiteindelijk terugvindt, staat in ultiem contrast met het aan zorgeloosheid grenzende geluk waar dit personage mee opende. Heebink weet met intens, doorleefd spel deze lijn meedogenloos invoelbaar te maken. Karina Holla voor haar rol van hoofd in ROMP De Gemeenschap Karina Holla weet in de voorstelling Romp alle expressie en zeggingskracht van haar personage samen te ballen in hoofd en stem. Gekluisterd aan het bed maakt ze haar performance zowel aangrijpend als jaloersmakend vitaal en levenslustig. Het is mooi hoe Holla een oude vrouw creëert die het lichamelijke ontstijgt. Ze gaat tekeer, mijmert, roept ter verantwoording en wordt breekbaar. Gedurende de voorstelling kruipt ze in je hoofd. Het verval en de ketens van de ouderdom worden door haar vakmanschap met overgave én beheersing onontkoombaar en tastbaar. Alejandra Theus voor haar rol als April Wheeler in Revolutionary Road Theater Rotterdam / Toneelschuur Producties / Erik Whien Het leed van April Wheeler staat centraal in Revolutionary Road. Alejandra Theus absorbeert dat leed en geeft het in al haar grilligheid weer, zonder een moment de controle te verliezen. Radeloosheid, woede, kinderachtigheid, ondraaglijk verdriet en uiteindelijk totale desillusie; ze draagt het op haar schouders, maar weet dat zodanig te doseren dat je je als toeschouwer volledig met haar blijft identificeren. Dat alles culmineert in een prachtig verstilde eindscène, waarin ze met haar rug naar het publiek staat en ze volledig overmand is door emotie. We zien haar schokkende schouders en dat gaat door merg en been. Dat getuigt van lef en zeer groot vakmanschap. De VSCD Toneeljury kent de Theo d Or toen aan Karina Holla voor haar rol in ROMP

5 Arlecchino prijs voor meest indrukwekkende mannelijke bijdragende rol Genomineerd zijn: Michiel Blankwaardt voor zijn rol van Max Woiski jr. in Woiski vs Woiski Orkater / Bijlmerpark Theater In de frisse voorstelling Woiski vs Woiski, neemt Michiel Blankwaardt ons met zijn overtuigende spel mee in de tragedie over vader en zoon Woiski. Hij vertolkt Max Woiski junior, de jongen die te zwart was om in Suriname bij zijn familie aan tafel te mogen eten, naar Nederland kwam om te studeren, maar door zijn vader werd ingezet (uitgebuit) voor diens nachtclub. Via het verwaarloosde kind, weet Blankwaardt de toeschouwer toch sympathie te laten voelen voor de verbeten oude man die hij ook ten tonele brengt. In zijn frustratie is Michiel Blankwaardt als Woiski jr. in idealisme vastgebeten, diep teleurgesteld en prachtig wanhopig. Arnon Grunberg voor zijn rol als schrijver in De Mensheid LOD Muziektheater Arnon Grunberg verrast ons subliem in De Mensheid. Nadat hij een tijdlang het relaas van zijn medespeler heeft aangehoord, neemt hij de voorstelling volledig over. Geestig, brutaal, steeds net op het randje van het betamelijke, of eigenlijk eroverheen, speelt hij zijn collega van het podium. Heel dicht bij zichzelf blijft hij, bijna documentair, zichzelf beproevend als de amateur die altijd stiekem professioneel acteur wilde worden. Hij neemt zichzelf onder de loep, genadeloos, en ontroerend. Is het een gimmick of een acteerprestatie? Een heerlijke verwarring waar je als toeschouwer in mag ronddwalen. Grunberg toont zich een geboren personage dat nu een lichaam heeft gevonden. Rick Paul van Mulligen voor zijn rol als Jago in Othello Het Nationale Theater / Daria Bukvić Rick Paul Van Mulligen speelt Jago vilein, scherp en met een plezierig fanatisme. Tegelijkertijd schiet hij er geen moment in door. Hij is een bescheiden speler in een onbescheiden rol. Het gevaar om van Jago een platte stoorzender te maken, ondervangt Van Mulligen door een zorgvuldige terughoudendheid aan zijn personage mee te geven. Dat maakt zijn personage eens te spannender en gevaarlijker, en uiteindelijk de spil van de voorstelling.

6 Vanja Rukavina voor zijn rol als Damir in The Nation Het Nationale Theater / Eric de Vroedt Het personage Damir is de angel die het stuk The Nation genadeloos op scherp zet. Op het moment dat hij de talkshowscène binnenvalt verliest de voorstelling elke stevige grond en zijn de personages én de toeschouwers volledig overgeleverd aan zijn wensen. Vanja Rukavina maakt de voorstelling zo daadwerkelijk gevaarlijk. Maar Rukavina laat ook een hele andere kant van zijn brede pallet aan spelkwaliteiten zien. In adembenemend spel laat hij zien hoe hij de liefde voor zijn moeder en de liefde voor zijn (salafistische) overtuigingen, maar niet bij elkaar krijgt. De VSCD Toneeljury kent de Arlecchino toe aan Vanja Rukavina voor zijn rol in The Nation

7 Colombina prijs voor de meest indrukwekkende vrouwelijke bijdragende rol Genomineerd zijn: Anniek Pheifer voor haar diverse rollen in Gidsland mugmetdegoudentand Met haar frisse, transparante aanwezigheid is Anniek Pheifer een heerlijk ankerpunt in de voorstelling Gidsland. Steeds als zij opkomt, lijkt het alsof er een extra lampje wordt aangezet. Ze is scherp, geestig, en transformeert op meesterlijke wijze in de diverse Nederlandse burgers die in Gidsland onder de loep worden genomen. Hoogtepunt is haar vertolking van de Groningse moeder die getroffen is door de gevolgen van de gasboringen. Ze speelt het personage van binnenuit, met mededogen, en met een feilloos inzicht in de emotionele breekbaarheid van de hedendaagse, Nederlands vrouw, die probeert om zonder kleerscheuren het moederschap te combineren met burgerschap en werk. Maureen Teeuwen voor haar rol in Dumas/La Dame/DeSade Maatschappij Discordia In het sterke trio actrices Annette Kouwenhoven, Miranda Prein en Maureen Teeuwen is het spel van Teeuwen een theaterstudie waard. Schijnbaar achteloos codeert ze de Discordiaanse stijl in dit stuk. Ze heeft een twinkelende humor en stelt op een bijna naïeve wijze scherp aan de orde hoe het is om mens en vrouw te zijn in de zoektocht naar zelfregie en hoe de macht over je eigen leven terug te krijgen. Teeuwen voert het publiek transparant langs alle dilemma s die er zijn als je voor jezelf wilt kiezen, maar moraliteit en angst voor het onbekende je telkens andere raadgeving influisteren. Het is een genot om naar haar puntgave tekstbehandeling te luisteren, om zo tot nieuwe inzichten te komen in de keuzes die haar personage maakt. Dionne Verwey voor haar rol als Amina in De Blackout van 77 Orkater / Sir Duke Het uitmuntende spel van Dionne Verwey draagt de voorstelling De Blackout van 77, van haar eigen collectief Sir Duke in coproductie met Orkater. Met haar brede talent als muzikant en actrice neemt ze de toeschouwer op een verrassende manier aan de hand door ontelbare transformaties. Uit alles blijkt haar drive om dit verhaal te vertellen over Amina, een schrijfster die in de woelige jaren 70 haar eigen idioom onderzoekt. Het is duidelijk dat Verwey zich met dit personage identificeert. Haar persoonlijke, open en directe spel brengt de worstelingen van de vrouw heel dichtbij. Dankzij de overtuigende performance van Verwey wordt de complexe dramaturgie toegankelijk en gaat de voorstelling vliegen.

8 Romana Vrede voor haar rol als Marian in The Nation Het Nationale Theater / Eric de Vroedt Elk woord dat ze uitspreekt komt binnen en lijkt nog even na te echoën. Romana Vrede acteert in The Nation met ongelofelijk veel liefde en compassie voor haar personage. Met open spel laat ze zien hoe alle emoties die uit onvoorwaardelijke liefde ontspruiten felheid, angst, vergevingsgezindheid, woede tegelijkertijd om voorrang strijden. Zelfs als haar personage geen woorden meer vindt, in de prachtige scène met haar van haar vervreemde stiefzoon woedt de storm in haar hoofd door. Zo toont Vrede dat ze ook in een bijdragende rol een diepe indruk kan sorteren. De VSCD Toneeljury kent de Colombina toe aan Maureen Teeuwen voor haar rol in Dumas/La Dame/DeSade

9 Prosceniumprijs prijs voor de persoon/instantie/groep die een wezenlijke bijdrage heeft geleverd aan de regie, het decor, de kostumering, de dramaturgie, de muzikale ondersteuning etc. Senf Theaterpartners Stilstaand water wordt troebel. Daarom worden waterscheidingen doorbroken en draaien gemalen soms op volle toeren. Ook een goed toneelklimaat vraagt om doorstroming en het doorbreken van damwanden. Iets doen omdat je het altijd al zo deed is niet langer een argument. We hebben nieuwe vormen nodig, nieuwe verhalen en nieuwe samenwerkingen. Het louter agenderen, oprichten van werkgroepen en het kwartiermaken is onvoldoende. Beweging komt tot stand door de poging, door te doen, door risico te nemen, door bereid te zijn expertise te delen en door met lef te werken vanuit andere inzichten. Met de Prosceniumprijs 2018 eren we zo n doener. De winnaar is een enorme liefhebber van het vak. Hij voelt de verantwoordelijkheid om de grote zaal voor een groot publiek aantrekkelijk te maken. De jury ziet in zijn toneelaanbod een mooie balans tussen urgentie en toegankelijkheid, tussen te verwachten kwaliteit en een groeiend aandeel aan risico en maatschappelijk engagement. Tevens doorbreekt hij de waterscheiding tussen de gesubsidieerde en de vrije sector. De keuzes in regie en cast laten de grenzen tussen beide sectoren vervagen. Deze winnaar omzeilt het behoudende en zoekt naar nieuwe vormen en nieuwe verhalen. Deze speler ontwikkelt verrassende samenwerkingen en beseft dat de toekomst ligt in een open dialoog met (jonge) makers, gezelschappen en theaters. Dat zorgt in de Nederlandse grote zalen voor zowel nieuw geschreven repertoire als relatief onbekend werk uit het buitenland. Daarnaast gebruikt een aantal gesubsidieerde gezelschappen hun expertise op het gebied van tourneeplanning en publieksbereik. Met de ondersteuning aan gesubsidieerde gezelschappen, de vernieuwende samenwerkingen met makers en theaters en het zelf produceren behoort dit bedrijf tot een inspirerende spil in de theaterwereld. De VSCD Toneeljury kent de Prosceniumprijs 2018 toe aan Senf Theaterpartners