75 Jaar Liberation FASE 1 75 jaar LIBERATION IN ZUID- LIMBURG

Transcriptie

1 75 Jaar Liberation FASE 1 75 jaar LIBERATION IN ZUID- LIMBURG Programma in proces

2 De paters Dominicanen in Rijckholt begroeten de bevrijders.

3 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Inhoudsopgave Reis met me mee Ontwikkeling toetsingskader 14 Programmalijnen en kernboodschappen 20 Participerend programmeren 22 Toetsingskader programmering 28 Daags na de bevrijding richt de Old Hickory in Rood Dorp (Wyck-Maastricht) een veldkeuken in. Ideeën Liberation Community 32 Bijlagen 36 Dit document is vooralsnog enkel bestemd voor intern gebruik en derhalve niet geschikt voor openbaarmaking

4 75 Jaar Liberation HERINNER 06 07

5 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Reis met me mee... Beste collega s, Beste bewoners van Zuid-Limburg, Reis met mij mee terug in de tijd. Terug naar 12 september Omstreeks tien uur s ochtends overschrijden Amerikaanse soldaten onder commando van kapitein Kent van de 30ste Amerikaanse Divisie, bijgenaamd Old Hickory, als eerste geallieerden de Nederlands-Belgische grens. Ze zetten voet op Nederlandse bodem in het Zuid-Limburgse dorpje Mesch en bevrijden de inwoners, als eersten in Nederland, van de Duitse bezetters. De bevrijding van Nederland is begonnen. Na jaren van leven in angst en onzekerheid krijgen de inwoners van Zuid-Limburg hun vrijheid terug. Maar ze beseffen al snel wat die vrijheid heeft gekost. Een maand na de bevrijding klopt kapitein Shomon, commandant van de 611th Graves Registration Company aan bij het gemeentehuis in Margraten. De vele slachtoffers moeten namelijk tijdig worden geborgen. Het Amerikaanse leger krijgt dertig hectare grond in bruikleen voor het tijdelijk begraven van Amerikaanse oorlogsslachtoffers. In november dat jaar wordt gestart met de aanleg van de begraafplaats. Amerikaanse arbeiders worden ingezet voor het delven van de graven. Een confronterende situatie voor velen. Boeren raken hun land kwijt. Dorpelingen zien anderhalf jaar lang, dag in dag uit, de aanvoer van lijken van oorlogsslachtoffers voorbijkomen. En Amerikanen verrichten onder erbarmelijke omstandigheden hun werkzaamheden. In 1947 besluiten mijn voorgangers de begraafplaats permanent te maken en een jaar later volgt een herinrichting. Uiteindelijk krijgen Amerikaanse oorlogsslachtoffers hun definitieve rustplaats in Margraten. Op de plek die we nu kennen als de Netherlands American Cemetery and Memorial. ook na 2019 blijft leven. Alles om onszelf en elkaar sterker bewust te maken van de kwetsbaarheid van vrede en vrijheid. Juist nu. In onze snel veranderende samenleving. Want misschien vieren we in 2019 wel ons laatste jubileum... Het vieren van onze vrijheid en bevrijding is natuurlijk een nationale aangelegenheid. Een meerderheid van de mensen in Nederland ziet het jaar 2020 als hét 75-jarig jubileum van de vrijheid. Ze zijn zich er veelal niet of nauwelijks van bewust dat de bevrijding van Zuid-Limburg al een jaar eerder is begonnen. Door onze bevrijders is onze gemeenschap die vreselijke Hongerwinter bespaard gebleven. Daar zijn we hen tot op de dag van vandaag dankbaar voor. Het unieke bevrijdingsverhaal van onze regio is, zoals ik al eerder poneerde, diepgeworteld in onze culturele identiteit. Vanuit deze eigen identiteit is het mijns inziens vanzelfsprekend verbindingen te leggen met de omliggende gemeenten en landen. Om echt over grenzen heen te kijken en opnieuw verbindingen te leggen. Wie dicht bij zichzelf blijft, biedt namelijk ruimte voor de ander om ook zichzelf te zijn. En vrijheid ervaren we samen. Met onze buren, streekgenoten en landgenoten. Laten we in 2019 ook daar bij stilstaan. Beter nog: laten we er nu al mee beginnen. Ik nodig jullie uit de handen in elkaar te slaan om gezamenlijk een onvergetelijk programma te ontwikkelen ter ere van het 75-jarig jubileum van onze vrijheid. Hartelijk groetend, Dieudonné Akkermans Bewoner van Zuid-Limburg Laten we teruggaan naar het heden. Terug naar onze realiteit. Wij zijn ons er vandaag de dag van bewust dat de gebeurtenissen tijdens de Tweede Wereldoorlog en rond de bevrijding in 44 (ook wel Liberation genoemd) authentieke, diepgewortelde verhalen kent, die voor altijd met de Zuid-Limburgse samenleving verbonden zijn. Ze bepalen voor een belangrijk deel de culturele identiteit van onze gemeenschappen. Ik vraag me weleens af of we ons hier wel voldoende bewust van zijn. Onze nieuwste generaties kennen geen verhalen meer uit eerste hand. En ruim zeventig jaar na dato is een leven in vrijheid voor velen van ons een vanzelfsprekendheid geworden. Gelukkig maar! We worden geconfronteerd met een serieuze uitdaging. Want hoe dragen we de verhalen van toen, en daarmee een deel van onze identiteit en ons vrijheidsbesef over aan de volgende generatie? Ik neem jullie daarom mee naar de toekomst. Mee naar Het jaar dat een eerste antwoord biedt op deze vraag. In Zuid-Limburg vieren we dat jaar het 75-jarig jubileum van onze vrijheid. Een uitzonderlijke kans om de gebeurtenissen en verhalen opnieuw en op een aansprekende manier voor het voetlicht te brengen. Ik heb bovendien de ambitie een langere lijn te trekken naar de toekomst, zodat de boodschap De culturele identiteit van Zuid-Limburg wordt mede door de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding in 44 bepaald

6 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Zuid-Limburg september 1944 Zeeland oktober 1944 Noord-Brabant november 1944 Noord-Limburg december januari 1945 Noord- Oost- en West-Nederland april - mei 1945 Maastricht 14 SEPTEMBER 1944 Eijsden 12 SEPTEMBER 1944 Heerlen 18 SEPTEMBER 1944 Mesch 12 SEPTEMBER 1944 Margraten 13 SEPTEMBER 1944 Valkenburg 17 SEPTEMBER 1944 De bevrijding van Zuid-Limburg was het begin van de bevrijding van heel Nederland. We geven verhalen door aan de volgende generatie

7 75 Jaar Liberation DEBATTEER 12 13

8 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Ontwikkeling toetsingskader De gemeente Eijsden-Margraten heeft strategisch communicatiebureau viastory uit Maastricht gevraagd een toetsingskader voor de programmering van 75 jaar Liberation te ontwikkelen. Met behulp van dit kader wordt het eenvoudiger de juiste programmaonderdelen te ontwikkelen én te kiezen. Het biedt daarnaast kansen voor het verbinden van de talloze bestaande initiatieven waarin de afgelopen 73 jaar is geïnvesteerd. Het streven is uiteindelijk samen één Liberation Community te vormen. DICHTBIJ HET LEVEN Communicatiestrategie Eijsden-Margraten viastory ontwikkelt in 2015 een communicatiestrategie voor de gemeente Eijsden-Margraten. De continue veranderende samenleving, het participatie vraagstuk met een terugtrekkende overheid en de behoefte aan meer bezoekers zijn destijds de uitdagingen waar de gemeente voor staat. Ze gaat bij de gemeente op zoek naar de gemeenschappelijke waarden waarin de medewerkers en bewoners zichzelf herkennen. Ze legt de ziel bloot en ontwikkelt een verhaal dat de identiteit van de gemeente weerspiegelt. viastory gelooft dat wanneer je weet wie je bent, je pas weet wie er echt bij je past. Wat je uniek maakt bepaalt je aantrekkingskracht. Er is alleen toekomst voor organisaties met oog voor de toekomst. Er wordt eenvoudigweg van je verwacht dat je verantwoordelijkheid neemt én toont. Op een eerlijke, oprechte manier. Zo win je vertrouwen en blijf je geloofwaardig. Ook dát is de aantrekkingskracht van authenticiteit. Wie zich betrokken voelt bij zijn omgeving, krijgt er een betrokken omgeving voor terug. De eerste conclusie die het bureau tijdens haar onderzoek in 2015 trekt is dat de gemeentelijke organisatie er is om de gemeenschap te faciliteren. Ze is daar dienstbaar aan. We moesten dus niet op zoek naar de ziel van de gemeente, maar naar die van haar gemeenschap. De ziel van de gemeenschap is vervolgens blootgelegd onder het centrale thema Dichtbij het leven. Wat in het kort staat voor: in harmonie leven met elkaar en met onze omgeving. In de bijlagen zijn het verhaal en de bijbehorende bouwstenen te vinden....een WAY OF LIFE 14 15

9 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Van Eijsden-Margraten naar 75 jaar Liberation in Zuid-Limburg Het verhaal van de gemeente Eijsden-Margraten is richtinggevend voor het toetsingskader dat we ontwikkelen voor de programmering van 75 jaar Liberation. We beschouwen het als fundament waarop kan worden voortgebouwd. We ontwikkelen diverse kernboodschappen voor 75 jaar Liberation die op hun beurt weer de basis vormen voor de programmalijnen. Het verhaal en de bouwstenen van Gemeente Eijsden-Margraten F I L T E R Liberation kernboodschappen Juichende Maastrichtenaren vieren de bevrijding. Programmalijnen 16 17

10 75 Jaar Liberation VIER 18 19

11 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Programmalijnen en kernboodschappen Herinner Debatteer Vier Op 12 september 1944 overschrijden de geallieerden de Nederlands-Belgische grens. Eindelijk, we zijn bevrijd. Zuid-Limburg is bevrijd. Het eerst bevrijde stukje Nederland is een feit. Dit moment, deze gebeurtenis zit in de geheugens van onze ouders en grootouders gegrift. Ze herdenken het. Jaar in jaar uit. Al bijna 75 jaar lang. Maar met het verstrijken van de tijd, lijken de herinneringen te vervagen. Nieuwe generaties groeien in vrijheid op en zijn onbekend met de helden die hun leven voor onze vrijheid gaven. Ze zijn onbekend met het gevoel niet vrij te zijn. Zij die ooit voor onze vrijheid streden, zullen wij in onze harten blijven sluiten. We adopteren hun graven en vertellen hun verhalen door. We eren en herinneren. Het leven in vrijheid voelt als vanzelfsprekend. Als normaal en basaal. Haar onzichtbaarheid maakt onze vrijheid kwetsbaar. Ze valt immers pas op als ze er niet meer is. Dat er een moment komt dat jij en ik niet meer leven in vrijheid. Dat er een moment komt dat we hopen opnieuw bevrijd te worden. Naast het eren en herinneren kijken we ook vooruit. We stellen ons de vraag wat een leven in vrijheid vandaag en morgen betekent. Wat is de waarde voor ons, maar ook voor diegenen die in onze regio hopen vrijheid te vinden die ze elders ontberen? We discussiëren en debatteren. We denken en we doen. Ons landschap doet grenzen vervagen. Het verbindt regio s en culturen. Het toont ons verschillende perspectieven op het leven. Op een leven in vrijheid. Het doet ons beseffen dat we allemaal onderdeel zijn van een groter geheel. In vrijheid samenleven, betekent ook zorgen voor elkaar als dat nodig is. Als familielid, goede buur of vrijwilliger. Samen leven we het leven. Vier en verbind. We respecteren en overbruggen de verschillen. We maken opnieuw verbindingen. Tussen mensen, culturen, gebruiken en tradities. We vieren dat we samen in vrijheid mogen leven. Dat doen we over grenzen heen. We toetsen op: ruimte voor bezinning en reflectie respect voor gesneuvelden vertellen en doorgeven verhalen We toetsen op: ruimte voor debat en discussie betrekken jonge generatie vrijheid beschouwd in het heden en de toekomst We toetsen op: samenwerking in en met grensregio samenwerking tussen dorpen, steden en gemeenten vieren van vrijheid en bevrijding 20 21

12 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Participerend programmeren met Liberation Community Er zijn al vele waardevolle initiatieven opgezet rondom het thema Liberation. Het is van belang al deze initiatieven in hun waarde te laten, de ruimte te geven en vanuit hun eigen energie en enthousiasme betrokken te laten blijven. Momenteel vormen ze ieder echter hun eigen eilandje en is er nog maar weinig sprake van samenwerking of verbinding. En dat is jammer. Wij geloven namelijk dat het geheel meer is dan de som der delen. Om tot een succesvol programma te komen en de overlevering toekomst te geven, is het noodzakelijk de krachten te bundelen. De kernboodschappen helpen daarbij. Ze geven inzicht in de gemeenschappelijke waarden en idealen van waaruit vervolgens samen kan worden gewerkt aan een krachtig en coherent programma. We willen hierin benadrukken wat ons verbindt als gemeenschap. Onze cultuur schept orde in de chaos om ons heen en verbindt mensen. Cultuur zit in de ruimte tussen mensen. Onzichtbare draden die maken dat een groep meer is dan een optelsom van individuen. Cultuur grijpbaar maken doen we aan de hand van taal. Een taal die ordent en ons helpt te zien wat we zien. Ons verhaal, onze kernboodschappen en programmalijnen bieden een kader voor de taal van de Liberation Community. Daarbij wordt cultuur overgedragen in dagelijkse communicatie, rituelen, symbolen, verhalen, verering van helden en rolmodellen. Het biedt dus kansen de kernboodschap van Liberation ook aan toekomstige generaties door te geven. Cultuur schept orde in de chaos om ons heen en verbindt mensen. Fase 1: Expertmeetings Zoals eerder geschetst kent Liberation al een grote community met betrokken organisaties en initiatieven. Om te komen tot een coherent programma, zijn al deze partijen intensief betrokken in een participatietraject. Er zijn zogeheten kleinere expertmeetings georganiseerd met de thema s Educatie, Recreatie en Kunsten. In iedere expertmeeting hebben de deelnemers vanuit hun eigen expertise nagedacht over programmaonderdelen voor elk van de drie programmalijnen: herinner debatteer vier Nadat er een inventarisatie van bestaande ideeën is gemaakt en nieuwe ideeën zijn ontwikkeld, heeft het Liberation kernteam alle initiatieven aan de kaders getoetst. De contouren van totaalprogramma worden zichtbaar, sommige ideeën bevatten veel potentie, maar behoeven nog een nadere uitwerking. Daarnaast komen enkele zaken uit het toetsingskader (betrekken van jongeren, het stimuleren van debat en het vieren van vrijheid) nog te weinig tot uiting in de ideeën. Tijdens de expertmeetings hebben de volgende leden van de Liberation Community een bijdrage geleverd: Expertmeeting Educatie Mieke Kirkels (Stichting Ontbrekende Verhalen uit Limburg en schrijver van diverse boeken rond zwarte Amerikaanse soldaten.) Jo Purnot (Stichting Historische Kring Cadier en Keer) Ton Hermes (Stichting Adoptie Graven Amerikaanse Begraafplaats Margraten) Laur Rutten (Oud leraar/onderzoek Ik wist dat je kwam ) Wim Heuts (Stichting Memorial Center Akkers van Margraten) Sebastiaan Vonk (Stichting Verenigde Adoptanten Amerikaanse Oorlogsgraven) Juliette Sinko (Gemeente Eijsden Margraten) Expertmeeting Recreatie Trudy Beckers (Gids Amerikaanse Begraafplaats) Frenk Lahaye (ABMC) Emiel Frambach (Extra Leisure, ervaringsdeskundige 70 jaar bevrijding) Vincent van der Stouwe (Extra Leisure) Jurgen Mingels (Adoptant en Contactpersoon Old Hickory Veteranen) Peter Gulikers (Adoptant en Stichting Liberty Maastricht) Patrick (Stichting Liberty Maastricht) Martin Roodink (Bevrijdingscomité Noorbeek) Luc van den Boorn (Gemeente Eijsden-Margraten) Expertmeeting Kunsten Frenk Rouschop (Rouschop&Rouschop) Harry Rouschop (Rouschop&Rouschop) Ton Derksen (Productieleider Liberation Concert) Henri Partouns (Bestuur Harmonieorkest KOH Eijsden) Dhr. Paulissen (Bestuur Harmonieorkest KOH Eijsden) Rico Stevens (Slagwerkensemble KOH Eijsden) Harm Warnier (Slagwerkensemble KOH Eijsden) Jonathan Wanders (kunstenaar) Dorieke Schreurs (beeldend kunstenaar) Lor Schijns (Stichting Korentreffen) Jean Schrijen (Stichting Korentreffen) Math Rasquin (Bestuur Harmonie Sainte Cécile Eijsden) Sjef Moonen (Culturele Muziekmanifestaties) Marcella Pinckers (Beleidsmedewerker Kunst en Cultuur Gemeente Eijsden-Margraten) 22 23

13 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Fase 2: Doorontwikkeling We richten daarom een tweede fase in waarin nader wordt onderzocht welke partijen betrokken kunnen worden om deze elementen meer terug te laten komen in het programma. Aan het einde van fase twee zal op basis van de bevindingen van de twee fases en het toetsingskader een advies worden uitgebracht door het kernteam aan het College van B&W. Uiteraard zal hierbij de geldende juridische subsidieprocedure in acht worden genomen. We kijken terug, zijn betekenisvol bezig met ons verleden en nemen verantwoordelijkheid voor de toekomst. Onze vrijheid is namelijk niet vanzelfsprekend. ER IS EEN PRIJS BETAALD VOOR VRIJHEID. ADOPTEREN ZIT IN DE MENSEN. DAT IS EEN EIGENSCHAP NIET IETS VLUCHTIGS

14 Muziek is een verbinder in onze cultuur.

15 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Toetsingskader programmering 75 jaar Liberation Ideeën Programmalijnen als uitgangspunt Expertmeetings F I L Herinnner Educatie T ER Debatteer Recreatie Ideeën Vier Kunsten Programmaonderdelen Programmalijnen definitief 1 januari 2018 Expertmeetings vinden plaats in januari, februari en maart 2018 Kernteam Definitief programma 75 jaar Liberation 28 29

16 We vinden rust en reflectie in het Zuid-Limburgse landschap.

17 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Ideeën uit de Liberation Community Contouren potentieel programma Uit de expertmeetings zijn diverse ideeën naar voren gekomen. Educatie Een van de belangrijkste conclusies is dat unaniem het belang van educatie rond Liberation wordt onderkend. Het streven naar een inbedding in het vaste curriculum voor basisscholen en middelbare scholen in de regio wordt als grootste meerwaarde gezien voor het toekomstbestendig maken van het vrijheidsbesef voor de volgende generaties. Een bezoek aan de Begraafplaats in Margraten zou hierbij een vast onderdeel moeten zijn voor de laatste klassen van de basisschool of de eerste klassen van de middelbare school. Dit bezoek dient ingebed te worden in een aansprekende context, zodat de impact van het bezoek bij leerlingen wordt vergroot. De langere lijn van Structurele Kunsteducatie (onder coördinatie van Juliette Sinko (Gemeente Eijsden-Margraten) biedt hiertoe goede mogelijkheden voor het basisonderwijs in de eigen gemeente. Recreatie Diverse organisatoren van tours met jeeps en andere oude legervoertuigen zien mogelijkheden om in 2019 gezamenlijk een grotere tour te organiseren. Goede afstemming met inzet veteranen is hierbij van groot belang. Kunsten Het blijkt slechts voor enkele partijen interessant samen een programma-onderdeel te organiseren. Toch liggen er kansen bij bijvoorbeeld Harmonie St. Cecile die graag samen met andere partners, zoals Stichting Korentreffen, een groot gezamenlijk concert zouden willen organiseren. Potentieel programma Wanneer we de drie programmalijnen en het bijbehorende toetsingskader toepassen op de inbreng van de leden van de Liberation Community, komen we tot een advies in programmering. Een uitgebalanceerd programma met potentie, dat door de betrokken partijen verder zal moeten worden doorontwikkeld. Het hierna geschetste programma is dan ook een een eerste voorzet hoe het uiteindelijke programma vorm zou kunnen krijgen. De volgende stap is het toekennen van middelen, al dan niet op basis van een subsidieregeling in de vorm van een Tender). De programmalijnen en het bijbehorende toetsingskader dienen tevens als basis voor deze financiële regeling. Herdenkingsceremonie (H) Mesch 12 september 2019 Expositie D-Day vlag, met tijdens opening onthulling app (H/D) Huis van de Burger september 2019 Onthulling informatiebord Albert Strahle en onthulling Albert Strahle straat (H) Cadier en Keer 13 september 2019 Bevrijdingsestafette (met Maastricht en Provincie Limburg) (V) Diverse locaties, o.a. Eijsden-Margraten 14 september 2019 Concert KOH Eijsden (harmonie en slagwerkensemble) (H) Amerikaanse Begraafplaats Margraten 14 september 2019 Great Liberation Tour (karavaan met oude legervoertuigen, muziek en happenings i.s.m. clubs uit Maastricht, Gronsveld, Noorbeek en Belgie) (V) Zuid-Limburg 15 september 2019 Liberation Concert (H) Amerikaanse Begraafplaats Margraten 15 september 2019 Voorstelling Toneelgroep Maastricht (H/D/V) Amerikaanse Begraafplaats Margraten september 2019 Kunstproject Gezichten van Margraten & Gezichten van Henri-Chapelle (H) Amerikaanse Begraafplaats Margraten september 2019 Onthulling struikelstenen (H) Eijsden-Margraten september 2019 Expositie Graphic Novel naar Maastricht (Mieke Kirkels) (H/D) Maastricht september 2019 Herdenkingsevenement Red Horse Gronsveld (H) Gronsveld 13 september 2019 Concert (verzetsverhaal) Harmonie Sainte Cécile Eijsden met Stichting Korentreffen & guests (V) Kasteel Eijsden 21 september 2019 Soldaat van Oranje Concert o.l.v. F. Rouschop + Limburgs Fanfare Orkest (V) Diverse locaties, o.a. Eijsden-Margraten september 2019 Feestelijke aftrap educatietraject jeugd (V) Amerikaplein Margraten 22 september 2019 Kunstproject Time to Remember (Jonathan Wanders) (H/D/V) Eijsden-Margraten september 2019 Kunstexpositie met lokale helden Art in war Met o.a. Sjef van der Voort ( ), ondergedoken in WOII en kunstenaar/oud verzetsstrijder Alphonse Meeuwis ( ). (H/D/V) Klooster Hoogcruts, Noorbeek september 2019 (H) Herinner / (D) Debatteer / (V) Vier 32 33

18 75 Jaar Liberation Arnhem Potentie van de community Nijmegen Venray Hürtgenwald Bastogne Clervaux 34

19 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Bijlage 1 Eijsden-Margraten Bijlage 2.1 Eijsden-Margraten De Story Bouwstenen In harmonie met elkaar We kennen de tijd. We respecteren de tijd. De Maas en het heuvelland. De graften en de droogdalen. De bossen en de grotten. Ze bieden een spannend contrast in de gemeente Eijsden-Margraten. De tijd bepaalt hoe het landschap eruit ziet. Op het ritme van de seizoenen worden de vruchten gegeten, de gewassen ingezaaid en de groente geoogst. In het voorjaar geniet de wandelaar hier van de bloesem aan de bomen en in de zomer koopt hij langs de weg de kersverse kersen. Voor wie in harmonie met de tijd leeft, zijn termen als eerlijk, puur en lokaal vanzelfsprekend. Het landschap doet grenzen vervagen. Het verbindt regio s en culturen. Het toont ons verschillende perspectieven op het leven. Het doet ons beseffen dat we onderdeel zijn van een groter geheel. We leven in harmonie. Met elkaar en onze omgeving. In de vijftien gemeenschappen die de gemeente Eijsden-Margraten rijk is, voelen we ons thuis omdat we onbewust die harmonie ervaren in het alledaagse leven. Eenieder kan hier zichzelf zijn. De tijd bepaalt welke feesten we vieren, welke vlaggen we uithangen en welke tradities we eren. Carnaval vieren we in de winter, de mei-den planten we in de lente en de processie lopen we in de zomer. In het najaar start het jachtseizoen en in november gaat ons hart sneller kloppen tijdens de intocht van Sinterklaas. In harmonie leven, betekent ook zorgen voor elkaar als dat nodig is. Als familielid, goede buur of vrijwilliger. Samen leven we het leven. De tijd vraagt ons af en toe stil te staan. Bij het verleden, bij onze vrijheid en bij elkaar. In harmonie leven is namelijk niet altijd en overal een vanzelfsprekendheid. Herinneringen en tradities worden gekoesterd, om ze van generatie op generatie door te geven. De monumenten, de Amerikaanse begraafplaats en de landschapselementen doen ons beseffen dat ook wij passanten zijn. Passanten die zelf een bescheiden bijdrage leveren aan het leven in deze gemeenschap. De tijd zorgt er ook voor dat we vooruit gaan. We weten wat er gaande is in de wereld om ons heen en geven antwoord op de vragen die vandaag en morgen spelen. Daar waar agrariërs vroeger het beeld bepaalden, is dit nu een samenspel tussen bewoners, bezoekers en gebruikers. Zo de tijd verandert, verandert onze gemeenschap mee en ontstaat er keer op keer een nieuwe vorm van harmonie. Eijsden-Margraten. In harmonie met elkaar. Bouwsteen 1: In harmonie met het landschap Het landschap in Eijsden-Margraten lijkt een levend schilderij waarvan de achtergrond telkens verandert. Dit wordt veroorzaakt door de diversiteit aan agrariërs (melkvee- en rundveehouders, akkerbouw, fruittelers), de rijke seizoenen waarin in drie van vier jaargetijden wordt geoogst, de verschillende hoogtelijnen, de bodemgesteldheid (klei en löss), de graften en de droogdalen (Savelsbos en Bemelen Natura 2000-gebieden). Maar ook door de Maas die een spannend contrast geeft met het heuvelland en het niet-zichtbare grottenstelsel. Het landschap is tegelijkertijd ook kwetsbaar. Een uitzicht kan door de keuze voor een ander gewas (bijvoorbeeld maïs) of door bebouwing ineens veranderen. Het in harmonie zijn met het landschap verklaart ook waarom deze gemeente is uitgeroepen tot wandelgemeente van het jaar. Het verklaart waarom zoveel mensen ervoor kiezen er hun vrije tijd door te brengen, er te gaan wonen en er te blijven wonen. Ze ervaren deze harmonie. Hetzij bewust, danwel onbewust. Het geheel is meer dan de som der delen. Het landschap houdt niet op bij de gemeentegrenzen. Het maakt onderdeel uit van een bredere omgeving. Van het Heuvelland, van Zuid- Limburg en van een Euregio. Binnen de gemeente valt men voor een gevoel, een sfeer, een ambiance, alsook voor de specifieke bestemmingen binnen het Heuvelland. Dit gebeurt soms per toeval. Er liggen kansen de gemeente sterker te profileren, zodat de gevoels-rijkdom wordt verbonden met deze gemeente. Bouwsteen 2: In harmonie met elkaar Deze bouwsteen sluit aan bij een trend die maatschappij breed waarneembaar is en die we vangen onder de noemer samen : de individualisering van de jaren negentig heeft plaatsgemaakt voor een hernieuwd verlangen naar saamhorigheid en sociale cohesie. We zien dit terug in de herwaardering van de plek waar het individu woont, leeft en werkt. In de gemeente Eijsden- Margraten zorgt men doorgaans goed voor zijn eigen leefomgeving en gaat daarin op zoek naar waardevolle, lokale vormen van samenwerking. Hetzij onder ondernemers, zorgverleners of vrijwilligers in het verenigingsleven. Ze zijn solidair. We nemen ook waar dat de samenstelling van de bevolking verandert. Het aantal forensen neemt hierbij toe en tegelijkertijd is er sprake van vergrijzing, ontgroening en ontvolking. Deze nieuwe groep mensen vraagt om een nieuwe vorm van harmonie. Een die past bij hun aard en de tijd waarin zij leven. Hoe kunnen we met respect voor wat er is hier vorm en ruimte aan geven? Samen en in harmonie met elkaar slaat tot slot ook terug op de manier waarop deze gemeente aankijkt tegen de samenwerking met de omliggende gemeenten (Heuvelland en Euregio). Ze ziet daarin veel nog onbenutte kansen die op toeristisch, economisch alsook sociaal vlak (denk aan fuserende verenigingen en scholen) voor een zekere impuls kunnen zorgen

20 75 Jaar Liberation 75 Jaar Liberation Bijlage 2.2 Eijsden-Margraten Bijlage 2.3 Eijsden-Margraten Bouwsteen 3: In harmonie met onze natuur Daar waar het kopen bij de boer in de gemeente Bouwsteen 4: In harmonie met het verleden Binnen de gemeenschappen spelen religie en Bouwsteen 5: Een nieuwe harmonie We leven en werken in een nieuwe werkelijkheid. Eijsden-Margraten een van de normaalste zaken van de wereld is, zien we op nationaal en internationaal niveau dat de afstand tussen stad (lees: burger) en platteland alsmaar toeneemt. Niet perse letterlijk, maar vooral figuurlijk. Men weet niet meer waar het voedsel vandaan komt. Het is dan ook niet verwonderlijk dat er wereldwijd een sterke opkomst zichtbaar is van de Slow Food beweging. Een beweging die is opgericht in 1989 door Carlo Petrini als reactie op fast food, smaakvervlakking en de toenemende eenvormigheid van voedsel. De beweging zet zich in voor smaakvolle producten van goede kwaliteit, duurzaam geproduceerd. Ze gaat, net als deze gemeente dat doet, uit van de kracht van lokaal en het genieten van voedsel op het moment dat het seizoen het aanbiedt. Er wordt gesproken over de rijke fruitgemeente die het ooit was en over de oude rassen die nu weer worden terug geplant en het programma Met Fruit Erop Uit. In harmonie met onze natuur sluit aan op de groeiende behoefte naar lokaal en eerlijk produceren. Een behoefte die in Maastricht is vertaald in programma s over stadslandbouw en urban gardening en projecten als Groen Maastricht, LOCO Tuinen en Tapijntuin. Kunnen de buurgemeenten elkaar hier niet bij helpen? De gemeente Eijsden-Margraten teelt groente, fruit en granen voor de stad. En voor zichzelf. Slager Nuijts draait prijswinnende worsten, Mart Vandewal maakt onderdeel uit van s werelds eerste strooppresidium, de Bemelerhof maakt sappen van het fruit van eigen bodem en kruidenteler Frank Radder leert de stedelingen vervolgens hoe je in deze gemeente kunt overleven van dat wat de natuur het jaar door biedt. Dat is lekker, gezond, leuk, leerzaam en duurzaam. En het brengt een prettig evenwicht. Harmonie. tradities een belangrijke rol. Ze lijken het bindmiddel van de gemeenschap. Ze verbinden mensen. Ze verbinden verleden en heden. En ze verbinden geloof en spiritualiteit met het alledaagse leven. Iedere kern heeft zijn eigen tradities en hecht op zijn eigen manier waarde aan religieuze feesten. Zo zijn er de Bronk, het Carnaval, de schuttersfeesten, de vossenjacht en het binnenhalen van de Brigida-den. Ontmoeting staat centraal. Samen wordt het leven gevierd. De Amerikaanse begraafplaats wordt beschouwd als belangrijk onderdeel van het verleden en de identiteit van de gemeente. Dit gedachtegoed dient doorgegeven te worden. Dit gebeurt al door vieringen als Memorial Day en Liberation, het adoptieprogramma en door er aandacht aan te besteden op de scholen. Herinneringen worden gedeeld, zodat ze van generatie op generatie worden overgebracht. De vele monumenten die de gemeente rijk is, worden gekoesterd. Hun stenen herbergen een verleden en bieden ruimte voor dat waar nu behoefte aan is. Een school, flexwerkplek, creatief centrum, woonhuis Er ligt een uitdaging in het in harmonie blijven leven met het erfgoed. Als voorbeeld wordt de kloosterruïne Hoogcruts genoemd. Deze wordt momenteel, zonder dat er een besluit is genomen over de bestemming, door Stichting het Limburgs Landschap gerenoveerd. Een werkelijkheid waarin de gemeente Eijsden- Margraten minder regisseert en meer faciliteert. Waarin zij meer verwacht dat de burgers zelf ook hun verantwoordelijkheid nemen. Juist deze gemeente wordt getypeerd door een gemeenschap die in zichzelf investeert om gezond en in evenwicht te blijven. De harmonie van vandaag, is niet per definitie gelijk aan de harmonie van morgen. De gemeenschap is in ontwikkeling. Het bestuur van de gemeente is zich daarvan bewust en stelt zichzelf de ambitieuze doelstelling om hieraan te blijven werken en zich te blijven ontwikkelen. Waar men zich meer bewust van mag zijn, is dat de manier waarop er nu in harmonie wordt samen geleefd naadloos aansluit op de nieuwe realiteit. Deze gemeente is om die reden een inspiratiebron voor andere (stedelijke) gemeenten. Deze gemeente laat zien hoe zij van nature met haar samenleving invulling geeft aan zaken die in programma s als Samen kunnen we het zelf als ideaalbeeld worden geschetst

21