De krullen van Amsterdam

Transcriptie

1 De krullen van Amsterdam Een renovatieproject van D. Cornelissen & Zonen B.V.

2

3 Inhoudsopgave Inleiding 2 Urinoirs Overzichtskaart Urinoirs De renovatie 23 Het bedrijf 28

4 De krullen van Amsterdam Eigenlijk vallen ze nauwelijks op in het straatbeeld van de Amsterdamse binnenstad: de donkergroene stalen krullen waar mannelijke voorbijgangers even terecht kunnen voor het ledigen van hoge nood. Toch horen deze urinoirs net zo goed bij de hoofdstad als de grachten, de Dam en de Westertoren. Als je ze een tijdje weghaalt, worden de krullen node gemist zo bleek de afgelopen jaren tijdens de renovatie. De klus van het renoveren van de krullen van Amsterdam is in de periode geklaard door D. Cornelissen & Zonen B.V. Dat het een bijzondere klus was, kunt u lezen in dit boekje. Achterin staat het verhaal van de renovatie, maar het boekje begint met foto s van alle 35 urinoirs in de binnenstad. De bijschriften laten zien hoezeer de krullen verbonden zijn met al het moois dat Amsterdam te bieden heeft.

5 No.1 Oudezijds Achterburgwal t/o 78a Plassen voor je een hartje laat zetten 3 No. 2 Brouwersgracht tussen Keizersgracht en Herengracht Een kleine boodschap doen terwijl je kinderen een balletje trappen op de Herenmarkt

6 No. 3 Brouwersgracht hoek Willemsstraat Je blaas legen tegenover de zeventiende-eeuwse pakhuizen Het groote groene hert en Het kleine groen hert 4 No. 5 Haarlemmerplein Piesen met zicht op de Haarlemmerpoort (1840)

7 No. 6 Kadijksplein Al urinerend uitkijken over de Scharrebiersluis 5 No. 7 Keizersgracht hoek Westermarkt Je zwager een hand geven aan de voet van die oude Wester

8 No. 8 Keizersgracht hoek Nieuwe Spiegelstraat Even lozen als je net een negentiende-eeuws dressoir hebt gekocht 6 No. 9 Keizersgracht hoek Utrechtsestraat Klateren in een decor van klokgevels

9 No. 10 Kleine Gartmanplantsoen hoek Lijnbaansgracht Ledigen van de hoge nood terwijl je wordt gadegeslagen door bronzen leguanen 7 No. 11 Lijnbaansgracht t/o hoek Korte Leidsedwarsstraat Uit je lul brullen na een bezoekje aan het Rijks

10 No. 12 Lijnbaansgracht hoek Lindengracht Wateren op een in 1857 gedempte gracht 8 No. 13 Marnixbad De kraan openzetten en daarna een frisse duik nemen

11 No. 14 Marnixstraat t/o Elandsgracht Even geen boom uitzoeken uit respect voor de sterke arm 9 No. 16 Prins Hendrikkade hoek Oosterdokskade Fluiten terwijl je rustig doorleest in je net geleende roman

12 No. 18 Oudezijds Achterburgwal t/o Barndesteeg Kijken of je nog een jongetje bent tegenover de beroemdste seksclub van de hoofdstad 10 No. 19 Oudekerksplein Noordoostzijde Een plaspauze houden aan de rand van de rosse buurt

13 No. 20 Oudekerksplein Zuidzijde Gods water over Gods akker laten stromen aan de voet van de Oude Kerk (gewijd in 1306), het oudste gebouw van Amsterdam 11 No. 21 Oudezijds Achterburgwal bij hotel The Grand De grote Piet uithangen na een volmaakte huwelijksnacht in de bruidssuite

14 No. 22 Plantage Kerklaan bij ingang Artis De geit verpinnen onder de sterren van het Planetarium 12 No. 23 Plantage Middenlaan hoek Plantage Muidergracht Een plasje plegen in de reuk van de nijlgau (een antilopensoort)

15 No. 24 Noordermarkt Sassen als je op maandagmorgen een koopje hebt gescoord 13 No. 25 Prinsengracht hoek Elandsgracht Even naar het vlees kijken onder het toeziend oog van Johnny Jordaan ( ) en Tante Leen ( )

16 GANG TOE- T N O FR HAVEN- OPEN WESTER- BINNENSCHEEPVAART HAVEN VOOR DE PRINSEN- EILANDSGRACHT EILANDSGRACHT GRACHT GRACHT WESTERDOK GRACHT BICKERS- KEIZERSGRACHT PRINSENGRACHT BROUWERS- PRINSEN- KORTE GRACHT GRACHT HERENGRACHT SINGEL LIJNBAANS- SINGEL- KATTENSLOOT KOSTVERLOREN- VAART OOSTELIJK MARKTKANAAL HOUTKOPERS- BURGW BOOMSSLOO NA ALS- WA ACHTERGRACHT SLOOT AMSTEL BINNEN- GRACHT PRINSEN- SINGELGRACHT GRACHT LIERS- REGU- GRACHT KEIZERS- GRACHT HEREN- MSTEL BINNE KLOVENIERS- BURGWAL ZWANEN- BURGWAL BURGWAL ACHTER- OUDEZIJDS ZIJDS OUDE VOORBURGWAL OUDE- E GELDERSEKADE GROENBURGWAL RAAMGRACHT KROM BOOMS- RECHT SPIEGELGRACHT BILDERDIJKGRACHT JACOB SLOOT BEULING- GRIMBURGWAL SINGEL GRACHT LELIE- SINGEL HERENGRACHT KEIZERSGRACHT LEIDSEGRACHT ROKIN HERENGRACHT SINGEL KEIZERSGRACHT LIJNBAANSGRACHT CHT GRA GEL SIN DA COSTAGRACHT DOORVAART CHT GRA GEL SIN LIJNBAANSGRACHT BLOEMGRACHT EGELANTIERSGRACHT PRINSENGRACHT LAURIERGRACHT LIJNBAANSGRACHT PASSEERDERSGRACHT LEIDSEGRACHT PRINSENGRACHT LIJNBAANSGRACHT LOOIERSGRACHT CHT GRA GEL SIN BOERENWETERING VAN LENNEPKANAAL GROOTGRACHT HUGO DE KOSTVERLORENVAART

17 Centrum in Beeld Urinoirs Locatie urinoirs VOORHAVEN VAN HET NOORDHOLLANDSCH KANAAL SIXHAVEN SCHUTSLUIS WILLEM III VOORMALIGE MOTORKANAAL PONTHAVEN Locatie nog te plaatsen urinoirs T AL 6 ILANDSGRACHT TOEGANG SCHANS RAPEN- UILENBURGERGRACHT BURGWAL DOORGANG 6 DOK NIEUWE VAART DIJKSGRACHT OOSTER- OOSTER- OOSTERDOKS- KATTENBURGER- VAART WITTENBURGERVAART IJHAVEN DIJKSGRACHT OOSTENBURGERVAART 1 Oudezijds Achterburgwal t/o 78a 2 Brouwersgracht ts Keizers en Herengracht 3 Brouwersgracht hoek Willemsstraat 5 Haarlemmerplein 6 Kadijksplein kop Laagte Kadijk 7 Keizersgracht hoek Westermarkt 8 Keizersgracht hoek Nieuwe Spiegelstraat 9 Keizersgracht hoek Utrechtsestraat 10 Kleine Gartmanplantsoen hoek Lijnbaansgracht 11 Lijnbaansgracht t/o hoek Korte Leidsedwarsstraat 12 Lijnbaansgracht hoek Lindengracht 13 Marnixbad 14 Marnixstraat t/o Elandsgracht 16 Prins Hendrikkade hoek Oosterdokskade 18 Oudezijds Achterburgwal t/o Barndesteeg 19 Oudekerksplein Noordoostzijde 20 Oudekerksplein Zuidzijde 21 Oudezijds Voorburgwal thv hotel The Grand 22 Plantage Kerklaan ingang Artis 23 Plantage Middenlaan hoek Plantage Muidergracht 24 Noordermarkt 25 Prinsengracht hoek Elandsgracht 26 Prinsengracht hoek Leidsestraat 27 Reguliersgracht Amstelveld 28 Roetersstraat hoek Nieuwe Achtergracht 30 Weesperplein hoek Sarphatistraat 31 Singel hoek Brouwersgracht 32 Singel hoek Korsjespoortsteeg 33 Singel hoek Raadhuisstraat 34 Singel hoek Raamsteeg 35 Weesperstraat bij Nieuwe Keizersgracht 36 hoek Stationsplein brug Singel hoek Koningsplein Heiligeweg 38 Singel hoek Torensteeg 39 Nieuwmarkt/Geldersekade NIEUWEHERENGRACHT 22 ENTREPOTDOK NIEUWE VAART LOZINGSKANAAL 35 NIEUWE KEIZERS- GRACHT NIEUWE PRINSENGRACHT NIEUWE ACHTER- 28 PLANTAGE GRACHT MUIDERGRACHT PLANTAGE 23 MUIDERGR ACHT SINGELGRACHT ONBEKENDEGRACHT 30 SIN GEL GRACHT Printdatum: 26 mei 2008

18 No. 26 Prinsengracht hoek Leidsestraat Tegen je eigen straal aanleunen voor je moet voorkomen 16 No. 27 Reguliersgracht Amstelveld Een plas doen met uitzicht over het Amstelveld

19 No. 28 Roetersstraat hoek Nieuwe Achtergracht Piemelen als je net je scheikundebul hebt gehaald 17 No. 30 Weesperplein hoek Sarphatistraat Naar je eigen gezeik luisteren vlak voor het doek van Carré op gaat

20 No. 31 Singel hoek Brouwersgracht Je water aftappen voor je een harinkie gaat happen 18 No. 32 Singel hoek Korsjespoortsteeg De aardappels afgieten en ondertussen stiekem gluren naar de dames van lichte zeden

21 No. 33 Singel hoek Raadhuisstraat Kliederen om de hoek van het Paleis op de Dam 19 No. 34 Singel hoek Raamsteeg Pissen nadat je even flink hebt geshopt in de negen straatjes

22 No. 35 Weesperstraat bij Nieuwe Keizersgracht Waden bij de nieuwe dependance van de Hermitage 20 No. 36 Hoek Stationsplein bij brug 13 Pinkelen voor je met je geliefde de 9.26 neemt naar Paris Nord

23 No. 37 Singel hoek Koningsplein Heiligeweg Gutsen als je net een boeketje voor je jarige moeder hebt gehaald 21 No. 38 Singel hoek Torensteeg De leiding in handen nemen terwijl Multaltuli ( ) je een strenge blik toewerpt

24 No. 39 Nieuwmarkt/Geldersekade Zeiken in de schaduw van De Waag 22 Ontbrekende nummers In de lijst van urinoirs in de binnenstad ontbreken vier nummers. Deze urinoirs zijn verwijderd in verband met de werkzaamheden aan de Noord-Zuidlijn. No. 4 stond op de De Ruyterkade naast de Tolhuispont. De locatie van no. 15 was Nieuwezijds Voorburgwal. No. 17 stond aan het Oosterdok naast het PTT kantoor en wordt mogelijk op een andere locatie neergezet. En no. 29 had een plek op de kop van het Rokin.

25 De renovatie 23

26 24 De renovatie Op de motor In 2003 vindt aannemer Daan Cornelissen in zijn mailbox een berichtje van de Stadsdeel Amsterdam Centrum. Of hij misschien geïnteresseerd is in een bijzondere klus: het renoveren van alle urinoirs van de Amsterdamse binnenstad? Cornelissen krabt even achter zijn oren, maar zijn nieuwsgierigheid is gewekt. In de maanden daarna maakt hij op de motor een rondtocht langs alle 35 urinoirs in het centrum van de hoofdstad, over grachten en wallen, van Artis tot het Marnixbad. Zijn overzicht van de onderhoudstoestand van de urinoirs laat aan duidelijkheid niets te wensen over. Scheve poten, gebroken tegels en aangetast staal: de meeste krullen en hun stenen fundaties zijn dringend aan renovatie toe.

27 Afdeling Waterbouw Het rapport van Cornelissen wordt overhandigd aan het Stadsdeel Amsterdam Centrum waar het na bestudering en gedegen voorbereiding wordt gegeven aan een opzichter van de afdeling Waterbouw. Hij realiseert zich dat het tijd is om actie te ondernemen. De opzichter neemt meteen contact op met Cornelissen en vraagt hem om een offerte uit te brengen voor renoveren van alle éénpersoonskrullen, dubbele krullen en de twee Van der Meijkrullen (met dak). Eind 2005 tekent D. Cornelissen & Zonen B.V. een contract met het Stadsdeel Amsterdam Centrum en gaat de aannemer aan de slag. Onder handen Vanaf februari 2006 nemen Daan Cornelissen en zijn medewerkers de krullen één voor één onder handen. Eerst vervoeren ze de urinoirs naar hun bedrijfsterrein aan het Zuideinde in Amsterdam-Noord, in de meeste gevallen met fundatie en al. Het staalwerk wordt daar volledig gezandstraald, zodat je precies kunt zien wat de conditie ervan is. Zo nodig herstelt de aannemer het staalwerk door er een nieuwe stuk in te lassen. Bij de verzinkerij krijgen alle krullen daarna een zinklaag. Tenslotte worden de urinoirs voorzien van een primerlaag en twee lagen verf. 25

28 26 Plasplaten Een apart verhaal is de renovatie van de natuurstenen plasplaten. Omdat de stenen behoorlijk zijn aangetast door jarenlang gebruik worden ze eerst gezandstraald, daarna gepolijst en vervolgens behandeld met een beschermende coating. Elke plasplaat krijgt uiteindelijk aan de binnenzijde een ingelast nummer ter identificatie. Fundaties Vóór het herplaatsen van de gerenoveerde urinoirs nemen de medewerkers van Cornelissen ook de stenen fundaties flink onder handen. Sommige op locatie, de meeste op het bedrijfsterrein. De fundaties worden allemaal gereinigd met een hogedrukspuit, inclusief de natuurstenen plasgoot. Beschadigde tegels worden gerepareerd of vervangen. Ook de plasgoot en de tegels krijgen een beschermende coating. Pas als de fundaties helemaal in orde zijn, vervoert de aannemer de urinoirs van de werkplaats naar de juiste locatie in de binnenstad. Ter plekke klinkt de aannemer alle krullen weer vast aan de fundaties en monteert hij de natuurstenen plasplaat. Laatste krul Soms heeft het herplaatsen van de urinoirs nogal wat voeten in de aarde. Op de Nieuwmarkt bijvoorbeeld. Het aanvragen van een bouwvergunning voor nummer 39 verloopt stroef, onder meer omdat omwonenden bezwaar aantekenen tegen het herplaatsen van het urinoir op de oude locatie. Daardoor duurt het uiteindelijk tot het voorjaar van 2008

29 voor voorbijgangers met hoge nood op de Nieuwmarkt weer gebruik kunnen maken van een urinoir. De laatste krul staat in de zomer van 2008 nog steeds op de werkplaats van Cornelissen. Pas als duidelijk wordt hoe de omgeving van het vernieuwde Marnixbad wordt ingericht, kan de chauffeur voor de laatste keer op pad met zijn vrachtwagen. Positieve reacties Toch kijkt Daan Cornelissen met genoegen terug op het renovatieproject. Ik heb veel positieve reacties gekregen uit de omgeving van de verschillende urinoirs. Toen we op het Kleine Gartmanplantsoen de planning niet dreigden te halen, kreeg ik meteen telefoontjes van kroegbazen. Met al die horeca op het Leidsplein werd de krul node gemist. En bij het Centraal Station zijn het de taxichauffeurs die er veel gebruik van maken. Die urinoirs hebben dus echt een functie, ze worden vrijwel allemaal veelvuldig gebruikt. Bovendien zijn het gezichtsbepalende objecten voor de binnenstad. 27

30 D. Cornelissen & Zonen B.V. 28 D. Cornelissen & Zonen B.V. is opgericht in 1921 door schipper Daan Cornelissen, grootvader van de huidige eigenaar. Hij vervoerde als kleine zelfstandige voornamelijk zand, grind en puin. De eerste jaren voer Cornelissen in opdracht van aannemingsbedrijven. Hij was onder meer betrokken bij de aanleg van de Afsluitdijk, waar de bouwers keileem en zand aanbrachten. Al gauw merkte Daan Cornelissen dat de handel in bouwgrondstoffen meer opbracht dan alleen het vervoer en langzaam legde hij zich daarop toe. Omdat bouwpuin een veelgevraagde grondstof was, begon hij met het zelf aannemen van sloopwerken. Nadat Cornelissen een woning aan de wal betrokken had, groeide zijn bedrijf gestaag en had hij uiteindelijk dertig mensen in dienst. Omdat de aannemer zijn vrachtwagens tijdens de Tweede Wereldoorlog voorzag van kolengasgeneratoren had hij geen last van de brandstofschaarste. In het laatste oorlogsjaar demonteerde Cornelissen de wagens en verborg hij deze, zodat hij na de bevrijding zijn bedrijf kon voortzetten. In de jaren vijftig kwamen zijn zoons voor hem werken en later namen zij het bedrijf over. Medio 1976 trad de huidige directeur Daan Cornelissen aan. Met zijn tien werknemers is hij vooral actief in de grond-, weg- en waterbouw en in de bouwsector. D. Cornelissen B.V. is gespecialiseerd in bestratingen, betonplaatverhardingen, grondverzet, waterbouwkundige werken, sloopwerken en natuurlijk krullen.

31 Colofon Dit boekje is uitgegeven door: D. Cornelissen & Zonen B.V. in augustus 2008 Tekst: Jeroen Kleijne (loket 5) Foto s urinoirs: Daan Cornelissen Foto s werkzaamheden: Ingrid de Groot Vormgeving en druk: IMAGO printing B.V.

32 De krullen van Amsterdam D. Cornelissen en zonen b.v. Zuideinde PG Amsterdam T E info@cornelissenamsterdam.nl W