Niet-chemische onkruidbeheersing op verhardingen: Preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld?

Transcriptie

1 LEADER-project Proefcentrum voor Sierteelt (PCS), Demonamiddag Alternatieve onkruidbestrijding op verharding Niet-chemische onkruidbeheersing op verhardingen: Preventieve en curatieve methoden voor een optimaal straatbeeld? Elia Boonen Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) 28 mei 2015, PCG, Kruishoutem

2 Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) 2

3 Onkruidbeheer is en blijft zeer belangrijk: niet alles blijft toegelaten! Wetgeving mbt gebruik van pesticiden in de openbare ruimte: Vlaanderen ( ) Brussels Gewest ( ) Wallonië ( ) Nederland ( ?) VISCO-project OCW-UGent ( ): Onkruidbeheersing en sensibilisering doelstelling: overzicht van de verschillende methodes (preventief en curatief) en mogelijke combinaties van methodes om onkruid te beheersen in relatie tot hun efficiëntie, kostprijs en ecologische impact inventaris van bestaande oppervlakken en indeling in klassen van onkruidgroei => richtlijnen voor een milieuvriendelijk en economisch onkruidbeheer, om te komen tot aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemeen straatbeeld Nieuwe OCW-handleiding A84/12 3

4 Handleiding voor onkruidbeheersing, 2013 Steunende op onderzoeksresultaten van VIS-CO project: Richtlijnen voor een ecologisch en economisch verantwoord onkruidbeheer op verhardingen Aanvaardbare onkruidgroei in relatie tot het algemene straatbeeld Hulp bij het beslissingsproces = beslisboom Voor alle doelgroepen: Ontwerpers, architecten Beheerders (openbaar en privaat) Fabrikanten bestratingsmaterialen Uitvoerders (onderhoudsfirma s, groenaannemers, leveranciers) Beschikbaar op de website van het OCW: 4

5 Overzicht presentatie 1: Inleiding en context van onkruidbeheer op verhardingen 2: Preventieve maatregelen met: Algemene aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Materiaalkeuzen in de opbouw van de verharding (straatsteensoort, straatlaag en voegvulling) 3: Beoordeling onkruidgroei concept beeldkwaliteit 4: Curatieve onkruidbestrijding: Technieken, effectiviteit, toepasbaarheid Geïntegreerde bestrijdingssystemen, milieu-impact, kosten en andere aspecten 5: Beslisboom voor onkruidbeheersing op verhardingen met kleinschalige elementen Conclusies en vooruitzichten 5

6 1. Inleiding 1.1 Context van onkruidbeheer: Huidige wetgeving rond gebruik van pesticiden (deadline 2015) Gebrek aan kennis en aanbevelingen ter zake voor niet-chemische onkruidbeheersing 1.2 Basisontwerp van verharding in straatstenen: 1. Betonstraatstenen MET voegvulling 2. Straatlaag 3. Fundering 4. Onderfundering 5. Weggoot/watergreppel 6. Opsluitband 7. Fundering en stut van schraal beton 8. Geotextiel tussen onderfundering en baanbed 6

7 Basisontwerp van een verharding in straatstenen Cf. OCW Handleiding A80/09 Standaardstructuren in functie van verkeerscategorie: Hypothese: Levensduur van 20 jaar 7

8 2. Preventieve maatregelen In ontwerp, uitvoering en bij materiaalkeuze voor bestrating rekening houden met belangrijke invloedfactoren 2.1 Algemene aandachtspunten bij het ontwerp en de uitvoering van de verharding cfr. Pesticidentoets ( CROW Ontwerpvoorbeelden in NL 2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort, straatlaag en voegvulling 2.3 Specifieke eisen voor waterdoorlatende bestrating (WDB) Ontwerp en dimensionering + materiaalkeuze 8

9 Ontwerpaspecten Invloedfactoren - Omgeving Omgeving bepaalt mee het risico op, maar ook tolerantie voor onkruidgroei : Aanliggende groenzones (On)regelmatige betreding Functie en/of toepassing (parking, fietspad, voetpad) Aanvaardbaar straatbeeld? => Vermijd onnodige verhardingen! 9

10 2.0 Is straatsteenverharding absoluut noodzakelijk? Gebruiksintensiteit? Functionele eisen? Straatbeeld? Zoniet: Koning Nobelplein Marie Popelinkaai 10

11 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op gebruiksintensiteit: Betreding? Breedte voetpad? 11

12 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Aanliggende groenzones: Gepaste voegvullingen (afhankelijk van risico), keuze verhardingstype (gesloten/open, straatsteensoort), robuuste afscheiding, regelmatig gebruik controleren, voegen bijvullen, veegbeheer 12

13 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwerking randen en bochten: FOUT GOED Kapellen Gezaagde stenen Halve stenen Bisschopmutsen Bisschopmutsen en halve stenen 13

14 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Verzakkingen en onvlakheid: Gepast ontwerp en dimensionering (zie Hoofdstuk 1 Handleiding) Aanwezigheid obstakels: 14

15 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Kantsteen of kantopsluiting: Steeds nodig! Afmetingen in functie van de verkeersbelasting Aanliggende goot in kleinschalige elementen: 15

16 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afwatering en drainage (voor niet-wdb): Voegbreedte: Aangepast legverband Controle! 16

17 2.1 Aandachtspunten bij ontwerp en uitvoering Afstemming op toekomstig curatief beheer: Vlot machinaal onderhoud garanderen Preventie van vervuiling In ontwerp: niveauverschillen, windstille plaatsen, enz. Na aanleg: opnieuw invoegen, intensief veegbeheer 17

18 Conclusie: optimale omstandigheden voor onkruidgroei voorkomen Aanliggend groen oppassen: ingroei, overgroei en inzaai toevoer van organisch materiaal robuuste afscheiding voorzien Preventief veegbeheer: organisch materiaal als voedingsbodem grond en stuifzand wijzigen voegvulling Verharding afstemmen op gebruiksintensiteit: breedte alternatieven voor verharding Kwaliteit van ontwerp/uitvoering 18

19 2.2 Materiaalkeuzes in de opbouw van de verharding Straatsteensoort: Wensen opdrachtgever (esthetiek, comfort) Dikte bepaald door verkeerscategorie Voegbreedte, voegpercentage? Straatlaag Kwaliteit ifv verkeerscategorie Open (2/D) of gesloten (0/D) Filterstabiliteit Voegvulling Klassieke gebonden en innovatieve materialen Korrelparameters Impact op onkruidgroei 19

20 Straatsteen: materiaalsoort en onkruidgroei Materiaal (bvb. beton, klei): 20

21 Straatsteensoort en onkruidgroei Soort: VOEG% 12,5% 15% 7% 6% Beschikbaarheid van ruimte, nutriënten en vocht 21

22 Straatlaag en onkruidgroei OPEN straatlaag (porfier 2/6,3) GESLOTEN straatlaag (kalksteen 0/6,3) Vervuilde voegvulling (kalksteen 0/6,3) Zuivere voegvulling (kalksteen 0/6,3) Wisselwerking met voegvullingsmateriaal en vervuilingsgraad 22

23 Klassieke ongebonden voegvulling: Vervuilingseffect Vol% OM OM = Organisch Materiaal 23

24 Innovatieve voegvullingsmaterialen: Vervuilingseffect STONEDUST DANSAND DANSAND ROMPOX -EASY IJZERSLAKKEN BIOZAND WIT ZAND 0% 5% 10% 20% 40% 80% Vol% Organisch Materiaal 24

25 Conclusies voegvullingsmaterialen Innovatieve materialen werken (meestal!) prima Werking berust op chemische samenstelling (ph, zoutgehalte) en/of technische kenmerken (beschikbaar vocht) Duurzaamheid? Klassieke materialen Meer onkruidgroei bij brede en vervuilde voegen Korrelvorm en korrelverdeling zijn van belang Vervuilde, grovere materialen scoren doorgaans beter dan fijnere (gehalte fijn <63µm, fijnheidsmodulus, gehalte tussen 0,2-2mm) Korrelparameter Minimaal Aanbevolen Code volgens PTV 411 Fractie fijn (<0,063 mm) < 10 % < 5 % f 10 / f 5 Fractie grof (0,2-D mm) > 60 % > 70 % Fijnheidsmodulus f m > 1,5 > 2,1 MF Geschiktheid voor verkeer! 25

26 NB: kostprijs onkruidremmende voegvullingen?! Per ton per m², sterk afhankelijk van lokale omstandigheden, schommelingen 26

27 Conclusie materiaalkeuzen Materiaalkeuze afhankelijk van: Eis tot waterdoorlaatbaarheid Veronkruidingsrisico Tolerantie voor onkruidgroei Bereikbaarheid met curatieve technieken (bvb. rond obstakels) Opgenomen in beslisboom 27

28 3. INTERMEZZO: Beoordeling onkruidgroei Beeldkwaliteit? Beeldscore als maat voor onkruidgroei op de verharding Op basis van gemiddelde voegbedekking en hoogte van de vegetatie: 28

29 Beeldkwaliteit ivm onkruidgroei op verhardingen Klasse: lettercode (bvb. CROW in NL) Score: cijfer BS = 6 BS = 2 29

30 Concept van beeldkwaliteit ivm onkruidgroei? Objectieve beoordeling van het straatbeeld Indeling in verschillende klassen naargelang prioriteit Vanuit praktische en/of politieke overwegingen Eventueel vastleggen in beleidsplannen Opvolging beeldkwaliteit via monitoring (bvb. Eco Consult) Wie moet verantwoordelijkheid nemen? BS = 2 Bron: Eco Consult 30

31 Hoofdstuk 4: Curatieve onkruidbestrijding 4.1 Beschikbare niet-chemische technieken Thermische Mechanische 4.2 Effectiviteit 4.3 Toepasbaarheid 4.4 Geïntegreerde onkruidbestrijding Milieueffecten Kostenanalyse 4.6 Andere aspecten Zie Hfdst 4 Handleiding + presentatie J. De Wael! 31

32 4. Geïntegreerde onkruidbestrijding, op basis van onderzoek op proefparking van het OCW Bijdrage preventie? Klassieke betonstraatstenen Welke timing? Drainage-openingen Welke techniek? Verbrede voegen Welke dosis? Poreuze betonstraatstenen Poreuze betonstraatstenen Proefparking Sterrebeek- OCW 32

33 4.1. Bijdrage preventie: preventief veegbeheer Wegnemen organische vervuiling beïnvloedt bestrijdingsfrequentie Blootstellen onkruiden beïnvloedt bestrijdingseffectiviteit poetsen 33

34 4.1. Bijdrage preventie: type bestrating Aantal behandelingen/2 jaar TYPE BETONSTRAATSTEEN Verbrede voegen Drainageopeningen Poreus Klassiek SCENARIO 1: eenzijdig borstelen : eenzijdig hete lucht : eenzijdig heet water Proefparking Sterrebeek, april 2012 Voeg% 6% 7% 15% 12.5% Benodigde bestrijdingsfrequentie hangt meer/evenveel af van het type bestrating dan van de gekozen bestrijdingstechniek! 34

35 4.2. Welke timing? Verloop veronkruiding in de tijd a.d.h.v. beeldscoreopname ONKRUIDBEDEKKING BESTRIJDING ED80 VERONKRUIDINGSLIMIET 1 veegbeurt TIJD 35

36 Keuze van de veronkruidingslimiet - streefbeeldkwaliteit Bestrijdingsfrequentie (beurten) Beeldscore 7-8 Beeldscore Jong (hergroei) weefsel is hittegevoeligst! Onkruiden uitputten vereist smalle bestrijdingsintervallen

37 4.3. Welke techniek? Bestrijdingsfrequentie Bestrijdingsfrequentie BORSTELEN HETE LUCHT HEET WATER BORSTELEN/HETE LUCHT Bestrijdingsscenario Eenzijdig borstelen Eenzijdig Wissel hete lucht curatieve Eenzijdig heet water 2 selectief methoden af ter 5 7 Alternerend voorkoming van selectiedruk en verminderde effectiviteit op lange termijn! borstelen/hete lucht HETE LUCHT HEET WATER BRANDEN ED80 BRANDEN ED80/STRENGE LIMIET BRANDEN ED 60 37

38 Eénzijdige toepassingen veroorzaken floraverschuivingen Paardenbloem 60% 35% April 2011, na 3 x HEET WATER selectief April 2011, na 4 x BRANDEN 38

39 Eénzijdige toepassingen veroorzaken floraverschuivingen, het antwoord van de onkruiden EENZIJDIG HEET WATER EENZIJDIG BRANDEN, HETE LUCHT GRASSEN BEHAARDE SOORTEN EENZIJDIG BORSTELEN STERK VERANKERDE/ LIGGEND GROEIENDE SOORTEN 39

40 Juli 2008 Constant Dosscheweg eenzijdig borstelen Oktober 2013 Van kwaad naar erger 40

41 4.4. Welke energiedosis? Streef steeds naar een aanvaardbare effectiviteit ( ED80) Bij onvolkomen bestrijding (ten gevolge van tè lage energie-input op plantniveau) zal de energiewinst op korte termijn verloren gaan op lange termijn Bestrijdingsfrequentie BRANDEN ED80 BRANDEN ED =f(rijsnelheid)! 41

42 Kijk ook eens ondergronds ED0 Toenemende energiedosis ED60 ED95 B. DE CAUWER, UGENT Grote weegbree na 3 thermische behandelingen 42

43 Geïntegreerde onkruidbestrijding: besluit Geïntegreerde bestrijding = een noodzaak! Preventieve maatregelen reduceren de noodzaak tot curatief ingrijpen Stelregels curatief beheer: Roteer onkruidbestrijdingstechnieken (hete lucht, stootbranden, IR-straling, heet water, stomen, borstelen ) en in het bijzonder werkingswijzen (mechanisch, thermisch convectief, thermisch conductief, thermisch straling), Voer regelmatig (ook tussen de thermische behandelingen door) dood organisch materiaal en afgevallen grond af! Laat onkruid nooit te oud of te hoog worden! =>Werk met onkruidtolerantielimieten (na te streven beeldscores)! Streef steeds naar een optimaal bestrijdingseffect (gepaste rijsnelheid, optimaal toepassingstijdstip, ) 43

44 Hoofdstuk 5: Beslisboom voor onkruidbeheersing op verhardingen met kleinschalige elementen Op basis van alle voorgaande informatie en resultaten uit het onderzoek Als hulp bij het keuzeproces van preventieve en curatieve maatregelen voor onkruidbeheersing op halfopen verhardingen Volgt de probleemstelling in situ zo goed mogelijk zodat de gebruiker (= ontwerper, beheerder en/of uitvoerder) eenvoudig een selectie kan maken a.h.v. een aantal sleutelvragen en parameters Ook apart en los van de rest van de handleiding te gebruiken (cf. geplastificeerde losbladige bijlage)! 44

45 Curatieve onkruidbestrijding op ongebonden elementverhardingen: beslisparameters INPUTPARAMETERS II. Veronkruidingsrisico I. Straatsteensoort III. Beeldscore bij aanvang IV Aard van de onkruidflora OUTPUTPARAMETERS 1. Streefbeeldscore 2. Bestrijdingsstrategie 3. Bestrijdingsfrequentie 45

46 Bestrijdingssysteem, voorbeeld Systeem Uitvoeringssequentie 6 VE-BO-HL/BR-HW/ST/IR- VE Kies HETE LUCHT HEET WATER VEGEN BORSTELEN BRANDEN Kies Ideale passe-partout Zeer geschikt bij: - Hoge bestrijdingsfrequentie - Flora: divers, evenwichtig, eenjarigen STOMEN INFRA ROOD Herhalen VEGEN 46

47 Bestrijdingssysteem, voorbeeld Systeem Uitvoeringssequentie 6 VE-BO-HL/BR-HW/ST/IR- VE Kies HETE LUCHT HEET WATER VEGEN BORSTELEN Kies BRANDEN HEET WATER Kies STOMEN INFRA ROOD Herhalen VEGEN Kies STOMEN HETE LUCHT INFRA ROOD Kies BRANDEN 1 ste 2 de 3 de 47

48 Einddoel Haalbaar, maar niet aanbevolen cijfer Bestrijdingssysteem Heraanleggen/herinvoegen overwegen Leeg N.V.T. INPUTPARAMETERS OUTPUTPARAMETERS Ontworpen op basis van verworven kennis uit onderzoek (cf. vorige slides) Aanwezige flora, aanvangsbeeldscore en veronkruidingsrisico kunnen wijzigen Input- en outputparameters jaarlijks te bepalen door iedere beheerder bij begin bestrijding in het voorjaar 48

49 Conclusies en vooruitzichten Onkruidbeheer(sing) begint wel degelijk bij ontwerp, materiaalkeuze en aanleg van de verharding! Denk in termen van bestrijdingsystemen (= combinaties van technieken) i.p.v. individuele methoden Burgerparticipatie! OCW Handleiding A84/12, op basis van van het onderzoek = Belangrijke houvast voor eindgebruiker (ontwerper, beheerder, uitvoerder ) bij het uitwerken van een duurzaam, geïntegreerd en niet-chemisch onkruidbeheersysteem op elementverhardingen Beslisboom in bijlage van handleiding als werkinstrument voor de praktijk? => Prestatiegericht onderhoud 49

50 NEVER FORGET I can control weeds I can prevent weeds 50

51 Met dank aan Ebema voor het leveren van de grasbetontegels en de betonstraatstenen Stradus voor de rasterflor bloembakken Holcim voor de levering van granulaten: funderingsmateriaal, straatlagen en diverse types voegvullingsmateriaal Romex/JGS Europe voor het bezorgen van Rompox /Jointex en Biozand voegvullingsmateriaal PF&U ApS voor de levering van Dansand Recmix voor de levering van slakkenzand Defensie voor het ter beschikking stellen van militaire testlocaties Kempeneer W. Machines, Marcel Van Dyck Belgium en Krinkels voor het uitvoeren van de behandelingen De vele medewerkers van steden en gemeenten voor hun bereidwillige medewerking IWT Vlaanderen voor de financiële steun 51

52 Dank u voor uw aandacht! Vragen? Contact/Info: OCW: dr. ir. Elia Boonen e.boonen@brrc.be dr. ir. Anne Beeldens a.beeldens@brrc.be UGent: dr. ir. Benny De Cauwer benny.decauwer@ugent.be