Opleiding Duurzaam gebouw

Transcriptie

1 Opleiding Duurzaam gebouw Beheer van het regenwater op het perceel Leefmilieu Brussel Minder ondoorlatende oppervlakken bij de inrichting van wegen en wegomgeving Sylvie SMETS OCW Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw

2 Doel van de presentatie Het nut van waterdoorlatende bestratingen voor een beter waterbeheer uitleggen De dimensionering en technische aandachtspunten voor een duurzame en doeltreffende uitvoering verduidelijken De toepassingsmogelijkheden en -beperkingen van waterdoorlatende bestratingen toelichten Het risico op waterverontreiniging ten gevolge van verontreinigende stoffen van het wegverkeer en het DPod-onderzoeksproject belichten 2

3 Overzicht van de presentatie Context Proefparking op het OCW-terrein in Sterrebeek Grondbeginselen voor de werking Grondbeginselen voor het ontwerp Controles in het laboratorium en op het terrein Zuiverend vermogen van waterdoorlatende bestratingen DPod-onderzoeksproject 3

4 Context Toename van verharde ondoorlatende oppervlakken Afname van de hoeveelheid water die in de grond afvloeit Problemen Overbelasting van riolen Toenemend risico op overstromingen Geen optimale waterzuivering Dalend grondwaterpeil Waterdoorlatende bestratingen Maken het mogelijk hemelwater tijdelijk op te slaan (bufferen) Laten het hemelwater ter plaatse infiltreren, zodat riolen worden ontlast en het grondwater op peil kan worden gehouden 4

5 Context Systemen voor tijdelijke opslag en infiltratie: bronmaatregelen Kwalitatieve spreiding van de gangbaarste bronmaatregelen (Vaes & Berlamont, 2004) Ledigingsdebiet Waterdoorlatende verharding Vermindering van het debiet Groendak Hergebruik Infiltratievoorziening Terugkeerperiode voor overloop 5

6 Hoeveelheid water Context De maximale flux verminderen De maximale flux in de tijd verschuiven De hoeveelheid af te voeren water verminderen Regen Uitstroom Tijd 6

7 Context Steeds meer toepassingen 7

8 Context 8

9 OCW-proefparking Waterdoorlatende bestrating Project voor toegepast onderzoek, op vraag van FEBESTRAL (juni 2003-mei 2007) Samenwerking tussen betonstraatsteenfabrikanten, OCW en KULeuven Doel Werking van waterdoorlatende bestratingen onderzoeken Nut aantonen, toepassingsmogelijkheden en -beperkingen nagaan Meetmethoden en -apparatuur ontwikkelen Verloop van de doorlatendheid in de tijd controleren Praktijkrichtlijnen Standaardbestekken en handleiding(en) Opzetten van een technologische adviesdienst 9

10 OCW-proefparking 10

11 OCW-proefparking Hoogte boven de putbodem [cm] Tijd (augustus 2006) [dagen] 11

12 Grondbeginselen voor de werking Poreuze stenen Stenen met verbrede voegen Stenen met drainageopeningen Grasbetontegels 12

13 Grondbeginselen voor de werking Waterdoorlatende bestrating + doorlatende (onder)fundering + doorlatende ondergrond (in geval van infiltratie) + geen of beperkt afvoersysteem Infiltratie en zelfs opslag van water in de onderfundering 1. Waterdoorlatende bestrating 2. Voegvullingsmateriaal 3. Straatlaag 4. Geotextiel (eventueel) 5. Fundering 6. Onderfundering ours nécessaire) 13

14 Grondbeginselen voor de werking Zeer doorlatende grond: volledige infiltratie Goed doorlatende grond: gedeeltelijke infiltratie en overloop Weinig doorlatende grond: beperkte infiltratie en drainagevoorziening Ondoorlatende grond (of infiltratie niet toegestaan): drainagevoorziening 14

15 Grondbeginselen voor de werking Waterdoorlatende bestrating Verharding Afvoer oppervlaktewater in de onderliggende lagen Fundering Draagvermogen Afvoer water in de onderfundering of ondergrond Onderfundering Afvoer water in de ondergrond en/of tijdelijke opslag van water Houdt het baanbed op vorstvrije diepte Eventueel drainagesysteem Vertraagde afvoer water bij onvoldoende doorlatende grond GEEN kolk nodig eventueel groene zones in de lage punten voorzien GEEN helling nodig (0,5 % is wenselijk maximaal 5 %) GEEN extra opslagcapaciteit nodig beperkte afstroming bepaalt de opslagtijd in de constructie 15

16 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Waterdoorlatende bestrating Bron: OCW-handleiding 16

17 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering 17 Geen infiltratie Klei Leem Zand

18 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Doorlatendheid van een fundering met korrelvormig materiaal neemt toe: met factor 40 als de fractie < 0,6 mm wordt weggelaten (Handleiding: 63 µ < 3 %) met factor 100 als de fractie < 1,2 mm wordt weggelaten (Handleiding: 2 mm < 25 %) 18

19 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Rekening houden met de verkeersbelasting 19

20 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Geval 1 - Regenbui van 10 min Terugkeerperiode 30 jaar 270 l/s/ha 270 x 10 x 60 l/ha = l/ha = 16,2 mm E sf H p Fs stockage p =,2 1, ,6 cm E sf : dikte onderfundering (cm) = 10,6 cm H : neerslaghoogte (mm) p = 16,2 mm p : porositeit ( %) = 23 % Fs : veiligheidsfactor (standaard 1,5) = 1,5 stockage 20

21 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Geval 2 - Opeenvolgende regenbuien

22 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering LAAGDIKTE Keuze uit 6, 8 of 10 cm Bepaald (3 cm) Bepaald (keuze soort en verkeer) Ukkel Brussel E sf ( vorst ) a Z Meestal is de benodigde vorstvrije dikte doorslaggevend

23 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Rekening houden met ondoorlatende oppervlakken d 2 Ondoorlatend oppervlak A perm A cont d 1 d 1 = d 2 Doorlatend oppervlak E E 1 sf cont sf E sf A A cont perm E : dikte van de onderfundering, sf cont rekening houdend met een ondoorlatende oppervlakte (cm) : dikte van de onderfundering (cm) 23

24 Grondbeginselen voor het ontwerp - Dimensionering Dikte: 3 cm na verdichting 24

25 Grondbeginselen voor het ontwerp - Materialen Fundering en onderfundering Ongebonden aggregaten 0/32 2/32 Fijne bestanddelen (< 0,063 mm) < 3 % Fractie < 2 mm < 25 % Als betonpuingranulaat wordt toegepast: geen korrels < 2 mm Fundering Keuze van gebonden materiaal (verkeer) Drainerend schraal beton Straatlaag Fijne bestanddelen (< 0,063 mm) < 3 % Maximale korrelgrootte: 5 of 6,3 of 8 mm Los Angelescoëfficiënt (LA) < 20 micro-devalcoëfficiënt (MDW) < 15: lager risico op vorming van fijne bestanddelen Filterstabiliteit Voegvullingsmateriaal Zand 0,5/2 voor poreuze betonstraatstenen Steenslag 2/4 (porfier) voor stenen met verbrede voegen of drainageopeningen, indien mogelijk hetzelfde materiaal als de straatlaag STEEDS EVENWICHT tussen MECHANISCHE STERKTE en DOORLATENDHEID 25

26 Grondbeginselen voor het ontwerp - Materialen Steensoort 50 km/hstraat 30 km/hzone Parkeerterrein Voetgangersweg Fietspad Verkavelings- weg 26

27 Doorval (%) Grondbeginselen voor het ontwerp - Materialen Compatibiliteit tussen lagen (filterstabiliteit - S F ) Maaswijdte (mm) S F D D 15 OL 85 BL D 85BL Eis: S F 5 D 15OL OL: onderliggende laag BL: bovenliggende laag 27

28 Grondbeginselen voor het ontwerp Z (m) Wegconstructie met waterdoorlatende bestrating (parking, straat, enz.) Zb Zwt Zb : baanbed Zwt : maximale hoogte van de grondwaterspiegel Zb Zwt = d > 1 m Januari Juni Januari Tijd (maand) Verzadiging van de constructie en de ondergrond, en grondverontreiniging tegengaan 28

29 Grondbeginselen voor het ontwerp Sterke hellingen In terrasvorm werken Barrières aanbrengen om waterstroming af te remmen en opslag mogelijk te maken 29

30 Grondbeginselen voor het ontwerp Regen? Regenbui van 10 min met een terugkeerperiode van 30 jaar: 270 l/s/ha Waterdoorlatendheidscoëfficiënt? k > 2,7*10-5 m/s MAAR: luchtinsluitsels, dichtslibbing veiligheidsfactor 2 Waterdoorlatendheidscoëfficiënt > 5,4*10-5 m/s Eis voor alle onderdelen van het systeem : poreuze stenen, voegvullingsmateriaal, fundering en eventuele onderfundering 30

31 Doorlatendheid (m/s) Grondbeginselen voor het ontwerp Tijd sinds de openstelling (jaren) 31

32 Grondbeginselen voor het ontwerp Geen kolk nodig Geen rioolnet nodig voor de afvoer van hemelwater (zeer interessant als woningen het regenwater op hun perceel kunnen laten infiltreren) Geen bufferreservoir nodig om hemelwater dat op het wegoppervlak valt op te vangen: vertragend effect in de constructie Beperkte helling (0,5 % tot 1 %): voetgangerscomfort Geen plasvorming op het wegoppervlak 32

33

34 Grondbeginselen voor het ontwerp Geschikt voor zones met weinig verkeer: 30 km/h-zones, verkavelingswegen, parkeerterreinen, enz. Waterinfiltratie in woningen tegengaan: bij voorkeur geen waterdoorlatende bestrating voor trottoirs afstromend oppervlaktewater kan door de bestrating infiltreren Aanbrenging van kabels en leidingen: bij voorkeur onder trottoirs met ondoorlatende verharding reparaties zijn moeilijk te controleren en toepassing van ongeschikte materialen kan de goede werking van de waterdoorlatende constructie belemmeren Geen werkverkeer op fundering en onderfundering toestaan (verkavelingen, enz.) 34

35 Controles in het laboratorium en op het terrein BENOR-certificering voor stenen volgens de PTV 122 Waterdoorlatende betonstraatstenen en -tegels Drainageopeningen en verbrede voegen: ten minste 10 % van het (horizontale) oppervlak Poreuze stenen: 5,4*10-5 m/s (gemiddeld) Controle in de ontwerp- en uitvoeringsfase: PTV 827 Waterdoorlatende bestratingen: Systeem-, product- en plaatsingseisen Beoogde doorlatendheid Gemiddeld: 5,4*10-5 m/s Individueel: 2,7*10-5 m/s 35

36 Controles in het laboratorium en op het terrein Fundering en onderfundering Kolomproef in het laboratorium: controle van de doorlatendheid voor de verwerking Kolomproef op boorkernen uit drainerend schraal beton 36

37 Controles in het laboratorium en op het terrein Grond: open-end test (US Bureau of Reclamation) Oppervlak: dubbele-ringproef (PTV Bijlage A) Terreinproeven

38 Controles in het laboratorium en op het terrein Straatsteen (PTV 122, 8.3) 38

39 DPod Voordelen van waterdoorlatende bestratingen Grondwaterspiegel op peil houden Vertraagde afvoer naar het rioolnet Minder gevaar voor overstromingen Maar Wat met het risico op grond- en waterverontreiniging?

40 Zuiverend vermogen DPod-project DPod: acroniem voor Dépollution des eaux de ruissellement au moyen de structures routières drainantes Collectief onderzoek met steun van het Waalse Gewest 4 partners Opzoekingscentrum voor de Wegenbouw (OCW) Centre de recherches pour l environnement (CELABOR) Centre d Etudes Wallon de l Assemblage et du Contrôle des matériaux (CEWAC) Centre Wallon de Biologie Industrielle (CWBI) 40

41 Keuze van de opbouw drainerende parking 8 Poreuze straatstenen 22/11/8 + zandvoegen (zandsteen) Straatlaag: porfier 0/6,3 Fundering Kalksteen 0/20 Onderfundering Kalksteen 0/32 Geotextiel

42 Selectie van micro-organismen Type Rhodococcus: vermogen tot afbraak van persistente koolwaterstoffen in drainerende structuren Overleven in omstandigheden van langdurige uitdroging (32 dagen bij 30 C) Laboratoriumtests: Biofilmvorming op granulaten Weinig nutriënten nodig Gunstige ontwikkeling in onverzadigde aërobe zone (straatlaag)

43 Inoculatie van Rhodococcus in de opbouw OCW-proefparking: verspreiding van een vloeibare starter op de oppervlakte, vervolgens spoelen. Overleven van de stam na een jaar. Laboratorium: onderdompeling van granulaten van de straatlaag, al dan niet gevolgd door uitdroging. Verschillende varianten.

44 Dieselvervuilingstest Polluent: Diesel 8 Dagelijkse neerslag 1 week regen (B) Onverzadigde aërobe zone die gunstig is voor Rhodococcus: inzaaiing van straatlaag Recuperatie van effluent voor analyse: HC-gehalte Bacteriologie

45 Dieselvervuilingstest PROEFPAAL TESTBANK

46 Resultaten van het Dpod-project Ontwikkeling van een methode om het zuiverend vermogen van de drainerende structuren in cijfers uit te drukken; De structuur van de drainerende bestrating bezit intrinsiek een vermogen om koolwaterstoffen vast te houden (ondanks een massale toevoeging van polluenten). Minder dan 1% van de toegevoegde diesel percoleert doorheen de structuur. Effect van de micro-organismen: over een periode die overeenkomt met ongeveer 1 jaar regen, HC-concentraties van het percolaat van minder dan 50 µg/l (drinkbaarheidsdrempel). De duurzaamheid van het zuiverende systeem met Rhodococcus moet nog beoordeeld worden (DPODRAIN-project).

47 Nuttige hulpmiddelen, websites, naslagwerken en andere bronnen Handleiding voor het ontwerp en de uitvoering van verhardingen in betonstraatstenen - A80/09 (OCW) Dossier 5 Waterdoorlatende verhardingen met betonstraatstenen (OCW) PTV 122 Waterdoorlatende betonstraatstenen en -tegels (Probeton) PTV 827 Waterdoorlatende bestratingen: Systeem-, product- en plaatsingseisen (COPRO) Referenties Gids duurzame gebouwen en andere bronnen Gids Duurzame gebouwen Informatiefiches G MAN00, G MAN01 47

48 Wat u moet onthouden Waterdoorlatende bestratingen dragen bij tot een beter waterbeheer en helpen het grondwater op peil te houden De keuze van de materialen, de dimensionering en de uitvoering moeten zeer zorgvuldig gebeuren bij de plaatsing van drainerende structuren Uit onderzoeken in het kader van het DPod-project is gebleken dat de drainerende structuren intrinsiek zuiverend zijn voor koolwaterstoffen. De resultaten verkregen over een beperkte tijd tonen aan dat de toevoeging van micro-organismen de zuivering bevorerden. De duurzaamheid van het zuiverende systeem zal worden bestudeerd in het kader van het DPODRAIN-project. 48

49 Contact Sylvie SMETS Onderzoeker Technologisch adviseur