Onderzoek naar het voorkomen van 8 nieuwe of quarantaine boomschimmels in België

Transcriptie

1 Onderzoek naar het voorkomen van 8 nieuwe of quarantaine boomschimmels in België Resultaten uit het Fungifor project (oktober 2015 februari 2018) Projectpartners Financiering Liesbet Van Remoortere PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

2 FUNGIFOR Doel: 8 schadelijke boomschimmels onderzoeken naar voorkomen (fytosanitaire status), vestiging en verspreiding in België. Uitvoering: Survey 8 schadelijke organismen Platanus spp: Pinus spp: Populus spp & hybr: Juglans spp: Castanea spp: Ceratocystis platani Lecanosticta acicola, Heterobasidion irregulare Dothistroma septosporum Dothistroma pini Melamspora medusae Geosmithia morbida (Pityophthorus juglandis) Cryphonectria parasitica Bron: forestale.agraria.org Mogelijke introductie, vestiging en verspreiding evalueren Methodes voor beheer en sensibilisering betrokken instanties (fiches, studiedagen, ) PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

3 1. Ceratocystis platani (Platanensterfte) Platanus spp. (P. x acerifolia meest vatbaar) Vasculaire ziekte, binnen via wondweefsel Symptomen: Taksterfte Paarse vlekken op de schors Boom sterft binnen paar jaar Groot probleem in Italië en Zuid-Frankrijk Niet aangetroffen in België (survey in parken en straatbeplanting) Q-organisme, kappen verplicht! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

4 2. Lecanosticta acicola Pinus mugo, P. nigra & P. sylvestris Naaldziekte Symptomen: Bruine banden op naalden, met zwarte vruchtlichamen Naalden vallen af, enkel nieuwgevormde naalden blijven Vertraagde groei Zeer gelijkend op Dothistroma (rodebandjesziekte) en insectenvraat Niet aangetroffen in België (survey in bossen) Q-organisme, kappen verplicht! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

5 3. Heterobasidion irregulare Pinus spp. Houtdodende schimmel, rotting t. h. v. de wortels Symptomen: Afsterven en uitdrogen van de boom Vruchtlichaam aan stambasis, stomp of binnenin de stomp Zeer gelijkend op inheemse H. annosum sensu stricto (dennenmoorder) Niet aangetroffen in België (survey in bossen) Geen Q-status, kappen aanbevolen! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

6 4/5. Dothistroma septosporum/pini (rodebandjesziekte) Pinus spp. (vooral P. nigra) Naaldziekte Symptomen: Rode banden op naalden, met vruchtlichamen Naalden vallen af, enkel nieuwegevormde naalden blijven over Vertraagde groei Zeer gelijkend op Lecanosticta en insectenvraat Veelvuldig aangetroffen in België (survey in bossen) Enkel Q-status op kwekerijen! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

7 4/5. Dothistroma septosporum/pini PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

8 6. Melampsora medusae (Medusae populierenroest) Populus spp. Roest Symptomen: Geel-oranje uredia aan de onderzijde van de bladeren Zwarte korsten op de bovenzijde Vroegtijdige bladval, vertraagde groei Morfologisch niet te onderscheiden van andere roesten Niet aangetroffen in België (survey in bossen via sporenvallen) Q-organisme, kappen verplicht! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

9 7. Geosmithia morbida (duizendkankerziekte bij walnoot) Juglans nigra & J. regia Schorsziekte, overgedragen door Pityophthorus juglandis Elizabeth Bush Symptomen: Kleine gaatjes in stam/takken, die toegang geven tot gangenstelsel insect Zwartkleurige kankers rond de gaatjes S. M. Hishinuma Taksterfte (10 jaar na infectie) => boom dood (3 jaar later) Niet aangetroffen in België (survey met feromoonvallen) A.D. Graves Geen Q-organisme, kappen aanbevolen! PCS Studiedag boomkwekerij 23 februari

10 Centre wallon de Recherches agronomiques Cryphonectria parasitica (Kastanjekanker) Anne Chandelier Mycology laboratory

11 Oorsprong van de schimmel Cryphonectria parasitica Oorsprong = Oost- Azië (China, Japan) - Eerste introductie in Amerika (19 de eeuw) - Eerste introductie in Europa: 1938 (Italy) uit Amerika - Nieuwe introducties in Europa rechtstreeks uit Azië - Eerste waarneming in België in december 2014 (Brussel) (EPPO PQR database)

12 Eerste waarneming in België in december Tamme kastanje in straatbeplanting in Jette - De meeste bomen waren besmet met C. parasitica (> 100 bomen!) - Besmette bomen werden gerooid in winter 2015

13 Waardplanten: Belangrijkste waardplanten: Tamme kastanje Europese tamme kastanje (Castanea sativa) Amerikaanse tamme kastanje (Castanea dentata) + dwergkastanje (Castanea pumila) Opm. : Aziatische kastanjes (C. crenata, Japan en C. mollissima, China) zijn meer resistent (co-evolutie)

14 Minder gevoelige waardplanten: eiken (Quercus spp.) Wintereik (Quercus petraea) Hongaarse eik (Quercus frainetto) Zomereik (Quercus robur) - Zeldzaam op eik - Q. rubra = het meest gevoelig - Geen sterfte bij adulte eik - Kanker => lagere kwaliteit v/h hout Amerikaanse eik (Quercus rubra)

15 Planten met risico Planten in kwekerijen Adulte bomen (parken, bossen, aanplantingen)

16 Kastanjepalen met schors De schimmel kan verschillende maanden overleven op schors! Kastanjeschors Kastanjestammen

17 Symptomen op jonge planten (in kwekerijen) - Kanker op de stam of op de takken - Oranje verkleuring van de schors

18

19 Waterloten rond de kanker Verwelking

20 - Oranje vruchtlichamen van de schimmel zichtbaar op de schors van de kanker (na een natte periode)

21 Symptomen bij adulte bomen in het begin - Gebarsten schors - Schors lichtjes ingezonken

22 Symptomen bij adulte bomen later Kanker

23 Afgestorven weefsel onder de schors Beigekleurige laag onder de schors

24 Verwelking en vroegtijdige bladval

25 Bladeren blijven hangen in de winter

26 Andere oorzaken van kanker op tamme kastanje Kanker veroorzaakt door de schimmel Coryneum modonium (geen vruchtlichamen, geen oranje verkleuring op de schors)

27 Kanker veroorzaakt door Pezicula pseudocinnamomea (ellipsvormige kanker)

28 Kanker veroorzaakt door Sirococcus castanea Waterloten rond de kanker Kanker Necrose onder de schors

29 Hogere kans op infectie door Dryocosmus kuriphilus - Tamme-kastanjegalwesp - Eitjes in de knoppen van kastanje => gallen - Toegangspoort voor C. parasitica - Eerste rapportering in België in

30 Symptomen op eik - Idem als bij tamme kastanje - Moeilijk zichtbaar op adulte eiken (dikke schors) - In Frankrijk - 99,4% van de gevallen op kastanje - 0,6% van de gevallen op eik ZELDZAAM OP EIK!!!

31 Cyclus van de ziekte

32 Risico op natuurlijke verspreiding : Infectie via natuurlijke (barsten in schors) of artificiële (snoeien, insecten, ) verwondingen Seksuele vruchtlichamen op geïnfecteerde schors verspreiding van ascosporen Lange afstandverspreiding door de wind (~ 1 km volgens de literatuur) Aseksuele vruchtlichamen verspreiding van conidia Kleverige substantie korte afstandverspreiding door de regen (een paar meter volgens de literatuur) Sporen kunnen door insecten op lange afstand verspreid worden

33 Wetgeving: C. parasitica = gereguleerde pathogeen [EU richtlijn 2000/29/EC RD 10/08/2005] Annex II Introductie/verspreiding van plantenmateriaal verboden bij aanwezigheid C. parasitica 1) Planten van Castanea Mill. en Quercus L. bedoeld voor opkweek, behalve zaden in alle lidstaten 2) Hout en schors van Castanea Mill. in CZ, DK, EL, IRL, S, UK Annex III Introductie van plantenmateriaal verboden 1) Planten van Castanea Mill. en Quercus L. met bladeren (behalve zaden en vruchten) uit niet-europese landen 2) Schors van Castanea uit derde landen 3) Schors van Quercus uit Noord-Amerika Annex IV Speciale voorschiften 1) Houten verpakkingsmateriaal uit derde landen moet ontschorst en behandeld (ISPM15) Hittebehandeling (vochtigheid < 20%) 2) Planten van Castanea Mill en Quercus L. (behalve zaden) uit infectie-vrije gebieden, zonder symptomen op de productiesites of in de onmiddellijke omgeving ervan sedert het begin van het laatste groeiseizoen (EU en derde landen)

34 Wetgeving voor kwekerijen (2000/29/EC; KB 20/08/2008) Planten mogen getransporteerd (en verkocht) worden indien geen symptomen van C. parasitica op de productiesite of in de onmiddellijke omgeving ervan waargenomen zijn sinds de start van het laatste productieseizoen Jaarlijkse inspectie (FAVV) Geen symptomen Symptomen en positief bevonden na analyse (ILVO/CRAW OK => fytosanitair paspoort Verkoop toegestaan KO => geen fytosanitair paspoort Bestrijdingsmaatregelen

35 Schematische situatie op boomkwekerij Centre wallon de Recherches agronomiques.. NC (non-conform) monster op perceel Bewakingszone (straal van 100m) Percelen met waardplanten van de operator Percelen met waardplanten van andere operatoren Uitsluiting voor verkoop van waardplanten tot het volgende seizoen Uitsluiting voor verkoop van waardplanten tot het volgende seizoen maar het opheffen van de uitsluiting is mogelijk door een betaalde inspectie

36 Schematische situatie in openbaar groen Centre wallon de Recherches agronomiques.... NC monster in openbaar groen Bufferzone (straal van 1km) Percelen met waardplanten Observatiezones (100m rondom de percelen) NC monster in een observatiezone Uitsluiting voor verkoop van waardplanten tot het volgende seizoen

37 Survey in België in openbaar groen (parken, bossen, steden) (Fungifor project, CRAW/PCS/ULB) Recreatie gebied Langs de weg Afsluiting Bos Bos + Stalen verzameld door FAVV

38 Preventieve maatregelen Aankoop planten uit infectievrije gebieden, liefst in de lente (niet in de herfst) (latente periode) Visuele controle van de planten bij aankoop (rond de ent), maar ook na aanplanten Snoeien buiten de verspreidingsperiode van de sporen (van november tot maart) Gebruik van kastanjeafsluitingen uit infectievrije gebieden of afsluitingen van andere soorten (Robinia) Waardplanten aanplanten op meer dan 100m van de grens van de kwekerij

39 Bestrijdingsmaatregelen (op de kwekerij) Verwijder geïnfecteerd materiaal (takken, schors, palen, stammen, ) waarop de pathogeen nog maanden sporen kan vormen! - composteren: NEEN - verbranden: OK Ontsmet snoeimateriaal (quaternair ammonium, alcohol 70 ) Ontsmet handen na aanraken besmet plantenmateriaal

40 Bestrijdingsmaatregelen (niet toegestaan op boomkwekerij OK, in kastanje boomgaarden) Hypovirulente (verzwakte) stammen van Cryphonectria parasitica Op bepaalde sites reeds lang geïnfecteerd, oppervlakkige kanker, geen uitbreiding van de ziekte Aanwezigheid van een hypovirulente stam van de schimmel (= geïnfecteerd met een virus) - Minder aggressief - Lagere verspreidingscapaciteit (geen ascosporen) Gebruik in biocontrole? WSL, G. Bazzigher

41 Gebruik van hypovirulente stammen in biocontrole (in boomgaarden) 1. Inoculatie van de schors met een compatibele hypovirulente stam (dat een virus bevat) 2. Contact tussen virulente en hypovirulente stam op de kanker 3. Transfer van het virus van hypovirulente naar virulente stam = > voortgang van de ziekte stopt = virus CHV-1

42 Hoe gebeurt staalname? Sampling area Stop het staal in een afsluitbare plastic zak (zip-lock) Opsturen naar labo Analyse binnen 5 werkdagen (moleculaire test vroege detectie van de pathogeen) Opgelet: Ontsmet gereedschap en handen tussen 2 stalen!

43 Dankwoord - Dieter Blancquaert en Els Mechant (PCS) - Félix Teng (CRAW) - Federale Overheidsdienst Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu (Fungifor project) Bedankt voor uw aandacht!