Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar XIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (XIII) voor het jaar 2012 Nr. 141 VERSLAG VAN EEN WETGEVINGSOVERLEG Vastgesteld 23 november 2011 De vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie 1 heeft op 21 november 2011 overleg gevoerd met minister Verhagen van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie over de begroting van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, onderdeel Energie. (De volledige agenda is opgenomen aan het eind van het verslag.) Van het overleg brengt de commissie bijgaand stenografisch verslag uit. De voorzitter van de vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Van der Ham 1 Samenstelling: Leden: Dijksma (PvdA), Snijder-Hazelhoff (VVD), Koopmans (CDA), Van der Ham (D66), voorzitter, Smeets (PvdA), Samsom (PvdA), Paulus Jansen (SP), ondervoorzitter, Jacobi (PvdA), Koppejan (CDA), Graus (PVV), Thieme (PvdD), Gesthuizen (SP), Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie), Van Tongeren (GroenLinks), Ziengs (VVD), Braakhuis (GroenLinks), Gerbrands (PVV), Lodders (VVD), Van Vliet (PVV), Dijkgraaf (SGP), Schaart (VVD), Verhoeven (D66) en Van der Werf (CDA). Plv. leden: Jadnanansing (PvdA), Elias (VVD), Blanksma-van den Heuvel (PvdA), Koolmees (D66), Dikkers (PvdA), Dekken (PvdA), Irrgang (SP), Groot (PvdA), Holtackers (CDA), Tony van Dijck (PVV), Ouwehand (PvdD), Van Gerven (SP), Schouten (ChristenUnie), Van Gent (GroenLinks), Leegte (VVD), El Fassed (GroenLinks), De Mos (PVV), Taverne (VVD), Van Bemmel (PVV), Van der Staaij (SGP), Houwers (VVD), Van Veldhoven (D66) en Ormel (CDA). De griffier van de vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Franke kst xiii-141 ISSN s-gravenhage 2011 Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

2 Stenografisch verslag van een wetgevingsoverleg van de vaste commissie voor Economische Zaken, Landbouw en Innovatie Maandag 21 november 2011 Aanvang uur Voorzitter: Paulus Jansen Aanwezig zijn 10 leden der Kamer, te weten: Dijkgraaf, Paulus Jansen, Leegte, Ouwehand, Samsom, Van Tongeren, Van Veldhoven, Van Vliet, Van der Werf en Wiegman-van Meppelen Scheppink, en de heer Verhagen, minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. De voorzitter: Ik heet de minister en zijn staf, de collega s en de gasten op de tribune welkom, en uiteraard ook iedereen die thuis meeluistert. Hopelijk zijn dat veel mensen bij dit belangrijke onderwerp. Ik deel direct mee dat mevrouw Ouwehand iets later komt. De agenda is heel uitgebreid. Twee toegezegde brieven hebben we nog niet ontvangen: de reactie op het rapport van CE Delft over milieugevolgen en kosten van het ombouwen van de RWE/Essent kolencentrale naar een gascentrale of biomassacentrale, en de reactie op het rapport van Greenpeace over biomassa uit Canadese oerbossen. Ik ga ervan uit dat de minister mondeling reageert als op die punten vragen gesteld worden en dat we die brieven alsnog krijgen. Ik stel de collega s voor dat we in de eerste termijn van de Kamer twee onderlinge interrupties toestaan. In de termijn van de minister krijgen zij drie interrupties. Ik constateer dat de leden daarmee akkoord gaan. De leden zijn bekend met hun spreektijden. Ik zal hen een minuut voordat hun beoogde spreektijd voorbij is, een seintje geven. Ten slotte: omdat ik woordvoerder ben en voorzitter, zal ik in mijn termijn de heer Samsom vragen om het voorzitterschap even over te nemen. Het woord is allereerst aan de heer Samsom van de Partij van de Arbeid. De heer Samsom (PvdA): Voorzitter. Bijna een jaar geleden, op 7 december 2010, zaten wij in het eerste wetgevingsoverleg Energie, het energiedebat, met dit kabinet. Ik maakte toen namens de Partij van de Arbeid de volgende analyse van de situatie waarin het energiebeleid beland was. «Doordat de energiepolitiek ons al decennialang verdeeld houdt, wordt het energiebeleid bij iedere nieuwe krachtsverhouding in het parlement meteen gewijzigd en bij iedere wijziging neemt de investeringszekerheid af en stagneert de vooruitgang. We staan nu dus echt voor de fundamentele keuze: houden we vast aan eigen dogma s en programma s en veroordelen we Nederland tot een vastgelopen energiebeleid? Of durven we elkaar de hand te reiken om te komen tot voorstellen waarmee we onze energievoorziening veiligstellen en kansen grijpen voor onze economie? De Partij van de Arbeid kiest voor het laatste.» Daarmee zocht mijn fractie dus nadrukkelijk naar een brede politieke samenwerking op het gebied van energie. De laatste vijftien jaar hebben namelijk geleerd dat het probleem van het Nederlandse energiebeleid niet was dat het rechts was en ook niet dat het links was. Het probleem van het Nederlandse energiebeleid is dat het iedere keer anders is, en dat moet dus ophouden. In het debat vorig jaar deden wij daarvoor ook een aantal voorstellen, voor een leveranciersverplichting die deels wordt ingevuld of voorafgegaan door een plicht tot biomassabijstook, voor belastingvrijstelling op Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

3 zelfgeleverde energie en zo nog een aantal voorstellen. Daarmee begon een jaar van zoeken en aftasten om te bezien in hoeverre er ruimte is en bereidheid bestaat in de Kamer en bij de regering om tot die brede samenwerking te komen. De signalen daarbij waren af en toe bemoedigend. Er werden moties aangenomen die de regering opdroegen om met een energieakkoord met daarin een leveranciersverplichting te komen en om zelflevering vrij te stellen van energiebelasting. Telkens was het draagvlak buitengewoon breed. Alleen de PVV blijkt niet geïnteresseerd in duurzaam energiebeleid of überhaupt energiebeleid. De heer Van Vliet (PVV): Dit is uitlokking. Of wij wel of niet geïnteresseerd zijn in energiebeleid, kan de heer Samsom op deze wijze niet concluderen. De heer Samsom (PvdA): Dat kan ik wel degelijk en dat doe ik dus ook. De PVV blijkt niet geïnteresseerd in duurzame-energiebeleid of in energiebeleid in zijn algemeenheid. De toekomst veiligstellen is aan deze partij niet besteed. Een houding die we van de PVV maar al te goed kennen. Kijk maar eens hoe ze in het Europadebat met onze economische toekomst omgaat. Maar gelukkig trok deze CDA-minister zich geen bal aan van de PVV dat zouden hij en zijn partij vaker moeten doen en probeerde hij oprecht om de wens van de Kamer om met een ambitieus energieakkoord te komen, uit te voeren. Probeerde, zeg ik met klem. Want de vraag die vandaag op tafel ligt is natuurlijk: is hem dat ook gelukt? Ligt er nu een ambitieus energieakkoord waarmee investeringszekerheid wordt geboden, nieuwe kansen voor de economie worden gecreëerd en de energiedoelstellingen worden gehaald? Ons oordeel luidt: nee, nog niet. Dat is niet alleen ons oordeel, maar ook het oordeel van het Planbureau voor de Leefomgeving, dat de green deals doorrekende en tot de conclusie kwam dat de vele tientallen mooie deals uiteindelijk een te verwaarlozen effect hebben op het halen van de doelstelling. Niet gelukt dus, en dat is niet zo best. Dat zeg ik niet alleen omdat een wens van de Kamer niet volledig wordt uitgevoerd, ook al is dat natuurlijk al voldoende reden tot groot ongenoegen, maar ook omdat daarmee niet wordt voldaan aan de noden van een veel belangrijker opdrachtgever dan de Kamer, namelijk de volgende generatie. Uiteindelijk worden wij hier niet gedreven door zelfbedachte deadlines, doelen en moties, maar door de wetenschap dat onze kinderen ons ooit, op een dag ergens in de toekomst, die ene simpele vraag zullen voorhouden. «Zeg, pap, in 2011 wist je dus dat de energievoorraden opraakten, dat de aarde opwarmde, dat de oceanen vervuilden, de oerbossen verdwenen en zoetwaterbassins verdroogden? Toen jij, al in 2011, wist dat mijn toekomst op het spel stond, wat deed jij toen?» De wetenschap dat die vraag ooit komt, is dé reden dat ik hier nu zit en mezelf, mijn fractie, mijn collega s in de Kamer en de minister aanspoor om beter te presteren dan we tot op heden doen. Dat is ook precies de reden dat ik zo getergd ben over het feit dat dit tot nu toe niet gelukt is. Maar we gaan niet bij pakken neerzitten. Dit debat moet benut worden om het gat te dichten tussen wat er nu ligt en wat er zou moeten liggen. Daarvoor concentreer ik mij allereerst op het energieakkoord, want er is natuurlijk ook niet helemaal stilgezeten door de Kamer, de minister en de energiesector. In dat werk zijn alvast wat mooie contouren zichtbaar aan het worden. De beste methode om aan een moordende investeringsonzekerheid en steeds wisselende beleid een eind te maken, is door langjarig perspectief te schetsen of, strenger geformuleerd, op te leggen aan de energiebedrijven. «Mooi dat u er bent, welkom in Nederland om stroom te leveren, maar in 2020 is minimaal 30% daarvan duurzaam opgewekt.» Dat biedt investeerders dan de zekerheid dat er voor hun duurzame productie- Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

4 installaties, of het nu windmolens op land, op zee, vergistingsinstallaties of zonnepanelen zijn, een rendabele businesscase te maken is, tot een terawattuurtje of 40. Dat is 40 miljard kilowattuur, meer dan het viervoudige van wat er nu wordt gemaakt. Tot dan punt is dan immers de vraag naar duurzame stroom in ieder geval gegarandeerd. Zoiets staat ook in green deal 59. De eerste 58 heb ik daarmee dan meteen behandeld. Ik wens alle deelnemers daaraan heel veel succes, maar dat zijn toch grotendeels projecten die al plaatsvonden en waar de minister nog snel even een heel mooie groene strik omheensloeg. Alleen green deal 59 biedt serieus perspectief. Er wordt daarin iets gezegd over een leveranciersverplichting. Maar uiteindelijk staat er geen harde doelstelling in voor 2020 en er wordt een bult aan bezwaren opgeworpen waarvan, zo stelt het document, pas in 2014 wordt bekeken of die uit de weg zijn geruimd en, zo ja, of we dan verder kunnen. Dat is een begin, maar het is geen investeringszekerheid en geen einde aan de zwabberkoers. Daarom doet mijn fractie in dit overleg een voorstel om een, of eigenlijk een paar, flinke stappen verder te zetten. Allereerst dat einddoel. Hoeveel duurzame elektriciteit willen we in 2020 opgewekt hebben? Hoeveel willen we verplichten? De minister betoogt dat het algemene doel, 14% duurzame energie, niet kan worden vertaald in subdoelen voor elektriciteit, warmte en transport, omdat we nu eenmaal niet weten welk deel ieder van die drie sectoren voor zijn rekening gaat nemen. Als het heel goed gaat met duurzame warmte, hoeft er minder duurzame stroom te komen om die 14% als geheel te halen. Dat klinkt logisch. Maar zonder een doelstelling voor duurzame elektriciteit heeft een verplichting voor duurzame elektriciteit geen zin. Je kunt geen leveranciersverplichting nemen op een percentage van «we zien wel», dat gaat niet. Er is overigens wel degelijk, zo n negen jaar voor 2020, een inschatting te geven over wat warmte en transport maximaal zullen bijdragen. Er is dus ook een inschatting te geven van hoeveel duurzame stroom er dan moet komen. Uit de diverse studies, waarbij ik die van ECN even als maatstaf neem, zie je dat die inschatting ligt tussen 30% en 40%. Laten we die bandbreedte gewoon nemen als begin voor een doelstelling. Dan kunnen we die doelstelling, naarmate 2020 dichterbij komt en we weten wat transport en warmte allemaal doen, verder specificeren. Mijn inschatting is dat die ergens rond de 35% uitkomt, maar 30% tot 40% bandbreedte is een mooi doel om je op te richten. Daarnaast kunnen wij het grootste obstakel, de windfall profits, uit de weg ruimen. Die worden namelijk vooral veroorzaakt door de opname van bijstook van biomassa in de leveranciersverplichting. Gebruikmakend van het werk dat de minister al heeft verricht, kunnen wij er echter voor kiezen om de producentenverplichting te handhaven en die tot 2020 gestaag wat op te voeren. Daarmee houd je het grootste deel van de leveranciersverplichting vrij. Mochten centrales er overigens voor kiezen om meer bij te stoken of om zelfs voor 100% over te schakelen op biomassa DELTA heeft dat soort plannen dan tellen ze natuurlijk wel mee in de leveranciersverplichting. Met die twee invullingen lijkt mij de weg vrij voor de Kamer om zo snel mogelijk, nog in 2012, een uitgewerkt wetsvoorstel te krijgen dat wij dan snel kunnen behandelen en aannemen. Immers, om soepel de SDE-plus te kunnen aanvullen moet de eerste afrekenbare doelstelling waar energiebedrijven op afgerekend moeten worden, er al in 2015 zijn, afgeleid van 2020, teruggerekend naar Daar moet in 2013 dan wel al duidelijkheid over gegeven worden. Mevrouw Van der Werf (CDA): De heer Samsom heeft het over bedrijven die mogelijk tot 100% biomassa bijstoken. Wat is het standpunt van de Partij van de Arbeid over biomassa? Is het inderdaad aan de markt zelf om tot 100% bij te stoken of 10% of iets tussen de 10% en de 20%? Het gaat immers ook om bescherming bij de import van biomassa, waar een aantal Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

5 risico s aan kleven, zoals wij allen weten. Wat is het standpunt van de PvdA hierover? De heer Samsom (PvdA): Wij willen dat de biomassabijstookverplichting zo ver als verantwoord is, wordt opgevoerd. Dat betekent economisch maar ook duurzaam verantwoord. Greenpeace heeft ooit uitgerekend dat er op de wereld 100 extra joule beschikbaar is aan duurzame biomassa. Ik neem dat maar als maat voor de meest radicale opvatting over hoe duurzaam biomassa kan en moet zijn. Wij verbruiken in dit land ongeveer een halve joule. Daarvan één tweehonderdste in dit land op een verantwoorde manier opstoken, moet dus lukken. Ik denk dat dat kan. Dat in het achterhoofd houdende schatten wij in dat je naar een biomassa-aandeel van ongeveer 20% à 30% in je duurzame-energievoorziening moet gaan. Dan moeten wij dus nog een beetje aanpoten. De voorzitter: Mevrouw Van der Werf, een vervolgvraag. Mevrouw Van der Werf (CDA): Nee hoor, het is echt een belangstellende vraag. Ik ben klaar. De voorzitter: Dat is mooi. Dan vervolgt de heer Samsom zijn betoog. De heer Samsom (PvdA): Dat zijn de beste vragen. Een leveranciersverplichting is voor ons geen vrijblijvende exercitie. Ik heb een paar verhitte debatjes achter de rug met deze minister, bijvoorbeeld over schaliegas. Daarin hebben wij al duidelijk gemaakt dat een uitgewerkte en ambitieuze verplichting voor de levering van duurzame energie voor onze fractie een noodzakelijke voorwaarde is om verder te kunnen werken met de regering aan de toekomst van onze energievoorziening. Naar die gezamenlijke basis zijn wij op zoek en van daaruit kunnen wij verder werken. Anders geformuleerd, op die ene dag, als mij kinderen die indringende vraag stellen, wil ik niet met mijn mond vol tanden staan. Het is dus een noodzakelijke voorwaarde maar die is nog niet voldoende. Een duurzame energievoorziening parachuteer je namelijk niet louter van bovenaf op de samenleving. Die bouw je ook van onderop, gezamenlijk. Dat moet de minister toch aanspreken? Ik besef dat ik hem daarmee meer op zijn partijkleur aanspreek dan op zijn dienaarschap van de Kroon, want hij maakt onderdeel uit van een kabinet dat de samenleving vooral ziet als 16 miljoen individuen, die het vooral zelf maar moeten uitzoeken. De minister, zijn partij en mijn partij moeten echter beter weten. Dit land is namelijk veel meer dan een stapel individuen. Wij maken dit land samen, omdat een kind dat in armoede opgroeit, ook ons armoedig maakt, al is het niet ons kind, omdat als een maatschappelijke organisatie het land moet verlaten omdat die kritisch over het beleid, ook mijn burgerrechten worden aangetast, al mag ik nog wel blijven. De heer Leegte (VVD): Nu we aan het bashen van het kabinet toekomen, wil ik even terug naar de inleiding van de heer Samsom. Hij roept op tot een visie. Dat vind ik mooi. Hij doet een emotionele oproep aan nieuwe generaties. Dat vind ik ook mooi. Ik denk ook aan de betaalbaarheid van de zorg van mijn kleinkinderen, maar hoe vertaalt zich dat tot de opmerking in het vorige debat dat de visie van de Partij van de Arbeid per verkiezing verandert? Weet de heer Samsom het nog? Eerst waren er de verhalen in Natuur & Milieu dat de kolencentrale in het Eemshavengebied zo milieueffectief zou zijn. Vervolgens, nadat er verkiezingen waren geweest, was de PvdA tegen. Dat is toch een zwabberkoers bij uitstek? Hoe kan de PvdA dan bijdragen aan een langetermijnstip op de horizon? Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

6 De heer Samsom (PvdA): Het is de optelsom van onze wensen die tot die zwabberkoers heeft geleid. Het gaat om onze wensen maar ook die van de VVD. Wij gaan hier niet jij-bakken. De heer Van Vliet (PVV): O nee, niet jij-bakken? De voorzitter: Ho ho ho, mijnheer Van Vliet. Wij spreken via de voorzitter en de heer Samsom was de heer Leegte aan het antwoorden. De heer Samsom (PvdA): Ik had het over de consistente visie van de VVD, van de Partij van de Arbeid, het CDA, GroenLinks en D66. De optelsom daarvan heeft geleid tot het zwabberbeleid van de afgelopen vijftien jaar. Daar wil ik zo graag een einde aan maken. Ik hoop dat de heer Leegte dat ook wil. Wij kunnen elkaar wel de maat nemen over de precieze wijzigingetjes van de details van welk standpunt dan ook, maar voortschrijdend inzicht is mij hopelijk niet vreemd en de heer Leegte ook niet. Uiteindelijk gaat het erom dat wij samen een energiebeleid neerleggen waarvan wij weten dat het tot 2020 blijft zodat investeerders ook weten dat het tot 2020 blijft. Dat is een noodzakelijke voorwaarde om de toekomst te lijf te kunnen. De heer Leegte (VVD): Dat begrijp ik. Daar ging ook de motie-verburg c.s. over, die wij met z n allen ondertekend hebben. Maar als de PvdA hier in een debat in de Kamer zegt dat zij van verkiezing tot verkiezing een andere visie heeft, dan maakt het die optelsom extra ingewikkeld. Wat is dan die langetermijnvisie van de PvdA zelf? Ik ga over wat de VVD wil. Ik ga niet over wat de PvdA wil. Daarom is het handig als de PvdA hier uitspreekt wat zij wil, zodat wij niet bij de volgende verkiezingen weer krijgen: er zijn verkiezingen geweest, mijnheer Leegte, de wereld is weer veranderd, dus ik heb nu een andere mening over hoe de energiehuishouding er uit moet zien. De heer Samsom (PvdA): Ik probeer heel welwillend te begrijpen waar de heer Leegte naar toe wil. Ik heb net omstandig uitgelegd dat onze visie consistent was gedurende de afgelopen jaren, net als die van de VVD en andere partijen. Maar de optelsom wijzigt elke keer, omdat wij elke keer met een marginale meerderheid probeerden om onze wensen binnen te klauwen, om het maar wat onparlementair uit te drukken. Nu moeten wij bereid zijn om over onze eigen schaduw heen te springen, de nitty-gritty meningsverschillen achterwege te laten en iets te bouwen wat de volgende verkiezingen kan overleven. Mijn fractie is dat en ik hoop die van de heer Leegte ook. Daar bouwen wij nu aan. De heer Leegte mag van mij teruggrijpen naar vijftien of twintig jaar geleden. Ik ga graag met hem de geschiedenis door, maar ik ga veel liever met hem de toekomst te lijf. De heer Leegte (VVD): De heer Samsom heeft het over de geschiedenis, maar een maand terug zei hij dat de mening van de partij verandert door de verkiezingen. Ik neem aan dat dat dan een foutje is geweest of een verkeerde uitspraak. De heer Samsom (PvdA): U zei dat de mening van de Partij van de Arbeid veranderde, mijnheer Leegte! Dat was niet mijn uitspraak. U mag uw uitspraak natuurlijk handhaven en herhalen. Dat is geen enkel probleem, maar u hoeft hem niet in mijn mond te leggen. Onze mening over de noodzaak voor een duurzame energiehuishouding die zo snel mogelijk gerealiseerd moet worden, verandert niet. Die mening is en blijft consistent. Het enige wat verandert, is onze bereidheid om daarvoor samen te werken met anderen. Die neemt toe, net als de urgentie van het energievraagstuk. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

7 De voorzitter: Dank u wel. De interrupties en vragen mogen best nog wat puntiger, trouwens. De heer Van Vliet (PVV): De heer Samsom doet wel degelijk zelf aan jij-bakken. Dat even als begin. Daarnet had hij het over een wetsvoorstelletje dat maar eventjes snel moet komen en dat wij dan even met z n allen kunnen aannemen, maar ik neem aan dat iedere partij nog steeds het recht heeft om daar eerst zelf naar te kijken. Dat is een stuk arrogantie van de oude macht. Mijn vraag is de volgende. De heer Samsom had het net over getallen van Greenpeace. Die zijn voor hem maatgevend om te bekijken tot hoeveel procent verplichte bijstook wij zouden moeten komen. Eventjes daarvoor had hij het over wat economisch of duurzaam verantwoord is. Ik vind dat zo vaag als maar zijn kan. Hij begon straks zijn betoog met te zeggen dat de PVV geen energiebeleid heeft. Waarom is iets wat Greenpeace op een bepaald terrein roept, maatgevend voor het energiebeleid van de heer Samsom? De heer Samsom (PvdA): Ik geloof dat dat vier vragen waren. Het antwoord op de eerste drie is: nee, nee en nee. De vierde vraag gaat over het biomassaverhaal. Ik wil de heer Van Vliet precies uitleggen wat in onze ogen duurzame biomassa is. Dat doe ik graag, maar dat neemt enige tijd. Daarom neem ik als referentie een aantal milieuorganisaties die zich daarmee bemoeid hebben. Ik kan ook een andere nemen als Greenpeace de heer Van Vliet niet zo aanstond, bijvoorbeeld het ECN zelf. Het Energieonderzoek Centrum Nederland heeft daar uitgebreide studies naar gedaan net als de Universiteit Utrecht. Uit die studies blijkt dat er op een duurzame manier, dus zonder afbraak van natuurlijke hulpbronnen, 100 joule extra op aarde aan biomassa beschikbaar gemaakt kan worden. Ons verbruik, ook als we 30% van onze energie uit biomassa halen, is ongeveer maximaal 2 joule extra in Dat is een vijftigste van de beschikbare biomassa. Dat moet lukken. Ik wil mijn antwoord niet technischer maken dan nodig, want het is al technisch genoeg zo. Ik hoop dat de heer Van Vliet het hiermee wil doen. De heer Van Vliet (PVV): Het ECN heeft ook gepubliceerd dat de kosten van wat men een duurzame energiehuishouding noemt voor huishoudens leiden tot hogere lasten. Als we het hebben over duurzaamheid en vergroening, heb ik het ook over leveringszekerheid en betaalbaarheid. Hoe ziet de heer Samsom dat laatste punt voor huishoudens? De heer Samsom (PvdA): Het ECN heeft inderdaad uitgerekend dat een duurzame energiehuishouding leidt tot hogere kosten ten opzichte van nú. Ik reken echter ten opzichte van een situatie waarin we niets doen. De kosten daarvan zijn ook al vele malen doorgerekend. Die zijn hoger! Als mijn dochter die nu 10 is, mij over 30 jaar vraagt wat ik deed in 2011, dan kan ik niet zeggen dat ik niet snapte dat de kosten vele malen hoger zouden zijn als we niets zouden doen. Want dat snappen we wel. Dat weten we allemaal. Ik hoop dat de heer Van Vliet dat ook kan zeggen. Niets doen is ook een keuze. Dat leidt tot hogere kosten voor energievoorziening. Olie wordt duurder omdat het schaarser wordt. Die economische wetten gelden. Daarom kun je beter investeren in alternatieven. Dat verhoogt de kosten ten opzichte van vandaag, maar ten opzichte van het alternatief om niets te doen, is het een stuk voordeliger en dus wenselijker. De heer Dijkgraaf (SGP): Ik deel de analyse van de heer Samsom over de inconsistentie van beleid. Daar zit de grootste pijn. Wel ben ik een beetje teleurgesteld over zijn oplossing. De ervaring heeft geleerd dat het niet echt helpt als wij hier nu zeggen dat we het in de toekomst anders gaan Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

8 doen. Die optelsom leidt namelijk altijd tot iets anders. Zouden we daarom niet naar institutionele oplossingen moeten zoeken om die consistentie van beleid te waarborgen? De heer Samsom (PvdA): Dan ben ik wel benieuwd welke oplossingen de heer Dijkgraaf in gedachten heeft. Je moet een route kiezen. Ik geef toe dat elke route arbitrair is. Hij stelt een institutionele route voor. Bedoelt de heer Dijkgraaf iets wat buiten de politiek staat? De heer Dijkgraaf (SGP): Dat kan ik me voorstellen. Volgens mij is dat de enige manier om voor consistent beleid te zorgen. Een oplossing kan het afsluiten van private contracten tussen overheid en investeerders zijn. Daarbij kun je voor de duur van de vergunning een wederzijdse verplichting aangaan die de politiek niet meer straffeloos kan doorkuisen. De zoektocht naar dergelijke oplossingen kan ervoor zorgen dat er niet steeds na verkiezingen compleet nieuw beleid ligt, of zelfs elk jaar. Bijna elk jaar immers stellen wij van alles bij, bijvoorbeeld met de leveranciersverplichting en dergelijke. We hangen er dingen aan en halen dingen weg die ons niet bevallen. Zo komen we nooit tot een consistent beleid. De heer Samsom (PvdA): Ik erken dat elk beleid, hoe consistent ook, onderhevig is aan democratische grillen. Ik geloof dat ik daar niet iets aan zou willen doen. Ik wil het wel zo standvastig mogelijk maken. Ik realiseer me dat dit gelukt is bij de aanleg van wegen via het infrafonds. Wat voor regering er ook zit daar gaat ongeveer 8 mld. per jaar naartoe. Bij een heel linkse regering gaat er wat vanaf en bij een heel rechtse regering komt er iets bij, maar grosso modo ligt de koers vast. Dat zou bij energie ook moeten. Misschien heeft de heer Dijkgraaf wel een punt. Het gaat om een combinatie van wetgeving, financiële middelen die langjarig beschikbaar zijn en institutionele instrumenten op relatieve afstand van de politiek. De heer Dijkgraaf moet het mij niet kwalijk nemen dat ik als sociaaldemocraat geen voorstander ben van het buiten de politiek zetten van beleid. De heer Dijkgraaf (SGP): We zetten het niet zonder meer buiten de politiek, want de politiek kiest er in meerderheid voor om het zo te regelen. Er is wel degelijk een meerderheid en die geldt per definitie voor meerdere jaren. Dat is nu net waarnaar we op zoek zijn. De heer Samsom (PvdA): Dan delen we dezelfde zoektocht. Ik zoek naar een democratische meerderheid die voor meerdere jaren geldig is. Het enige wat we kunnen doen is aan investeerders laten zien dat wat hier aan tafel zit het voor 90% met elkaar eens is over deze zaken. Dan weet men dat ook na de verkiezingen, als de samenstelling van deze groep totaal anders is, het beleid gelijk zal blijven omdat het op een consensus is gebaseerd. Misschien moet de heer Dijkgraaf het door mij gekozen instrument van de leveranciersverplichting niet te letterlijk nemen, al neem ik het zelf wel vrij letterlijk. Het belang ervan is dat we een consensus hebben over waar we in 2020 naar toe moeten. Als we die consensus vinden in een zetelaantal van 120 tot 130, dan weet de samenleving dat ze daarmee verder kan. Mevrouw Van Veldhoven (D66): De heer Dijkgraaf benoemt een belangrijk punt. De wens in de Kamer om tot een minder volatiel energiebeleid te komen, is breed aanwezig. Dan heb ik het niet alleen over projecten in de loop van jaren, maar ook over projecten die min of meer in eenzelfde periode in de Kamer behandeld worden. Die hebben soms aspecten die heel goed te vergelijken zijn, maar waarvan de uitkomst niet altijd hetzelfde is. Ik doel bijvoorbeeld op een energie-investering voor windmolens aan de ene kant of voor CCS aan de andere kant. Is de heer Samsom het met mij eens dat het goed zou zijn als we dat hele pakket wat Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

9 langjariger en coherenter zouden gaan benaderen in de Kamer? Dat kan bijvoorbeeld door er een soort MIRT-E van te maken, een soort MIRT-Energie. Daarbij kunnen we de verschillende voorstellen wat meer op een rijtje hebben en kunnen we burgers een vergelijkbaar pakket aanbieden. Wat vindt de heer Samsom daarvan? Zou dat bijdragen aan het consistenter maken van de manier waarop de Kamer met energiebeleid omgaat? De heer Samsom (PvdA): Dat denk ik wel. Dit debat staat weliswaar op de agenda als WGO Energie, maar eigenlijk voeren we nu het «MIRT-E»- debat. Het heet echter niet zo omdat een dergelijk enorm fonds met geld ontbreekt. Het is ons nooit gelukt om voor energie zo veel geld in een fonds vrij te maken. Begrotingstechnisch zijn we al best een eind met 1 mld. of 1,5 mld. per jaar. Dat is toch zo n 12% van het bedrag dat naar de aanleg van wegen gaat. Een stabiel meerjarig fonds zou een alternatief kunnen zijn. Ik heb natuurlijk niet helemaal voor niets voor die leveranciersverplichting gekozen omdat ik denk dat dit een alternatief is dat op korte termijn neergelegd kan worden om het daarna lang vol te houden. Ik beschouw dat plan als het meest kansrijk. Zo zien de regering en de sector het volgens mij ook en dat vind ik niet onbelangrijk. Daarom kies ik voor die leveranciersverplichting. Maar een soort MIRT zou een alternatief kunnen zijn. Misschien kunnen we het allebei wel doen. Mevrouw Van Veldhoven (D66): Duidelijkheid wordt niet alleen gegeven door geld, maar ook doordat men weet dat men langs dezelfde lijnen beoordeeld wordt. Een meer integrale benadering van het energiebeleid, bijvoorbeeld in zo n MIRT-E dat we twee keer per jaar zouden moeten bespreken, zou daaraan kunnen bijdragen. De heer Samsom (PvdA): Ik denk daar graag over na. Het zou een aanvulling kunnen zijn op wat we nu proberen te bereiken. Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik hoor de heer Samsom vaak zeggen dat hij zijn kinderen een goed antwoord wil kunnen geven als die hem later vragen wat hij gedaan heeft. Ik hoor ook de kritiek van de VVD-fractie dat de PvdA niet consistent zou zijn. Mijn bange vermoeden is echter dat de PvdA juist wél heel consistent is. Dat betekent dat de PvdA geen afstand durft te nemen van de gevestigde belangen. Ik wijs maar even op de bijmengverplichting. Ik ben benieuwd of de PvdA-fractie nog steeds aan de hand van het CDA achter het uithollen van de Natuurbeschermingswet staat waardoor er weer luchtwassers op de veestallen worden geplaatst die meer energie slurpen. Ik zou graag zien dat de PvdA de zaak integraal durft te bekijken wat je op natuur doet, heeft invloed op je energiebeleid en afstand durft te nemen van de gevestigde belangen. Wanneer gaan we dat zien? De heer Samsom (PvdA): Ik tippelde met mevrouw Ouwehand mee richting die luchtwassers, maar bij de laatste stap was ik haar kwijt. Ik vind het knap hoe zij elke keer weer in twee zinnen op zoiets kan uitkomen. Allereerst dank ik haar voor het compliment dat we zo consistent zijn, maar ik denk dat zij bedoelt dat zij niets ziet in het bijstoken van biomassa. Wij zien daar wel iets in. Het gebruik van biomassa voor energiedoeleinden is een «noodzakelijk kwaad» om onze energievoorziening duurzaam vorm te geven. Het kan ook echt duurzaam. Een kwart van onze energievoorziening wereldwijd kan met biomassa worden opgewekt en dat geldt dus ook voor Nederland. Dat is wel hard werken. Het vergt duurzame criteria. Het vereist streng opletten, en zonder scrupules dingen eruit snijden die niet goed zijn. Maar dat is niets nieuws. Dat doen we met al het beleid. Makkelijk zal het niet worden dat hebben wij ook nooit beweerd maar het is wel nodig. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

10 Mevrouw Ouwehand (PvdD): Ik geloof dat het hart van de Partij van de Arbeid op de goede plek zit, maar ik zou deze partij zo graag echt in het groene kamp trekken, weg van de bestuurlijke gerichtheid, naar het lef om keuzes te maken. Ik ben bang voor de keuze van de PvdA inzake de bijmengverplichting. Ik ben ook bang voor wat ik de Partij van de Arbeid zie doen aan de hand van het CDA. Ik vraag mij af wat de heer Samsom tegen zijn dochter zegt als zij vraagt: pap, je wist toch hoeveel energie er omgaat in de vleesproductie; dat zouden we toch anders doen? De heer Samsom (PvdA): Die vraag komt in het gezin Samsom niet zo snel voor, want wij zijn met z n allen vegetariër. Mijn dochter is vegetariër omdat zij het zielig vindt, en wij zijn het vanuit milieuoogpunt. Gezamenlijk hebben wij daar goede redenen voor. Mevrouw Ouwehand (PvdD): Maar papa Samsom faciliteert het wel namens het Nederlandse kabinet. Dat is wel een beetje jammer. De heer Samsom (PvdA): Dat weet ik. Ik kom een keer terug op vleesconsumptie. Bij mijn oneindig optimisme over wat wij met 9 miljard mensen op deze aardbol duurzaam met elkaar kunnen doen in grote welvaart, past namelijk één kanttekening: dat gaat niet met het huidige carnivorendieet van West-Europeanen en Amerikanen. Ik denk ook niet dat dat zal blijven. Dat zal langzaam maar zeker veranderen, misschien mede onder invloed van mevrouw Ouwehand, mijn complimenten daarvoor. Ook daar ben ik optimistisch over. Ik ben het echter met mevrouw Ouwehand eens dat de dierlijke-eiwitconsumptie van de West-Europeaan geen duurzame bezigheid is. Ik had het over de maatschappijvisie van deze minister. Af en toe blijkt de minister een partijman te zijn. Vanochtend bleek dat ook uit een artikel op nu.nl. Het gaat erom dat wij samen in dit land dingen maken, omdat een kind dat in armoede opgroeit, ook ons armoedig maakt, al is het niet ons kind, en omdat een maatschappelijke organisatie die het land uit moet vanwege het hebben van onwelgevallige meningen over beleid, ook mijn burgerrechten aantast, al denk ik dat ik nog mag blijven. De reden hiervoor kan, om bij het onderwerp van vandaag te blijven, ook zijn dat het mij niet koud laat als de buren zonder energie komen te zitten, ook al zit ik er zelf warmpjes bij. Samen kunnen wij in dit land cruciale voorzieningen opbouwen, om zo een beter bestaan voor iedereen te realiseren. Dat is een maatschappijvisie waar het CDA, de PvdA, en overigens nog een groot aantal partijen in deze Kamer, bij kunnen aansluiten. Daarom zou deze minister, niet alleen vanuit zijn energieopdracht, maar ook vanuit zijn kijk op de samenleving, het moeten toejuichen als mensen gezamenlijk in coöperatief verband verantwoordelijkheid willen nemen voor de toekomst, en duurzame energie willen opwekken, bijvoorbeeld door gezamenlijk een zonne-energie-installatie aan te schaffen. Maar helaas, de minister laat tot nu toe in zijn beleid niets van die blijdschap merken. Je moet nog altijd belasting betalen over de elders door je eigen installatie aan je eigen huis geleverde stroom. Dat is bizar. Het is alsof je belasting moet betalen over de elders in je eigen volkstuin voor jezelf gekweekte bloemkool. Mijn motie om hier iets aan te doen sneuvelde. Het amendement om dit veranderen, werd radicaal afgepoeierd. Een motie over vve s werd wel aangenomen, maar helaas tot nu toe niet in praktijk gebracht. Ik ga ervan uit dat collega Jansen, naamgever van de motie, nog specifiek op dat punt terugkomt. Ik doe zelf een derde poging om de minister van de mogelijkheden van zelflevering te overtuigen, en om zijn angst dat zelflevering tot ongelimiteerde belastingderving leidt, weg te nemen. De cruciale truc die daarvoor gebruikt kan worden, is gebruikmaken van de definitie van «blokproductie». De belastingwetgeving kent zo n definitie al, namelijk bij blokverwarming: een gezamenlijke installatie om een flatgebouw of Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

11 meerdere huizen te verwarmen. Volgens hetzelfde principe kunnen eigenaren van een energie-installatie, bijvoorbeeld een zonne-energieinstallatie aan de overzijde van de straat op de plaatselijke supermarkt of een windmolen op een industrieterrein even verderop, gebruikmaken van hetzelfde artikel 47. In een ander artikel kunnen wij regelen dat de belasting over die geproduceerde stroom in mindering wordt gebracht op de belasting op de verbruikte stroom. Klaar is Kees. Ik vraag de minister om zijn experts het te laten uitzoeken en ik wacht met spanning op zijn reactie. Het gaat om de artikelen 47 en 63 van de Wet belastingen op milieugrondslag. Ik verzeker de minister dat het systeem niet lek is. Als hij denkt dat het systeem misschien toch lek slaat, kan hij een extra voorwaarde toevoegen. Beperk de levering tot aansluitingen van drie maal 80A kleinverbruik. Of beperk de levering tot aansluitingen die zich in hetzelfde laagspanningsnet bevinden. Beide zijn waterdichte schotten tegen slimmeriken die op een zelfleveringsmanier denken Noorse waterkrachtcentrales belastingvrij te kunnen «zelfleveren» in Nederland. Dat gaan wij op die manier dus niet toestaan. Is er dan geen belastingderving? Nee, in eerste instantie zeker niet. Ecofys toonde al aan dat de belastingopbrengst van btw door al die aangeschafte installaties veel hoger is dan de misgelopen energiebelasting. Mocht de minister niet verder willen of kunnen zonder een expliciete dekking, dan kan een minieme verhoging van de energiebelasting in bijvoorbeeld de tweede schijf dit voorstel geheel belastingneutraal, pardon, budgettair neutraal realiseren. Budgettair neutraal, dat moet een toverwoord zijn waar deze minister mee verder wil. Hoe de combinatie van nieuwe centrales en decentrale opwekking er ook uitziet, het vergt hoe dan ook grote investeringen in de infrastructuur van het elektriciteitsnet. En daarmee kom ik op het onderwerp van de infrastructuur. De regering en de PvdA zijn het erover eens dat daarin grote investeringen nodig zijn. De minister stelt voor om daarvoor privaat kapitaal aan te trekken. Tot zover is er nog weinig aan de hand. Niemand in deze Kamer is tegen privaat kapitaal voor maatschappelijke doelen. Wij zijn en blijven echter wel tegen private zeggenschap over vitale publieke infrastructuur zoals het elektriciteits- en gasnetwerk. Voor vervreemding van aandelen krijgt de minister van mijn fractie dus geen steun, ook niet voor een vervreemding van 49%. Obligaties, certificaten van aandelen, het mag onder voorwaarden allemaal, maar wij hebben bij de splitsing een belangrijke afspraak gemaakt over de zeggenschap over het netwerk. Die is en blijft wat ons betreft volledig in publieke handen. Eigenlijk moet ik het nu ook nog uitgebreid gaan hebben over alle aspecten van de SDE 2012: differentiatie windtarieven, vollasturen, biovergisters, banking van de MEP, enz. Maar dat ga ik dus niet doen. Niet omdat ik de wensen niet deel, maar omdat ik geleerd heb dat al te opzichtig meesturen op ieder detail leidt tot meer onzekerheid in plaats van minder. Het veld gaat dan namelijk iedere keer op de Kamer zitten wachten met nog meer stagnatie tot gevolg. Ik ga uiteraard welwillend luisteren naar andere collega s, die vast goede en terechte wensen hebben, maar ik voeg daar zelf geen wensen aan toe. Ik heb op dit gebied in het verleden wellicht al genoeg schade aangericht. Duurzame levering van energie, zowel grootschalig als decentraal, kan een heel groot succes worden, maar niet zonder een belangrijk onderdeel van de trias energetica: energiebesparing. Een cruciale voorwaarde om duurzaam te kunnen voorzien in de energievraag is het temperen van die vraag. Ik ben van huis uit een aartsoptimist, maar ik realiseer mij dat een wereld die straks meer dan 1000 exajoule vraagt, met alle techniek van de wereld niet duurzaam te voorzien zal zijn. Vertaald naar Nederland: er is geen kruid gewassen tegen de opblaasbare jacuzzi in de achtertuin. Besparing is echt keihard nodig en juist daar laat het kabinet het gruwelijk liggen. Ik voeg er het gelijke speelveld maar meteen aan toe: ook vorige kabinetten, van welke samenstelling dan ook, lieten dat liggen. Dat laatste Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

12 werd ons fijntjes onder de neus gewreven door de Algemene Rekenkamer, die het beleid van 1995 tot 2007 onderzocht. Dit kabinet zou van die fouten kunnen leren. Het zal een dwingender beleid op het gebied van energiebesparing moeten neerleggen. Een aparte doelstelling hoort daarbij. Wij discussieerden daar al eerder over. De minister betoogt bij herhaling dat het toevoegen van subdoelen een inefficiënte manier is om het hoofddoel, CO 2 -besparing, te realiseren. Dezelfde redenering gebruikt hij bij duurzame energie, maar omdat dat Europees verplicht is, legt hij zich er knarsetandend bij neer. Ik heb het niet over energiebesparing en duurzame energie als subdoelen, ik heb het over het hoofddoel. Ik wil de energie van Nederland de schoonste en zuinigste van de wereld maken. Dat is veel meer dan klimaatbeleid alleen. Voor wie het nog niet was opgevallen: de tijd van makkelijke, grotendeels fossiele energie op rekening van onze kinderen is voorbij, net als de tijd van makkelijk geld op rekening van onze kinderen. Wij zullen een nieuwe economie moeten vormgeven, gebaseerd op duurzame en efficiënte energieproductie. Dat is geen milieupraatje. Het gaat over groei, over nieuwe groei waar de oude is stilgevallen, over nieuwe banen waar de oude verdwijnen, over innovatie en samenwerking omdat bang binnenzitten en anderen overal de schuld van geven, problemen uiteindelijk niet oplost. In die visie moeten partijen hier aan tafel, misschien met uitzondering van een paar, elkaar kunnen vinden. Kom maar op met die energiebesparingsambitie. Nogmaals: ik wil mijn kinderen op die ene dag recht in de ogen kunnen kijken. Ik ga bijna afronden, maar niet nadat ik het onderwerp «kernenergie» nadrukkelijk heb overgeslagen. Het wordt niets met dat ding. Mijn genuanceerde opvattingen over kernenergie zijn bekend. Het is een fascinerende methode van energieopwekking, met net te veel nadelen om er met een gerust hart aan te beginnen. Het is een beetje jammer dat net nu links in staat lijkt om genuanceerd over kernenergie te praten, rechts alle ratio laat varen. Daarmee is «het taboe van links» nu verworden tot «de totempaal van rechts». We zijn netto dus niet veel opgeschoten met z n allen. Ik kan alleen maar hopen dat aandeelhouders zo verstandig zijn om de knoop door te hakken en te stoppen met een investering die nu al veel te duur blijkt te worden; en dan zijn wij nog niet eens aan de bouw begonnen! Stoppen zou met excuus voor de woordspeling een hoop energie besparen en zou de coalitie van een hoofdpijndossier verlossen. De PvdA heeft een jaar geleden opzichtig de hand uitgestoken in het besef dat een duurzaam energiebeleid alleen tot stand kan komen met een breed draagvlak in de Kamer en de maatschappij. Wij hebben met enig ongeduld maar ook welwillend het afgelopen jaar diverse stappen in die richting waargenomen. Het is nu dus tijd om concreet te worden en aan de slag te gaan. Wij hebben in dit debat heel specifiek aangegeven hoe een energiebeleid waarmee wij gezamenlijk, met anderen, verder kunnen, eruit zou kunnen en moeten zien. Ik wacht met spanning af of de minister ook gezamenlijk met ons verder wil. De heer Leegte (VVD): Voorzitter. Bij gebrek aan interrupties zat ik te mijmeren over wat mijn collega van de PvdA zei. Het idee van die MIRT-E klinkt natuurlijk aardig, maar volgens mij heeft de PvdA gemist dat de energiebedrijven geprivatiseerd zijn. We moeten dus geen nationaal fonds hebben. Die bedrijven kunnen zelf investeren en wij faciliteren dat juist om die markt een kans te geven. Maar dit ter zijde. De VVD staat voor de ambitie om op effectieve en pragmatische wijze in % hernieuwbare energie te hebben. Dat kan door het weghalen van overbodige regels, door te stoppen met goedbedoelde subsidies en door CO 2 een echte prijs te geven. Ook binnen het energiebeleid stellen wij orde op zaken en willen wij ruimte maken om te kunnen groeien. Het debat over het energiebeleid moet voor de VVD bij uitstek «fact-based politics» zijn, ook en juist als die feiten ongemakkelijk zijn. Het belang- Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

13 rijkste feit is dat energie niet alleen over milieu en over klimaat gaat, maar ook over economie, zeker nu. Een Chinees zou zeggen: wij leven in interessante tijden, want volgens velen zitten wij middenin een schuldencrisis, maar wie goed analyseert, ziet dat wij in een groeicrisis zitten. In alle landen van Europa zien wij de groeicijfers afnemen, soms zelfs tot onder die van de bevolkingsaanwas. De grote vraag is dan ook hoe wij in Europa en in Nederland mogelijkheden hervinden tot groei, die zo noodzakelijk is om de schulden af te kunnen lossen, de zorg te kunnen blijven betalen en om te kunnen blijven investeren in onderwijs. Natuurlijk moeten wij daarbij zoeken naar een nieuw groeiconcept. Je zou dat «duurzaamheid» kunnen noemen, maar ik spreek liever van «nieuwe economie». Dan hebben wij het over de aandacht voor de grenzen van hulpbronnen, zoals water, zeldzame aardmetalen, fossiele brandstoffen en landoppervlakte. In feite zijn alle hulpbronnen, behalve zonlicht, echter eindig. Bovendien vinden wij het vanwege de intrinsieke waarde die bossen tegenwoordig hebben, niet meer acceptabel om bos te kappen. Dat is goed. Het is onvermijdelijk dat wij in huize Leegte praten over energie en klimaat. Een bezoek aan NEMO of Naturalis helpt om dat concreet te maken, maar ook op de school van de kinderen wordt gesproken over het klimaat. Ik vond het allemaal leuk en onschuldig, totdat onze dochter van 9 op een ochtend het licht aan deed en vroeg: «Papa, is het slecht voor het klimaat als ik het licht aan doe?» Zelfs de normale, alledaagse handelingen leveren tegenwoordig een schuldgevoel op, maar schuld en angst zijn verkeerde motivaties. In het vorige kabinet leidde dit tot discussies over hogere ambities voor hernieuwbare energie, maar het energievraagstuk is complex. Alle discussies over ambities in het verleden hebben geleid tot een bedroevende 3,8% gerealiseerde hernieuwbare energie. Dat is de erfenis van het vorige kabinet, waar wij nu mee aan de slag gaan. Dat is de teller waarop wij staan. Er is geen eenvoudige oplossing. Wij zouden eerlijk moeten zeggen dat wij ook niet weten hoe de energiemix eruit zal komen te zien, welke technieken zullen winnen en welke technieken weer zullen verdwijnen. Wij weten wel wat het doel voor de lange termijn is: een nieuwe, duurzame economie. Zoals het Stenen Tijdperk niet ten einde kwam door een gebrek aan stenen, zo zal het olietijdperk niet ten einde gaan door een gebrek aan olie. Het zal ten einde gaan door een overvloed aan alternatieven, alternatieven die wij al kennen en alternatieven die wij nog moeten ontwikkelen. Wie bij de TU Delft de ontwikkeling op het gebied van bijvoorbeeld zonne-energie ziet, waant zich soms in de tweeëntwintigste eeuw, waarin fietspaden energie opwekken. De VVD wil de energie van de zoektocht naar al die alternatieven aanspreken en tot ontwikkeling laten komen. Niemand kan het transitiepad naar die nieuwe economie overzien. Laten wij dan ook eerlijk zijn en zeggen dat wij dat transitiepad niet kennen en dat wij soms ook moeten kiezen voor de minst slechte oplossing. Het verschil tussen partijen betreft niet zozeer het langetermijndoel. Iedereen wil zo n nieuwe economie. Het verschil zit in het tijdpad voor het bereiken van dat toekomstbeeld. Voor de VVD is het belangrijk dat wij die verandering op een kosteneffectieve wijze tot stand brengen en dat wij zo veel mogelijk tijd kopen om onszelf de ruimte te geven om slimme en betaalbare dingen te doen. Die tijd kunnen wij onszelf bijvoorbeeld geven met kernenergie en een bredere inzet van aardgas, want er zijn geen quick wins en er is geen haarlemmerolie als oplossing voor alle problemen. Die wetenschap zou ons bescheiden moeten maken. Het zou gepast zijn om de hoed af te nemen voor minister Verhagen, die 1 mld. weet te besparen om evenveel hernieuwbare energie te realiseren als onder de oude SDE-regeling. Het gaat erom wat er echt gebeurt «op de grond». Dan kun je niet anders concluderen dan dat er nu echt veel gebeurt. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

14 De komende 30 jaar zal de wereldwijde vraag naar energie verdubbelen. De prijsontwikkeling van de energie zal volatieler en stijgend zijn. Verreweg de grootste groei in het energieverbruik komt uit China en India. Diverse scenario s gaan ervan uit dat er ten minste voor de komende 50 tot 100 jaar voldoende olie is. Gas en kolen zijn er nog langer, maar olie en ook gas worden steeds minder in Europa geëxploiteerd. Fossiele brandstoffen zijn moeilijker vindbaar, terwijl de concurrentie om het gebruik ervan toeneemt. We zien dan ook overal in de wereld de fysieke aanwezigheid van de energiehongerige landen bij het aanbesteden van nieuwe concessies voor olie- en gasvelden. Het is naïef om te denken dat teerzanden niet ontwikkeld zullen worden als Nederland die in de ban zou doen. Met andere woorden: we worden voor de groei van onze welvaart steeds afhankelijker van het verre buitenland. Tegelijkertijd weten we dat het vinden van nieuwe alternatieve energiebronnen lang duurt. Voor energie geldt de vuistregel dat het ongeveer 30 jaar duurt om van een idee naar een aandeel van ongeveer 1% in de totale energievoorziening te komen. Ondanks het groeiende aanbod van hernieuwbare energie zal het absolute aandeel van fossiele energie de komende jaren toenemen. Daarmee zal de CO 2 -uitstoot blijven toenemen. We kunnen dan ook geen enkel alternatief op voorhand uitsluiten en we moeten ook naar de economie kijken. Een gemiddeld gezin betaald een maandsalaris per jaar aan de energierekening. We moeten ervoor zorgen dat dit niet op korte termijn twee maandsalarissen zal worden. Ook al lopen de schattingen van voor- en tegenstanders over de kostprijs uiteen, bij een volledige op wind- en zonenergie gebaseerde elektriciteitsvoorziening zou de prijs van de toch al dure stroom in Nederland al gauw verviervoudigen. In Duitsland betaalt men ongeveer 50 mld. voor zonne-energie, die daar nog geen 1% van de energiemix levert. Duitsland is het land waar de CO 2 inmiddels uit de economie spuit, waar oude oliecentrales weer aan het net komen en waar oude, afgeschreven kolencentrales in Oostenrijk weer worden ingehuurd om aan de energiebehoefte te kunnen voldoen. Een dergelijke lastenverzwaring en een dergelijke klimaatverandering zijn niet wat wij als overheid in deze tijd zouden moeten willen. Bovendien zal niet alleen de publieke acceptatie van veiligheidsrisico s van fossiele bronnen afnemen denk bijvoorbeeld aan de diepzeewinning in de Golf van Mexico of aan de winning van olie en gas in het Noordpoolgebied maar zal ook de acceptatie van hernieuwbare energie afnemen. Of het nou gaat om windmolens in je achtertuin, gasopslag of ontbossing als gevolg van de bijstook in kolencentrales, overal is weerstand. We hebben dus tijd nodig om verstandige dingen te doen. Die tijd kunnen we kopen met kernenergie. Tijd kopen is de belangrijkste reden waarom de VVD het van belang vindt dat dit kabinet het mogelijk maakt dat een nieuwe kerncentrale gebouwd wordt. Kernenergie is gewoon veilig en goedkoop. Natuurlijk lees ik de krant en zie ik het rapport van de antikernenergielobby, waarin gesteld wordt dat kernenergie duur is. De vraag of de investering er economisch uit komt, is echter vooral een discussie in de boardroom van energiebedrijven. In de Kamer zou het moeten gaan over de randvoorwaarden van de vergunning en over de veiligheid. Wat die veiligheid betreft, kunnen we tevreden zijn met de uitkomst van de stresstest. Ik vraag de minister dan ook om zich vooral niet te laten afleiden door de te verwachten rapporten van de tegenstanders, want dit zal ongetwijfeld niet het laatste rapport zijn. Toen ik dat schreef, had ik de Volkskrant van vanochtend nog niet gelezen en voilà, daar is weer een rapport. Energie gaat over economie, zeker nu. Met de SDE-plusregeling maken wij enorme slagen om echt meters te maken met het realiseren van hernieuwbare energie. Voor 1 mld. minder krijgen wij evenveel energie als onder het oude SDE-regime. Dat is een compliment, en daarmee is de SDE-plusregeling een belangrijke oprijlaan naar de snelweg van de Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

15 nieuwe economie, waar fossiele energie slechts een marginale rol zal spelen, als deze al een rol speelt. Dankzij de SDE-plusregeling komen er veel aanbieders en komt er veel aanbod van hernieuwbare energie, zodat wij straks een liquide markt voor hernieuwbare elektriciteit krijgen. Daarmee wordt de markt rijp voor een leveranciersverplichting, wat de meest effectieve manier is om goedkoop hernieuwbare energie te krijgen, althans volgens de theorie. De VVD-fractie heeft een aantal vragen over de leveranciersverplichting. Hoe voorkomen wij dat die verplichting leidt tot hogere kosten voor huishoudens en bedrijven? Hoe voorkomen wij aanzienlijke overwinsten voor enkele producenten? Ik denk aan de biomassabijstook. Hoe zorgen wij ervoor dat de leveranciersverplichting geen ineffectieve stapeling van doelen gaat worden? Hoe zorgen wij ervoor dat de markt voldoende liquide wordt, om de bovengenoemde problemen te voorkomen? Wat gaat de minister doen als zou blijken dat de markt in 2020 onvoldoende liquide is? Een extra bijdrage voor de liquiditeit zou kunnen zijn de handel in internationale certificaten. Dat kan in Europa. Het kan de Europese markt efficiënt maken en het kan leiden tot specialisatie van bronnen van hernieuwbare energie tussen landen. In hoeverre laat de minister de Europese handel in groencertificaten meetellen binnen de leveranciersverplichting? Kan de minister ook het proces schetsen wanneer hij met voorstellen komt voor die leveranciersverplichting? Kan hij daarbij aangeven hoe de SDE-plusregeling langzaam overgaat in een verplichting? Kan hij aangeven hoe hij de langetermijninvesteringszekerheid denkt te bieden in percentages van die verplichting? Is het bijvoorbeeld voorstelbaar dat wij op een gegeven ogenblik zeggen: tussen de 30% en 40%, en dat de bandbreedte steeds kleiner wordt naarmate wij dichter die grens naderen? Mevrouw Van Veldhoven (D66): Ik heb een vraag over het verzoek van de heer Leegte aan de minister om de internationale handel in groencertificaten een rol te laten spelen. Is de heer Leegte het met mij eens dat het niet zo moet zijn dat wij groene stroom uit Polen importeren, terwijl men daar vervolgens een kolencentrale in gebruik neemt? Is de heer Leegte het met mij eens dat dan wel duidelijk moet zijn dat het echt om additionele certificaten gaat, of mag het voor de heer Leegte ook gaan om vervanging, waarbij er eigenlijk niets wordt toegevoegd? De heer Leegte (VVD): Het korte antwoord is: nee. Het gaat erom dat het een Europese doelstelling is. Voor Nederland is die 14%. Wij moeten die doelstelling op effectieve wijze halen. Als dat kan door middel van de handel met Polen, omdat men daar certificaten over heeft, is dat prima. Als men daar extra kolencentrales bouwt, is dat de realiteit. Het gebeurt. Daar kun je boos over worden, maar de Polen bouwen die dingen. Mevrouw Van Veldhoven (D66): Een aantal dingen die de heer Leegte zegt laat ik even buiten beschouwing. Ik hoor van hem een helder antwoord: het moet wel gaan om certificaten die de Polen over hebben en het kan dus niet zo zijn dat een en ander ten koste gaat van de vergroening elders. Dat is helder. Dank u wel. De heer Leegte (VVD): Dat is niet wat ik zeg. Als de Polen denken dat zij ze over hebben, is het wat mij betreft ook goed. Uiteindelijk gaat het om de doelstelling die zij moeten halen. Als zij het slimmer vinden om hun doelstelling te ondermijnen door aan ons te verkopen, vind ik dat vanuit Nederlands perspectief geen probleem. Voorzitter. Als wij straks die nieuwe economie hebben, zullen wij enorme veranderingen zien. Wij zullen zien dat de energie van aanbodgestuurd vraaggestuurd wordt. Nu doen wij het licht aan en gaat de kolencentrale branden. Straks gaat het waaien of gaat de zon schijnen en dan hebben Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

16 wij ineens energie. Dat is natuurlijk gemakkelijk gezegd, maar de consequentie is enorm, want in toenemende mate zal energie een logistiek probleem vormen, waarbij het de grote vraag is hoe wij de energie in de juiste vorm op het juiste moment op de juiste plaats krijgen. Mijn vraag aan de minister is, of hij met een plan komt waarin hij antwoord geeft op deze vragen. Hoe gaan wij om met de «smart grids» in Nederland en Europa? Hoe gaan wij om met de energieopslag en -buffering? Wat betekent dit voor het tempo van de economische inpassing van hernieuwbare energie? Dat is eigenlijk de kernvraag. Als wij windmolens bouwen die hun elektriciteit niet kwijt kunnen, als het al waait, zijn wij extra duur uit. Als wij het goed spelen, ontstaan er enorme kansen voor Nederland. Met onze gasrotonde kunnen wij een bijdrage leveren aan het flexibele aanbod van hernieuwbare energie, bijvoorbeeld in samenwerking met Duitsland, zeker in de tijd waarin de slimme netten nog in ontwikkeling zijn. Dat betekent dat het van belang is om investeringen in gascentrales te faciliteren en vaart te blijven zetten achter de Europese integratie van netten. Wat is de visie van de minister daarop? Daarmee kom ik op de green deal. De gedachte achter de green deal is even eenvoudig als krachtig. De green deal is het logische antwoord op de milieuwetgeving uit de jaren zeventig. Onze oude milieuwetgeving is belemmerend en gericht op verboden en op minder doen. Om groen te kunnen groeien moeten wij toe naar een faciliterende wetgeving. De overheid moet met een scherp oog voor natuurlijke hulpbronnen ondernemers stimuleren om te groeien. De green deal doet dat. Een ondernemer komt met een goed groen idee, maar loopt op tegen regels uit de oude economie. Die regels staan de winstgevendheid van dat idee in de weg. De overheid haalt vervolgens die regels weg en stimuleert daarbij eventueel op een andere manier de ondernemer. De ondernemer kan aan de slag, en doordat die regel weg is, is het een structurele maatregel, want elke opeenvolgende ondernemer kan hetzelfde doen. Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): De heer Leegte maakte in zijn interruptie op de woordvoerder van de PvdA-fractie het terechte punt dat langjarig consistent beleid absoluut noodzakelijk is. Ik wil hem graag een paar vragen stellen, bijvoorbeeld over de elektrische auto. In 2008 dienden GroenLinks en de VVD samen een heuse groenrechtse motie in om elektrisch rijden te stimuleren. Daarop is de VVD gaan dwarsliggen. De heer Leegte heeft het opeens niet meer op schone auto s. Waar blijft nu de langetermijnzekerheid en het consistente beleid voor ondernemers, zeker voor een ondernemerspartij als de VVD? Er zijn overal een heleboel palen geplaatst, er is geïnvesteerd en autofabrikanten zijn ermee bezig. Er zijn mensen die die dingen hebben, maar ineens trekt de VVD het kleed er onderuit. Hetzelfde gaat op voor groen beleggen. Kan de heer Leegte mij nog eens uitleggen hoe het precies zit met het zigzagbeleid en het geven van ruimte aan ondernemers? Zij vragen juist om consistent langjarig beleid. De heer Leegte (VVD): U hebt die motie al eerder genoemd, maar die ging over het onderzoek naar elektrisch rijden. Daar zijn wij natuurlijk altijd voor. De deal betreffende de elektrische auto s is atypisch voor de green deal. De focus ligt minder op het weghalen van regels en meer op het stimuleren van een specifieke technologie. Wat wij zouden willen, in aansluiting op het Belastingplan, is dat er een incubatiecategorie komt voor schone auto s. Dat is waar het om gaat. Wij willen niet één specifieke soort stimuleren. Daarmee krijg je een gelijk speelveld. De recente geschiedenis laat zien dat alle techniekkeuzes die wij hebben gemaakt, uiteindelijk tot teleurstellingen hebben geleid. Waar zijn die auto s op gas? Waar zijn al die waterstofauto s? Die zijn er niet. Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

17 Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): Je moet bij de heer Leegte altijd kiezen waar je op wilt reageren. Een stukje wetgeving is volgens mij iets anders dan een onderzoek. In de motie werd echt gevraagd om een en ander te stimuleren. De laatste opmerking van de heer Leegte is misschien nog interessanter, namelijk die over de techniekkeuze. Is dat niet precies wat de VVD steeds heeft uitgedragen? Namelijk dat wij een kerncentrale moeten faciliteren; dat staat zelfs in het regeerakkoord. Als iets een techniekkeuze is op energiegebied, is het wel het aanmoedigingsen ondersteuningsbeleid rond een nieuwe kerncentrale. Is de heer Leegte dat met mij eens? De heer Leegte (VVD): Het leven is één grote keuze, maar het antwoord is: nee, dat ben ik niet met u eens, want wij gaan niets bouwen. Wij faciliteren dat er iets gebouwd kan worden. Wij faciliteren dat er windmolens kunnen worden gebouwd in Drenthe, tot boosheid van de Partij van de Arbeid. Wij faciliteren dat er een vergunning kan worden aangevraagd voor kerncentrales, tot boosheid van u. Wij bouwen zelf niets. Dat is ook niet nodig, want dat moet de markt doen. Wij hebben een geprivatiseerde elektriciteitsmarkt. Private partijen kunnen aan de slag, maar zij moeten wel de regels en de mogelijkheden krijgen om dat te doen. Dat is precies wat wij faciliteren. Mevrouw Van Tongeren (GroenLinks): Lees nog even uw eigen verkiezingsprogramma en het regeerakkoord erop na, over het onderwerp kernenergie. De voorzitter: Ik hoor geen nieuwe vraag; de heer Leegte vervolgt zijn betoog. De heer Leegte (VVD): Voorzitter. Het is even wennen met die green deal, en dat snap ik best. De lijst die wij nu zien, is een mengeling van allerhande creativiteit uit de samenleving. Uiteindelijk is echter niets beter dan de markt de verantwoordelijkheid te geven en het vertrouwen dat de markt die verantwoordelijkheid kan waarmaken. Daarmee komen wij tot groene groei. Mijn vraag aan de minister over de green deal is dan ook, hoe het instrument een structureel en integraal onderdeel van de ontwikkeling naar een groene economie kan worden. In hoeverre kunnen ondernemers vanaf nu dagelijks aankloppen voor green deal-achtige projecten? Of is er sprake van een ieder jaar terugkerend project? Kan de minister daarover iets zeggen? Ik zou willen ingaan op twee specifieke onderdelen, te weten de biomassabijstook en de elektrische auto s. Over het tweede heb ik in mijn antwoord op de interruptie van mevrouw Van Tongeren inmiddels voldoende gezegd. Mijn vraag aan de minister is of hij de green deal rond de elektriciteit zo kan inkleden dat deze aansluit bij de randvoorwaarden van het Belastingplan en zich zal richten op het wegnemen van regels en wetten die de introductie van schone voertuigen en schone brandstoffen belemmeren en niet op het subsidiëren van één techniek. Een miljoen schone auto s is een betere deal dan een miljoen elektrische auto s, want uiteindelijk moet het schoon worden. Als het om techniekkeuze gaat, geldt, dat als de politiek had moeten stemmen over de opvolger van de langspeelplaat, we nog met cassettebandjes liepen te worstelen. Kan de minister uitleggen hoe de financiële deal van de biomassabijstook er exact uitziet? Dat mag ook schriftelijk, mits er voldoende tijd is om die deal ook in verband met de leveranciersverplichting goed te bekijken, want het gaat natuurlijk om de wisselwerking tussen die twee elementen. Decentrale energieopwekking zal een steeds belangrijker onderdeel van de energiemarkt worden. Het maakt balancering moeilijker, want er zit immers geen centrale regie achter het net als iedereen zijn eigen centrale Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

18 aan- of uitzet. Tegelijkertijd kan decentrale energie een bijdrage leveren aan het meer liquide maken van de markt voor hernieuwbare energie. Kan de minister zeggen in hoeverre huishoudens met bijvoorbeeld zonnepanelen op het dak groencertificaten kunnen krijgen, die ze vervolgens aan de grote energieleveranciers kunnen verkopen? Het Holland Financial Centre is een instrument om eventuele financieringsbehoeften bij decentrale energie te kunnen opheffen of te vergemakkelijken. Kan de minister zeggen op welke manier en met welk doel hij gesprekken met de financiële sector voert om decentrale energie beter te faciliteren? Kan de minister uitleggen hoe het staat met de energie-universiteit in het kader van de Energy Valley in Groningen? Dan een belangrijk onderwerp. Het gaat misschien niet over veel mensen en het is misschien ver weg, maar de BES-eilanden zijn een integraal onderdeel van Nederland. Ze vormen gewoon een gemeente, waar wij in de Kamer dus ook over moeten spreken. De energiemarkt op de BES-eilanden hoort thuis in dit debat. Omdat de eilanden niet zijn aangesloten op een aparte energiemarkt en daardoor afhankelijk zijn van een beperkt aantal toeleveranciers, wil ik de minister samen met mijn collega Andre Bosman, die zich veel met koninkrijksrelaties bezighoudt, vragen of hij een reguleringskader energiemarkten voor de BES-eilanden wil ontwikkelen. Die moet zijn gebaseerd op de lokale omstandigheden en bij voorkeur aansluiten op de bestaande toezichthouders. We moeten niet een soort gedrocht maken, maar de mensen daar moeten kunnen vertrouwen op energie en op een betaalbare prijs. De windmolens bij Urk steken als een graat in de keel. Het is het duidelijkste voorbeeld van hoe het nationale belang waar wij allemaal voor zijn, namelijk meer hernieuwbare energie, in direct conflict komt met het lokale belang van het historische dorpsgezicht. In de provincie lijkt een oplossing gevonden te zijn die het Essent en Nuon mogelijk maakt om meer molens te plaatsen en het uitzicht op Urk te ontzien. Dat kan door molens te plaatsen op de dijk van de Markerwaard. Ik vraag de minister of hij naar de oproep uit de provincie, die provinciebreed is gedaan, wil luisteren en of hij met de partijen wil bekijken of die oplossing haalbaar is. Ik begrijp dat het laat is, dat verwachtingen gewekt zijn en dat iedereen verder wil. Maar ik denk dat een oplossing die kan leiden tot meer molens en meer energie kan bijdragen tot een groter draagvlak voor molens en ons dichter kan brengen bij de doelstelling van 14%. Ik hoor graag een toezegging van de minister dat hij dat overleg opzet. Mevrouw Van der Werf (CDA): Nu breekt mijn klomp. De VVD heeft het voortdurend over ondernemersklimaat en consistentie. De heer Leegte is daar trots op. Nu zegt hij in een bijzin: het loopt al wel heel lang, maar ik vind dat toch nog even de plannen veranderd moeten worden. Weet hij hoeveel ondernemers al in het windmolenpark in Urk hebben geïnvesteerd? Men zit daar op een rijdende trein, een lopend traject. Dat kun je nu niet meer zomaar veranderen. Dat is juist waar de heer Leegte altijd zelf tegen pleit. Ik vraag de heer Leegte daarom of hij zijn verzoek wil intrekken en aan de minister om absoluut geen toezegging te doen. Ik krijg graag een toelichting waarom de heer Leegte op elk gebied voor consistentie pleit en op dit punt een uitzondering maakt. De heer Leegte (VVD): Ik doe mijn verzoek mede namens het CDA en de ChristenUnie in de provincie Flevoland en alle andere partijen die daar een motie hebben ingediend met de oproep om te onderzoeken of het mogelijk is. Ze zeggen niet: doe het op die manier. Ze zeggen alleen: dit is een oplossing die het stadsgezicht van Urk kan ontzien en die het tegelijkertijd mogelijk maakt om meer molens te bouwen, zodat je de tijd die je eventueel verliest, kunt terugwinnen met een hogere opbrengst door meer molens. Dat lijkt mij een redelijk verzoek. Vandaar mijn vraag Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

19 aan de minister of hij daar serieus naar wil kijken. Ik zeg niet dat het zo moet. Dat zou mijn bevoegdheden te buiten gaan. Ik denk alleen dat de vraag uit de provincie redelijk is, en niet meer dan dat. Mevrouw Van der Werf (CDA): Hoe lang denkt u dat het daarmee nog gaat duren voordat de ondernemers eindelijk eens winst gaan maken op hun investeringen? De heer Leegte (VVD): We zitten te wachten op een uitspraak van de Raad van State. Tot die tijd gebeurt er toch niets. Als je ondertussen overlegt en bekijkt wat er kan, biedt dat misschien de mogelijk om iets nieuws te doen. Als het niet kan, doen we het niet. Ik wil dat er een oplossing komt. Als dit een oplossing kan zijn, is dat mooi. Kennelijk hebt u al een keuze gemaakt. Kennelijk kiest u tegen Urk. Dat is uw goed recht. Mevrouw Van der Werf (CDA): Je moet altijd kijken naar oplossingen, maar hier is al een oplossing gevonden en daar zijn afspraken over gemaakt. Ik constateer dus dat de VVD wil terugkomen op een gemaakt plan, met zeer negatieve gevolgen voor alle ondernemers. De heer Leegte (VVD): U moet natuurlijk wel luisteren, want dat is niet wat ik zeg. Ik vraag de minister of hij wil bekijken of de oplossing die uit de provincie wordt aangedragen, goed is. Dat is mijn vraag. Ik geef daar geen antwoord op. U vult dat kennelijk zo in dat het niet kan. De VVD is een partij die altijd na blijft denken over slimmere en betere dingen en tegelijkertijd zorgt voor ondernemerszekerheid. Natuurlijk, als het niet kan, moeten we door. Het uitgangspunt voor de onderhandelingen is ook dat de molens geplaatst worden volgens het huidige plan. Maar als er iets beters kan komen meer molens, meer opbrengst voor Essent en Nuon en tegelijkertijd bescherming van het stadsgezicht van Urk is dat een mogelijke win-win-winsituatie die we moeten onderzoeken, zeker als die uit de provincie komt. Wij zijn namelijk geen Randstadpartij, mevrouw Van der Werf. Wij kijken ook naar de belangen in de provincie. Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Het is bekend dat we zo allemaal onze gevoelens hebben over een windmolenpark in Urk. Daar is in een vorige kabinetsperiode ook serieus werk van gemaakt. Waar ik echter ontzettend veel moeite mee heb, is het meten met twee maten dat de VVD nu doet. Als er nieuwe rapporten verschijnen over bijvoorbeeld kernenergie, worden die heel gemakkelijk afgedaan. «Ach, dat zijn rapporten van tegenstanders, dat hebben we nu wel gehad. We hebben onze keuzes gemaakt en laten de keuze aan ondernemers.» Maar als het gaat om een windmolenpark, sluit de VVD heel gemakkelijk aan bij de tegenstand die er nog steeds is, en die best te begrijpen is, en daar zou dan opeens wel wat mee gedaan moeten worden. Hoe zit het met de consistentie van de VVD? De heer Leegte (VVD): Ik zei eerder over de kerncentrale dat de Kamer moet kijken naar de vergunning en naar de veiligheid. Dat is haar taak. Een rapport over de kosten of de economische effecten, moet in de boardroom van de energiebedrijven tot stand komen en niet hier. Wij gaan er niet over en wij hebben er geen verstand van. Als u dat wel hebt, moet u in de board gaan zitten van een energiebedrijf. Er is een voorstel uit de provincie over Urk. Zij vraagt of wij ernaar willen kijken. Ik denk dat dit een gerechtvaardigde vraag is, zeker omdat de achterliggende gedachte is dat Essent en Nuon meer molens kunnen bouwen en meer opbrengst kunnen genereren, terwijl we tegelijkertijd het stadsgezicht van Urk kunnen beschermen. Dat lijkt mij een win-win-winsituatie waarvan ik wil weten of die gerealiseerd kan worden. Als het antwoord nee is, ben ik tevreden. Als het antwoord ja is, ben ik ook tevreden. Het gaat mij niet om Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr

20 de uitkomst. Het gaat mij erom de vraag uit de provincie te faciliteren en om te bekijken of het inderdaad een slimme gedachte is van de mensen in de provincie. Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): U zegt dat vergunningverlening strikt onze taak is. Er ligt een vergunde aanvraag bij de Raad van State. Daaruit moeten we dus ook een bepaalde consequentie trekken en er niet als Kamer tussenin gaan zitten. Als het gaat om het toelaten van een nieuwe kerncentrale, moet de VVD zich toch ook afvragen wat het kost aan energie de heer Samsom gebruikte die beeldspraak en aan overheidscapaciteit en of we dat risico willen nemen. De VVD sprak zelf ook over tijd kopen rondom kernenergie. Wat is dan het prijskaartje dat wij daar met elkaar aan moeten hangen? De heer Leegte (VVD): Het interruptiedebatje gaat over Urk, dus ik beperk mij daartoe. Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Het gaat niet alleen om Urk. Het gaat mij om de consistentie. Als u zegt dat we ons slechts moeten beperken tot de vergunningsaanvraag, verwacht ik consistentie van de VVD in de argumentatie. De heer Leegte (VVD): Die hebt u. Ik wil, nogmaals, niets afdoen aan de vergunning zelf. Die staat en dat is het uitgangspunt. Maar als er iets slimmers bedacht kan worden en de partijen daar vrijwillig mee akkoord gaan, is er niets om dat tegen te houden. Ik denk alleen dat het goed is om te bekijken of dat kan. Dan is er iemand nodig die de partijen bij elkaar brengt om deze variant te bekijken. Dat kan de minister zijn. Daarom vraag ik hem of hij dat wil doen. Uitgangspunt, nogmaals, is de vergunning. Als het antwoord nee is, wordt er gebouwd wat afgesproken is. We zijn natuurlijk een consistente partij, maar als zo n vraag van onderaf provinciebreed wordt aangedragen, is het toch te zot als de Kamer zegt «wij willen niet meer nadenken en laat een vrijwillige oplossing maar zitten»? Als wij de kans hebben om meer windenergie op te wekken en Urk tegelijkertijd te ontzien, dan zouden wij daar toch met z n allen voor moeten juichen? Dan gaan wij toch niet denken: de VVD is aan het draaien? Wij draaien namelijk helemaal niet. Als er geen oplossing is voor die molens, dan worden ze gebouwd. Dat is goed, want wij willen meer hernieuwbare energie. Daar staan wij voor. Wij zijn de enige partij die consequent zegt dat wij ook moeten uitvoeren wat wij zeggen, of het nu gaat om molens in Drenthe, gasopslag in Bergen of de vergunningaanvraag van een kerncentrale. De voorzitter: Mevrouw Wiegman, laatste keer. Mevrouw Wiegman-van Meppelen Scheppink (ChristenUnie): Nog even concluderend. Als dat zo is, dan zou de VVD, gewoon luisterend naar argumenten, ook bijvoorbeeld de recente rapporten over kernenergie serieus moeten nemen. Die zou de VVD ook relevant moeten vinden voor wat zij vindt over de taakstelling rondom een vergunningaanvraag. Dan zou het precies hetzelfde moeten zijn. Dat verwacht ik van de VVD, niet dat zij dat soort rapporten afdoet met: het is van de tegenstanders, dus wij hebben er geen boodschap aan. De voorzitter: Ik hoor geen nieuwe vraag. De heer Dijkgraaf (SGP): Ik ben blij, verheugd, maar ook een beetje verbaasd, want een halfjaar geleden heeft de SGP zich het vuur uit de sloffen gelopen om een Kamermeerderheid te krijgen om dit te doen, om heel serieus hiernaar te kijken. Toen ontbrak het ons aan steun van de Tweede Kamer, vergaderjaar , XIII, nr