Citation for published version (APA): Snijder-Kuipers, B. (2010). Omzetting als rechtsvormwijziging Groningen: s.n.

Transcriptie

1 University of Groningen Omzetting als rechtsvormwijziging Kuipers, Birgit IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document version below. Document Version Publisher's PDF, also known as Version of record Publication date: 2010 Link to publication in University of Groningen/UMCG research database Citation for published version (APA): Snijder-Kuipers, B. (2010). Omzetting als rechtsvormwijziging Groningen: s.n. Copyright Other than for strictly personal use, it is not permitted to download or to forward/distribute the text or part of it without the consent of the author(s) and/or copyright holder(s), unless the work is under an open content license (like Creative Commons). Take-down policy If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim. Downloaded from the University of Groningen/UMCG research database (Pure): For technical reasons the number of authors shown on this cover page is limited to 10 maximum. Download date:

2 OMZETTING ALS RECHTSVORMWIJZIGING

3

4 OMZETTING ALS RECHTSVORMWIJZIGING Birgit Snijder-Kuipers Kluwer Deventer 2010

5 Dit boek werd als proefschrift door de auteur verdedigd aan de Rijksuniversiteit Groningen op donderdag 11 februari ISBN NUR B. Snijder-Kuipers Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16h t/m 16m Auteurswet 1912 jo. het Besluit van 27 november 2002, Stb. 575, dient men de daarvoor verschuldigde wettelijke vergoeding te voldoen aan de Stichting Reprorecht te Hoofddorp (Postbus 3051, 2130 KB). Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever(s) geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten en onvolkomenheden, noch voor gevolgen hiervan. Kluwer BV legt de gegevens van abonnees vast voor de uitvoering van de (abonnements)overeenkomst. De gegevens kunnen door Kluwer, of zorgvuldig geselecteerde derden, worden gebruikt om u te informeren over relevante producten en diensten. Indien u hier bezwaar tegen heeft, kunt u contact met ons opnemen. Op alle uitgaven van Kluwer zijn de algemene leveringsvoorwaarden van toepassing. Deze kunt u lezen op of opvragen via telefoonnummer

6 Woord vooraf Op 11 februari 2010 promoveerde mevrouw mr. B. Snijder-Kuipers aan de Rijks - universiteit Groningen op deze studie naar omzetting als rechtsvormwijziging. Als promotoren traden op prof. mr. L.C.A. Verstappen en prof. mr. M. van Olffen. Omzetting is net als fusie een begrip met een ruime betekenis. De studie van Snijder-Kuipers spitst zich toe op omzetting als rechtsfiguur voor het wisselen van vorm van een rechtspersoon. Omzetting dus in de zin van art. 2:18 BW. Deze omzetting beëindigt het bestaan van de rechtspersoon niet, maar handhaaft de rechtspersoon met behoud van vermogen. Voor de praktijk gaat het hier om een interessante figuur. De afgelopen veertig jaren vonden er in Nederland circa 4000 omzettingen als rechtsvormwijziging plaats. In de literatuur en jurisprudentie is relatief weinig aandacht besteed aan de civielrechtelijke aspecten van deze figuur. Dit proefschrift voorziet in die leemte. Snijder-Kuipers gaat in dit boek uitgebreid in op de aard, de functie en het toepassingsbereik van rechtsvormwijziging in het Nederlandse rechtspersonenrecht. Zij bespreekt daarbij verschillende materieelrechtelijke en procedurele thema s op het terrein van het rechtspersonenrecht, vennootschapsrecht, vermogensrecht en verbintenissenrecht. Zo gaat zij uitvoerig in op de zogenoemde vermogensklem bij rechtsvormwijziging van stichtingen (zie art. 2:18 lid 6 BW) en op de betekenis en gevolgen van rechtsvormwijziging voor bestaande rechtsverhoudingen en overeenkomsten. Waar relevant bespreekt zij de uitgebreide regeling voor rechtsvormwijziging die het Duitse recht al geruime tijd kent. De studie mondt uit in aanbevelingen voor de Nederlandse wetgever. Voor de praktijk en de wetenschap vormt dit boek een belangrijke aanwinst. Graag introduceren wij dit proefschrift in de reeks uitgaven vanwege het Instituut voor Ondernemingsrecht van de Rijksuniversiteit Groningen en de Erasmus Uni - versiteit Rotterdam. M.J. Kroeze J.B. Wezeman V

7

8 Inhoudsopgave Woord vooraf Lijst van gebruikte afkortingen V XV Hoofdstuk 1. Inleiding Begrip omzetting Doel en opzet van het onderzoek (Dis)continuïteit 4 Hoofdstuk 2. Huidige wettelijke regeling Inleiding Procedure Inventarisatie Informele vereniging Besluitvorming Besluit tot rechtsvormwijziging Hoofdregel Uitzonderingen Duits recht Besluit tot statutenwijziging Notariële akte Handelsregister Lidmaatschap Rechtsvormwijziging van en in vereniging, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij Rechtsvormwijziging van vereniging, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij in kapitaalvennootschap Rechtsvormwijziging van vereniging, coöperatie, onderlinge waarborgmaatschappij in stichting Aandeelhouderschap Aanvang aandeelhouderschap Toonderaandelen Schadeloosstelling Accountantscontrole Rechterlijke machtiging Toepasselijkheid 36 VII

9 INHOUDSOPGAVE Verzoekschrift Procedurele aspecten Weigeringsgronden Preventief toezicht Conclusie 44 Bijlage 1. Inventarisatie van het aantal rechtsvormwijzigingen in Nederland 46 Bijlage 2. Overzicht van toepasselijke wettelijke bepalingen 47 Bijlage 3. Tijdbalk waarin alle stappen zijn opgenomen voor elke variant van rechtsvormwijziging 49 Hoofdstuk 3. Karakter van rechtsvormwijziging in het rechtspersonenrecht Inleiding Omschrijving Publiekrechtelijke rechtspersonen Verzelfstandiging en privatisering Kadaster N.V. Nederlandse Spoorwegen PTT Nederland N.V Stichting ROI Rechtspersoon Rechtspersoon(lijkheid) Formele en materiële kenmerken Rechtspersoonlijkheidstheorie Oorsprong rechtsfiguur Definitie stichting Van stichting naar naamloze vennootschap of vereniging Gedeeltelijke omzetting; van stichting naar naamloze vennootschap Van stichting naar coöperatieve vereniging Van overgangs- naar basisbepaling Vermogensoverdracht, vermogensovergang, vermogenshandhaving Vermogensoverdracht ( ) Vermogensovergang ( ) Vermogenshandhaving (vanaf 1992) Duits recht Statutenwijziging; onderdeel van rechtsvormwijziging Rechtsvorm Statuten Formeel en materieel begrip Relatief objectief recht Rechtsvormwijziging; vorm van statutenwijziging Voorstel wettelijke regeling Conclusie 107 Bijlage 1. Voorgestelde wettekst 109 VIII

10 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 4. Vermogensklem bij rechtsvormwijziging van stichtingen Inleiding Wetshistorie Vermogensbescherming Wettelijke omschrijving Doel Bijzondere rechtsvorm Definitie van het begrip doel Wijziging doel Doelvermogen na rechtsvormwijziging Doelvermogen Afgescheiden vermogen? Besteden Vermogensklem Wettelijke voorziening Rechtsvormwijziging en juridische fusie/splitsing Verschillende leren Strikte leer; jurisprudentie Strikte leer Flexibele leer Uitkeringsverbod Betrokkenen Aanbevelingen Bescherming stichtingsvermogen Rechtsvormwijziging in kapitaalvennootschap Wie wordt aandeelhouder? Volstorting aandelen Schenking of gift? Rechtsvormwijziging is geen schenking Rechtsvormwijziging is gift? Storting op aandelen door vermogensaanwending Vrijstelling schenkingsrecht buiten algemeen nut Overtreden vermogensklembepaling Duits recht Conclusie 160 Hoofdstuk 5. Bestaande rechtsverhoudingen Inleiding Overeenkomsten Algemeen Contractsoverneming? Totstandkoming overeenkomst; dwaling? Uitgangspunt: geen dwaling Uitzondering; wel dwaling? 166 IX

11 INHOUDSOPGAVE Uitleg Haviltex-norm Twee situaties Rechtsvormwijziging geregeld (categorie 1) Rechtsvormwijziging niet geregeld (categorie 2) Redelijkheid en billijkheid Onvoorziene omstandigheden Uitvoering; onmogelijkheid naleving overeenkomst Overheden; bijzondere derden? Schenking en andere bevoordelingen Algemeen Tijdens leven Uitgangspunt Wilsgebreken Herroepelijke schenking Last Testamentaire voorziening Algemeen Bestaanseis Bestaanseis en juridische fusie en splitsing Bestaanseis en rechtsvormwijziging Uitleg Herroepelijkheid Last Aanbevelingen voor de praktijk Algemeen nut beogende instellingen Wettelijke regeling Vereisten anbi-status Geen rechtsvormeis(?) Meldplicht rechtsvormwijziging? Procedure rechtsvormwijziging Vergunningverlening Algemeen Drank- en Horecawet Wet personenvervoer Vervallen functie Blokkeringsregeling en change of control Statutaire verplichting Change of control Overdracht of verkrijging van zeggenschap? Aanbevelingen voor de praktijk Conclusie 215 X

12 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk 6. Gebreken bij rechtsvormwijziging Inleiding Tekortkomingen Rechtsgevolgen Herstelmogelijkheden Besluitvorming Twee besluiten Besluit ontbreekt Nietig besluit Vernietigbaar besluit Besluit tot intrekking Stichtingen Rechterlijke machtiging Ontbreken Verlening na rechtsvormwijziging Rechterlijke machtiging; hoger beroep Termijn Belanghebbende Incidenten bij instellen rechtsmiddelen Verklaring van geen bezwaar Notariële akte Aantasting rechtsvormwijziging Conclusie 245 Hoofdstuk 7. Bijzondere rechtsvormen Inleiding Kerkgenootschappen Rechtspersoon sui generis Bepaling rechtsvormwijziging van toepassing op kerkgenootschappen? Rechtsvormwijziging in kerkgenootschap Rechtsvormwijziging van kerkgenootschap Personenvennootschappen Algemeen Boek 2 of Boek 7 BW? Mogelijkheden Rechtsvormwijziging van een OVR Algemeen Overeenkomst of besluit Notariële akte Beschrijving Rechterlijke machtiging Verklaring van geen bezwaar Accountantsverklaring Inschrijving handelsregister 270 XI

13 INHOUDSOPGAVE Rechtsvorderingen Rechtsvormwijziging in een OVR Algemeen Besluit Notariële akte Beschrijving Verzetrecht Rechterlijke machtiging Inschrijving handelsregister Europees economisch samenwerkingsverband (EESV) Algemeen EESV-Verordening en EESV-Uitvoeringswet Rechtsvormwijziging van een coöperatie in een EESV Wettelijke regeling Besluitvorming Overeenkomst of akte? Publicatievoorschriften en andere eisen Aansprakelijkheid Rechtsvormwijziging van een EESV in een coöperatie Wettelijke regeling Besluitvorming Notariële akte Publicatievoorschriften en aansprakelijkheid Europese naamloze vennootschap (SE) Algemeen SE-Verordening en SE-Uitvoeringswet Rechtsvormwijziging van een naamloze vennootschap in een SE Voorwaarden Voorbereidende handelingen Accountantsverklaring Besluitvorming Notariële akte Publicatievoorschriften Arbeidsvoorwaarden en medezeggenschap Rechtsvormwijziging van een SE in een naamloze vennootschap Voorwaarden Voorbereidende handelingen Accountantsverklaring Besluitvorming Aanvullende regels van nationale rechtsvormwijziging en publicatievoorschriften Europese coöperatieve vennootschap (SCE) Algemeen 301 XII

14 INHOUDSOPGAVE SCE-Verordening en SCE-Uitvoeringswet Rechtsvormwijziging van een coöperatie in een SCE Voorwaarden Voorbereidende handelingen Accountantsverklaring Besluitvorming Verklaring van geen bezwaar Opzeggingstermijn leden Notariële akte Publicatievoorschriften Arbeidsvoorwaarden en medezeggenschap Rechtsvormwijziging van een SCE in een coöperatie Voorwaarden Voorbereidende handelingen Accountantsverklaring Besluitvorming Opzeggingstermijn leden Notariële akte en publicatievoorschriften Conclusie 311 Hoofdstuk 8. Samenvatting en conclusies Inleiding (hoofdstuk 1) Huidige wettelijke regeling (hoofdstuk 2) Karakter van rechtsvormwijziging in het rechtspersonenrecht (hoofdstuk 3) Vermogensklem bij rechtsvormwijziging van stichtingen (hoofdstuk 4) Bestaande rechtsverhoudingen (hoofdstuk 5) Gebreken bij rechtsvormwijziging (hoofdstuk 6) Bijzondere rechtsvormen (hoofdstuk 7) 319 Hoofdstuk 9. Summary and conclusions Introduction (Chapter 1) Present legislation (Chapter 2) Nature of change of legal form in Dutch corporate law (Chapter 3) Blocked assets in the event of change of legal form of foundations (Chapter 4) Existing legal relationships (Chapter 5) Defects in relation to change of legal form (Chapter 6) Specific changes of legal form (Chapter 7) 326 Lijst van geraadpleegde literatuur 329 Parlementaire Geschiedenis 345 Jurisprudentieregister 349 Trefwoordenregister 353 XIII

15

16 Lijst van gebruikte afkortingen A-G Advocaat-Generaal anbi Algemeen nut beogende instelling ARO Actuele Rechtspraak Ondernemingspraktijk art. artikel B.A. beperkte aansprakelijkheid B.V. besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid BW Burgerlijk Wetboek CVR commanditaire vennootschap met rechtspersoonlijkheid De NV De Naamloze Vennootschap diss. dissertatie e.a. en andere ECV Europese coöperatieve vennootschap EESV Europees economisch samenwerkingsverband e.v. en verder FBN Fiscale Berichten voor het Notariaat HR Hoge Raad der Nederlanden HvJ EG Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen JBN Juridische Berichten voor het Notariaat jo. juncto JOR Jurisprudentie Ondernemingsrecht KG Kort Geding losbl. losbladige m.nt. met noot NIVRA Koninklijk Nederlands Instituut van Registeraccountants NJ Nederlandse Jurisprudentie NJ kort Nederlandse Jurisprudentie kort nr. nummer NS N.V. Nederlandse Spoorwegen NTBR Nederlands Tijdschrift voor Burgerlijk Recht N.V. naamloze vennootschap OV openbare vennootschap OVR openbare vennootschap met rechtspersoonlijkheid p. pagina PbEG Publicatieblad van de Europese Gemeenschappen PbEU Publicatieblad van de Europese Unie Pres. president XV

17 LIJST VAN GEBRUIKTE AFKORTINGEN Rb. Rechtbank red. redactie RMThemis Rechtsgeleerd Magazijn Themis Rv Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering SCE Europese coöperatieve vennootschap SE Europese naamloze vennootschap SEW SEW Tijdschrift voor Europees en economisch recht SPE Europese besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid Stb. Staatsblad Stcrt. Staatscourant S&V Tijdschrift Stichting & Vereniging TOP Tijdschrift voor de Ondernemingsrechtpraktijk TvOB Tijdschrift voor Ondernemingsbestuur TVVS Tijdschrift voor vennootschappen, verenigingen en stichtingen U.A. uitsluiting van aansprakelijkheid uitz. uitzondering VN Vakstudie Nieuws V&O Vennootschap & Onderneming VP Bulletin Vermogende Particulieren Bulletin W.A. wettelijke aansprakelijkheid Wet IB 2001 Wet inkomstenbelasting 2001 WFR Weekblad fiscaal recht WPNR Weekblad voor Privaatrecht, Notariaat en Registratie WR WR, Tijdschrift voor huurrecht XVI