VWS Directoraat Generaal Langdurige Zorg T.a.v. de heer drs. Th.W.H.M. van Uum Directeur langdurige zorg Postbus EJ 'S-GRAVENHAGE

Transcriptie

1 VWS Directoraat Generaal Langdurige Zorg T.a.v. de heer drs. Th.W.H.M. van Uum Directeur langdurige zorg Postbus EJ 'S-GRAVENHAGE Gestuurd aan: Onderwerp Zienswijze op concept Aanpassingswet zorg en dwang datum 20 maart 2018 Geachte heer Van Uum, ons kenmerk MK/18u.0069 In uw van 23 februari 2018 vraagt u ActiZ en VGN om hun zienswijze te geven op de concept-tekst van de Aanpassingswet zorg en dwang. Wij voldoen graag aan dit verzoek. In deze zienswijze gaan wij eerst in op de Wzd-functionaris, daarna komt de vergroting van de uitvoerbaarheid van het stappenplan aan de orde. in behandeling bij Dhr. M. Kooijman doorkiesnummer pagina 1/14 Wij misten in de Aanpassingswet twee onderwerpen, te weten een aanpassing van artikel 57, waarin bepaald wordt wie verantwoordelijk is voor de beschikbaarheid van de cliëntenvertrouwenspersoon, en een aanpassing van het begrip accommodatie. Het eerste is een logische consequentie van de toezegging van de minister van VWS, gedaan tijdens de plenaire behandeling van de Wzd in de Eerste Kamer, om deze verantwoordelijk over te nemen van de zorgaanbieder. Het tweede hebben wij bepleit in onze consultatiereactie op het Besluit zorg en dwang. Beide punten werken wij in deze zienswijze nader uit. Verder vragen wij in deze brief uw aandacht voor een onderwerp dat nauw verband houdt met de Wzd, namelijk de vraag wie namens een wilsonbekwame cliënt een indicatie voor langdurige zorg kan aanvragen. De Wzd geeft een ruime kring van familieleden de mogelijkheid om namens een cliënt een besluit tot opname en verblijf aan te

2 2/14 vragen bij het CIZ. Wij vinden dat een verbetering ten opzichte van de Bopz. Voor opname is echter ook een indicatie voor langdurige zorg nodig. Deze kan alleen door formele vertegenwoordigers van de cliënt worden aangevraagd. In de praktijk accepteert het CIZ aanvragen die door een partner of kind van de verzekerde worden ondertekend, mits deze gecombineerd worden met een aanvraag van een indicatie voor langdurige zorg. In deze zienswijze stellen wij voor degenen die op grond van de Wzd bevoegd zijn een besluit tot opname en verblijf aan te vragen tevens de bevoegdheid te geven om een indicatie voor langdurige zorg te vragen (ongeacht of deze gecombineerd wordt met een aanvraag tot opname en verblijf). Tot slot zouden wij graag zien dat de Aanpassingswet benut wordt om de Wzd op een aantal punten te verbeteren. In de bijlage bij deze brief geven wij aan welke bepalingen het betreft en stellen wij voor hetzij om deze te schrappen hetzij om deze te wijzigen. De wijzigingsvoorstellen zijn doorgaans technisch van aard. Wij verzoeken u deze voorstellen in de Aanpassingswet te verwerken en daarmee zowel de uitvoerbaarheid van de Wzd te verbeteren als de administratieve lasten te beperken. 1. De Wzd-functionaris 1.1 Algemeen Het amendement-leijten heeft de Wzd-arts in de Wet zorg en dwang geïntroduceerd. De Wzd is hierdoor beter geworden, zo wordt gesteld in de memorie van toelichting bij de Aanpassingswet, omdat deze een extra waarborg biedt voor kwalitatief goede zorg en de positie van de cliënt wordt versterkt. Wij hebben behoefte aan concretisering van waaruit die extra waarborg precies bestaat. Het betreft kennelijk niet medische kennis, daarin voorziet het stappenplan immers al, stelt de memorie van toelichting terecht. Het betreft echter naar onze indruk evenmin gedragswetenschappelijke kennis. Daarin voorziet het stappenplan niet expliciet, maar de Wzd bepaalt dat de zorgverantwoordelijke andere deskundigen raadpleegt als dit voor het opstellen van het zorgplan van belang is (artikel 7, lid 2 en artikel 9, lid 6 Wzd). Is de inzet van een gedragskundige van belang, dan zal de zorgverantwoordelijke deze dus bij de besluitvorming moeten betrekken. Het stappenplan bepaalt niet alleen dat alle relevante deskundigen betrokken moeten worden bij het besluitvormingsproces over onvrijwillige zorg, het waarborgt bovendien dat tenminste twee (de zorgverantwoordelijke en de deskundige van een andere discipline) en vaak nog een derde (de bij de behandeling betrokken arts) deskundige betrokken zijn bij de besluitvorming. De meerwaarde van de Wzd-functionaris is dan ook wat ons betreft niet dat deze een specifieke deskundigheid toevoegt, zijn meerwaarde is daarin gelegen dat een ervaren senior-zorgverlener, die niet bij de behandeling is betrokken, met een frisse blik de uitkomst van het overleg over het zorgplan toetst.

3 3/14 Zo gezien is het logisch dat de Wzd-functionaris niet noodzakelijkerwijs een arts is, maar dat het van de aard van de onvrijwillige zorg afhangt wie de rol van Wzdfunctionaris het beste kan vervullen. Is de onvrijwillige zorg van medische aard, dan ligt voor de hand dat de Wzd-functionaris een arts is. Maar ligt de onvrijwillige zorg bijvoorbeeld op het deskundigheidsterrein van een gz-psycholoog, dan ligt evenzeer voor de hand dat een gz-psycholoog de rol van Wzd-functionaris heeft. Wij onderschrijven het voornemen om de Wzd-arts te vervangen door een Wzdfunctionaris en bij ministeriële regeling te regelen welke zorgverleners als zodanig kunnen optreden dan ook van harte. 1.2 Geef ook de verpleegkundige de mogelijkheid om als Wzd-functionaris op te treden In de memorie van toelichting wordt gemeld dat overwogen wordt om, naast de arts, de gz-psycholoog en de orthopedagoog-generalist als Wzd-functionaris op te treden. Wij stellen voor de verpleegkundige (bijvoorbeeld vanaf niveau 5) hieraan toe te voegen. Onvrijwillige zorg kan betrekking hebben op het deskundigheidsgebied van de verpleegkundige, zodat het in de rede ligt dat een verpleegkundige dan als Wzdfunctionaris optreedt. Deze mogelijkheid is in het bijzonder van belang voor aanbieders van wijkverpleging, hier zijn immers artsen noch gedragskundigen werkzaam. De wijkverpleging kan echter, als aan de voorwaarden die de Wzd daaraan stelt, wel onvrijwillige zorg in het zorgplan opnemen. Een (senior) verpleegkundige zou dan de rol van Wzd-functionaris moeten kunnen vervullen. Wij wijzen erop dat verpleegkundigen, net als artsen, orthopedagogen en gzpsychologen kunnen voldoen aan het competentieprofiel dat het CCE heeft opgesteld voor externe deskundigen die door het CCE worden ingezet als externe advies bij de aanpak van probleemgedrag. Wij zien hierin een bevestiging van hun competentie om Wzd-functionaris op te treden indien onvrijwillige zorg aan de orde is die op hun deskundigheidsgebied ligt. 1.3 Schrap de niet bij de zorg betrokken deskundige In het stappenplan heeft de niet bij de zorg betrokken deskundige de rol om met een frisse blik te kijken naar een situatie waarin de direct betrokkenen geen alternatief voor onvrijwillige zorg zien. Hij vervult die rol als, na de eerste periode waarin onvrijwillige zorg wordt verleend, verlenging van die periode wordt overwogen. De Wzd-functionaris is ook een niet bij de zorg betrokken deskundige en vervult feitelijk dezelfde rol als de niet bij de zorg betrokken deskundige uit het stappenplan, met dien verstande dat hij die rol al vervult vanaf het begin van de periode waarin onvrijwillige zorg wordt verleend. In die zin is hij te beschouwen als een verbeterde versie van de

4 4/14 niet bij de zorg betrokken deskundige uit het stappenplan. Deze heeft derhalve met de introductie van de Wzd-functionaris zijn toegevoegde waarde verloren. Wij stellen daarom voor hem uit het stappenplan te schrappen. 1.4 Maak de aanwezigheid van meerdere Wzd-functionarissen mogelijk Artikel 2b Wzd gaat ervan uit dat een zorgaanbieder één Wzd-functionaris aanwijst. Dit is om twee redenen onwenselijk. In de eerste plaats is voor de werkzaamheden die de Wzd-functionaris worden toegedacht veel tijd nodig, zodat organisaties met veel cliënten aan wie onvrijwillige zorg wordt verleend alleen al om deze praktische reden niet kunnen volstaan met één functionaris. In de tweede plaats kan een Wzdfunctionaris zijn rol niet vervullen voor cliënten bij wiens behandeling hij is betrokken en zal zijn rol bij verlening van onvrijwillige zorg aan zijn eigen cliënten dus door een andere Wzd-functionaris moeten worden vervuld. Op beide punten gaan wij nader in. De belangrijkste taak van de Wzd-funtionaris is het beoordelen van zorgplannen waarin onvrijwillige zorg is opgenomen. De Wzd-functionaris moet toetsen of onvrijwillige zorg nodig is en of het zorgplan geschikt is om ernstig nadeel te voorkomen. Is dit niet het geval, dan moet hij aangeven wat de zorgverantwoordelijke in het zorgplan moet wijzigen. Dit veronderstelt een grondige kennis van de situatie van de cliënt, naast het zorgplan zal de Wzd-functionaris het dossier goed moeten kennen, hij zal wellicht ook persoonlijk de cliënt willen onderzoeken. Hoeveel tijd daarvoor nodig is laat zich moeilijk voorspellen, te meer omdat de huidige Bopz-artsen deze taak niet hebben. Niettemin laat zich denken dat in organisaties met veel cliënten die onvrijwillige zorg ontvangen één Wzd-functionaris deze taak niet kan uitvoeren. De Wzd-functionaris houdt toezicht op verlening van onvrijwillige zorg. Het spreekt voor zich dat hij geen toezicht kan houden op zijn eigen werkzaamheden. Een arts die in het kader van het stappenplan, in zijn rol van bij de behandeling betrokken arts, toestemming heeft gegeven voor opname van onvrijwillige zorg in het zorgplan kan bijvoorbeeld niet vervolgens als Wzd-functionaris opnieuw een oordeel geven. In dit opzicht verschilt de positie van de Wzd-functionaris niet van de positie van de Bopzarts. Ook deze kan, op basis van de Toetsingscriteria voor een Bopz-aanmerking in de psychogeriatrische en verstandelijk gehandicaptenzorg die de IGZ heeft opgesteld, zijn taken als Bopz-arts niet vervullen ten aanzien van de cliënten die hij zelf behandelt. Wij stellen dan ook voor om artikel 2b, eerste lid zo te wijzigen dat de zorgaanbieder meerdere Wzd-functionarissen aanwijst. Hiermee wordt bovendien voorkomen dat organisaties bij de benoeming van een Wzd-functionaris moeten kiezen tussen een arts en een gedragskundige. Beiden kunnen als zodanig benoemd worden en hun taak uitoefenen ten aanzien van onvrijwillige zorg die binnen hun deskundigheidsgebied valt.

5 5/ Geef de Wzd-functionaris niet de verantwoordelijkheid voor de algemene gang van zaken op het terrein van het verlenen van onvrijwillige zorg Wij vinden dat de zorgaanbieder, conform artikel 2 en 3 van de Wkkgz, de integrale verantwoordelijkheid moet dragen voor de zorgverlening, inclusief de verlening van onvrijwillige zorg. Het leidt tot een onwerkbare situatie als een Wzd-functionaris, die onafhankelijk van de organisatie gepositioneerd is, de verantwoordelijkheid voor een belangrijk deel van de zorg toegedeeld krijgt. Wij vinden het bovendien niet passend dat een interne toezichthouder toezicht houdt op zijn eigen beleid. In dit verband wijzen wij op de functionaris voor de gegevensbescherming, die eveneens als onafhankelijk gepositioneerde interne toezichthouder optreedt en juist daarom geen verantwoordelijkheid voor het beleid ter zake van gegevensbescherming draagt. Tot slot past het leggen van de verantwoordelijkheid voor de algemene gang van zaken op het terrein van het verlenen van onvrijwillige zorg bij de Wzd-functionaris bij het idee dat er één Wzd-functionaris is. Van dat, wat ons betreft onjuiste, idee willen wij graag af. Wij stellen daarom voor de zinsnede en die verantwoordelijk is voor de algemene gang van zaken op het terrein van het verlenen van onvrijwillige zorg uit artikel 1, lid 1, onderdeel m Wzd te schrappen. 1.6 Leg de verantwoordelijkheid voor beslissingen over verlof en ontslag bij de Wzd-functionaris Beslissingen over verlof en ontslag worden in de Bopz genomen door de geneesheerdirecteur. Zolang de Wzd geen vergelijkbare functionaris kende was het logisch om deze beslissingen aan de zorgaanbieder toe te delen. Nu de Wzd-functionaris in de Wzd is geïntroduceerd, is het even logisch om de verantwoordelijkheid voor deze beslissingen weer bij hem te leggen. In plaats daarvan heeft het amendement-leijten echter een rolverdeling tussen zorgaanbieder en Wzd-functionaris gecreëerd waarin de zorgaanbieder de verantwoordelijkheid houdt voor beslissingen over verlof en ontslag, maar hierbij geen enkele beleidsvrijheid heeft. Voor iedere beslissing is toestemming van de Wzdfunctionaris nodig. Wij vinden dit geen zinvolle rolverdeling. Nu het gaat om zorginhoudelijke beslissingen in individuele gevallen, kan de verantwoordelijkheid daarvoor bij de Wzd-functionaris gelegd worden. Hiermee worden deze bepalingen overigens tevens geharmoniseerd met de Wvggz-bepalingen over tijdelijke onderbreking en beëindiging van een zorgmachtiging.

6 6/14 Wij stellen daarom voor om in artikel 47, 48 en 50 Wzd de rol van de zorgaanbieder te schrappen en de verantwoordelijkheid voor de in deze artikelen genoemde beslissingen toe te delen aan de Wzd-functionaris. 1.7 Geef de Wzd-functionaris een rol bij voorwaardelijke machtiging De bepalingen over de voorwaardelijke machtiging en de bepalingen over de Wzdfunctionaris zijn, onafhankelijk van elkaar, op de valreep van de plenaire behandeling van de Wzd via amendering in de Wzd opgenomen. Hierdoor is buiten beschouwing gebleven of het wenselijk is de Wzd-functionaris een rol te geven bij de voorwaardelijke machtiging. Wat ons betreft is dit het geval bij het besluit om een cliënt met een voorwaardelijke machtiging op te nemen. Artikel 28ac bepaalt dat de zorgverantwoordelijke extern advies moet vragen alvorens te besluiten een cliënt op te nemen, indien deze zich niet aan de voorwaarden houdt of indien het ernstig nadeel niet langer buiten een accommodatie kan worden afgewend door naleving van de voorwaarden. Het vragen van extern advies vinden wij in deze situatie niet verantwoord, omdat daarvoor geruime tijd nodig is, terwijl opname urgent kan zijn om ernstig nadeel te voorkomen. Nu de Wzd-functionaris in de wet is geïntroduceerd, ligt het voor de hand dat deze beslist over opname. Dit sluit ook aan bij de huidige regeling in de Bopz, waarin het opnamebesluit door de geneesheer-directeur wordt genomen (artikel 14d Bopz). Wij verzoeken u dan ook om de verplichting om extern advies te vragen over een voorgenomen besluit tot opname te schrappen uit artikel 28ac en de verantwoordelijkheid voor de opnamebeslissing bij de Wzd-functionaris te leggen. 1.8 Technische opmerking Tot slot maken wij nog een technische opmerking. In onderdeel A van artikel I van de Aanpassingswet wordt een ter zake kundige arts genoemd naast degene die een beroep uitoefent als bedoeld in artikel 3 Wet Big. De arts valt echter ook in die categorie en behoeft daarom naar onze indruk niet apart genoemd te worden. 2. Vergroting praktische uitvoerbaarheid stappenplan 2.1 Algemeen Tijdens de plenaire behandeling van de Wzd in de Eerste Kamer op 15 en 16 januari 2018 hebben verschillende fracties hun bezorgdheid over de uitvoerbaarheid van het stappenplan geuit en is het belang van vereenvoudiging door meerdere woordvoerders benadrukt. De Aanpassingswet voorziet niettemin in slechts één vereenvoudiging, namelijk het schrappen van de verplichting om extern advies te vragen als opname van onvrijwillige zorg in het zorgplan wordt overwogen. Wij vinden dit een substantiële

7 7/14 bijdrage aan de vergroting van de praktische uitvoerbaarheid van het stappenplan en steunen derhalve ook dit voorstel van harte. Wij menen echter dat het in de rede ligt om te bezien of er meer mogelijkheden zijn om de praktische uitvoerbaarheid van het stappenplan te verbeteren. In deze reactie doen wij daartoe enkele voorstellen. 2.2 Regel het extern advies conform de aanbevelingen van het CCE Het CCE heeft in zijn notitie Dwang en drang en onvrijwillige zorg aanbevolen om onderscheid te maken tussen ingrijpende vormen van onvrijwillige zorg, waarbij eerder extern advies behoort te worden gevraagd dan na zes maanden en minder ingrijpende vormen van onvrijwillige zorg, waarbij de externe consultatie beperkt kan blijven tot een jaarlijkse consultatie op groeps-, afdelings- of locatieniveau. De minister van VWS heeft tijdens het debat in de Eerste Kamer aangeven dat hij welwillend naar deze aanbeveling van het CCE zal kijken en hierover met het CCE in gesprek zal gaan. In de voorliggende tekst wordt hierover met geen woord gerept. Wij stellen voor de aanbeveling van het CCE alsnog over te nemen. Mocht hiervoor onverhoopt niet gekozen worden, dan is een grondige onderbouwing hiervan, gelet op de uitlatingen van de minister in de Eerste Kamer, op zijn plaats. 2.3 Verbeter de regeling van het externe advies Artikel 11 regelt het externe advies, wij stellen voor deze regeling op vier punten te verbeteren. a. Artikel 11, tweede lid maakt het mogelijk de termijn waarin onvrijwillige zorg wordt verleend te verlengen totdat de externe deskundige heeft geadviseerd. Na ontvangst van dit advies moet echter nog besloten worden over de geactualiseerde versie van het zorgplan en deze versie moet nog beoordeeld worden door de Wzd-functionaris. In de periode tussen ontvangst van het advies en vaststelling van het geactualiseerde zorgplan moet onvrijwillige zorg toegepast kunnen worden. Wij stellen daarom voor om totdat de externe adviseur heeft geadviseerd te schrappen. De bedoelde termijn is dan beschikbaar voor zowel het inwinnen van het advies als het actualiseren van het zorgplan. b. Het externe advies is niet bindend, de zorgverantwoordelijke beslist over het al dan niet opvolgen van het advies. De formulering uit artikel 10, lid 3 sluit daar niet bij aan. Wij stellen voor deze te vervangen door: De zorgverantwoordelijke stelt het zorgplan vast na kennis genomen te hebben van het advies van de externe deskundige, indien hij hiervan afwijkt motiveert hij dit in het zorgplan.

8 8/14 c. In de memorie van antwoord is (in antwoord op vraag 165) aangegeven dat het voor de termijn, waarmee de verlening van onvrijwillige zorg kan wordt verlengd, uitmaakt of het advies van de externe adviseur wordt gevolgd of niet. Wordt het advies gevolgd, dan is die termijn zes maanden, is dit niet het geval dan kan de termijn slechts met drie maanden verlengd worden. Wij vinden dit onderscheid niet gerechtvaardigd. Hoe deskundig de externe adviseur ook mag zijn, het is niet zo dat de externe adviseur het per definitie beter weet dan de vier of vijf interne zorgverleners die bij de besluitvorming over het zorgplan betrokken zijn. Wij stellen daarom voor om artikel 11 zo te wijzigen dat de termijn van verlening van onvrijwillige zorg na extern advies altijd maximaal zes maanden bedraagt, ook als onvrijwillige zorg wordt voortgezet in afwijking van het externe advies. d. Het valt ons tot slot op dat de beslissing over vaststelling van het zorgplan nadat extern advies is ingewonnen alleen door de zorgverantwoordelijke wordt genomen. Als hij tot de conclusie komt dat onvrijwillige zorg voortgezet moet worden, zal hij het zorgplan bovendien ter beoordeling aan de Wzd-functionaris moeten voorleggen. Van een rol van het deskundigenoverleg of van de cliënt en zijn vertegenwoordiger is in dit geval, anders dan in alle andere gevallen waarin besloten wordt over voortzetting van onvrijwillige zorg, geen sprake. Het lijkt ons in de rede te liggen dat hierin ook bij dit besluit voorzien wordt. 2.4 Schrap de deskundige die niet bij de zorg is betrokken Artikel 10, lid 10 Wzd bepaalt dat een niet bij de zorg betrokken deskundige bij de besluitvorming moet worden betrokken als de verlening van onvrijwillige zorg na drie maanden wordt voortgezet. In paragraaf 1.3 hebben wij aangegeven waarom deze functionaris onzes inziens uit het stappenplan geschrapt kan worden. Wij wijzen er nog op dat de zorgverantwoordelijke, ook los van het stappenplan, gehouden is om de deskundigheid van anderen te betrekken bij het opstellen van het zorgplan indien deze deskundigheid daarvoor van belang is (artikel 7, tweede lid). 2.5 Schrap artikel 9 Wzd Artikel 9 voorziet in een heroverweging van het zorgplan als dit volgens de zorgverantwoordelijke of de vertegenwoordiger van de cliënt niet meer aansluit bij de zorgbehoefte van de cliënt en daardoor een situatie van ernstig nadeel kan ontstaan. Deze bepaling is wat ons betreft overbodig. Artikel 8 Wzd bepaalt immers dat het zorgplan wordt geëvalueerd zo vaak als daartoe aanleiding bestaat. Dat is zeker het geval als ernstig nadeel dreigt dat in het zorgplan niet voorzien is. Ook andere situaties kunnen daartoe aanleiding geven, bijvoorbeeld als de cliënt zich gaat verzetten tegen vormen van zorg waartegen hij zich eerder niet verzette. De vraag is dan of deze vormen van zorg desondanks moeten worden voortgezet om ernstig

9 9/14 nadeel te voorkomen of dat alternatieven denkbaar zijn waartegen de cliënt zich niet verzet. Een heroverweging als bedoeld in artikel 9 is hier niet nodig, er vindt een evaluatie plaats en op basis daarvan kan besloten worden op basis van artikel 10 onvrijwillige zorg in het zorgplan op te nemen. Wij zien niet in wat de meerwaarde is van de heroverweging die artikel 9 Wzd voorschrijft in de daar bedoelde situaties boven een reguliere evaluatie van het zorgplan. Wij stellen dan ook voor de uitvoerbaarheid van het stappenplan te verbeteren door dit artikel te schrappen, met uitzondering van het eerste lid van artikel 9 Wzd. Dit bepaalt dat de zorgaanbieder voldoende mogelijkheden voor zorg op basis van vrijwilligheid moet bieden. Wij vinden dit een goed uitgangspunt, maar het staat los van de heroverweging die in lid 2 en volgende aan de orde is. Het eerste lid zou wat ons betreft aan artikel 6 toegevoegd kunnen worden. 2.6 Maak het mogelijk om bij de start van de zorg onvrijwillige zorg in het zorgplan op te nemen Artikel 10, lid 1 Wzd gaat ervan uit dat onvrijwillige zorg pas aan de orde komt als een zorgplan waarin geen onvrijwillige zorg is opgenomen niet meer voldoet. Wij vinden dit geen reëel uitgangspunt, het is heel goed denkbaar dat over het eerste zorgplan geen overeenstemming wordt bereikt of dat een wilsonbekwame cliënt zich vanaf de start van de zorgverlening tegen zorg verzet die echter wel noodzakelijk is om ernstig nadeel te voorkomen. Wij stellen daarom voor om artikel 10, eerste lid te schrappen. Artikel 8, eerste lid bepaalt dat het zorgplan in ieder geval binnen vier weken na aanvang van de uitvoering van het zorgplan moet worden geëvalueerd. Als in dit eerste zorgplan onvrijwillige zorg is opgenomen, is de vraag hoe deze termijn zich verhoudt tot de termijn van maximaal drie maanden die in het stappenplan wordt genoemd. Wij stellen voor om artikel 10, lid 4, onderdeel f zo te wijzigen dat de eerste termijn waarbinnen onvrijwillige zorg verleend kan worden maximaal vier weken bedraagt indien het onvrijwillige zorg betreft die in het eerste zorgplan is opgenomen. 3. Cliëntenvertrouwenswerk 3.1 Geef de minister de verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van het cliëntenvertrouwenswerk Tijdens de plenaire behandeling van de Wzd in de Eerste Kamer, heeft de minister van VWS toegezegd dat hij de financiering van het cliëntenvertrouwenswerk zal overnemen van de zorgaanbieders. Wij zien dit als een logische consequentie van de volstrekt onafhankelijke positionering van de cliëntenvertrouwenspersoon ten opzichte van de zorgaanbieder die, blijkens de consultatieversie, in het Besluit zorg en dwang vastgelegd zal worden.

10 10/14 De toezegging van de minister zal tot een wijziging van de Wzd moeten leiden. Artikel 57 bepaalt immers dat de zorgaanbieder zorg draagt voor de beschikbaarheid van de cliëntenvertrouwenspersoon. Bovendien bepaalt artikel 61 dat aan de zorgaanbieder zowel een bestuurlijke boete als een last onder dwangsom opgelegd kan worden als hij hierin tekortschiet. Nu de minister deze taak van de zorgaanbieder overneemt, zal de wet daarmee in overeenstemming gebracht moeten worden. Wij stellen dan ook voor om in artikel 57 de zorgaanbieder te vervangen door Onze Minister en artikel 61, lid 1, onderdeel hh en lid 2, onderdeel i te schrappen. 3.2 Corrigeer de taakbeschrijving van de cliëntenvertrouwenspersoon Het Besluit zorg en dwang zal, opnieuw uitgaande van de consultatieversie, uitsluiten dat de cliëntenvertrouwenspersoon tevens werkzaam is als functionaris die op basis van artikel 15 Wkkgz cliënten adviseert en bijstaat. Dit maakt een nadere beschouwing van de wettelijke taakbeschrijving van de cliëntenvertrouwenspersoon noodzakelijk, te meer omdat hieraan in de wetsgeschiedenis nauwelijks aandacht is besteed. Artikel 57, lid 1 geeft de cvp de taak om de cliënt of diens vertegenwoordiger advies en bijstand te verlenen in aangelegenheden die samenhangen met: a. het verlenen van onvrijwillige zorg ; b. met zijn opname en verblijf in een accommodatie, of c. met het doorlopen van de klachtenprocedure. Uit deze beschrijving blijkt dat de cliëntenvertrouwenspersoon zijn taak vervult voor alle cliënten die onder de Wzd vallen (en hun vertegenwoordigers), dus ongeacht of zij thuis wonen dan wel in een locatie of een accommodatie verblijven en ongeacht of zij langdurige zorg, maatschappelijke ondersteuning of jeugdhulp ontvangen. Inhoudelijk is de taak van cliëntenvertrouwenspersoon echter beperkt tot de drie genoemde onderwerpen. In aangelegenheden die samenhangen met vrijwillige zorg heeft de cliëntenvertrouwenspersoon dus geen taak, in aangelegenheden betreffende opname en verblijf elders dan in accommodatie evenmin. Met het doorlopen van de klachtenprocedure wordt bedoeld: de klachtenprocedure van de Wzd (niet de klachtenprocedure van de Wkkgz). Voor de taak van de cliëntenvertrouwenspersoon is het tweede lid van artikel 57 eveneens van belang. Hier wordt bepaald dat de cvp tevens tot taak heeft advies en bijstand te verlenen aan cliënten die vrijwillig in een accommodatie verblijven. Wij vinden dit om meerdere redenen een onbegrijpelijke bepaling. In de eerste plaats wordt hier gesuggereerd dat het eerste lid niet van toepassing is op cliënten die vrijwillig in een accommodatie verblijven. Dat is echter onjuist, het eerste lid is van toepassing op alle cliënten. In de tweede plaats is onbegrijpelijk dat de beperking tot

11 11/14 de drie onderwerpen die in het eerste lid worden genoemd ten aanzien van deze groep niet geldt. Niet valt in te zien waarom cliënten die vrijwillig zijn opgenomen in een accommodatie met ieder onderwerp een beroep op de cliëntenvertrouwenspersoon zouden kunnen doen, terwijl cliënten die gedwongen zijn opgenomen alleen met de drie genoemde onderwerpen bij de cliëntenvertrouwenspersoon terecht kunnen. De aanwezigheid van deze bepaling is naar onze indruk alleen te verklaren uit de wetsgeschiedenis. De tekst is overgenomen uit de Wvggz, daar is het apart vermelden van cliënten die vrijwillig zijn opgenomen (artikel 11:1, lid 3, onderdeel a) zinvol omdat het eerste deel van de taakomschrijving van de patiënten vertrouwenspersoon (artikel 11:1, lid 1) alleen betrekking heeft op cliënten die verplichte zorg ontvangen. In de Wzd is dat echter niet het geval, wij stellen daarom voor om het tweede lid van artikel 57 te schrappen. Hierdoor krijgt de cliëntenvertrouwenspersoon een duidelijke taak die ook goed kan worden onderscheiden van de taak van de klachtenfunctionaris. Met klachten over de uitvoering van de Wzd kan de cliënt of zijn vertegenwoordiger een beroep doen op de cliëntenvertrouwenspersoon, met andere klachten kunnen zij bij de klachtenfunctionaris terecht. Dezelfde taakverdeling zou overigens ook in de jeugdhulp toegepast kunnen worden. De vertrouwenspersoon jeugdhulp is er voor advies en bijstand in aangelegenheden betreffende vrijwillige en gesloten jeugdhulp, de cliëntenvertrouwenspersoon is er voor aangelegenheden betreffende de toepassing van de Wzd. 3.3 Wijzig de bepaling over verstrekking van gegevens van de cliënt aan de cliëntenvertrouwenspersoon Artikel 5, lid 3 bepaalt dat de zorgaanbieder de gegevens van de cliënt en diens vertegenwoordiger, voor zover zij daar toestemming voor hebben gegeven, doorgeeft aan de cliëntenvertrouwenspersoon, zodat deze hen kan informeren over diens werkzaamheden. Deze bepaling gaat uit van de oorspronkelijke bedoeling waarin een cliëntenvertrouwenspersoon door de zorgaanbieder wordt aangewezen om in zijn organisatie werkzaam te zijn. Deze bepaling past niet in de nieuwe context waarin het vertrouwenswerk op regionaal niveau wordt georganiseerd en de cliënt of diens vertegenwoordiger kunnen kiezen tussen verschillende organisaties die vertrouwenswerk aanbieden. In deze context is er niet meer één vertrouwenspersoon aan wie de zorgaanbieder de gegevens van de cliënt kan doorgeven. Wij stellen daarom voor artikel 5, lid 3 te vervangen door een bepaling die de zorgaanbieder verplicht om de cliënt en diens vertegenwoordiger te informeren over de mogelijkheden om advies en bijstand te verkrijgen van een cliëntenvertrouwenspersoon bij aangelegenheden betreffende de uitvoering van de Wzd. De zorgaanbieder zal in dit kader wijzen op de aanbieders die het zorgkantoor

12 12/14 gecontracteerd heeft. Het ligt niet in de rede dat hij deze aanbieders gegevens van de cliënt vertrekt, het is immers aan de cliënt om een keuze te maken uit de verschillende aanbieders. 4. Definitie accommodatie 4.1 Pas de definitie van een accommodatie aan en voeg de definitie van een locatie toe In onze consultatiereactie op het Besluit zorg en dwang hebben wij voorgesteld om de Aanpassingswet te benutten om de definitie van het begrip accommodatie te wijzigen en in dat kader in ieder geval de formulering van de zorgaanbieder te laten vervallen. Voor een toelichting verwijzen wij naar onze consultatiereactie. In deze zienswijze vragen wij opnieuw aandacht voor de definitie van een accommodatie, nu in verband met de registratieverplichting van artikel 20 Wzd. Artikel 20 verplicht zorgaanbieders om iedere locatie te registreren en daarbij aan te geven of een locatie een accommodatie is. De definitie van een accommodatie omvat iedere bouwkundige voorziening waar zorg wordt verleend, in de brede betekenis die de Wzd daaraan geeft. Daarbij doet het niet ter zake of het verblijfszorg betreft of ambulante zorg en evenmin of het vrijwillige zorg of onvrijwillige zorg betreft. Iedere locatie valt derhalve onder het begrip accommodatie. Het onderscheid tussen een locatie en een accommodatie, dat in artikel 20 Wzd verondersteld wordt, kan derhalve niet gemaakt worden. In de versie van de Wzd, die in 2013 door de Tweede Kamer is aangenomen, had de registratieplicht alleen betrekking op accommodaties waar cliënten worden opgenomen op basis van een besluit tot opname en verblijf van het CIZ, dan wel een rechterlijke machtiging of inbewaringstelling. De tweede nota van wijziging Wvggz bereidde de registratieplicht uit: Het is verder wenselijk om niet alleen accommodaties voor opname en verblijf in een register op te nemen, maar ook alle andere locaties van een zorgaanbieder van waaruit ambulante zorg wordt verleend (32 399, nr. 25, blz. 215). Sindsdien moeten zorgaanbieders alle locaties registreren en daarbij aangeven of een locatie een accommodatie is. Het onderscheidend criterium is hier of onvrijwillige zorg wordt verleend, is dit het geval dan is de locatie een accommodatie. Verzuimd is echter de begripsbepalingen uit de Wzd aan te passen aan deze wijziging door een definitie van het begrip locatie toe te voegen en de definitie van een accommodatie te wijzigen. Nu dit niet gebeurd is en de definitie van een accommodatie alle locaties omvat, kan het bedoelde onderscheid tussen een locatie en een accommodatie niet gemaakt worden. Het is om meerdere redenen van belang om onderscheid te kunnen maken tussen een locatie en een accommodatie, cliënten kunnen bijvoorbeeld op basis van een besluit

13 13/14 tot opname en verblijf worden opgenomen in een accommodatie en aan een accommodatie kunnen bouwkundige eisen worden gesteld. Wij stellen voor aan de begripsbepalingen een definitie van het begrip locatie toe te voegen en de definitie van het begrip accommodatie zo te wijzigen dat deze alleen betrekking heeft op locaties waar cliënten onvrijwillig opgenomen kunnen worden. Omdat in de toelichting bij de tweede nota van wijziging Wvggz verwezen wordt naar de Jeugdwet, wijzen wij erop dat de Jeugdwet eveneens verschillende begrippen gebruikt om onderscheid te maken tussen locaties waar cliënten vrijwillig verblijven (in de Jeugdwet accommodaties geheten) en locaties waar cliënten gedwongen verblijven (in de Jeugdwet gesloten accommodaties geheten). 5. Bevoegdheid om indicatie aan te vragen 5.1 Geef vertegenwoordigers uit de familiekring van de cliënt de bevoegdheid om een Wlz-indicatie aan te vragen De Wzd regelt wie bevoegd zijn om een besluit tot opname en verblijf aan te vragen bij het CIZ. Dit zijn de vertegenwoordiger van de cliënt, waaronder in dit verband ook familieleden zijn begrepen, de zorgaanbieder en de Wzd-arts. De cliënt heeft deze bevoegdheid zelf niet, hetgeen ook logisch is, omdat het hier immers gaat om cliënten die niet weloverwogen kunnen besluiten tot opname. Zij zullen dus evenmin weloverwogen kunnen beslissen om een besluit tot opname en verblijf aan te vragen. Voor opname is niet alleen een besluit tot opname en verblijf nodig, maar ook een Wlz-indicatie. Hier doet zich een probleem voor: de personen die bevoegd zijn een besluit tot opname en verblijf aan te vragen, zijn niet allen bevoegd om een Wlzindicatie aan te vragen. Uitgangspunt bij de aanvraag van een Wlz-indicatie is dat de cliënt dit zelf doet. Is hij hiertoe niet in staat, dan kan zijn wettelijke vertegenwoordiger en gevolmachtigde dit namens hem doen. De vertegenwoordigers uit de familiekring kunnen echter geen Wlz-indicatie aanvragen. In het recente verleden heeft ActiZ uw aandacht gevraagd voor de problemen die hieruit voortvloeien. In een brief van 24 juni 2015 aan ActiZ (kenmerk LZ) heeft uw voorganger aangegeven dat het CIZ een indicatie, die wordt ondertekend door de partner of een kind van de cliënt, in behandeling neemt als tevens een Bopz-indicatie wordt aangevraagd. Niettemin melden onze leden ons echter nog regelmatig problemen bij de aanvraag van een Wlz-indicatie door de partner of een kind van de cliënt. Bovendien biedt de werkwijze die uw voorganger beschrijft geen oplossing voor de situatie waarin een Wlz-indicatie wordt gevraagd, maar geen opname wordt beoogd in een geregistreerde accommodatie of überhaupt geen opname wordt beoogd en dus

14 14/14 ook geen besluit tot opname en verblijf wordt aangevraagd. Deze situatie doet zich voor als het recht op zorg tot gelding gebracht wordt met een volledig pakket thuis, een modulair pakket thuis of een persoonsgebonden budget. Ook dan zou de indicatie aangevraagd moeten kunnen worden door informele vertegenwoordigers. Wij stellen daarom voor de Wlz zo te wijzigen dat een indicatie voor langdurige zorg, die wordt aangevraagd omdat de verzekerde, vanwege een psychogeriatrische aandoening of beperking dan wel een verstandelijke beperking, behoefte heeft aan zorg, ook kan worden aangevraagd door degenen die op basis van artikel 22 Wzd bevoegd zijn een besluit tot opname en verblijf aan te vragen. Concreet houdt ons voorstel in dat de huidige tekst artikel 3.1.1, lid 1 eerste volzin Wlz: ( Het recht op zorg wordt op aanvraag van de verzekerde in een indicatiebesluit vastgesteld door het CIZ ) wordt vervangen door: (toegevoegde tekst cursief): Het recht op zorg wordt op aanvraag van de verzekerde of, indien het recht op zorg is gebaseerd op een psychogeriatrische aandoening of beperking dan wel een verstandelijke beperking, op aanvraag van degene die op grond van artikel 22 Wzd bevoegd is een besluit tot opname en verblijf aan te vragen, in een indicatiebesluit vastgesteld door het CIZ. Wij verzoeken u deze voorstellen te verwerken in de Aanpassingswet zorg en dwang en zijn graag bereid hierover met u in gesprek te gaan. Met vriendelijke groet, de heer drs. W.B.J. van Soest Directeur ActiZ de heer F. Bluiminck Directeur VGN Bijlage: 1