Illustratie van de SOBANE RSI methode

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Illustratie van de SOBANE RSI methode"

Transcriptie

1 Illustratie van de SOBANE RSI methode Een verpakkings- en distributiebedrijf Jan Dombrecht Arbeidssocioloog Structuur van de presentatie 1. De onderneming 2. Voorslling van de arbeidssituatie 3. Het introduceren van de methode in de onderneming 4. Organisatie van de Observatie vergadering 5. Ervaringen van de vergadering 6. Voorbeelden van aanbevelingen 7. Evaluatie - RSI 2 De onderneming Distributie van cosmetische produkn 500 merken 4500 referenties Organisatie in 3 verschillende UD s UD1 coiffure UD3 publiek UD4 publiek Gelimierde stock tot 2 à 3 dagen werk Klein filiaal van +/- 40 vas personen Jonge populatie Inleiding: aanvraag Veel klachn in de nek en de schouders Initiatieven om de klachn verminderen Project: herinrichting van het alier - RSI 3 - RSI 4

2 Voorslling van de arbeidssituatie Voorslling van de arbeidssituatie - RSI 5 - RSI 6 Het introduceren van de methode in de onderneming Contact tussen de preventieadviseur en de directie Mededeling aan CPBW Contact met de arbeidsgeneesheer Informeren van de werknemers Organisatie van de vergadering Mondelinge uitnodiging door de preventieadviseur Keuze van de deelnemers 2 werknemers, anc. >10 jaar, van UD1 en UD3, (ervaring, mondig) 1 vakbondsman De preventieadviseur De arbeidsgeneesheer - RSI 7 - RSI 8

3 Ervaringen van de vergadering Duur Ongeveer 2 uur Plaats Geïsoleerd lokaal Algemene inleiding en doelsllingen Het doorlopen van 14 van de 20 rubrieken Ervaringen van de vergadering Belangrijke en vrijwillige participatie Van de 2 werknemers Veel commentaar en oplossingen - RSI 9 - RSI 10 Ervaringen van de vergadering Het doorlopen van de 14 rubrieken Mening gevraagd over de verschillende punn Commentaar is genoerd Is de situatie of verberen? Wat moet er gedaan worden om de situatie verberen? Discussie over de oplossingen met de preventieadviseur Zal de toekomstige situatie zijn? 5: WERKPLEK: RUIMTE Hoe is de toestand in verband met : de ruim op de werkplek? belemmering in UD1 (begin en einde van het traject) weinig ruim tussen de paletn, geeft aanleiding tot regelmatig buigen van de rug om de dozen plaatsen veel verschillende referenties in UD1, waarvoor niet genoeg plaats is voorzien in de rayons de ruim onder het werkblad? OK Samengevat, de huidige situatie is Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand verberen? de inrichting van UD1 verberen beschikbare ruim van UD1 vergron verberen - RSI 11 Moen de situatie of de voorgeslde oplossingen meer in detail geanalyseerd worden - RSI 12

4 9: POSITIE: NEK, SCHOUDERS Hoe is de toestand in verband met : de positie van de nek? de positie van de schouders? 4 verdieping van de oude rekken is hoog het palletiseren gebeurt op de grond Samengevat, de huidige situatie is verberen Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand verberen? al de UD's voorzien van nieuwe rekken met slechts 3 verdiepingen de bestaande in de hoog verslbare transpaletn opnieuw in gebruik nemen Moen de situatie of de voorgeslde oplossingen meer in detail geanalyseerd worden - RSI 13 11: INSPANNINGEN VAN POLSEN/HANDEN Hoe is de toestand in verband met inspanningen van handen en polsen? verplaatsing van zware dozen zonder handvatn tussen de chopper en het palet sommige dozen wegen meer dan 15 kg zwaars dozen in UD1 manuele verplaatsing van lege paletn (vooral in UD1) Samengevat, de huidige situatie is verberen Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand verberen? handvatn voorzien daar waar het mogelijk is het voorzien van een maximum gewicht van 15 kg ( programmeren in de compur) roren van de vrouwen over de verschillende UD's, met het oog op polyvalentie sysmatisch hulp vragen aan magazijnier om paletn verplaatsen Moen de situatie of de voorgeslde oplossingen meer in detail geanalyseerd worden - RSI 14 19: ORGANISATIE VAN DE TIJD Hoe is de toestand in verband met : de tijdsdruk? tijdsdruk vanaf 's morgens onevenwichtige spreiding van het werk: doorheen de dag, de week en het begin en einde van de maand het aantal referenties per minuut is officieus gewen en geeft aanleiding tot competitie tussen de vrouwen (stress) de rustpauzes? drie vas pauzes: 10 min. 's morgens, 30 min.'s middags en 5 min. in de namiddag de overuren? géén Samengevat, de huidige situatie is verberen Wat kunnen we CONCREET doen om de toestand verberen? Evenwichtige spreiding van het werk doorheen de tijd De prestatiecijfers niet meedelen Vrij kiezen pauzes, binnen vas tijdvorken Moen de situatie of de voorgeslde oplossingen meer in detail geanalyseerd worden - RSI 15 Synthese van de Observatie WERKPLEK:chopper DATUM: Huidige Toekomstige Keuze Observatierubrieken toestand toestand niet van verberen toepassing 3: Staand werken 5: Werkplek: ruim 6: Opslling werktuigen... 9: Positie: nek, schouders 10: Positie: ellebogen, polsen/handen 11: Inspanningen van polsen/handen 12: Repetitiviit 13: Hulpmiddelen bij de manuele behandeling 14: Kenmerken van de last 15: Lasn tillen (1, 2, 3) 16: Trekken/duwen met de armen 17: Werkomgeving 19: Organisatie van de tijd 20: Organisatie van het werk - RSI 16

5 Aanbevelingen Hoog van de rekken aanpassen Maximaal gewicht dozen: 15 kg wie: preventieadviseur wat: verificatie receptie toeleveranciers wanneer: in de volgende dagen (kor rmijn) Hoog van de rekken aanpassen wie: preventieadviseur wat: buin gebruik sllen van de 4 4 verdieping nieuwe rekken, met slechts 3 verdiepingen wanneer: lopende, finalisering in de komende maanden - RSI 17 - RSI 18 Aanbevelingen Belemmering in UD 1 Nieuwe bakken wie: verantwoordelijke transport wat: nieuwe bakken voor verpakking, met handvatn wanneer: lopende Nieuwe inrichting van UD1 wie: directie centrale zel wat: plaats voor nieuwe produkn en paletn wanneer: in de volgende maanden (middellange rmijn) - RSI 19 - RSI 20

6 Belemmering in UD 1 Aanbevelingen Herbekijken sysem «chopper» wie: projectgroep zel wat: nieuwe werkmethode of actualisering sysem «chopper» wanneer: in de volgende maanden (middellange rmijn) - RSI 21 - RSI 22 Evaluatie Feedback van de werknemers positieve reacties, mogelijkheid tot geven van en rekening houden met eigen meningen en oplossingen, participatie Bredere toepassing van de Sobane RSI methode rugkoppeling naar centrale zel is positief ontvangen, soortgelijke initiatieven zullen worden gestimuleerd in andere vestigingen (landen) van de onderneming, waarbij het Belgische project als piloot-project project wordt beschouwd - RSI 23

MANUEEL BEHANDELEN VAN LASTEN

MANUEEL BEHANDELEN VAN LASTEN MANUEEL BEHANDELEN VAN LASTEN - Identificatiefiche van risicofactoren bij manuele behandeling April 2008 Algemene Directie Humanisering van de Arbeid Gebruiksaanwijzing De Identificatiefiche van risicofactoren

Nadere informatie

RSI. Lijdt U reeds aan of bestaat er een risico op musculoskeletale. Repetitive Strain Injuries? Ga bij uzelf na of U: Inspanning. Houding.

RSI. Lijdt U reeds aan of bestaat er een risico op musculoskeletale. Repetitive Strain Injuries? Ga bij uzelf na of U: Inspanning. Houding. Ga bij uzelf na of U: al problemen of klachten heeft gehad in de nek, de schouders, de ellebogen of de polsen ten gevolge van de arbeidsomstandigheden. moet werken in oncomfortabele houdingen: torsies,

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methoden: musculo-skeletale aandoeningen van de bovenste ledenmaten en van de rug NIVEAU 2: OBSERVATIE INLEIDING Doelstellingen Bestuderen van de situatie in het algemeen en op de werkplaats, voor

Nadere informatie

SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN. Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE

SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN. Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE SOBANE PSYCHOSOCIALE ASPECTEN Marthe Verjans, psychosociaal preventieadviseur - IDEWE Hoe werkt het? (1) Strategie voor het beheer van beroepsgebonden risico s Niveau 1 = Opsporing Door interne werkgroep

Nadere informatie

Inleiding tot de musculo-skeletale aandoeningen (RSI) van de bovenste ledematen en de nek

Inleiding tot de musculo-skeletale aandoeningen (RSI) van de bovenste ledematen en de nek SOBANE methoden: De musculo-skeletale aandoeningen (RSI) Inleiding tot de musculo-skeletale aandoeningen (RSI) van de bovenste ledematen en de nek PREVENTION Wat zijn musculo-skeletale aandoeningen (RSI)?

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methoden: Globale lichaamstrillingen NIVEAU 2: OBSERVATIE INLEIDING Expertise PREVENTION Doelstellingen Informatie verzamelen over de situatie in het algemeen voor wat betreft : de arbeidsomstandigheden

Nadere informatie

Voorstelling van de SOBANE RSI methode

Voorstelling van de SOBANE RSI methode SOBANE: Preventiestrategie Voorstelling van de SOBANE RSI methode Complexiteit aanpak, methode, Expertise Analyse PREVENTIE N. Cock Ergonoom Observatie Opsporing - RSI 1 Aantal werksituaties of aantal

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methoden: Hand-arm trillingen NIVEAU 2: OBSERVATIE INLEIDING Doelstellingen Informatie verzamelen over de situatie in het algemeen voor wat betreft: de arbeidsomstandigheden de bronnen van hand-arm

Nadere informatie

TILLEN EN DRAGEN. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Glastuinbouw

TILLEN EN DRAGEN. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Glastuinbouw TILLEN EN DRAGEN Door tillen en dragen kunnen klachten ontstaan aan de spieren en gewrichten van de rug, de benen en de armen. Wat is de gewenste situatie? Tillen en dragen veroorzaken geen klachten aan

Nadere informatie

FOD JUSTITIE - EPI DOELSTELLING RISICO-INVENTARISATIE INVENTARISATIE EN EVALUATIE

FOD JUSTITIE - EPI DOELSTELLING RISICO-INVENTARISATIE INVENTARISATIE EN EVALUATIE FOD JUSTITIE - EPI RISICO-INVENTARISATIE INVENTARISATIE EN EVALUATIE DOELSTELLING WET WELZIJN 4.8.1996 VERPLICHT DE WERKGEVER EEN PREVENTIEBELEID TE VOEREN - Risico s s vermijden - Risico s s die niet

Nadere informatie

Het Fonds voor de Beroepsziekten financiert ergonomische interventies voor medewerkers met rugklachten

Het Fonds voor de Beroepsziekten financiert ergonomische interventies voor medewerkers met rugklachten Het Fonds voor de Beroepsziekten financiert ergonomische interventies voor medewerkers met rugklachten Problematiek MSA en rugklachten Belangrijke oorzaak van verzuim en daarmee gepaard gaande kosten Bijna

Nadere informatie

Risicoanalyse ergonomie

Risicoanalyse ergonomie Risicoanalyse ergonomie Roeland Motmans Domeinverantwoordelijke Ergonomie Aanleiding Risicobeheersing ergonomie - Vier niveaus Sobane strategie - Registratietool Preventieadviseur van de toekomst - Niveau

Nadere informatie

taak Inhoud van de taak ErgoKijk_2: Uitvoering de kijk op de werkvloer Job: Bedrijf: Datum:

taak Inhoud van de taak ErgoKijk_2: Uitvoering de kijk op de werkvloer Job: Bedrijf: Datum: Job: Bedrijf: Datum: taak ErgoKijk_2: Uitvoering de kijk op de werkvloer Inhoud van de taak Scoor van weinig (1) tot erg typisch (3) voor dit werk Hou in gedachten: Een item is niet typerend wanneer het

Nadere informatie

OBSERVATIE Selectie van de rubrieken die van toepassing zijn op de Observatie van de werkplek. (Bekijk de rubriek alvorens een keuze te maken)

OBSERVATIE Selectie van de rubrieken die van toepassing zijn op de Observatie van de werkplek. (Bekijk de rubriek alvorens een keuze te maken) Selectie van de rubrieken die van toepassing zijn op de Observatie van de werkplek WERKPLEK: 1: Zittend werken (Bekijk de rubriek alvorens een keuze te maken) Observatierubrieken Aspecten Hoogte van het

Nadere informatie

Dé VCA-specialist van Zuid-Nederland

Dé VCA-specialist van Zuid-Nederland Toolbox: Fysieke belasting Het doel van een toolboxmeeting is om de aandacht en motivatie voor veiligheid en gezondheid binnen het bedrijf te verbeteren. Wat verstaan we onder fysieke belasting? De door

Nadere informatie

Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting

Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting Arbocatalogus pkgv-industrie Fysieke belasting Bijlage 1 Quick Scan formulieren voor risico-inventarisatie (stap 1 t/m 3) Stap 1 Prioritering van afdelingen Beantwoord de onderstaande vragen en benoem

Nadere informatie

Participatieve opsporing van risico's in een arbeidssituatie. Plan. aspecten van de arbeidssituatie aansnijden

Participatieve opsporing van risico's in een arbeidssituatie. Plan. aspecten van de arbeidssituatie aansnijden Participatieve opsporing van risico's in een arbeidssituatie de Déparis-methode J. Malchaire Unité Hygiène et Physiologie du Travail, U.C.L. Clos Chapelle-aux aux-champs 30-38, 38, B - 1200 BRUXELLES 1

Nadere informatie

Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1

Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1 Aspecifieke klachten aan arm, nek en/of schouder 1 blijven? In de linkerkolom vindt u de verschillende onderwerpen die in deze folder behandeld worden. Door te klikken op deze items gaat u direct naar

Nadere informatie

Het effect van een schouderbeschermer op schouderklachten en productiviteit van steigerbouwers

Het effect van een schouderbeschermer op schouderklachten en productiviteit van steigerbouwers Het effect van een schouderbeschermer op schouderklachten en productiviteit van steigerbouwers L.A.M. Elders, T.I.J. van den Berg, A. Burdorf Erasmus MC, Rotterdam l.elders@erasmusmc.nl Tel: 06-55741585

Nadere informatie

Infobrochure. Manueel hanteren van lasten

Infobrochure. Manueel hanteren van lasten Infobrochure Manueel hanteren van lasten Inhoud Infobrochure Manueel hanteren van lasten 1. Anatomie en inzicht in het lichaam 1.1 1.2 Wervelkolom Tussenwervelschijf 2. Oorzaken en risico's van (over)belasting

Nadere informatie

Project Fysieke Belasting in de Bouw 2013. drs. Leo de Jong MAO Projectleider Bouw

Project Fysieke Belasting in de Bouw 2013. drs. Leo de Jong MAO Projectleider Bouw Project Fysieke Belasting in de Bouw 2013 drs. Leo de Jong MAO Projectleider Bouw Programma 1.Strategie Bouw 2012-2016 2.Vijf beroepen in 2013 3.Handhaving 4.Vragen en discussie % WERKNEMERS MET KLACHTEN

Nadere informatie

Brochure voor de werkgever

Brochure voor de werkgever Brochure voor de werkgever WG Inhoud Inleiding...3 1. Evaluatie...4 2. Individueel advies... 5 3. Doorverwijzing... 6 4. Groepsrapport... 6 5. Praktisch...7 2 Computers zijn niet meer weg te denken uit

Nadere informatie

Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België

Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België Onderzoek naar het verband tussen psychosocialebelastingop het werken (ernstige) arbeidsongevallen in België Unité de Valorisation des Ressources Humaines Vakgroep Maatschappelijke Gezondheidkunde 1 Arbeidsongevallen

Nadere informatie

Veilig en gezond werken. Ook zo n gezonde beeldschermwerker?

Veilig en gezond werken. Ook zo n gezonde beeldschermwerker? Veilig en gezond werken Ook zo n gezonde beeldschermwerker? Test: zit jij goed achter je beeldscherm? Ja Nee Zijn je bovenbenen horizontaal? Staan je beide voeten plat op de grond? Is de hoek tussen je

Nadere informatie

Stafpersoneel / leidinggevenden / technici

Stafpersoneel / leidinggevenden / technici Stafpersoneel / leidinggevenden / technici Onder stafpersoneel / leidinggevenden / technici (hierna stafpersoneel) vallen meerdere beroepen. Veel administratief, calculatie- en voorbereidend werk is geautomatiseerd.

Nadere informatie

BEELDSCHERMWERK. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Boomteelt en Vaste plantenteelt

BEELDSCHERMWERK. Wat is de gewenste situatie? Maatregelen. Sector Boomteelt en Vaste plantenteelt BEELDSCHERMWERK Langdurig achter een beeldscherm werken, kan leiden tot gezondheidsklachten. Dit zijn klachten van nek, bovenrug, schouders, armen, polsen en handen. Onderzoek heeft uitgewezen dat vanaf

Nadere informatie

Participatieve risico-inventarisatie op maat van kleine ondernemingen. De SOBANE-strategie

Participatieve risico-inventarisatie op maat van kleine ondernemingen. De SOBANE-strategie Participatieve risico-inventarisatie op maat van kleine ondernemingen De SOBANE-strategie De preventiestrategie SOBANE (Screening, Observation, Analysis, Expertise) en de DEPARIS-opsporingsmethode gaan

Nadere informatie

Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan

Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan Ergonomie in de Voedingsindustrie Optimalisatie mens-werk relatie Ergoscan Marc De Greef Werkbaarheid: belastende arbeidsomstandigheden Algemene vaststelling: de werkbaarheidsgraad in de voedingsindustrie

Nadere informatie

Stafpersoneel/ leidinggevenden/ technici

Stafpersoneel/ leidinggevenden/ technici Stafpersoneel/ leidinggevenden/ technici Onder stafpersoneel / leidinggevenden / technici (hierna stafpersoneel) vallen meerdere beroepen. Veel administratief, calculatie- en voorbereidend werk is geautomatiseerd.

Nadere informatie

SOBANE methoden: Beeldschermwerk NIVEAU 3: ANALYSE. INLEIDING Expertise

SOBANE methoden: Beeldschermwerk NIVEAU 3: ANALYSE. INLEIDING Expertise SOBANE methoden: Beeldschermwerk NIVEAU 3: ANALYSE INLEIDING Expertise PREVENTION Doelstellingen Evalueer op een diepgaandere wijze: de kantoorinrichting het werkvlak de hardware de hulpmiddelen het gezondheidstoezicht

Nadere informatie

ERGONOMIE IN DE VOEDINGSINDUSTRIE. Studiedag Syntra Prebes, 24 september 2015 Charles Demeyere, Corporate Preventieadviseur Milcobel

ERGONOMIE IN DE VOEDINGSINDUSTRIE. Studiedag Syntra Prebes, 24 september 2015 Charles Demeyere, Corporate Preventieadviseur Milcobel ERGONOMIE IN DE VOEDINGSINDUSTRIE Studiedag Syntra Prebes, 24 september 2015 Charles Demeyere, Corporate Preventieadviseur Milcobel Een zeer pragmatische benadering van Welzijn DRBS Voedingsindustrie Ervaringsfonds

Nadere informatie

PREVENTIEBELEID ERGONOMIE

PREVENTIEBELEID ERGONOMIE PreNNE 07-03-2013 PREVENTIEBELEID ERGONOMIE Roeland Motmans, Eur Erg Preventieadviseur Ergonomie IDEWE Preventiebeleid ergonomie Instructie Risico-analyse Ontwerp - Aankoop www.ergonomiesite.be 1 Actoren

Nadere informatie

Watskeburt: lasten verlicht?

Watskeburt: lasten verlicht? Watskeburt: lasten verlicht? dr Paul Kuijer Eur.Erg. voor Arbeid en Gezondheid Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam voor Arbeid en Gezondheid Afdeling Arbeid en Gezondheid, Academisch

Nadere informatie

MUSCULO-SKELETALE AANDOENINGEN van de rug en de bovenste ledematen REPETITIVE STRAIN INJURIES (RSI)

MUSCULO-SKELETALE AANDOENINGEN van de rug en de bovenste ledematen REPETITIVE STRAIN INJURIES (RSI) MUSCULO-SKELETALE AANDOENINGEN van de rug en de bovenste ledematen REPETITIVE STRAIN INJURIES (RSI) Strategie voor evaluatie en preventie van risico s Federaal Ministerie van Tewerkstelling en Arbeid Federaal

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methode: Verlichting NIVEAU 2: OBSERVATIE INLEIDING Expertise PREVENTION Doelstellingen Bestuderen van de situatie in het algemeen en op de werkvloer, voor wat betreft: de arbeidsomstandigheden

Nadere informatie

Manueel hanteren van lasten. Codex Boek VIII titel 3

Manueel hanteren van lasten. Codex Boek VIII titel 3 Manueel hanteren van lasten Codex Boek VIII titel 3 W W W. Y O U R S A F E T Y I N G O O D H A N D S. B E Manueel hanteren van lasten: KB 12/08/1993 Risicoanalyse Organisatorische maatregelen Middelen

Nadere informatie

BOEKJE. Alles wat medewerkers van ondersteunende diensten in de VVT moeten weten om klachten aan rug, nek en schouders te voorkomen

BOEKJE. Alles wat medewerkers van ondersteunende diensten in de VVT moeten weten om klachten aan rug, nek en schouders te voorkomen DOE BOEKJE Alles wat medewerkers van ondersteunende diensten in de VVT moeten weten om klachten aan rug, nek en schouders te voorkomen Armheffing Het werken met de handen boven schouderhoogte noemen we

Nadere informatie

Demo stretchings. Door Inge Delforterie. (O= ontvanger / G= gever) DEEL 1: Buikligging

Demo stretchings. Door Inge Delforterie. (O= ontvanger / G= gever) DEEL 1: Buikligging Demo stretchings Door Inge Delforterie (O= ontvanger / G= gever) DEEL 1: Buikligging 1 Hand onder het bovenbeen en 1 hand onder bekkenrand, contact maken en daarna handen langzaam naar beneden trekken

Nadere informatie

Kantel-/draaimechanisme Met de ingebouwde voet kun je de monitor kantelen en/of draaien voor de meest comfortabele kijkhoek.

Kantel-/draaimechanisme Met de ingebouwde voet kun je de monitor kantelen en/of draaien voor de meest comfortabele kijkhoek. Afstand Monitor Stel de monitor direct voor je op. Strek je arm uit naar de monitor. Plaats de monitor ter hoogte van het punt waar je knokkels zich nu bevinden. Je moet de tekst op de monitor duidelijk

Nadere informatie

Ergonomie in de supermarkt. Infodocument

Ergonomie in de supermarkt. Infodocument Ergonomie in de supermarkt Infodocument 201506/Provikmo-I-2001 Ergonomie in de supermarkt 1 Inleiding Fysieke belasting is de belasting, die spieren en gewrichten ondervinden, tijdens lichamelijke arbeid.

Nadere informatie

Dag 1 Datum / / / / / / /

Dag 1 Datum / / / / / / / Trainingsplan FIT Methode Fase 2 Vrouw - 1 - DAG D: UPERBODDY/COR Doel Shape - afvallen & strak lichaam Startdatum Tijd 8 Einddatum Aanwijzingen Dit is FIT Methode fase 2 voor vrouwen. Dit schema is voor

Nadere informatie

niveau 2, 3, 4 thema 5.4

niveau 2, 3, 4 thema 5.4 Ergonomie niveau 2, 3, 4 thema 5.4 Bedrijfscultuur Arbeidsomstandigheden Wat staat er in de Arbowet? Zitten, staan en tillen RSI Bedrijfscultuur Veel mensen hebben hun eigen werk en werken op een bepaalde

Nadere informatie

Arbovriendelijk werken met gipsplaten. Best Practice methode

Arbovriendelijk werken met gipsplaten. Best Practice methode Arbovriendelijk werken met gipsplaten Best Practice methode Het verwerken van gipsplaten is zwaar werk. Gipsplaten zijn in de meeste gevallen zwaarder dan 25 kg. Bovendien kunnen (til-) hulpmiddelen niet

Nadere informatie

Blootstellingscriteria voor aandoeningen van de rug. Dienst preventie Fonds voor de beroepsziekten. Luts Joeri.

Blootstellingscriteria voor aandoeningen van de rug. Dienst preventie Fonds voor de beroepsziekten. Luts Joeri. Blootstellingscriteria voor aandoeningen van de rug Dienst Fonds voor de Luts Joeri www.fmp-fbz.fgov.be Overzicht 3. Mechanische trillingen 4. Heffen en tillen 5. Lawaai 6. Preventieve acties FBZ meetresultaten

Nadere informatie

Krachtoefeningen bij hartrevalidatie

Krachtoefeningen bij hartrevalidatie Paramedische ziekenhuiszorg - fysiotherapie Krachtoefeningen bij hartrevalidatie U krijgt deze folder omdat we u willen helpen bij het lichamelijke herstel van de gevolgen van uw hartaandoening. Daarnaast

Nadere informatie

Subject: Taak 1.2.20

Subject: Taak 1.2.20 Taak 1.2.20 Tutor : vd Biggelaar Mentor : vd Biggelaar Klas : MT1A Gemaakt door : Tommy & Paul van der Linden 1 Inhoud! Taak 1.2.20 Inhoud!... 2 Inleiding... 3 Trekken en Duwen... 4 Tillen... 4 Zitten...

Nadere informatie

RSI. Informatie voor werknemers en werkgevers

RSI. Informatie voor werknemers en werkgevers RSI Informatie voor werknemers en werkgevers RSI RSI (Repetitive Strain Injury) is de veelgebruikte verzamelnaam voor klachten aan nek, bovenrug, schouders, armen, polsen en handen. Deze klachten komen

Nadere informatie

Lelie 63 m 2 Roos 87 m 2. 3 e verdieping nr. 120 t/m 130. Woningtype

Lelie 63 m 2 Roos 87 m 2. 3 e verdieping nr. 120 t/m 130. Woningtype 63 m 2 87 m 2 3 e verdieping nr. 120 t/m 130 agnerplein 126 128 130 124 122 120 63 m 2 87 m 2 4 e verdieping nr. 132 t/m 142 agnerplein 138 140 142 136 134 132 63 m 2 87 m 2 5 e verdieping nr. 144 t/m

Nadere informatie

Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint:

Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint: Belangrijke aanwijzingen voordat u met de oefeningen begint: Rek/Strek oefeningen mogen nooit pijn veroorzaken. Mocht u pijn krijgen stop dan onmiddellijk met de oefening. Het is belangrijk om de rek niet

Nadere informatie

Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter

Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter Rekoefeningen voor de Gehandicapte schutter Rekken is een essentieel onderdeel van een evenwichtig trainingsprogramma. Het dagelijks uitvoeren van rekoefeningen kan de flexibiliteit en gezonde gewrichten

Nadere informatie

TILLEN EN DRAGEN, DUWEN EN TREKKEN

TILLEN EN DRAGEN, DUWEN EN TREKKEN TILLEN EN DRAGEN, DUWEN EN TREKKEN Lichamelijke klachten kunnen o.a. ontstaan door te zware belasting of te veel kracht moeten zetten. Om het risico te verkleinen kunnen verschillende maatregelen worden

Nadere informatie

Preventiestrategie. Overzicht Analysemethodes Musculo-Skeletale. Aandoeningen Rug en Bovenste Ledematen. Rangschikking 37 methodes.

Preventiestrategie. Overzicht Analysemethodes Musculo-Skeletale. Aandoeningen Rug en Bovenste Ledematen. Rangschikking 37 methodes. Overzicht Analysemethodes Musculo-Skeletale Aandoeningen Rug en Bovenste Ledematen Unité Hygi J. Malchaire Hygiène et Physiologie du Travail, U.C.L. D. Delaruelle Ergonoom Moeilijkheid aanpak, methode,

Nadere informatie

Wat is er aan de hand?

Wat is er aan de hand? Wat is er aan de hand? Hieronder staan allerlei praktijksituaties die op jou van toepassing kunnen zijn. Herken je hier iets van? Als je op de items klikt, krijg je als advies welke oplossingen uit de

Nadere informatie

Ergonomie in de retailsector 24 September 2015

Ergonomie in de retailsector 24 September 2015 Ergonomie in de retailsector 24 September 2015 Voorstelling ergonomische studie 1 Ergonomisch onderzoek Wat: Doel: Ergonomische studie uitgevoerd i.s.w. Dhr. François Biebuyck, G.G.S. in ergonomie voor

Nadere informatie

LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND

LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND LEEFSTIJLADVIEZEN BIJ ATROSE FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Uw reumatoloog heeft u verteld dat u artrose heeft, een vorm van reuma. Om klachten van uw gewrichten zo veel mogelijk te voorkomen, zijn een

Nadere informatie

Dienst PBW 1. Wat is ergonomie

Dienst PBW 1. Wat is ergonomie 22-9-2015 AZ Groeninge Kortrijk AZ Groeninge Preventie en bescherming Ergonomie Ann Debaere September 2015 Fusieziekenhuis ontstaan uit de vier algemene ziekenhuizen in Kortrijk. 1 2 Dienst PBW 1. Wat

Nadere informatie

Lichamelijke belasting

Lichamelijke belasting Lichamelijke belasting Onder lichamelijke belasting verstaan we: - staan; - tillen en dragen; - duwen en trekken (bijv. van rolcontainers en palletwagens); - de ergonomische inrichting van de kassawerkplek.

Nadere informatie

INHOUD. 1) Aandacht voor duurzame inzetbaarheid

INHOUD. 1) Aandacht voor duurzame inzetbaarheid INHOUD Augustus 2017 1) Aandacht voor duurzame inzetbaarheid pagina 1 2) Wat is duurzame inzetbaarheid? pagina 2 3) Eigen verantwoordelijkheid medewerker pagina 4 4) Urgentie duurzame inzetbaarheid groeit

Nadere informatie

EBB 2007 - Arbeidsgehandicapten (1)

EBB 2007 - Arbeidsgehandicapten (1) EBB 2007 - Arbeidsgehandicapten (1) CAPI CATI 14-64 jarigen of > 64 en wil werk= ja of > 64 en betwrknu = ja of > 64 en Retro.Ooit12 = ja EINDE MODULE Intro Ik wil u nu iets vragen over uw gezondheid.

Nadere informatie

Kwetsbare mensen doen mee in wijken en buurten

Kwetsbare mensen doen mee in wijken en buurten Kwetsbare mensen doen mee in wijken en buurten Leerervaringen uit het ontwikkel- en onderzoeksproject 14 maart 2011 Jolanda Habraken Inhoud presentatie Aanleiding project Structuur Activiteiten Resultaten

Nadere informatie

Ook zo n gezonde. beeldschermwerker? dé arbo- en verzuimspecialisten in transport en logistiek

Ook zo n gezonde. beeldschermwerker? dé arbo- en verzuimspecialisten in transport en logistiek Ook zo n gezonde beeldschermwerker? dé arbo- en verzuimspecialisten in transport en logistiek Test: zit jij goed achter je beeldscherm? JA NEE 1. Zijn je bovenbenen horizontaal? n n 2. Staan je beide voeten

Nadere informatie

Globale beoordeling fysieke belasting bij particulier verhuisvervoer

Globale beoordeling fysieke belasting bij particulier verhuisvervoer Globale beoordeling fysieke belasting bij particulier verhuisvervoer Verhuizers hebben te maken met werkzaamheden die fysiek overbelastend kunnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn: Tillen van zware voorwerpen,

Nadere informatie

BIJLAGE 2 Participatieve opsporingsmethode van risico's (Déparis) Gebruiksaanwijzing

BIJLAGE 2 Participatieve opsporingsmethode van risico's (Déparis) Gebruiksaanwijzing Professeur J. Malchaire Unité Hygiène et Physiologie du Travail Clos Chapelle-aux-Champs, 30.38 1200 Bruxelles BIJLAGE 2 Participatieve opsporingsmethode van risico's (Déparis) Gebruiksaanwijzing 1. Informatie

Nadere informatie

Overbelastingsletsels. Informatie en tips voor werknemers

Overbelastingsletsels. Informatie en tips voor werknemers WN Overbelastingsletsels Informatie en tips voor werknemers Overbelastingsletsels 1 23 Meerdere oorzaken, vaak werkgebonden Risicofactoren Klachten en letsels 4 5 Preventie: beter voorkomen dan genezen

Nadere informatie

Vooraf. De powerpoint presentatie bestaat uit vier grote blokken. Deze blokken zijn modulair opgevat.

Vooraf. De powerpoint presentatie bestaat uit vier grote blokken. Deze blokken zijn modulair opgevat. Vooraf Dit lespakket is uitgewerkt door Prevent met de financiële steun van Proximus. Het lespakket is beschikbaar via www.prevent.be Het pakket bestaat uit - een powerpoint presentatie - een toelichting

Nadere informatie

10 tips om goed te leren typen. Beter leren typen is gemakkelijker dan je denkt, maar het start met de basis!

10 tips om goed te leren typen. Beter leren typen is gemakkelijker dan je denkt, maar het start met de basis! 10 tips om goed te leren typen Beter leren typen is gemakkelijker dan je denkt, maar het start met de basis! De 10 basisregels Om goed te kunnen typen zijn er 10 basisregels die jou daarbij helpen. Het

Nadere informatie

Wat je moet weten voordat je start met het doen van de oefeningen:

Wat je moet weten voordat je start met het doen van de oefeningen: Wat je moet weten voordat je start met het doen van de oefeningen: 1. Acute en subacute rug en nek pijn gaan in de regel vanzelf weer over. 2. Soms kan rug of nek pijn een teken zijn van een ernstige aandoening.

Nadere informatie

Tillen. Tips voor werknemers voor veilig tillen

Tillen. Tips voor werknemers voor veilig tillen Tillen Tips voor werknemers voor veilig tillen Inleiding Tillen en dragen zijn veel voorkomende vormen van lichamelijk zwaar werk. Bij te zwaar tillen en dragen wordt vooral de rug overbelast. Ook kunnen

Nadere informatie

Arbo- en Milieudienst

Arbo- en Milieudienst Arbo- en Milieudienst KANS B.Groenenberg, bedrijfsarts 19 november 2013 1 KANS - Wat is KANS? - Welke factoren kunnen KANS veroorzaken? - Wat kan de medewerker doen bij KANS? - Wat kan de PAM doen bij

Nadere informatie

Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking

Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Aanleiding onderzoek Nek/schouder en armklachten bij groepsbegeleiders in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Lydi de Lange bedrijfsfysiotherapeut paramedisch team Advisium Ermelo december

Nadere informatie

Risicoanalyse en concrete acties 22/02/2018. Ellen Suy - Preventieadviseur ergonomie i.o.

Risicoanalyse en concrete acties 22/02/2018. Ellen Suy - Preventieadviseur ergonomie i.o. Risicoanalyse en concrete acties 22/02/2018 Ellen Suy - Preventieadviseur ergonomie i.o. Bedrijfsverpleegkundige Provikmo Definities Maatwerkbedrijf Ergonomie Reguliere bedrijven zoeken werknemers voor

Nadere informatie

Adviezen om uw rug te sparen

Adviezen om uw rug te sparen Ergotherapie Adviezen om uw rug te sparen Het Antonius Ziekenhuis vormt samen met Thuiszorg Zuidwest Friesland de Antonius Zorggroep Inhoudsopgave 1. Ergotherapie Doel van de ergotherapie Wat kan de ergotherapie

Nadere informatie

Een werkgever is ook verplicht zich aan allerlei wetten te houden. Een van die wetten is de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbo-wet.

Een werkgever is ook verplicht zich aan allerlei wetten te houden. Een van die wetten is de Arbeidsomstandighedenwet, kortweg de Arbo-wet. Arbo Inhoud Arbowet Als werknemer in een winkel heb je samen met de werkgever afspraken genaakt over het werk dat je doet. Dat zijn niet de enige regels waaraan een bedrijf zich moet houden. We gaan het

Nadere informatie

Risicoanalyse Ergonomie

Risicoanalyse Ergonomie Risicoanalyse Ergonomie Roeland Motmans Colruyt Group Ergoday Industrie 4 juni 219 - Brussel Taakanalyse Schaaltjes kiwi in EPS bak zetten EPS bak op pallet zetten Lege EPS bak op statief zetten Volle

Nadere informatie

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente

Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Beeldschermwerk en werken in de e-gemeente Gezond werken aan het beeldscherm (voor leidinggevenden) Brochure voor leidinggevenden over de gezondheidsrisico s van beeldschermwerk Inhoudsopgave Gezond werken

Nadere informatie

Gezond zitten kun je leren!

Gezond zitten kun je leren! Gezond zitten kun je leren! De mens is één en al beweging. Hij beweegt zich fysiek, psychisch en geestelijk. Ons fysieke gestel is gemaakt om te bewegen. Doordat wij zij gaan zitten zullen we ook tijdens

Nadere informatie

Fysiek Functioneel Belastbaarheidonderzoek

Fysiek Functioneel Belastbaarheidonderzoek Fysiek Functioneel Belastbaarheidonderzoek Naam: De heer B. Steen Datum: 15-02-2007 Persoonsgegevens Naam :De heer B. Steen Adres :Bouwstraat 11 Postcode :7777AB Woonplaats :Steenwijk Geboortedatum :01-10-1953

Nadere informatie

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar

Nadere informatie

Addit collectie. De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen.

Addit collectie. De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen. Addit collectie De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen. 2 Addit collectie Veel van de Addit producten vormen een vast onderdeel van ons leveringsprogramma.

Nadere informatie

TNO MKB technologie cluster Logistiek en ergonomie in de bollenteelt. 31 maart 2009 Slotbijeenkomst

TNO MKB technologie cluster Logistiek en ergonomie in de bollenteelt. 31 maart 2009 Slotbijeenkomst TNO MKB technologie cluster Logistiek en ergonomie in de bollenteelt 31 maart 2009 Slotbijeenkomst TNO MKB Programma Kennisoverdracht logistiek en ergonomie en helpen toepassen Doel: Efficiënter logistiek

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methoden: Beeldschermwerk NIVEAU 2: OBSERVATIE INLEIDING PREVENTION Doelstellingen Bestuderen van de situatie in het algemeen en op de werkplaats, voor wat betreft: de arbeidsomstandigheden de problematiek

Nadere informatie

Voorkomen is nog altijd beter dan.

Voorkomen is nog altijd beter dan. Voorkomen is nog altijd beter dan. Colofon Auteur Erwin Napjus Human-Invest B.V. Loosdrecht/ Oktober 2012 Inleiding Een gezonde en veilige werkomgeving is belangrijk. Voor uw medewerkers, maar ook voor

Nadere informatie

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE

STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE STRESS- & BURN-OUT PREVENTIE Stress en burn-out: voedingsbodem voor verzuim 4 Stress in cijfers: een harde realiteit 6 Onze aanpak 8 STAP 1 / Scan 10 STAP 2 / Advies 11 STAP 3 / Actie 12 Uitbreiding naar

Nadere informatie

7. Tillen en Dragen. Tillen en Dragen. Fysieke belasting. Het arbothemablad Tillen en Dragen is onderdeel van de Arbocatalogus Tuincentra.

7. Tillen en Dragen. Tillen en Dragen. Fysieke belasting. Het arbothemablad Tillen en Dragen is onderdeel van de Arbocatalogus Tuincentra. Het arbothemablad is onderdeel van de Arbocatalogus Tuincentra. Het is bedoeld voor werkgevers en medewerkers om te voldoen aan de verplichtingen uit de Arbo-wet. Het arbothemablad geeft oplossingen voor

Nadere informatie

Oefeningen voor reumapatiënten

Oefeningen voor reumapatiënten Oefeningen voor reumapatiënten afdeling fysiotherapie U bent bekend met reuma en heeft oefeningen gekregen voor uw ontstoken gewrichten. In deze folder staan deze oefeningen beschreven. Doel van de oefeningen

Nadere informatie

ergotherapie informatiebrochure Schouderoefeningen

ergotherapie informatiebrochure Schouderoefeningen ergotherapie informatiebrochure Schouderoefeningen Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Oefeningen in stand 5 3. Oefeningen in lig 11 4. Oefeningen in zit 13 5. Oefeningen met Thera-band 14 6. Contactgegevens

Nadere informatie

www.arboindemode.nl Lichamelijke belasting 1. Wat staat er in de Arbowet?

www.arboindemode.nl Lichamelijke belasting 1. Wat staat er in de Arbowet? www.arboindemode.nl Werkgevers en werknemers kunnen samen voor een veilige werkomgeving zorgen, zodat iedereen die in een modezaak of sportwinkel werkt fit en gezond blijft. Zo blijft werken in de mode

Nadere informatie

NIVEAU 2: OBSERVATIE

NIVEAU 2: OBSERVATIE SOBANE methoden: Lawaai NIVEAU 2: INLEIDING Expertise PREVENTION Doelstellingen Bestuderen van de situatie in het algemeen en op de werkplaats, voor wat betreft: de arbeidsomstandigheden de geluidsbronnen.

Nadere informatie

Checklist RSI-preventiebeleid

Checklist RSI-preventiebeleid Checklist RSI-preventiebeleid Onderwerp Informatie/ knelpunt? Prioriteit Inzicht 1. Verzuimgegevens Wat is het verzuimpercentage in uw organisatie? Hebt u inzicht in de verzuimoorzaken? Zo ja, is bekend

Nadere informatie

Oefeningen nekklachten. Paramedischcentrum Landauer

Oefeningen nekklachten. Paramedischcentrum Landauer Oefeningen bij nekklachten Paramedischcentrum Landauer Rekken: Buig je hoofd naar een zijde, hand andere zijde hoofd en lichte druk tegen hoofd naar de zijde waar naar toe gebogen wordt. Breng geheel zover

Nadere informatie

Beschrijving van de verhuistaken Tillen - dragen Trekken - duwen Werkhoudingen Repeterende bewegingen 1. Goederen verplaatsen

Beschrijving van de verhuistaken Tillen - dragen Trekken - duwen Werkhoudingen Repeterende bewegingen 1. Goederen verplaatsen Globale beoordeling Fysieke belasting bij Particulier Verhuisvervoer Verhuizers hebben te maken met werkzaamheden die fysiek overbelastend kunnen zijn. Voorbeelden hiervan zijn: Tillen van zware voorwerpen,

Nadere informatie

Werkpost 1 Doos van pallet nemen, openen en kantelen

Werkpost 1 Doos van pallet nemen, openen en kantelen RIJSFFERw AZ Zeno - re Werkpost 1 Doos van pallet nemen, openen en kantelen De taak van de werknemer bestaat er in om de dozen van de transpallet te halen en op de werktafel te plaatsen. Hij opent de dozen

Nadere informatie

5.3.3 Een patiënt verplaatsen Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de

5.3.3 Een patiënt verplaatsen Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de 5.3.3 Een patiënt verplaatsen A Verplaatsen in het bed: een patiënt op de zij draaien (omkeren) Zachtjes het gebogen been en de schouder van de bedlegerige patiënt vastnemen om hem makkelijk op de zij

Nadere informatie

9/05/2019. Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging. VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging

9/05/2019. Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging. VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging Stephan Tomlow Teamleader Ergonomie Liantis Bestuurder VerV VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging www.verv.be

Nadere informatie

Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging

Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging Praktijkrichtlijn kantoorinrichting Vlaamse Ergonomie Vereniging Stephan Tomlow Teamleader Ergonomie Liantis Bestuurder VerV VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging 1 VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging www.verv.be

Nadere informatie

Minder zitten op kantoor in praktijk: alternatieve oplossingen

Minder zitten op kantoor in praktijk: alternatieve oplossingen Minder zitten op kantoor in praktijk: alternatieve oplossingen VVVB 21/3/2019 OOG VOOR DETAIL VOOR WELZIJN OP HET WERK Stephan Tomlow Teamleader Ergonomie Bestuurder VerV VerV Vlaamse Ergonomie Vereniging

Nadere informatie

jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER

jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER HEALTHY jouw gezondheid telt! Zwangerschap HAIRDRESSER Zwangerschap Zwangerschap is een heugelijk feit voor de medewerkster. De werkgever is verplicht om de gezondheid van de medewerkster en haar (ongeboren)

Nadere informatie

Tips voor de beeldschermwerkplek

Tips voor de beeldschermwerkplek Tips voor de beeldschermwerkplek 1. Werkplek De juiste stoelinstelling Bij een goede stoelhoogte moeten uw voeten plat op de grond kunnen staan en de bovenbenen horizontaal blijven. Kan er nog een vuist

Nadere informatie

Addit collectie. De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen.

Addit collectie. De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen. De stille kracht Met onze Addit-producten kunt u uw werkplek helemaal afstemmen op uw eigen wensen. 2 3 De stille kracht Deze brochure is gemaakt van FSC-gecertificeerd papier. www.fsc.org Veel van de

Nadere informatie