Groenontwikkelingsplan Gemeente Cranendonck Augustus Gastel

Transcriptie

1 Groenontwikkelingsplan Gemeente Cranendonck Augustus 2015 Gastel

2 Colofon: Status: Definitief Versie: 1.0 Datum: 14 augustus 2015 Auteur: Ing. R.M.M. Vos

3 Inhoudsopgave INLEIDING 4 HOOFDSTUK 2 IDENTITEIT VAN GASTEL Geschiedenis in het kort Landschappelijke onderlegger Wegenstructuur Bijzondere gebouwen 9 HOOFDSTUK 6 VAN VISIE NAAR UITVOERING 21 Beheer en Onderhoud 22 Grootschalig onderhoud en herinrichtingen 22 Losse projecten 23 HOOFDSTUK 3 VISIE Wensbeelden in relatie tot nieuwe ontwikkelingen Duurzame inrichting Sortimentskeuze Integraal Beheer Openbare Ruimte Ontkoppeling regenwatersysteem 15 HOOFDSTUK 4 STRUCTUREN OP DORPSNIVEAU Onsluitingswegen Inventarisatie huidige groenstructuur Wensbeeld Maatregelen 17 HOOFDSTUK 5 STRUCTUREN OP BUURTNIVEAU Gastel Inventarisatie huidige groenstructuur Wensbeeld Maatregelen 20

4 Inleiding De gemeente Cranendonck is een landelijke gemeente, opgebouwd uit 6 dorpskernen. Elke kern is uniek en de gemeente wil dat vasthouden en versterken. In de strategische visie (Visie Cranendonck ) wordt dan ook als speerpunt genoemd: Behouden en versterken van het eigene van elke kern. De gemeente hecht daarnaast grote waarde aan haar groen en heeft ook dat in haar strategische visie verwoord: Behouden en versterken van het groene, rustieke karakter van Cranendonck als woongemeente. Naast deze ambities bestaan er op een aantal plekken knelpunten in het groen en liggen er wensen voor aanpassingen van de openbare ruimte. Wijzigingen in de samenleving qua samenstelling, maar ook in wijze van beleven en gebruik van de openbare ruimte geven aanleiding om met andere ogen naar die openbare ruimte te kijken. In dit Groenontwikkelingsplan worden bovengenoemde ambities gecombineerd met het bestaande beleid en de aanwezige knelpunten. In deze notitie wordt antwoord gegeven op de navolgende vragen betreffende het groen. Wat is het huidige beeld? Wat zijn de sterke en zwakke punten? Wat is het gewenste beeld? En wat moet er gebeuren om dat te bereiken? Doel Dit Groenontwikkelingsplan geeft richting aan de gewenste ontwikkeling om een prettige, groene buitenruimte te realiseren. Op basis van deze notitie kunnen op operationeel niveau de juiste keuzes gemaakt worden bij het beheer, maar ook bij nieuwe ontwikkelingen. Hiermee vormt het de aanzet tot het waarborgen, behouden en versterken van de kwaliteit van de openbare ruimte. Hoe te lezen? In het plan worden strategische keuzes gemaakt voor de toekomst. Er worden wensbeelden omschreven met bijbehorende maatregelen om deze wensbeelden te bereiken. De meeste maatregelen kunnen en zullen pas uitgevoerd worden indien ze onderdeel zijn van een project waarbij ingrepen in de openbare ruimte gedaan worden. Dit betekent ook dat de genoemde maatregelen nadere uitwerking nodig hebben en dat er geen concrete planning is voor het uitvoeren van de projecten. Looptijd De looptijd van dit stuk is in principe onbeperkt. Met name een eenduidige lijn is nodig om de gewenste groenstructuren te realiseren in de komende jaren. Gezien de sterke raakvlakken die dit plan heeft met de strategische visie van de gemeente dient dit plan ook in 2024 geactualiseerd te worden. Leeswijzer Hoofdstuk 2 begint met een omschrijving van de identiteit van Budel-Dorplein. Hoe is het Budel-Dorplein van nu ontstaan en welke links met het verleden zijn nog actueel. In hoofdstuk 3 wordt de visie gegeven met betrekking tot de na te streven doelstellingen. Aansluitend worden de huidige en gewenste groenstructuren omschreven met de bijbehorende maatregelen om de wensbeelden te realiseren opvolgend op dorpsniveau (hoofdstuk 4) en buurtniveau (hoofdstuk 5). Tot slot in hoofdstuk 6 wordt ingegaan op de wijze waarop de te nemen maatregelen worden weggezet in de tijd en welke budgetten hiervoor benodigd zijn. 4 < inhoud

5 2 Identiteit Gastel Het Nederlandse landschap is ontstaan uit een combinatie van onder andere de bodem, het klimaat en het menselijk handelen. Binnen dit landschap hebben verschillende gebruiksfuncties en/of elementen zoals bebouwing, wegen, landbouwgronden, bossen enzovoorts hun eigen plek gekregen. Binnen dit landschap zijn ook onze huidige dorpen en steden ontstaan. Deze onstaansgeschiedenis die voor elk dorp uniek is, geeft inzicht in de identiteit van een dorp. In dit hoofdstuk wordt aandacht besteedt aan de ontstaansgeschiedenis van Gastel om hiermee het eigene van dit dorp inzichtelijk te maken. 5 < inhoud

6 2.1 Geschiedenis in het kort Gastel is een dorp (700 inwoners) gelegen ten noorden van Budel in de gemeente Cranendonck. Tot 1821 was Gastel een zelfstandige gemeente. Daarna behoorde het dorp tot 1925 tot de gemeente Soerendonk, Sterksel en Gastel en van 1925 tot 1997 tot de gemeente Maarheeze.Gastel was in de tweede helft van de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw vooral bekend door de bedevaart naar de kapel van de heilige Cornelius. Deze ging vaak gepaard met een bezoek aan een van de vijf cafés, waardoor Gastel de naam Klein Antwerpen kreeg. Reeds vanaf de middeleeuwen behoorde Gastel tot de parochie Budel, maar er bestond hier aan het einde van de 15e eeuw een kapel die gewijd was aan Maria en de vier noodhelpers: Sint-Cornelius, Sint-Quirinus, Sint-Hubertus en Sint-Antonius abt. Na de Vrede van Münster in 1648 werd de kapel door de protestanten gebruikt, tot ongeveer Sinds 1803 was er een school in gevestigd, maar niet lang na 1831 werd de kapel gesloopt. Het schooltje werd toen verplaatst naar een ander gebouw dat waarschijnlijk, toen de school in 1855 werd opgeheven, verbouwd werd tot de huidige kapel. Tot 1926 vervulde de kapel een bescheiden rol in het plaatselijke geloofsleven. Na dat jaar begon de verering van Sint-Cornelius een steeds grotere rol te spelen: Er werden meer missen gelezen en de kinderzegen trok vele gelovigen. Er werd ook een broederschap opgericht ter ere van de heilige, in Plannen om tot de stichting van een eigen parochie te komen gingen niet door, maar ter compensatie werd de kapel in 1930 grondig opgeknapt, zodat ze geschikt bleef voor misbezoek. Vanaf 1963 kreeg men toestemming tot het vieren van een wekelijkse mis, en gedurende het octaaf van Sint-Cornelius, van september, tevens relikwieverering. In 1976 vond een grondige renovatie van de kapel plaats, waarbij ook een schilderij in de kapel is aangebracht van de Fons Groenland uit Heeze. 6 < inhoud

7 2.1 Landschappelijke onderlegger Vlakbij Gastel, en tussen Gastel en Soerendonk, ligt een herverkaveld landbouwgebied. Toch wordt Gastel deels omringd door natuurgebieden: Het dal van de Buulder Aa in het oosten, de Buulderbergse Heide en de Gastelse Heide in het westen, die aansluit bij de Groote Heide en een Natura 2000 gebied. Daar loopt ook de Naaste Loop, die stroomt via natuurgebieden als Langbos en Het Goor en uiteindelijk overgaat in de Strijper Aa. De Buulderbergse Heide is tegenwoordig een naaldbos, maar de Gastelse Heide is een heidegebied gebleven. Waar nu nog een heel groot afgebakend stuk is met een groep wilde paarden. 7 < inhoud

8 2.2 Wegenstructuur Gastel wordt in noordelijke richting (vanuit Soerendonk) ontsloten door het Gravenkasteel. In Zuidoostelijke richting wordt het via de Gastelseweg verbonden met Budel. 8 < inhoud

9 2.3 Bijzondere gebouwen Sint-Corneliuskapel. Deze eenbeukige kapel is omstreeks 1855 gebouwd. Ze bevindt zich op een fraai driehoekig pleintje. Het interieur werd deels bijeengegaard uit naburige kerken: het orgel is afkomstig van de kerk te Budel, het altaar uit de kerk van Budel-Schoot en de kruiswegstaties zijn gekocht van de paters Salvatorianen te Hamont-Achel. Oorlogsmonument aan de Bergsestraat. Dit monument memoreert drie Britse militairen die op 8 november 1944 zijn verongelukt, toen hun vrachtauto met munitie in een sloot reed. Het toont drie kruisen die een dubbele piramide doorboren. Het monument werd onthuld op 8 november < inhoud

10 3 Visie In de toekomst heeft Gastel een eenduidige groenstructuur welke gebaseerd is op historische waarden en gebruiksfuncties. Deze groenstructuur bestaat uit bomen en beplantingen in een overzichtelijk en beheervriendelijk sortiment. Dit groen wordt alleen aangelegd indien zowel boven- als ondergronds voldoende ruimte beschikbaar is voor een passende en duurzame inrichting. De hoofdstructuren worden waar mogelijk gekenmerkt door structuren met bomen. Dichtheden en locatie is daarbij afhankelijk van de beschikbare groeiruimte. Soms doet één strategisch geplaatste boom meer voor de beleving dan de aanleg van een complete laan. Belangrijk hierbij is dat herkenbaarheid en rust in assortiment belangrijk is voor de positieve beleving van dergelijke structuren. Vakbeplantingen komen zoveel mogelijk alleen voor in samenhang met andere (groene) objecten of wanneer ze voldoende maat hebben om op zichzelf een wezenlijke bijdrage te leveren aan de groene uitstraling van een plek. De sortimentskeuze is echter altijd eenduidig en beheervriendelijk. Aan de randen van Gastel zijn grasbermen beter gepast dan vakbeplantingen. 10 < inhoud

11 3.1 Wensbeelden in relatie tot nieuwe ontwikkelingen Een (groot) deel van de maatregelen zoals genoemd in deze rapportage zullen pas in de toekomst tot uitvoering komen en met name bij nieuwe ontwikkelingen zoals grootschalige renovaties of herinrichtingen. Deze rapportage dient dan ook toegevoegd te worden aan de (beeldkwaliteit)eisen die aan nieuwe ontwikkelingen worden gesteld. 11 < inhoud

12 3.2 Duurzame inrichting De groene inrichting dient gericht te zijn op duurzame instandhouding van de geplante boom of ingeplante groenvak. Derhalve dient met name aandacht gegeven te worden aan ondergrondse groeiplaatsinrichtingen. Plantvakken kunnen alleen in stand gehouden worden als ze voldoende maat hebben of indien ze een wezenlijk onderdeel vormen van een groter verband. Indien niet voldoende ruimte aanwezig is kan beter gekozen worden niets te planten (met name bomen) dan toekomstige problemen te ontwikkelen. Daarnaast is het aan te raden een beperkt assortiment te voeren en afhankelijk van de beschikbare ruimte zowel bovenals ondergronds een soort/de soorten te kiezen. Doel van bovenstaande tekst is beheervriendelijke inrichting realiseren van de plantvakken en bomen. Waar mogelijk zal getracht worden de biodiversiteit te versterken middels de aanplant van specifieke soorten. De Gemeente Cranendonck heeft zich gecommitteerd aan het Countdown 2010 principe (waar mogelijk/ wenselijk bevorderen inheemse flora en fauna). 12 < inhoud

13 1 e grootte Centrumgebied buurten buurten 90-nu buurten Alnus x x x x Ontsluitings wegen Betula x x x x x Coryllus x x Fagus x x x x Fraxinus x x x x x x Ginkgo x Gleditsia x x Ostrya x x Platanus x Populus Quercus x x Robinia x Tilia x x x x x Zelkova x x x 2 e grootte Acer x x x x Carpinus x x x x Cercidiphyllum x x Liquidambar x x x Magnolia x x 3 e grootte Amelanchier x x Malus x x x Prunus x x x Pyrus x x x Sorbus x x x Buitengebied x 3.3 Sortimentskeuze In onderstaande tabel worden richtlijnen gegeven met betrekking tot aan te planten boomsoorten. Binnen de soort zijn diverse ondersoorten en cultivars aanwezig die qua grootte en/of gevoeligheid voor ziekten en plagen af kunnen wijken van de soort. Doel van dit schema is een beperkter assortiment te gebruiken bij de inrichting van de openbare ruimte. Betreft duidelijk een richtlijn en geen absolute lijst. 13 < inhoud

14 3.4 Integraal Beheer Openbare Ruimte Gemeente Cranendonck heeft in de beleidsvisie ibor vastgelegd hoe zij om gaat met het beheer van de openbare ruimte. Aan de hand van beelden is zichtbaar gemaakt welke bandbreedte er bestaat op de vier kernbegrippen die hoofdzakelijk de kwaliteit van de openbare ruimte bepalen: schoon, heel, veilig en duurzaam. In dit groenontwikkelingsplan zijn de wensbeelden en maatregelen zo omschreven dat het behalen van de IBOR-doelstellingen door de inrichting mogelijk gemaakt wordt. In het onderhoud van het groen wordt in de daar gebruikelijke systematiek (RAW) gesproken over de kwaliteitsbeelden A+ t/m D. Deze kwaliteitsbeelden zijn meetbaar gemaakt (stuks onkruid per vierkante meter bijvoorbeeld), om de kwaliteit van uitgevoerde onderhoudswerkzaamheden objectief te kunnen meten. Hoewel de IBOR- ambities veel verder gaan is een grove vergelijking wel mogelijk. Hierbij kan voor R+, A gelezen worden, voor R, niveau B en voor R-, C-niveau. 14 < inhoud

15 3.5 Ontkoppeling regenwatersysteem Een ontwikkeling die gaande is in Gemeente Cranendonck is het opstellen van ontkoppelingsbeleid waarbij het doel is het regenwater niet meer via de riolering af te voeren maarom dit middels een apart afvoersysteem af te voeren. Dit regenwater zal ergens geborgen moeten worden alwaar het in de bodem dient te infiltreren of verder afgevoerd kan worden. Naar verwachting zal dit tot gevolg hebben dat er aan de rand van het dorp grootschalige wadi s ingericht worden. Deze hebben na een fikse regenbui als functie om regenwater te bergen en op te vangen. In droge periodes kan eendergelijk gebied recreatief gebruikt worden. Qua groene inrichting dient men goed na te denken over keuze van bomen en beplanting. Deze dienen om te kunnen gaan met (sterk) wisselende waterstanden. De exacte inrichting van deze wadi s zal in het moet nog bepaald worden. Één ander is afhankelijk van de locatie, de grootte en het cultuurtechnische inrichting. 15 < inhoud

16 4 Structuren op dorpsniveau Groenstructuren hebben een functie op dorpsniveau wanneer er maar één of enkele van deze structuren aanwezig zijn in het dorp, waardoor het complete dorp belang heeft bij deze structuur. Bijvoorbeeld een begraafplaats vervuld een functie op dorpsniveau. 16 < inhoud

17 4.1 Ontsluitingswegen Inventarisatie huidige groenstructuur Het groene beeld in Gravenkasteel wordt met name door de particuliere voortuinen bepaald, maar ook door de dubbele bomenrij welke deels in gazon en deels in zandbermen staan. Gravenkasteel komt uit op het Sint Cornelisplein, hier bestaat het groen uit een groot gazon met bomen en enkele blokhagen. Het beeld in de Grensweg bestaat wederom uit het groen van de voortuinen plus de dubbele bomenrij aan weerszijde van de weg in de gras- of zandberm Wensbeeld De toegangswegen naar het Sint Cornelisplein zijn duidelijk door de aanwezigheid van een dubbele bomenrij van de 1ste grootte bestaande uit Inlandse Eik. Hierdoor wordt visueel gemaakt wat de doorgaande route is Maatregelen Hoewel de meeste bomen nog jong zijn zal op termijn het wensbeeld behaald worden. Derhalve zijn hier geen maatregelen voor nodig. Het is wel belangrijk om bomen die verdwijnen uit de rij om welke reden dan ook tijdig in te boeten. 17 < inhoud

18 5 Structuren op buurtniveau Groenstructuren hebben een functie op buurtniveau wanneer de structuur beleeft of gebruikt wordt enkel door mensen uit die betreffende buurt. Vele huizen in Gastel hebben een voortuin, waardoor enkele straten van zichzelf al een groene aanblik bieden. Dit beeld is erg wisselend, ook vanwege een tuintrend om voortuinen met halfverhardingen zoals grind in te richten. Dit geeft soms een meer stenige indruk. 18 < inhoud

19 5.1 Gastel Inventarisatie huidige groenstructuur Langs de Dijk staat aan weerszijde van de weg een bomenrij. De intensiteit van de bomen wisselt, van intensief (zware dubbele rij) naar een informeel patroon waarbij ook op stukken geen boom (meer) staat. Dit zelfde geldt ook voor de Heikant, de Kluisweg en de Vennenweg. Te hoogte van de bebouwing in de Hoevestraat wordt het beeld door de aanwezige voortuinen bepaald. Het laatste gedeelte bij de weilanden, daar staat aan weerskanten van de weg een bomenrij in een grasberm. In t Lange en de Teeuwenweg wordt het groene beeld bepaald door de particuliere voortuinen. Bij school t Lange langs het Stormgat is de openbare ruimte ingericht met gazons, bomen, (blok-)hagen en speeltoestellen. Op de hoek van de Dijk en de Bergsestraat is een brink aanwezig bestaande uit gazon en bomen. Vanaf deze kruising richting het buitengebied staat er een steeds intensievere laanbeplanting aan weerzijden van de weg Wensbeeld Kenmerkend voor Gastel zijn de boombeplantingen langs de ruim opgezette wegen in gras-, maar met name zandbermen. Heesters en hagen worden alleen op de groene pleinen (Sint Cornelisplein en Stormgat) toegepast. Deze groene pleinen bestaan uit gazons, met bomen en functioneel toegepaste (blok-)hagen. In de Heistraat dragen met name de voortuinen bij aan het beeld. Er is ook een boombeplanting aanwezig die in het bebouwde gedeelte bestaat uit een informeer gerangschikte laan met bomen in gevarieerde intensiteit. 19 < inhoud

20 5.1.3 Maatregelen Er is geen noodzaak tot het nemen van maatregelen op dit moment. Het aanwezige groen is overeenkomstig met het wensbeeld. 20 < inhoud

21 6 Van visie naar uitvoering In de voorgaande hoofdstukken zijn diverse maatregelen beschreven. Uitvoering van deze maatregelen is nodig om de gestelde wensbeelden te kunnen bereiken. Echter is het niet reëel om al deze maatregelen op korte termijn uit te voeren qua organisatie en financiën. Daarnaast zou dit op plaatsen ook tot kapitaalsvernietiging komen omdat er in de huidige situatie is geïnvesteerd deze op dit moment nog voldoet. 21 < inhoud

22 Beheer en Onderhoud Diverse maatregelen zoals omschreven zijn onderdeel van het reguliere beheer van de beplantingen en derhalve horen deze kosten op dit budget verrekend te worden. Grootschalig onderhoud en herinrichtingen Een deel van de omschreven maatregelen kan het beste uitgevoerd worden wanneer grootschalig onderhoud of herinrichtingen plaats vinden. Werkzaamheden zoals rioolvervangingen lenen zich hier vaak goed voor, omdat de gehele openbare ruimte op dat moment op zijn kop gaat. 22 < inhoud

23 Losse projecten Tot slot is er een lijst met maatregelen welke als zelfstandig project uitgevoerd kunnen worden omdat dit geen onderdeel is van beheer en/of onderhoud of omdat dit niet pas bij grootschalig onderhoud uitgevoerd kan worden. Vanaf de volgende pagina is een schema opgenomen met daarin een schatting van de kosten welke de maatregelen met zich meebrengen, dit met een verdeling in eerder genoemde categorieën. Alleen bij de losse projecten zijn daadwerkelijke bedragen opgenomen. Bij de overige maatregelen kan werk met werk gemaakt worden en dat maakt het niet mogelijk een juiste weergave van de kosten te presenteren. 23 < inhoud

24 24 < inhoud