Informatiebrochure. IJssel. gebied. Veessen-Wapenveld. naar een lager peil, naar een hoger plan

Transcriptie

1 Informatiebrochure Veessen-Wapenveld Prachtig bedrijf middenin de uiterwaarden van de IJssel Pag. 6 IJssel naar een lager peil, gebied naar een hoger plan Genoeg mogelijkheden voor vissers in deze prachtige omgeving Pag. 8 De IJssel is mijn plek Pag. 12 Ruimte voor de Rivier: wat weet jíj ervan? Pag. 23 Grote veranderingen in het gebied Pag. 4

2 Informatiebrochure Veessen-Wapenveld De komende jaren gaat er veel veranderen in het gebied tussen Veessen en Wapenveld. Er komt een hoogwatergeul en er worden voor het gebied - dat veel moois te bieden heeft - kansen gecreëerd. Daarover informeren we u in deze brochure. Maar we laten ook een aantal bewoners aan het woord. Zij vertellen over hun werk en leven, en over wat de veranderingen in het gebied voor hen persoonlijk betekenen. Inhoudsopgave Grote veranderingen in het gebied tussen Veessen en Wapenveld Genoeg mogelijkheden voor vissers in deze prachtige omgeving Prachtig bedrijf middenin de uiterwaarden van de IJssel Infographic hoogwatergeul Veessen-Wapenveld Kunstenares Dirry Bloem. De IJssel is mijn plek Pompoenen? Karelien Veldhuizen is er altijd mee bezig! We moeten nog zuiniger zijn op onze weidevogels Herinneringen aan het verleden Landschapszone Ansichtkaarten Ruimte voor de Rivier: wat weet jíj ervan? >> Pag. 4 >> Pag. 6 >> Pag. 8 >> Pag. 10 >> Pag. 12 >> Pag. 14 >> Pag. 16 >> Pag. 18 >> Pag. 20 >> Pag. 21 >> Pag. 23 Prachtig bedrijf middenin de uiterwaarden van de IJssel >> Pag. 6 Genoeg mogelijkheden voor vissers in deze prachtige omgeving >> Pag. 8 We moeten nog zuiniger zijn op onze weidevogels >> Pag. 16 Je leeft dichtbij de natuur en dat is heel mooi. In het gebied tussen Veessen en Wapenveld wordt een hoogwatergeul aangelegd. De rivier krijgt meer ruimte. Ook worden projecten uitgevoerd om het gebied een nieuwe impuls te geven. Het heeft een grote impact op bewoners, zeker als ze direct te maken krijgen met de aanleg van de hoogwatergeul. 2 3

3 Grote veranderingen in het gebied tussen Veessen en Wapenveld Hoogwatergeul In het kader van het programma Ruimte voor de Rivier gaat er in het gebied tussen Veessen en Wapenveld de komende jaren heel veel veranderen. Er wordt om de bewoners langs de IJssel te beschermen tegen overstromingen een hoogwatergeul aangelegd. Hierdoor krijgt de IJssel bij hoge waterstanden meer ruimte. De hoogwatergeul functioneert namelijk bij extreem hoogwater als een bypass. En dat zorgt voor een verlaging van de waterstand van de IJssel in dit gebied. Bij Veessen zal dit leiden tot een daling van de waterstand met 71 cm. Inlaat open bij 5.65 m +NAP Het Waterschap Veluwe legt de hoogwatergeul aan. De geul wordt 8 km lang en ontstaat door de aanleg van twee nieuwe dijken tussen Veessen en Wapenveld (gemeente Heerde). Bij Veessen krijgt de geul een inlaat, bij Wapenveld een uitlaat. De inlaat gaat alleen open als het waterpeil van de IJssel een hoogte van 5.65 m +NAP heeft bereikt. Het water in de geul gaat dan meestromen met de IJssel. Dit zal gemiddeld één keer in een mensenleven gebeuren. De rest van de tijd kan de geul gewoon door agrariërs worden gebruikt voor de landbouw. Kansen voor het gebied De aanleg van de hoogwatergeul Veessen- Wapenveld wordt gecombineerd met de uitvoering van diverse projecten die tot doel hebben het gebied aantrekkelijker te maken. De gemeente Heerde voert het grootste deel van deze gebiedsontwikkeling uit. Er is bijvoorbeeld een project dat tot doel heeft om het oorspronkelijke karakter van het gebied te versterken. Bewoners werken hieraan mee door o.a. hun erf een oorspronkelijke beplanting te geven. In het gebied worden ook nieuwe fietsverbindingen aangelegd en nieuwe recreatieve routes. De Grote Wetering wordt bijvoorbeeld een kanoroute. Ook zijn er beplantingsprojecten buiten de geul. Zo krijgen in de landschapszone (een smalle strook tussen de Westdijk en de Grote Wetering) de flora en fauna die door de aanleg van de geul moeten wijken, een nieuwe plek. Door al deze maatregelen krijgt het gebied een nieuwe impuls en wordt het nog aantrekkelijker: voor zowel bewoners als bezoekers! Ruimte voor de Rivier De hoogwatergeul is onderdeel van het landelijk programma Ruimte voor de Rivier. Hierin werken regio en rijk samen om het rivierengebied beter te beschermen tegen overstromingen. De rivier krijgt meer ruimte. Directe aanleiding hiervoor zijn de hoogwaterstanden van 1993 en Landelijk worden meer dan 30 maatregelen uitgevoerd. Er is ook aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit: het rivierengebied wordt niet alleen veiliger maar ook mooier gemaakt. 4

4 Melkveebedrijf Het Oever Prachtig bedrijf middenin de uiterwaarden van de IJssel Op Het Oever, langs de Werverdijk in Wapenveld, ligt het melkveebedrijf van Jeanet en Bertus Doppenberg. Het ligt op een unieke plek, middenin de uiterwaarden. Fietsers en wandelaars komen graag het erf even op om in het Rustpunt te genieten van de rust en het weidse uitzicht. En natuurlijk van de thee, koffie, limonade en de eigengebakken appeltaart die daar altijd klaarstaan! Jeanet en Bertus zijn trots op hun bedrijf, maar onzeker over de toekomst ervan. Als de geul is aangelegd, ligt hun bedrijf middenin de uitlaat van de Hoogwatergeul en wordt hun bedrijf doorkruist door een dijk. Er zijn zelfs dagen dat er wel 30 mensen langskomen. En dat is best gezellig! Fleckvieh Jeanet en Bertus wonen sinds 1996 op Het Oever en runnen samen het melkveebedrijf. Elke ochtend beginnen we om half zeven met melken, vertelt Bertus. We hebben 110 koeien en 85 stuks jongvee en fokken ook zelf. Het is allemaal Fleckvieh ; dat is een runderras uit Beieren dat in Nederland bijna niet voorkomt. Het zijn koeien die het prima doen op het eiwitrijke gras langs de IJssel. Ze zijn gezond, geven goed melk en zitten goed in het vlees. Faire melk Als lid van de Nederlandse Melkveehouders- Vakbond spant Bertus zich in om faire melkproducten in de schappen van de supermarkten te krijgen. We willen producten op de markt brengen van melk van koeien die weinig of geen antibiotica krijgen en buiten lopen. Faire melkproducten noemen we dat. En voor die melkproducten willen we een eerlijke, faire prijs voor de boeren. Dus met minder schakels in de keten van boer naar supermarkt. Het is moeilijk om het van de grond te krijgen, maar het gaat absoluut een keer lukken. Belemmeringen en onzekerheid De plannen voor de Hoogwatergeul zorgen al jaren voor onzekerheid bij Bertus en Jeanet. Onze toekomst wordt bepaald door veel dingen die niet zeker zijn, aldus Bertus. Als ze met de Hoogwatergeul beginnen, wordt er een dijk om ons perceel aangelegd waarvoor 3 ha. van onze grond nodig is. Door die dijk wordt ons bedrijf in principe afgesloten van de vrije grond in de uiterwaarden. Is de geul eenmaal gerealiseerd, dan krijgen we te maken met Natura 2000 en de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Dit zijn twee regelingen die voorrang geven aan de natuur maar nu officieel nog niet van kracht zijn. Dan komt er nog de Hattemer Poort bij, waardoor nog meer wild van de Veluwe hierheen komt. Het zijn vier plannen die ons bedrijf raken, maar over de gevolgen ervan kan niemand ons wat zeggen. Het is een verhaal met een open eind waardoor wij al ruim vijf jaar in onzekerheid leven over onze toekomst. Rustpunt met extra s Ook Jeanet zou graag weten waar ze aan toe zijn. Maar ondanks alle onzekerheid probeert ze er, samen met Bertus, het beste van te maken. We lopen graag langs de IJssel tot aan het Kromholt. Dat is zo n prachtig mooi gebied. Daar genieten we echt van, altijd weer. En wat er ook gebeurt, dat plekje blijft! Jeanet is ook graag bezig op de boerderij, met alles eromheen. Mijn hobby is pompoenen kweken, maar ik maak ook graag jam en appeltaarten voor in het Rustpunt. Het Rustpunt loopt heel goed. Ik verkoop er pompoenen en kleine cadeautjes. Er zijn zelfs dagen dat er wel 30 mensen langskomen. En dat is best gezellig! 6 7

5 Hengelsportvereniging De Snoekbaars uit Heerde: Genoeg mogelijkheden voor vissers in deze prachtige omgeving Vorig jaar zat er veel brasem, en nu zien we steeds meer winde, kopvoorn, barbeel en meerval. Hengelsportvereniging De Snoekbaars is met zo n 1000 leden een van de grootste verenigingen in Heerde. Het is een actieve vereniging die veel belang hecht aan de toegankelijkheid en het onderhoud van de visplaatsen. In het clubhuis café-restaurant IJsselzicht in Veessen - spraken we met voorzitter Freek van Emst en secretaris John Bijsterbosch. Zij zien de toekomst van De Snoekbaars vol vertrouwen tegemoet: De gebiedsontwikkeling biedt ons kansen! Veel te regelen Freek en John zetten zich met plezier in voor hun vereniging. Ze zijn er druk mee, want er moet van alles geregeld worden om hun leden te kunnen laten vissen. We hebben bijvoorbeeld te maken met looprechten langs de IJssel en het recht van overpad van de grondeigenaren. Hierover hebben we vooral contact met het Gelders Landschap en Staatsbosbeheer en dat verloopt gelukkig goed. Want ons visgebied moet natuurlijk wel toegankelijk zijn. Naast dit soort zaken organiseren we s zomers de viscompetitie en bijna elke zaterdag hebben we wel wedstrijden aan de IJssel, aldus Freek. Voldoende mogelijkheden Volgens John zijn er in Heerde en omstreken genoeg mogelijkheden voor vissers. Er kan worden gevist in Het Apeldoorns Kanaal, in een paar weteringen, in de Bovenhank en Worperhank, en langs de IJssel. Ons visgebied strekt zich daar uit vanaf de Welsumer waarden tot voorbij het Wijhese veer. Het is een heel mooi gebied om te vissen. De IJssel is een prachtig, grillig water. De ene dag vang je veel, en de andere dag bijna niets. Vorig jaar zat er veel brasem, en nu zien we steeds meer winde, kopvoorn, barbeel en meerval. De jeugd Freek wil heel graag de jeugd aan het water krijgen en spant zich daar enorm voor in. We hebben met een basisschool in Heerde kunnen regelen dat er een zogeheten vismeester mocht langskomen die de kinderen van alles vertelde over de hengelsport. Daarna zijn de kinderen gaan vissen en kregen ze uitleg over het gebied en over hoe met respect moet worden omgegaan met de natuur. De kinderen hebben het heel leuk gevonden en de 200 jeugdvisaktes die we gratis beschikbaar hadden gesteld, waren zo weg. Dus wie weet! Verantwoordelijkheid Freek en John zijn ook actief als verenigingscontroleur. We voeren allerlei controles uit langs het gebied, vertellen ze. We kijken of mensen een visvergunning hebben, geen rommel achterlaten of een open vuur maken. We moeten helaas vaststellen dat er steeds meer troep langs de kant achterblijft, en daarom gaan we nog intensiever controleren. Als een visser wordt betrapt, volgt onmiddellijk royement uit onze vereniging. Want wij zijn er uiteindelijk verantwoordelijk voor dat het visgebied op een goede manier wordt gebruikt. Kansen De gebiedsontwikkeling biedt volgens John en Freek kansen voor de vereniging. We willen hier een actieve rol in spelen en zien dit ook als onze maatschappelijke verantwoordelijkheid. We willen meedenken en afspraken maken over voorzieningen zoals extra parkeergelegenheid, plaatsing van banken en afvalbakken, voorzieningen voor mindervaliden, steigers en een goede toegankelijkheid tot het visgebied. Maar we willen ook mee-investeren en voorzieningen helpen handhaven, want alles kan natuurlijk niet van één kant komen. Kijk voor meer informatie op 8 9

6 Infographic hoogwatergeul Veessen-Wapenveld Huidige situatie hoogwater Nieuwe situatie Westdijk Oostdijk hoogwatergeul hoogwater IJssel m IJssel Westdijk en Oostdijk De geul komt te liggen tussen twee nieuw aan te leggen dijken, een Westdijk en een Oostdijk. Deze twee dijken lopen van noord naar zuid. Ze doorkruisen het landschap waardoor aanpassingen aan de kavelstructuur, het watersysteem en de kabels en leidingen in het gebied nodig zijn. Inlaat en brug Kerkdijk De IJsseldijk ten zuiden van Veessen wordt deels afgegraven, waardoor een nieuwe uiterwaard ontstaat. De Kerkdijk bij Veessen wordt over een lengte van 800 meter vervangen door een inlaatwerk en een brug. Het inlaatwerk zorgt ervoor dat de geul in gebruik genomen kan worden wanneer de IJssel een hoogte van 5.65 m + NAP heeft bereikt. De brug boven het inlaatwerk zorgt ervoor dat het gebied bereikbaar blijft wanneer de geul in gebruik is. Bruggen Werverdijk en Uitlaat De Werverdijk bij Wapenveld wordt op twee plekken afgegraven. Op deze plekken word de dijk vervangen door twee bruggen. Het dijktracé ter hoogte van de knik bij de Kromme Kolk blijft bestaan vanwege de cultuurhistorische waarde van de kolk. Op het tracé van de huidige Werverdijk liggen dus straks achtereenvolgens een brug, het oude stuk dijk bij de Kromme kolk, en een tweede brugdeel. Ten noorden van de brug Werverdijk ligt het gebied Het Oever. De kades rondom dit gebied worden versterkt. In deze kade komt het uitlaatwerk van de geul. N W O Z HATTEM Kaartlegenda: tekst gewijzigde / nieuwe situatie nieuwe, verwijderde of vervangen objecten nieuwe kade/dijk nieuwe brug hoogwatergeul stroming dijk rijksweg (provinciale) weg spoorlijn A50 kade uitlaat W A P E N V E L D Planning brug Werverdijk gemaal Apeldoorns kanaal WERVEN gemaal Projectbesluit Voorbereiding werkzaamheden Schop in de grond Oplevering waterveiligheid Oostdijk hoogwatergeul Westdijk HEERDE IJssel MARLE Grote Wetering N337 VORCHTENN VEESSEN Bekijk de animatiefilm over de hoogwatergeul op brug Kerkdijk + inlaatwerk WIJHEW E Westdijk Oostdijk hoogwatergeul Onder de brug Kerkdijk ligt een kade met daarop een inlaatwerk. Het inlaatwerk wordt opengezet zodra het IJsselwater de hoogte van 5,65 meter NAP heeft bereikt. O LST brug + inlaatwerk Grote Wetering Effect IJssel Waterstanddaling van 71 cm bij hoogwater. Kaartschaal: m aug 2012 / 36 Feiten en cijfers hoogwatergeul Locatie hoogwatergeul: Ten westen van de IJssel, tussen Veessen en Wapenveld, gemeente Heerde, 15 kilometer ten zuiden van Zwolle Landbouwfunctie in de geul blijft behouden Alle bebouwing in de geul moet verdwijnen; het betreft 9 bedrijven en 5 woningen Wanneer in gebruik: Bij een waterstand van 5,65 m + NAP bij de inlaat Hoe vaak in gebruik: Gemiddeld één keer in een mensenleven Effect bij hoogwater: 71 centimeter verlaging van de waterstand ter hoogte van de inlaat Breedte geul: meter Lengte Oostdijk: 8 kilometer Lengte Westdijk: 9 kilometer Hoogte Oostdijk: 3 tot 5 meter ten opzichte van het maaiveld Hoogte Westdijk: 4,5 tot 5 meter ten opzichte van het maaiveld Lengte en breedte plangebied: Circa 9 kilometer lang en 1,5 kilometer breed Lengte brug Kerkdijk: ruim 800 meter Lengte bruggen Werverdijk: 150 en 250 meter Breedte landschapszone: 25 meter meter Oppervlakte landschapszone: 70 hectare Oppervlakte geulgebied: 713 hectare Inhoud geul: 26,5 miljoen kuub 10 11

7 Kunstenares Dirry Bloem: De IJssel is mijn plek! Aan de IJsseldijk in Veessen ligt atelier De Bloempot. Het is het domein van Dirry Bloem die van haar hobby haar werk heeft gemaakt. Keramiek is haar lust en leven en dat is ook te zien rondom haar huis en in de tuin waar de malste vogels te zien zijn. Ze geeft lessen en workshops, ze exposeert en geeft door het hele land heen - demonstraties pottenbakken. Maar ze komt altijd weer graag terug in Veessen. Ik woon hier al 37 jaar met mijn man Gerard en ik wil hier nooit meer weg. Het is hier prachtig. Mijn werk moet herkenbaar zijn en het liefst moet er ook iets van humor in zitten. In de voet van de dijk Het huis waarin ze woont is een van de weinige huizen die nog in de voet van de dijk staan. We zitten echt aan de dijk vast. Daar zit helemaal geen ruimte tussen. Dat is best wel apart. Soms vragen de mensen weleens of ik niet bang ben dat er een auto de dijk afkomt, maar dat is in al die jaren nog maar één keer gebeurd. Toen was het glad en gleed er een auto van de dijk. Het liep allemaal goed af, en ik ben er absoluut niet bang door geworden. We wonen hier gewoon prachtig, in een geweldige omgeving. Dat zeggen de mensen die hier komen ook altijd tegen me. Bezoekers En er komen volgens Dirry nogal wat mensen in het atelier. Ik heb elk seizoen ongeveer 20 cursisten maar mensen komen ook gewoon even langs. Als ze over de dijk fietsen en het bordje open zien, komen ze vaak binnen. In het eerste weekend van oktober is het altijd druk vanwege de kunstenaarsroute waar ik al 11 jaar aan meedoe. En sinds afgelopen zomer is het atelier ook opgenomen in de culturele fietsroute van de gemeente Heerde en dat levert ook bezoekers op. En dan zijn er nog de mensen van de camping hier die langskomen. Sommigen zijn zelfs vaste klant geworden. Heel leuk. Humor en herkenbaarheid In 1982 begon Dirry met draaien waar ze naar eigen zeggen haar ei in kwijt kan. Ik maak van alles, maar ik hou niet zo van abstracte dingen. Mijn werk moet herkenbaar zijn en het liefst moet er ook iets van humor in zitten. Als mensen om mijn werk kunnen lachen of er iets in zien, dan vind ik mijn werk goed. De IJssel komt wel vaak terug in mijn werk. Gewoon, omdat de IJssel mijn plek is. Zure appel Over de aanleg van de Hoogwatergeul is Dirry duidelijk: Het is een zure appel waar we doorheen moeten. Er komen denk ik wel minder fietsers langs vanwege alle werkzaamheden in het gebied. En ons weidse uitzicht wordt ook minder, want de dijk komt achter ons huis te liggen, op zo n 150 meter. Maar je kunt niet denken: na ons de zondvloed. Nu zeg je dat het landschapsvernietiging is, maar over 10 jaar hebben we het misschien wel over landschapsverbetering. Wie weet wat het wordt! Geïnteresseerd in de culturele route? Zie www. heerde.nl/over_heerde Meer weten over deze kunstenares? Kijk op

8 Je blijft je grenzen verleggen Pompoenen? Karelien Veldhuizen Karelien Veldhuizen is 12 jaar geleden met haar gezin op Het Oever in Wapenveld komen wonen, in de uiter waarden van de IJssel. Ze was bloemist en besloot creatieve workshops te gaan geven. Al snel combineerde ze dat met het kweken van pompoenen. En dat werd haar passie! Inmiddels heeft ze zelfs een heuse pompoenenstal. Of die vol komt, dat is elk jaar weer spannend. Want je hebt het zelf niet in de hand. is er altijd mee bezig! Elk jaar weer opnieuw Pompoenen kweken is heel arbeidsintensief, vertelt Karelien. Ik begin s winters al in de catalogus te zoeken naar zaad. In het voorjaar ga ik dan zaaien in mijn kas en eind mei, begin juni gaan de plantjes naar buiten. Het is hard werken, en tegelijkertijd ervaar je: wé kunnen het niet laten groeien. Je leeft dichtbij de natuur en dat is heel mooi. Maar het doet wel pijn als je ziet dat alles verregent! De topper dit jaar voor Karelien zijn twee peermodellen. Ja, ze zijn prachtig, maar dan denk ik toch: ik had misschien beter dit of dat kunnen doen. Het is een soort verslaving. Je blijft je grenzen verleggen waardoor je elk jaar weer opnieuw begint. De diversiteit, de kleuren, het levert altijd verrassingen op. Altijd druk Karelien vertelt de mensen graag over haar pompoenen. Vanaf half augustus tot begin november is het de mooiste tijd om hier langs te komen. Ik heb ongeveer 50 verschillende soorten pompoenen waaronder ook eetbare modellen. Gemiddeld komen hier zo n 40 mensen per week. Vaak zijn het mensen die de streekproductenroute fietsen waarin wij genoemd worden maar ook wel mensen die zo maar een rondje fietsen. s Winters geeft Karelien cursussen en workshops bloemsierkunst. Binnenkort studeert ze af in de beeldende kunst en ze staat nu ook voor de klas in het voortgezet onderwijs. Ja, het is druk, maar ik merk wel dat het elkaar stimuleert. In mijn atelier leg ik nu de link met kunst en mensen tonen daar interesse voor. Dichter bij de natuur Van een flatje in het westen van het land naar de uiterwaarden van de IJssel was een flinke overgang voor Karelien, maar ze heeft er nooit spijt van gehad. Dit is zo n unieke plek om te wonen. Je leeft veel dichter bij de natuur. We genieten ook echt van de opbrengst van ons land. Dat is elk najaar weer een cadeautje. En daarvan kunnen we ook veel delen. Dat is echt een bijzonder gevoel dat je moet ervaren. We mogen blijven Jarenlang hebben Karelien en haar gezin in onzekerheid geleefd over hun situatie met betrekking tot de Hoogwatergeul. We hebben nu eindelijk te horen gekregen dat we mogen blijven, en daar zijn we heel blij mee. We hebben geen bedrijf, dus voor ons ligt het wel anders. Volgens de plannen krijgen we rondom ons huis een dijkje, dwars door de tuin heen. Hoe dat allemaal precies zal gaan, weten we nog niet. Misschien wordt het wel een jaar zonder pompoenen! Maar we staan er positief in en beseffen dat de totale ingreep ook kansen biedt: we worden nu ontsloten als recreatiegebied. Meer weten over de pompoenenstal? Kijk op

9 We moeten nog zuiniger zijn op onze weidevogels De Wapenveldse Broek is een van de belangrijkste weidevogelgebieden in Gelderland. Het is de broedplaats van talloze weidevogels die er elk voorjaar weer neerstrijken. Als gebiedscoördinator zet Cor Heidenrijk zich ervoor in om dit broeden zo goed mogelijk te laten verlopen. Samen met de Agrarische Natuurvereniging Veluwe IJsselzoom en vrijwilligers van de Stichting Vrienden van het Boerenland komt hij op voor de belangen van de weidevogels. Weidevogels hebben ruimte nodig! Nest slobeenden Elk voorjaar een feestje Cor Heidenrijk heeft altijd al interesse gehad in de natuur. Hij is afkomstig uit Deventer en dat verklaart enigszins waarom hij de IJssel de mooiste rivier van Nederland vindt. In het IJssellandschap raakte hij geboeid door de weidevogels. Van een oude Friese eierraper leerde hij de beginselen van het nesten zoeken en vanaf dat moment begon hij de nesten van de weidevogels te beschermen. Hij markeerde de nesten, maakte afspraken met boeren, en Cor had elk voorjaar zijn feestje! Weidebeheer Cor is nu gebiedscoördinator van De Wapenveldse Broek. Het is een prachtig weidevogelgebied. Het is nat en veenachtig door kwelwater. Dat kwelwater is een oude regen buitje op de Veluwe dat er vervolgens honderden jaren over doet om in dit gebied weer naar boven te komen. Dat is echt heel bijzonder. In opdracht van de Provincie heeft hij een beheerplan voor dit gebied opgesteld, toegespitst op de weidevogels. Het houdt in dat ik met de boeren in het gebied onder andere afspraken maak over de maaimomenten, zodat we de vogels de kans geven om kuikens te krijgen en de kuikens de kans geven om op te groeien. In het voorjaar moet bijvoorbeeld niet al het jonge gras worden gemaaid, ook al is dat eiwitrijk en ook al zorgt het voor een goede melkopbrengst. Want de kuikens hebben 4 weken nodig om te kunnen vliegen en tot die tijd moeten ze veilig in het langere gras Grutto s naar insecten kunnen zoeken. Op de percelen waar vroeg gemaaid wordt, moeten de nesten natuurlijk wel gemarkeerd zijn en daar zorgen de vrijwilligers van de Vrienden van het Boerenland voor. Ruimte voor weidevogels Samen met de Agrarische Natuurvereniging Veluwe IJsselzoom zet Cor zich ervoor in om zowel de flora als de fauna van dit weidevogelgebied in stand te houden. De aanleg van de Hoogwatergeul heeft echter nogal wat gevolgen voor dit gebied. De bomen moeten bijvoorbeeld weg uit het stroomgebied van de geul. Als compensatie daarvoor wordt langs de westkant van de nieuwe dijk, langs de Wetering, de zogeheten Landschapszone ingericht met natuurlijke oevers waarbij een stuk bos wordt ingeplant. Gelukkig is er bij de planvorming, waarbij wij als vereniging ook betrokken waren, ook rekening gehouden met de weidevogels. Weidevogels hebben namelijk ruimte nodig. Het zijn bodembroeders die van zich af moeten kunnen kijken. Ze blijven ook altijd minstens 150 meter bij bebouwing en dijken weg. En daarom is de geul voor de weidevogels aan de noordkant wat breder gemaakt. Maar hoe dan ook wordt het totale weidevogelgebied door de dijken toch kleiner. En daar moet nog compensatie voor worden gezocht. Want een ding staat vast: we moeten nog zuiniger zijn op onze weidevogels, anders zijn ze in 2025 uitgestorven! 16 17

10 Herinneringen aan het verleden Het gebied tussen Veessen en Wapenveld ondergaat de komende jaren een aantal veranderingen. Het gebied zal niet alleen veiliger maar ook aantrekkelijker worden. In een aantal projecten dat hiervoor ontwikkeld is, wordt gewerkt aan het oorspronkelijke karakter van dit gebied. In dat kader past ook de aandacht voor de vele rijksmonumenten die zich in dit gebied bevinden. Herinneringen aan het verleden die zo goed mogelijk bewaard moeten blijven en het bezichtigen waard zijn! In het gebied staan relatief veel rijksmonumenten. Voor het merendeel zijn het monumentale boerderijen uit de 19e eeuw die prachtig bewaard zijn gebleven. Maar er zijn ook kerken met een cultuurhistorisch waarde, zoals de kerken van Vorchten en Veessen. Ook zijn er molens die tot het culturele erfgoed behoren, o.a. de Mölle van Bats in Veessen en een drietal molens in Wapenveld. Wapenveld heeft daarnaast ook een aantal monumenten waarin de verbondenheid van dit gebied met het water tot uitdrukking komt. Alle reden om er een paar nader te belichten! Het oude gemaal Pouwel Bakhuis Het gemaal Pouwel Bakhuis dateert uit Het ligt aan de Werverdijk en heeft tot 1999 dienst gedaan om het Veluwe-water in de IJssel te pompen. Het is gebouwd als een stoomgemaal en heette eerst gemaal De Groote Sluis omdat er op die plek altijd een sluis in de dijk had gezeten die bekend stond als De Groote Sluis. Na de Tweede Wereldoorlog werden de pompen omgebouwd om op elektriciteit te kunnen werken en er kwam ook een pomp bij. Het gemaal werd toen vernoemd naar Pouwel Bakhuis, heemraad van Polderdistrict Veluwe, uit erkentelijkheid voor hetgeen hij in moeilijke omstandigheden in het belang van het waterschap had gedaan. De capaciteit van het gemaal bleek als gevolg van de uitvoering van de Deltawet Grote Rivieren uiteindelijk te klein waardoor de noodzaak ontstond een nieuw gemaal te bouwen. Het nieuwe gemaal Veluwe is direct naast het oude gemaal gebouwd en in 1999 in gebruik genomen. Het gemaal Pouwel Bakhuis werd toen een museumgemaal. Meer weten over het oude en nieuwe gemaal? Ga eens langs voor een bezichtiging. Bel voor een afspraak met Waterschap Veluwe, tel De dijkstoel Aan de Kloosterweg staat een vrijstaand, houten dijkmagazijn. In de volksmond staat het bekend als de dijkstoel, maar officieel is dijkstoel synoniem voor dijkbestuur en dus geen benaming voor een magazijn. Dit magazijn, oftewel de dijkstoel, dateert uit 1920 en is prima bewaard gebleven. Jarenlang werd het door het Waterschap Veluwe gebruikt voor de opslag van allerlei materiaal. Voor dijkonderhoud, maar ook voor materiaal dat nodig was bij dreigende dijkdoorbraken. De dijkstoel is vrij uniek want er zijn maar weinig kleine dijkmagazijnen bewaard gebleven. Het heeft dan ook een belangrijke cultuurhistorische waarde. Alle reden dus om er eens een kijkje te nemen. Bovendien ligt de dijkstoel in een prachtig gebied. Vlakbij is een picknickplaats gerealiseerd waar het puur genieten is van het geweldige uitzicht. De Kromme Kolk In de buurt van Wapenveld liggen vijf kolken, waarvan de Kromme Kolk aan de Werverdijk er één is. De kolken zijn ontstaan als gevolg van een hoge waterstand in de IJssel óf als gevolg van hoge binnenwaterstanden. Door het hoge water brak de dijk en kwam het water met een enorme snelheid naar buiten. Op sommige plaatsen ontstond een draaikolk en daar groef het water een diep gat. Wanneer de Kromme Kolk is ontstaan, is niet bekend. De kolk staat op de Hottinger kaart die uit 1783 dateert, maar kan wel drie eeuwen ouder zijn. De meeste kolken dateren uit de 15e en 16e eeuw. Opvallend is dat de Kromme Kolk de vorm van de Werverdijk heeft bepaald: die ligt er met een kleine bocht omheen. Na de aanleg van de Hoogwatergeul zal dit ook zo blijven. Volgens de plannen zal de Werverdijk aan weerszijden van de kolk worden afgegraven en vervangen worden door een brug. Op deze manier blijft de Kromme Kolk behouden om te kunnen blijven getuigen van een stuk historie van dit gebied: de doorgebroken dijken

11 Landschapszone Groeten uit Wapenveld: Wapenveld ligt ingeklemd tussen de Veluwe en de IJsselvallei. Het buitengebied van Wapenveld heeft dan ook een uniek afwisselend landschap. Hou je van wandelen dan is het Klompenpad rond Wapenveld een aanrader: je loopt langs de mooiste plekjes en je krijgt informatie over de cultuurhistorie van dit gebied. Je komt dan ook langs de Dijkstoel: een houten magazijn uit 1920 waar nog steeds de zandzakken liggen opgeslagen Een bezienswaardigheid is ook het gemaal Pouwel Bakhuis dat tot 1999 dienst heeft gedaan om Veluwe-water in de IJssel te pompen. Na een telefonische afspraak ben je er in groepsverbandwelkom. Groeten uit Wapenveld... De strook vormt een verbinding tussen twee ecologische poorten, te weten de Wisselse poort en Hattemer poort. De landschapszone is de smalle strook van 70 ha. tussen de westdijk en de Grote Wetering. Flora en fauna die voor de geul moeten wijken, krijgen hier een nieuwe plek. Ook is er ruimte voor recreatie en agrarisch natuurbeheer. De strook vormt een verbinding tussen twee ecologische poorten, te weten de Wisselse poort en Hattemer poort. Over de inrichting ervan zijn afspraken gemaakt met agrariërs, landschapsbeheerders en verschillende overheden. De Grote Wetering krijgt een natuurvriendelijke oever en wordt bevaarbaar gemaakt voor kano s. Ook komen er visstekken, uitkijkpunten en picknickplaatsen. Er worden biotopen gecreëerd voor verschillende vormen van flora en fauna. En sommige delen worden op een natuurlijke manier gebruikt en beheerd door agrariërs. De landschapszone wordt hiermee een nieuwe natuurlijke parel in het fraaie landschap van de hoogwatergeul. Groeten uit Veessen: Veessen telt ong. 600 inwoners. Het ligt langs de IJssel en s zomers kun je er met een voetveer (het Kozakkenveer) de rivier oversteken naar Fortmond. In het dorp staat een aantal monumenten, zoals de achthoekige bakstenen kerk met rondboogvensters uit 1881, een spuithuisje en een muziekkoepel. De Mölle van Bats is ook een bezienswaardigheid. Het is een windkorenmolen, daterend uit De gerestaureerde molen is nu geregeld in bedrijf. Naast de molen staat een oude stoommalerij (De Stoom) uit Deze stoommalerij is ook gerestaureerd en wordt nu niet meer door stoom aangedreven maar door een dieselmotor. Neem er eens een kijkje! Groeten uit Vorchten: Vorchten is een kleine plaats langs de IJssel met ong. 200 inwoners. Centraal in het dorp staat de oudste kerk in Nederland die nog in gebruik is. De kerk dateert uit ca. 1200, bestaat deels uit tufsteen en heeft een zadeldak. In het dorp zie je nog diverse monumentale 19e-eeuwse boerderijen. Wie in Vorchten komt, moet beslist een bezoek brengen aan het Poppenspe(e)lmuseum. Je vindt er een bonte verzameling van allerlei soorten poppen en je kunt er terecht voor speciale activiteiten ( En wie naar de overkant wil, kan mee met de pont die vanuit Vorchten dagelijks naar Wijhe vaart. Groeten uit Veessen Groeten uit Vorchten 20 21

12 Groeten uit Wapenveld... Postzegel hier Ruimte voor de Rivier: wat weet jíj ervan? Ga op onderzoek uit en kom er alles over te weten! Overstromingen Groeten uit Veessen Postzegel hier Heel lang geleden, in het jaar 838, overstroomde een groot deel van Nederland. Er waren toen nog geen goede dijken. Ook de jaren daarna is ons land regelmatig overstroomd. Heel bekend is de Allerheiligenvloed uit Later in 1825 zijn bij overstromingen in Groningen, Friesland, Overijssel en Waterland (een streek in Noord-Holland) ongeveer 800 mensen verdronken. In 1953 vond in Zeeland de Watersnoodramp plaats. Heel veel huizen kwamen onder water te staan. Ruim mensen verloren hun huis en bezittingen. Er waren meer dan 1800 slachtoffers. In 1993 regende het heel hard, waardoor de Maas in Limburg overstroomde. In 1995 gebeurde dat nog eens. Toen moesten mensen tijdelijk ergens anders wonen, omdat het te gevaarlijk werd. De regering heeft toen besloten dat er een plan moest komen om Nederland beter tegen overstromingen te beschermen. Dat plan heet Ruimte voor de Rivier. Vroeger bouwden we dijken en maakten ze iedere keer hoger en dikker. Dat kun je niet blijven doen. De dijken worden dan te zwaar voor de bodem en gaan dan verzakken. Daarom gaan we nu de rivieren weer meer ruimte geven. Met de boot naar School Mijn naam is Amy. Ik woon in Fortmond, in de gemeente Olst/Wijhe, dat ligt buiten de dijk. Ik zit in op de St. Willibrord school in Olst. Als het water in de IJssel te hoog is, staat hier de weg onder water en de weilanden ook. Dan woon ik op een eiland. In januari 2011 was er een overstroming. De gemeente vaart dan met een motorbootje heen en weer. Er zijn dan geen auto s op de weg. Het was super rustig, maar je kon wel heel fijn buitenspelen. Omdat het eigenlijk mijn eerste keer was, vond ik het best spannend, maar niet eng. Toen het water steeg, hield ik samen met mijn moeder de waterstanden in de gaten op het internet. Ik kon niet wachten tot het water over de weg ging stromen, want dan kon ik met de boot. Spannend! We moesten een kwartier eerder weg om op tijd te komen op school. Wij moesten reddingsvesten aan. Mijn favoriete plekje in Fortmond is op een krib aan de IJssel. Dan ga ik met onze hond kijken naar het water en de boten. Groeten uit Vorchten Postzegel hier Wil je graag meer weten over Ruimte voor de Rivier? Over hoe een hoogwatergeul wordt aangelegd of hoe een dijkverlegging gaat? Kijk dan op bij Mijn Werkstuk. Daar staat Sieb het Schaap klaar om samen met jou van alles te weten te komen over Ruimte voor de Rivier. Kijk gauw naar deze grappige en leerzame filmpjes! Behalve Sieb vind je er ook spelletjes en sites, en niet te vergeten het magazine WaterKids dat je daar kunt lezen. Genoeg informatie dus voor een spreekbeurt of werkstuk! Leuke weetjes en werkstukmateriaal 23

13 Contact Met uw reacties kunt u altijd terecht bij de medewerkers van het projectkantoor: Veesserenkweg LK Veessen T (0578) E info@veessen-wapenveld.nl Colofon Dit is een uitgave van Waterschap Veluwe, gemeente Heerde, en Ruimte voor de Rivier. Het waterschap is realisator van het project Veessen-Wapenveld