Instrumenten voor het vaststellen van SE-problematiek die voorkomen op de lijst van toetsinstrumenten voor het schooljaar 2014/2015 een specificatie van score-onderdelen en grenswaarden, respectievelijk kritische scores
Bedoeling van dit overzicht Deze lijst met scores is bedoeld als hulpmiddel voor RVC-VO-commissies. Niet elk instrument op de lijst wordt even vaak gebruikt. Daarom kan het voorkomen dat in een onderzoek een instrument opduikt, waarmee de commissieleden geen of minder ervaring hebben. Dit documentje geeft daarom een beknopte opsomming van de (relevante)(sub-) schalen, de aard van de scores en de aanduidingen van grenswaarden en klinische of kritische scores. In veel gevallen wordt deze terminologie in de betreffende handleidingen ook gebruikt. In dat geval wordt in dit overzicht daarbij aansluiting gezocht. Als dat niet het geval is worden op basis van vergelijking met gelijksoortige instrumenten min of meer overeenkomstige waarden aangehouden. Het is immers ongeloofwaardig als uit normering van verschillende instrumenten die geacht worden eigenschappen uit eenzelfde domein te meten het ene instrument de kritische grens bij het vijfde of het vijfennegentigste percentiel legt en het andere bij het dertigste c.q. het zeventigste percentiel. Deze lijst is dus een húlpmiddel. Het is geen vervanging van de normen uit de handleiding, geen vervanging van het oordeel van de deskundige, geen meetlat voor de bepaling of sociaal emotionele problematiek is aangetoond. De commissie moet derhalve bij elk LWOO-dossier waarbij de leerling een IQ boven de 90 heeft op basis van alle beschikbare informatie tot een beslissing komen of de sociaal emotionele problematiek als oorzaak kan worden aangenomen van de achterblijvende schoolprestaties. Die beslissing wordt vergemakkelijkt, als de bevoegd deskundige op basis van de toetsuitslag(en) en de achterliggende informatie uit het leerling-dossier die relatie expliciet weet te leggen. Gaat de betreffende deskundige in dit oordeel alleen af op de toetsuitslag, dan is het voor de RVC-VO-commissie goed om te weten of het hierbij gaat om een enkele grensscore op één van de subschalen van een instrument, of om een kritische score op een test. Dan is het goed om dit overzicht bij de hand te hebben. Landelijk hebben de RVC s-vo afgesproken, dat, indien alleen informatie uit scores op testen m.b.t. sociaal emotionele problematiek voorhanden zijn één kritische score op een instrument of op een van z n onderdelen beschouwd kan worden als een onderbouwing voor de aanwezigheid van sociaal emotionele problematiek. Indien alleen sprake is van grensscores, dan kunnen deze alleen bij stapeling de doorslag geven. Als vuistregel wordt hier geadviseerd tenminste drie grensscores als doorslaggevend te zien. Aanvullende informatie uit het leerling-dossier kan maken dat van deze vuistregel afgeweken wordt. Als in het leerling-dossier bijvoorbeeld sprake is van eerder aangetoonde en behandelde psychische problemen, dan kan een RVC-VO-commissie besluiten dat sociaal emotionele problematiek mogelijk de oorzaak is van de achterblijvende leerprestaties en derhalve een LWOO-indicatie afgeven. Verder roepen we hier in herinnering dat een bepaalde score op een schaal voor Sociale Wenselijkheid op zich geen indicatie is voor sociaal emotionele problematiek. Een extreme score op een dergelijke schaal is echter wel van belang voor de interpretatie van de scores op de andere dimensies. Men raadplege hiervoor de betreffende handleiding. Tenslotte: het gaat in de te beoordelen dossiers telkens om het zoeken naar een oorzaak voor achterblijvende leerprestaties bij leerlingen met een normale intelligentie (tussen de 90 en 120). Het gedrag op school is daarom leidend voor de vaststelling van sociaal emotionele problematiek, dit in tegenstelling tot het gedrag in de thuissituatie of bij vrijetijdsbesteding. Met de hierboven geschreven bedoeling van dit overzicht in gedachten hoopt de commissie, die dit overzicht heeft samengesteld in opdracht van het overleg van de Landelijke RVC-VO Vereniging, dat dit binnen de RVC-VO-commissies een nuttig hulpmiddel zal zijn bij de beslissing of sociaal emotionele problematiek als oorzaak van achterblijvende leerprestaties in voldoende mate is aangetoond. Nijmegen, 4-12-2013
Overzicht van lijst met instrumenten, zoals opgenomen in de toetslijst 2014/2015 Naam Test Bereik Opmerkingen LWOO Categorie 1 AVL: Apeldoornse vragenlijst, A-VISION, 2002 Groep 8 I CBSA: Competentie Belevingsschaal voor Adolescenten, Pearson Assessment 12 18 jaar 0 2 and Information, 2002 Groep 8 en 1 e I 3 Docenten Vragenlijst, DVL, A-VISION, 2006 klas VO Groep 5 t/m 8 0 4 Kanjervragenlijst, Instituut voor Kanjertrainingen B.V., 2012 5 LMT: Leermotivatietest, Boom test uitgevers, 2009 Groep 6-8 1 6 LVL: Leerlingen Vragenlijst, A-VISION, 2008 Groep 8 1 7 LVT: Leervoorwaardentest, Bohn Stafleu van Loghum, 2011\ 4-18 jaar 0 NPV-J: Junior Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst, Pearson Assessment 9-16 jaar I 8 and Information, 2005 NPV-J-2: Junior Nederlandse Persoonlijkheidsvragenlijst, Pearson Assessment 9-16 jaar I 9 and Information, 2011 PMT-K-2: prestatie motivatietest voor kinderen 2, Pearson Assessment and Groep 7/8 en 1 e 10 Information, 2011 klas VO 11 SAQI, Libbe Mulder 2007 Groep 6, 7,8 Internet versie van de SVL en 1 e klas VO 12 SEV: Sociaal Emotionele Vragenlijst, Bohn Stafleu van Loghum, 2005 4 18 jaar I 13 SVL, Pearson Assessment and Information, 2008 9 16 jaar I 14 TPVO-Leerlingvragenlijst, A-VISION, 2008 Groep 8 0 TPVO-Docentenvragenlijst, A-VISION, 2008 Groep 8 en 1 e 0 15 klas VO 16 VISEON: Volginstrument Sociaal-Emotionele Ontwikkeling, Cito, 2003 Groep 3 t/m 8 1 17 Zien!, Driestar Onderwijsadvies, 2012 4 t/m 12 jaar 0 I I Overzicht op internet: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2013-24937.html
1 AVL: Apeldoornse vragenlijst, 2002 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) 1. Egocentrisme 0-10 (C-scores) 7 8-10 2. Zelfwaardering 0-10 (C-scores) 3 0-2 3. Taakgerichtheid 0-10 (C-scores) 3 0-2 4. Sociabiliteit 0-10 (C-scores) 3 0-2
CBSA: Competentie Belevingsschaal 2 voor Adolescenten, 2002 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Schoolvaardigheden; 0-100 percentiel nvt 15 Sociale acceptatie; 0-100 percentiel nvt 15 Sportieve vaardigheden; 0-100 percentiel nvt 15 Fysieke verschijning; 0-100 percentiel nvt 15 Gedragshouding; 0-100 percentiel nvt 15 Gevoel van eigenwaarde. 0-100 percentiel nvt 15 hechte vriendschap 0-100 percentiel nvt 15 http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=97 http://www.nji.nl/ecache/def/1/23/563.dwl0z2vicmvpzd0x.html
3 Docenten Vragenlijst, DVL, 2006 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) 1. Egocentrisme 0-10 (C-scores) 7 8-10 2. Zelfwaardering 0-10 (C-scores) 3 0-2 3. Taakgerichtheid 0-10 (C-scores) 3 0-2 4. Sociabiliteit 0-10 (C-scores) 3 0-2 http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=cotan&toe_id=71 http://www.eco3.nl/smartsite.dws?id=135158&recordnr=134172&toon=uitgebreid
4 Kanjervragenlijst, 2012 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) 1. Negatieve intenties 0-100 (percentiel) 95 tot 99 99-100 2. Ongelukkig somber 0-100 (percentiel) 80 tot 95 95-100 3. Onrustig verstorend 0-100 (percentiel) 80 tot 95 95-100 4. Hulpvaardig sociaal 0-100 (percentiel) 5 tot en met 20 5-0 Wat wij hier als grenswaarde aanduiden heet in de handleiding "opvallend", wat wij klinisch noemen heet daar "zorgwekkend". De schaal Negatieve intenties kent een andere indeling dan de drie andere schalen. Dit komt door de scheve verdeling van deze eigenschap in de normgroep: het is daarom beter hier de handleiding te volgen, en niet voor de bovenste 5% te kiezen. http://www.kanjertraining.nl/images/verantwoording_kanjervragenlijst.pdf
5 LMT: Leermotivatietest, 2009 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Leermotivatie; 1-10 (deciel) 2 1 Zelfvertrouwen; 1-10 (deciel) 2 1 Doorzettingsvermogen; 1-10 (deciel) 2 1 Sociale wenselijkheid http://www.boomtestuitgevers.nl/producten/onderwijs/lmt_bo/?id=1
6 Leerlingen Vragenlijst (LVL) (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) (factoren) Egocentrisme; 0-10 (C-scores) 7 8-10 Taakgerichtheid; 0-10 (C-scores) 3 0-2 Sociabiliteit 0-10 (C-scores) 3 0-2 Sociale wenselijkheid; http://www.eco3.nl/smartsite.dws?id=135158&recordnr=140590&toon=uitgebreid
7 Leervoorwaardentest (LVT), 2011 schalen scores grenswaarde klinische score(s) 1. motivatie 1-10 (Deciel) 9 10 2. taakgerichtheid 1-10 (Deciel) 9 10 3. concentratie 1-10 (Deciel) 9 10 4. werktempo 1-10 (Deciel) 9 10 5. planmatig werken 1-10 (Deciel) 9 10 6. volharding 1-10 (Deciel) 9 10 7. sociale oriëntatie 1-10 (Deciel) 9 10 8. sociale positie in de groep 1-10 (Deciel) 9 10 9. relatie met de leerkracht 1-10 (Deciel) 9 10 10. de relatie met medeleerlingen 1-10 (Deciel) 9 10 http://www.testweb.bsl.nl/tests/lvt/
NPV-J: Junior Nederlandse 8 Persoonlijkheidsvragenlijst, 2005 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Inadequatie / Neuroticisme; ZL-ZH BOG H-ZH Volharding; ZL-ZH BEG L-ZL Sociale Inadequatie; ZL-ZH BOG H-ZH Recalcitrantie; ZL-ZH BOG H-ZH Dominantie. ZL-ZH BOG H-ZH NB zeer hoog: P95-100 hoog: P80-95 bov.gem: gem: ben.gem. laag: P5-20 zeer laag: P0-5 *) DO alleen kritiek in kombinatie met een kritieke score op IN/SI en/of RE http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=72 http://www.eco3.nl/smartsite.dws?id=135158&recordnr=123584&toon=uitgebreid
NPV-J-2: Junior Nederlandse 9 Persoonlijkheidsvragenlijst, 2011 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Inadequatie / Neuroticisme; ZL-ZH BOG H-ZH Volharding; ZL-ZH BEG L-ZL Sociale Inadequatie; ZL-ZH BOG H-ZH Recalcitrantie; ZL-ZH BOG H-ZH Dominantie. ZL-ZH BOG H-ZH NB zeer hoog: P95-100 hoog: P80-95 bov.gem: gem: ben.gem. laag: P5-20 zeer laag: P0-5 *) DO alleen kritiek in kombinatie met een kritieke score op IN/SI en/of RE http://www.pearson-nl.com/catalogsearch/result/?q=npv-j
PMT-K-2: prestatie motivatietest voor 10 kinderen 2, 2011 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Prestatie motivatie 1-9 (stanines) 3 1-2 Negatieve faalangst 1-9 (stanines) 7 8-9 Positieve faalangst Sociale wenselijkheid http://www.pearson-nl.com/pmt-k-2-handleiding http://www.eco3.nl/smartsite.dws?id=135158&recordnr=123612&toon=uitgebreid
11 SAQI 2007 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=100 http://www.saqi.nl/default.aspx 1. Algehele aanpassing aan school 1-9 (stanines) 3 1-2 2. Controlemetingen ontwijkende antwoorden tegenstrijdige antwoorden sociale wenselijkheid 3. Motivatie 1-9 (stanines) 3 1-2 leertaakgerichtheid concentratie in de klas huiswerkattitude 4. Welbevinden 1-9 (stanines) 3 1-2 plezier op school sociaal aanvaard voelen relatie met de leerkrachten 5. Zelfvertrouwen 1-9 (stanines) 3 1-2 sociale vaardigheid uitdrukkingsvaardigheid zelfvertrouwen bij proefwerken 6. Pesten 1-9 (stanines) 3 1-2 kansschatting op pesten en gepest worden
SEV: Sociaal Emotionele Vragenlijst 2005 12 (sub-)schalen scores sub-klinisch klinische score(s) Aandachtstekort met hyperactiviteit (ADHD) 0-100 (percentielen) 90-95 95 aandachtstekort 0-100 (percentielen) 90-95 95 hyperactiviteit 0-100 (percentielen) 90-95 95 impulsiviteit 0-100 (percentielen) 90-95 95 Sociaal probleemgedrag 0-100 (percentielen) 90-95 95 oppositioneel-opstandig gedrag (ODD) 0-100 (percentielen) 90-95 95 agressief gedrag (CD) 0-100 (percentielen) 90-95 95 antisociaal gedrag (CD) 0-100 (percentielen) 90-95 95 Angstig en stemmingsgestoord gedrag 0-100 (percentielen) 90-95 95 angst in het algemeen 0-100 (percentielen) 90-95 95 sociaal-angstig gedrag 0-100 (percentielen) 90-95 95 angstig-depressief gedrag 0-100 (percentielen) 90-95 95 Autistisch gedrag 0-100 (percentielen) 90-95 95 In de handleiding worden naast het "normale gebied" sub-klinische en klinische scores onderscheiden. Voor de meeste schalen zijn dat de scores tussen 90-95, resp. boven het 95e percentiel. Een uitzondering daarop vormt de autisme-schaal: hiervoor geldt 95-98 (sub-klinisch) en 98 of hoger voor klinisch. Vanwege de vergelijkbaarheid met de scores op andere instrumenten, worden voor elk testonderdeel dezelfde grenswaarden aangehouden. http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=95 http://testweb.bsl.nl/tests/sev/ http://www.eco3.nl/smartsite.dws?id=135158&recordnr=123625&toon=uitgebreid http://www.nji.nl/ecache/def/1/23/625.dwl0z2vicmvpzd0x.html
13 SVL 2008 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=67 Werkhouding: 1-9 (stanines) 3 1-2 Leertaakgerichtheid; Concentratie in de klas; Huiswerk-attitude. Welbevinden: 1-9 (stanines) 3 1-2 Plezier op school; Sociaal aanvaard voelen; Relatie met leerkrachten. Zelfvertrouwen: 1-9 (stanines) 3 1-2 Uitdrukkingsvaardigheid; Zelfvertrouwen bij proefwerken; Sociale vaardigheid. Hoofdschalen en 9 basisschalen vormen samen de SVL-totaalschaal: 1-9 (stanines) 3 1-2 Controleschalen: Sociale wenselijkheid; Weet niet; Geen antwoord.
14 TPVO-Leerlingvragenlijst, 2008 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) factoren: Sociabiliteit; 0-10 (C-scores) 3 0-2 Egocentrisme; 0-10 (C-scores) 7 8-10 Taakgerichtheid; 0-10 (C-scores) 3 0-2 Sociale wenselijkheid http://a-vision.nu
15 TPVO-Docentenvragenlijst, 2008 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) Egocentrisme; 0-10 (C-scores) 7 8-10 Zelfwaardering; 0-10 (C-scores) 3 0-2 Taakgerichtheid; 0-10 (C-scores) 3 0-2 Sociabiliteit 0-10 (C-scores) 3 0-2 http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=71
16 VISEON: Volginstrument Sociaal- Emotionele Ontwikkeling CITO, 2003 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) dimensies het zelfvertrouwen; A t/m E D E de werkhouding; A t/m E D E de relatie met de leerkracht; A t/m E D E de relatie met andere leerlingen; A t/m E D E het schoolbeeld: A t/m E D E (houding ten opzichte van de school) http://toetswijzer.kennisnet.nl/html/tg/7.pdf http://toetswijzer.kennisnet.nl/toetsinfo.asp?mode=detail&toe_id=90
17 Zien!, 2012 (sub-)schalen scores grenswaarde klinische score(s) dimensies: binnen de (rode) signaleringswaarde van het eerste kwartiel BT Betrokkenheid 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 WB Welbevinden 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 SI Sociaal Initiatief 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 SF Sociale Flexibiliteit 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 SA Sociale Autonomie 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 IB Impulsbeheersing 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 IL Inlevingsvermogen 0-100 (percentiel) >05 t/m 15 05 http://www.zienvooronderwijs.nl/
Overzicht kritieke scores SE, seizoen toelating 2014-2015 Naam test Kritiek Grens* Opmerkingen AVL: Apeldoornse vragenlijst E 8-10 E 7 Z/T/S 0-2 Z/T/S 3 CBSA perc 15 n.v.t. voor alle schalen DVL: Docenten Vragenlijst E 8-10 E 7 Z/T/S 0-2 Z/T/S 3 Kanjervragenlijst NI perc 99 NI perc 95-99 NI=Negatieve Intenties; OS en OV perc 95 OS en OV perc 80-95 OV= Ongelukkig Somber;OV=Onrustig Verstorend; HS perc 5 HS perc 20-5 HS=Hulpvaardig Sociaal LMT: Leermotivatietest LM/ZV/DV 1 LM/ZV/DV 2 LVL: Leerlingen Vragenlijst E 8-10 E 7 T/S 0-2 T/S 3 Leervoorwaardentest 10 9 voor alle schalen NVP-J VO L-ZL VO BEG DO alleen kritiek in combinatie met een kritische score op IN/SI en/of RE NVP-J-2 (2011) IN/SI/RE/DO H-ZH IN/SI/RE/DO BOG PMT-K-2 (2011) P 1-2 P 3 F- 8-9 F- 7 SAQI 1-2 3 voor alle schalen SEV perc 95 perc 90-95 voor alle schalen SVL 1-2 3 voor alle schalen TPVO-leerlingenvragenlijst E 8-10 E 7 T/S 0-2 T/S 3 TPVO-docentenvragenlijst E 8-10 E 7 Z/T/S 0-2 Z/T/S 3 VISEON E D voor alle schalen van de leerkrachtlijst en leerlinglijst ZIEN! perc 5 perc 15-5 voor alle schalen van de leerkrachtlijst *Grensscores zijn pas bij opeenstapeling kritiek Algemene afspraken: SW geldt niet als indicatie voor SE-problemen. Het gedrag op school is leidend (i.t.t. het gedrag in de thuissituatie of bij vrijetijdsbesteding).
Percentielscores (Eng. Percentile rank) 0/100 Een percentielscore is een bij de toetsscore horend getal dat aangeeft hoeveel procent van de kandidaten de genoemde toetsscore of een lagere heeft behaald. Bij voorbeeld: Iemand haalt op een toets een percentielscore van 74. Dit betekent dat 74% van alle deelnemers aan het normeringsonderzoek van die toets dezelfde of een lagere score had. Deciel-scores 1/10 Een deciel geeft de relatieve positie van een score ten opzichte van de normgroep. In het eerste deciel zitten de 10% laagste scores terwijl in het tiende deciel de 10% hoogste scores zitten. De verdeling van decielscores ziet er dus als volgt uit: Deciel-scores: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Percentages: 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 Deciel-scores geven informatie over het percentiel-interval waarin de score ligt. Bijvoorbeeld Deciel 5 wil zeggen, dat de geteste persoon tussen het 50ste en 60ste percentiel scoort. Kwartiel-scores 1/4 Een kwartielscore geeft de relatieve positie van een score ten opzichte van de normgroep. In het eerste kwartiel zitten de 25% laagste scores terwijl in het vierde kwartiel de 25% hoogste scores zitten. De verdeling van kwartielscores ziet er dus als volgt uit: Kwartiel-scores: 1 2 3 4 Percentages: 25 25 25 25 Kwartiel-scores geven informatie over het percentiel-interval waarin de score ligt. Bijvoorbeeld Kwartiel 3 wil zeggen, dat de geteste persoon tussen het 50ste en 75ste percentiel scoort. C-scores 0/10 C-scores zijn het resultaat van een niet-lineaire transformatie van de oorspronkelijke toets-scores. Voor de transformatie bestaat geen formule, maar wordt de C-schaal eerst ge-ijkt op de uitkomsten van de betreffende toets in de populatie (in de praktijk een grote steekproef). De laagst-scorende 1% krijgt dan C-score = 0, de volgende 3% krijgt C-score = 1 en verder volgens het schema: C-scores zijn bij benadering normaal verdeeld met gemiddelde 5 en standaarddeviatie 2. C-scores: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Percentages: 1 3 7 12 17 20 17 12 7 3 1 C-scores geven direct informatie over het percentiel-interval waarin de score ligt. Bijvoorbeeld C = 5 wil zeggen, dat de geteste persoon tussen het 40ste en 60ste percentiel scoort. Stanine-scores 1/9 Bij stanine (afkorting van "standard nine") worden de scores van de normgroep in negen klassen verdeeld. Dit gebeurt zodanig dat de stanine nagenoeg een standaardverdeling heeft met een gemiddelde van 5 en een standaarddeviatie van 2. Stanine-scores lijken veel op C-scores, alleen zijn de beide uiterste klassen samengevoegd tot 1 score. De verdeling van stanines ziet er als volgt uit: Stanine-scores: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Percentages: 4 7 12 17 20 17 12 7 4 Net als bij C-scores geven stanines direct informatie over het percentiel-interval waarin de score ligt. Bijvoorbeeld Stanine = 5 wil zeggen, dat de geteste persoon tussen het 40ste en 60ste percentiel scoort.