Verkort pedagogisch beleid Berend Botje hele dagopvang, buitenschoolse opvang, peuterspeelzaal Kinderopvang Berend Botje
Inhoudsopgave Hoofdstuk 1 Inleiding... 3 1.1 Wie is Berend Botje?... 3 1.2 Wat doet Berend Botje?... 3 Hoofdstuk 2 Pedagogische visie... 4 2.1 Visie op kinderopvang... 4 2.2 Visie op kinderen... 4 2.3 Visie op opvoeden binnen de kinderopvang... 4 Hoofdstuk 3 Pedagogische doelen... 5 3.1 Het opvoeddoel: emotionele veiligheid... 5 3.2 Het opvoeddoel: persoonlijke competenties ontwikkelen... 5 3.3 Het opvoedingsdoel: sociale competenties ontwikkelen... 6 3.4 Het opvoeddoel: eigen maken van normen en waarden... 6 Hoofdstuk 4 Pedagogische subdoelen... 8 4.1 Kinderen zijn zelfstandig... 8 4.2 Kinderen zijn uniek... 8 4.3 Kinderen zijn nieuwsgierig en leergierig... 9 4.4 Kinderen zijn creatief...10 Hoofdstuk 5 Pedagogische praktijk...12 5.1 Ouderbeleid...12 5.2 Professionaliteit pedagogisch medewerker...12 5.3 Wenbeleid...12 5.4 Vaste groepen en vaste pedagogisch medewerkers...12 5.5 Vaste structuur...12 5.6 Opendeurenbeleid...12 5.7 V.V.E.-programma...13 201008 Verkort pedagogisch beleid 2
Hoofdstuk 1 Inleiding 1.1 Wie is Berend Botje? Kinderopvang Berend Botje is in 1992 als gastouderbureau gestart in West-Friesland en is uitgegroeid tot één van de grootste kinderopvangaanbieders van Noord-Holland. Inmiddels bieden we naast kleinschalige en flexibele gastouderopvang, ook in diverse kindercentra verschillende vormen van opvang aan. In de kindercentra worden hele dagopvang, halve dagopvang, buitenschoolse opvang en peuterspeelzaalwerk aangeboden voor kinderen in de leeftijd van nul tot twaalf jaar oud. Dit verkort pedagogisch beleid beschrijft de algemene pedagogische visie voor alle locatiegebonden vormen van kinderopvang. 1.2 Wat doet Berend Botje? Wij bieden kinderopvang die een aanvulling is op de opvoeding thuis en op school, waar kinderen gestimuleerd worden in hun ontwikkeling. Maar vooral bieden wij kinderopvang waar kinderen met plezier naar toe gaan. 201008 Verkort pedagogisch beleid 3
Hoofdstuk 2 Pedagogische visie 2.1 Visie op kinderopvang Kinderopvang vormt samen met het gezin en onderwijs de driehoek die de opvoedingsomgeving van kinderen wordt genoemd. De kinderopvang, het gezin en het onderwijs willen kinderen een veilige omgeving bieden waar ze kunnen leren, spelen en opgroeien. Berend Botje gaat uit van samenwerking met het gezin en onderwijs. Wij willen een betrouwbare partner zijn voor kinderen en ouders. 2.2 Visie op kinderen Ieder kind wordt geboren met de natuurlijke drang om zich te ontwikkelen. Elk kind is van nature nieuwsgierig en wil zijn of haar omgeving ontdekken. Het kind zoekt contact met mensen om zich heen en heeft de behoefte om zelfstandig te worden. Ieder kind beschikt over basiscompetenties om zich verder te ontwikkelen. Deze vaardigheden moeten naarmate het kind opgroeit de kans krijgen zich te ontwikkelen. Dit doen ze onder meer door te spelen en te onderzoeken. Ieder kind is uniek met eigen interesses en talenten. Daarom heeft ieder kind een eigen benadering nodig. 2.3 Visie op opvoeden binnen de kinderopvang Kinderopvang is een belangrijke medeopvoeder van kinderen. De pedagogisch medewerkers van Berend Botje creëren een omgeving die voor het kind uitnodigend, vertrouwd en tegelijkertijd stimulerend is. Zij observeren een kind om te zien wat hem of haar bezighoudt en gaan daar op in. Zij dragen materiaal aan en zetten de kaders neer waarbinnen het kind samen met andere kinderen veilig kan spelen en experimenteren. 201008 Verkort pedagogisch beleid 4
Hoofdstuk 3 Pedagogische doelen De pedagogisch medewerkers werken onder meer aan de vier opvoeddoelen van prof. dr. Riksen-Walraven, zoals ze ook zijn opgenomen in de Wet kinderopvang. 3.1 Het opvoeddoel: emotionele veiligheid Kinderen voelen zich emotioneel veilig in de opvang Het is belangrijk dat een kind zich in de opvang veilig en op zijn gemak voelt. Als niet aan dit opvoeddoel voldaan kan worden, zal het kind zich terugtrekken of juist voortdurend grenzen opzoeken in zijn zoektocht naar voorspelbaarheid en houvast. Een kind dat zich veilig voelt gaat spelen, ontdekken en leren. Dit maakt dat het bieden van emotionele veiligheid het eerste en belangrijkste opvoeddoel is. De pedagogisch medewerker werkt aan emotionele veiligheid door het vaste gezicht en aanspreekpunt van een kind te zijn. De pedagogisch medewerker en het kind moeten aan elkaar wennen en de vertrouwensband moet groeien. De pedagogisch medewerker is open en direct. Ze heeft aandacht voor de individuele behoeftes van een kind en gaat in op zijn of haar vragen. Ze is voorspelbaar, betrouwbaar en geeft een kind het gevoel dat het er mag zijn. Meisje zoekt troost bij pedagogisch medewerker Naast de pedagogisch medewerkers draagt ook de aanwezigheid van andere bekende kinderen bij aan emotionele veiligheid. Hierdoor krijgt een kind de kans om vriendschappen te ontwikkelen. 3.2 Het opvoeddoel: persoonlijke competenties ontwikkelen Kinderen de gelegenheid bieden persoonlijke competenties te ontwikkelen Persoonlijke competenties zijn eigenschappen zoals zelfstandigheid, zelfvertrouwen, flexibiliteit, veerkracht en creativiteit. Deze heb je nodig om je te kunnen aanpassen aan verschillende situaties en problemen te kunnen oplossen. Het is belangrijk deze al te ontwikkelen, om later goed in de maatschappij mee te kunnen doen. Spel is een belangrijk middel om persoonlijke competenties te ontwikkelen. Kinderen oefenen en perfectioneren hun vaardigheden tijdens het spel. Ze leren flexibel in te springen op een spelsituatie; iets wat ze later als volwassene ook moeten kunnen. 201008 Verkort pedagogisch beleid 5
Samen ontdekken en spelen oefent persoonlijke vaardigheden De pedagogisch medewerkers kennen de kinderen vaak erg goed en kunnen daarom goed inspringen op de individuele behoeften en interesses. Ze ondersteunen de kinderen in hun ontdekkingstocht naar hoe de wereld werkt. Ze ondersteunen kinderen aan door vragen te stellen, aanwijzingen te geven of juist door niets te zeggen. 3.3 Het opvoedingsdoel: sociale competenties ontwikkelen Kinderen de gelegenheid bieden sociale competenties te ontwikkelen Met sociale competenties worden sociale kennis en vaardigheden bedoeld, zoals samenwerken, communiceren, zich in een ander verplaatsen, ruzies voorkomen of oplossen. Kinderen behoren vaak tot groepjes. Om in deze groepen goed te kunnen functioneren is het belangrijk dat kinderen sociale competenties ontwikkelen. Het spelen met ander kinderen is erg leerzaam bij het ontwikkelen van sociale competenties. Hoewel kinderen in de basis sommige sociale kennis of vaardigheden al bezitten, krijgen ze in het spel veel gelegenheid om vaardigheden te oefenen en te verfijnen. Zo breiden ze spelenderwijs hun sociale kennis uit. Het spel verdiept zich doordat ze bij Berend Botje met bekende leeftijdsgenoten spelen. Kinderen durven dan meer te experimenteren. Er ontstaan vriendschappen waar ze veel van leren. Kinderen zijn daarom elkaars eerste en belangrijkste opvoeder. Samen spelen, wie neemt de leiding, Experimenteren met rollen wie volgt? De pedagogisch medewerker, als tweede opvoeder, heeft de taak om het samenspelen in goede banen te leiden. Zij moet op de juiste momenten ingrijpen en het goede voorbeeld geven als de situatie uit de hand loopt. Op andere momenten trekt zij zich juist terug zodat de kinderen leren wat wel en niet werkt om een probleem op te lossen. De pedagogisch medewerker stimuleert activiteiten waarbij kinderen samen spelen of elkaar moeten helpen. 3.4 Het opvoeddoel: eigen maken van normen en waarden Kinderen de gelegenheid bieden zich normen en waarden eigen te maken 201008 Verkort pedagogisch beleid 6
Kinderen leren al vroeg normen en waarden kennen van het gezin waarin ze opgroeien. Zo leren ze bijvoorbeeld dat elkaar pijn doen niet mag en dat samen speelgoed delen juist gewaardeerd wordt. Als kinderen ouder worden leren ze dat er elders soms andere normen en waarden gelden. Hier ligt een belangrijke taak voor de pedagogisch medewerker: kinderen leren dat andere normen en waarden niet per definitie slechter of beter zijn. Afhankelijk van de reacties uit hun omgeving leren ze de grenzen van goed en slecht en komt de morele ontwikkeling op gang. De pedagogisch medewerker heeft hier een belangrijke voorbeeldfunctie in. Conflicten zijn leerzame momenten waarbij kinderen te maken krijgen met morele regels zoals slaan mag niet. Het zoeken naar een oplossing voor een conflict is een moment waarop kinderen normen en waarden oefenen en zich eigen maken. Een andere situatie waarin normen en waarden van belang zijn is lichamelijkheid en seksualiteit bij kinderen. Kinderen ontdekken al op jonge leeftijd hun lichaam. Dit doen ze onder meer door doktertje te spelen of vragen te stellen over seks. De pedagogisch medewerkers nemen kinderen hierin serieus en leggen geen taboe op. Ze beantwoorden vragen en leggen uit dat er sociale gedragsregels zijn. Zo wordt er bijvoorbeeld niet bloot rondgelopen in de opvang. Conflicten bijleggen is leerzaam 201008 Verkort pedagogisch beleid 7
Hoofdstuk 4 Pedagogische subdoelen Naast de vier opvoedingsdoelen van prof. dr. Riksen-Walraven, zijn er nog vier subdoelen die Berend Botje belangrijk vindt. 4.1 Kinderen zijn zelfstandig Kinderen de gelegenheid bieden zelfstandigheid te ontwikkelen en zelfredzaam te worden Alle kinderen hebben de behoefte om dingen zelf te doen en te ontdekken. Dit is een waardevolle eigenschap, die gekoesterd moet worden. Kinderen verdienen de ruimte, tijd en aandacht om zelfstandig en zelfredzaam te worden. Elk kind zal dat in zijn eigen tempo en op zijn eigen manier doen. Als kinderen eenmaal ervaren zelf iets te kunnen, ontlenen zij daar zelfvertrouwen en trots aan. Kinderen leren als geen ander van andere kinderen. Door te kijken, te imiteren, te experimenteren en te oefenen leren ze ontzettend veel op het gebied van zelfredzaamheid. De pedagogisch medewerker geeft kinderen de tijd en de gelegenheid zelf iets te doen. Ze moedigt een kind aan om het te proberen en geeft zo nodig mondeling instructies in plaats van de taak direct van het kind over te nemen. Dit vergt geduld en aandacht voor het kind. De pedagogisch medewerker moet kunnen inschatten of het kind eraan toe is of dat de verantwoordelijkheid nog te groot is. Uiteraard geeft de pedagogisch medewerker veel complimenten, waardoor de wens van het kind om nog zelfstandiger te worden groeit. Ook de activiteiten sluiten aan bij wat kinderen kunnen en soms bijna kunnen. Het daagt ze uit om te ontdekken en te experimenteren. Zelf doen is belangrijk voor kinderen 4.2 Kinderen zijn uniek Kinderen de gelegenheid bieden om zich op hun eigen manier en in hun eigen tempo hun talenten en interesses te ontwikkelen Kinderen ontwikkelen zich volgens een min of meer vast patroon. Elk kind heeft echter zijn eigen karakter, tempo en vaardigheden om uit te groeien tot een zelfstandig persoon. Het is belangrijk dat pedagogisch medewerkers aansluiten bij het ontwikkelingstempo van kinderen. Waar het ene kind veel structuur en stimulatie nodig heeft, gedijt een ander kind beter als het zijn of haar eigen gang kan gaan. Kinderen hebben een eigen temperament, een eigen manier waarop ze reageren op hun omgeving. Dit bepaalt hun houding tegenover nieuwe ervaringen. Waar het ene kind onzeker en afwachtend reageert op nieuwe dingen, reageert het andere kind enthousiast en onderzoekend. Naast hun temperament zijn kinderen ook uniek door de cultuur en belangrijke levensgebeurtenissen die ze van huis uit meekrijgen. De pedagogisch medewerker staat open voor culturele verschillen en sluit aan bij de belevingswereld van kinderen. Ze leren kinderen 201008 Verkort pedagogisch beleid 8
respect te hebben voor kinderen die anders zijn of zich in een ander tempo ontwikkelen. Ze benadrukken de kwaliteiten van deze kinderen. De pedagogisch medewerker hebben oog voor de talenten en interesses van kinderen en hebben aandacht voor de eigenheid van kinderen. Kinderen zetten hun eigen stappen in hun ontwikkeling, maar leren ook van andere kinderen. Ze doen elkaar na en ontwikkelen een groepsgevoel. Kinderen oefenen rollenspellen, onderzoeken zo interesses en ontwikkelen een eigen identiteit 4.3 Kinderen zijn nieuwsgierig en leergierig Kinderen de gelegenheid bieden kennis op te doen en inzicht in de wereld om hen heen te verkrijgen Kinderen hebben een natuurlijke nieuwsgierigheid in de wereld om hen heen. Elk kind is op zijn eigen manier bezig de omgeving te verkennen, om dingen te begrijpen en kennis op te doen. Jonge kinderen onderzoeken de omgeving onder meer door te kijken, voelen, horen en ruiken. Naarmate kinderen ouder worden gaan ze op zoek naar verbanden en willen ze hun theorieën testen. Op deze manier vergaren ze kennis over de wereld. Pedagogisch medewerkers volgen en observeren kinderen om te zien wat hen op dat moment bezighoudt. Zij sluiten zich daarbij aan en bieden kinderen de mogelijkheid om te experimenteren. Aangezien kinderen onderling verschillen, zullen kinderen ook onderling een andere aanpak hebben. De pedagogisch medewerker neemt dit serieus en stimuleert elk kind in zijn eigen aanpak. Ze vertelt hen niet wat te doen, maar ze gaat met hen in gesprek. Vervolgens gaan ze samen op onderzoek. Pedagogisch medewerkers zijn geen onderwijzers maar medeonderzoekers. De groepsruimte speelt een belangrijke rol. De ruimte en het materiaal moeten uitdagen en nieuwsgierigheid opwekken zodat kinderen op onderzoek kunnen gaan. Ook buiten het kindercentrum zijn er vele interessante plekken en materialen die door uitstapjes ontdekt kunnen worden. De ruimte en materialen moeten uitdagen om te ontdekken 201008 Verkort pedagogisch beleid 9
Kinderen maken elkaar enthousiast en delen de kennis die ze opdoen. Elk kind zal op een eigen manier iets onderzoeken, waarop de andere kinderen weer reageren. Dat leidt tot een boeiend proces. Een voorbeeld uit de praktijk: Op één van de kindercentra waren de kinderen veel aan het spelen in de keukenhoek. Het was dringen geblazen rondom het keukentje. De pedagogisch medewerkers gingen hierop in door keukentjes en kookgerei uit de andere groepsruimten te verzamelen. De groepsruimte werd omgetoverd tot één groot kooklokaal. Het geluid van potten en pannen inspireerde de kinderen om muziek te maken met het keukengerei. De pedagogisch medewerkers spraken met de kinderen over koken. De kinderen gaven aan dat ze ook een keer echt wilden koken. Samen bedachten ze wat ze zouden gaan koken en gingen ze met een boodschappenlijstje naar de winkel. Onder begeleiding van de pedagogisch medewerkers kookten ze soep. Eén van de kinderen vertelde dat hij een keer in een restaurant had gegeten. Ze bedachten dat er ook een restaurant moest komen en hoe dat eruit moest komen te zien. Er werden menukaarten gemaakt, er kwamen tafelkleedjes en de kinderen leerden servetjes vouwen. De ouders die de kinderen kwamen ophalen moesten natuurlijk eerst in hun restaurant komen eten voordat ze naar huis konden. Dit voorbeeld maakt duidelijk hoe kinderen en pedagogisch medewerkers elkaar inspireren. 4.4 Kinderen zijn creatief Kinderen de gelegenheid bieden om ideeën of gedachten te onderzoeken in creatieve uitingen Kinderen zijn ongeremd in het uitproberen en combineren van materialen, in het zingen en het ritmisch bewegen. Ze hebben veel plezier in het creatief bezig zijn. Kinderen gebruiken creativiteit om uiting te geven aan wat hen bezighoudt en vorm te geven aan ideeën en gedachten die ze hebben. Soms hebben ze de woorden nog niet om te vertellen wat hen bezighoudt. Vaak onbewust geven ze in dans, zang, knutsel- en bouwwerken uiting aan hun gedachten en gevoelens. 201008 Verkort pedagogisch beleid 10
De pedagogisch medewerker stimuleert de ontdekking in gebruik van materiaal, in het ritmisch bewegen en zang. Kinderen krijgen volop de kans zich op hun eigen manier uit te drukken. Deze creatieve en muzikale ontwikkeling gaat bij jonge kinderen grotendeels vanzelf. Naarmate kinderen ouder worden is het belangrijk dat pedagogisch medewerkers muzikale en creatieve ontwikkelingen blijven stimuleren in al hun vormen. Oudere kinderen kunnen onzeker zijn en zich zorgen maken over wat anderen van hen vinden. Als ze met behulp van pedagogisch medewerkers deze remmingen los kunnen laten hebben ze er juist vaak plezier in en kunnen ze er erg lang mee bezig zijn. Kinderen kunnen elkaar ook voeden in hun ideeën en creatieve uitspattingen. Soms werken kinderen aan een gezamenlijk project. Dit uit zich dan bijvoorbeeld in een gezamenlijk kunstwerk of toneelstuk. Met name het onderzoeken en experimenteren is van belang en het resultaat is hieraan ondergeschikt. Muziek en creativiteit is voelen en ervaren 201008 Verkort pedagogisch beleid 11
Hoofdstuk 5 Pedagogische praktijk 5.1 Ouderbeleid Zoals in de inleiding naar voren kwam, willen we een betrouwbare partner zijn voor kinderen en hun ouders. Berend Botje hecht daarom veel waarde aan een goede informatie overdracht tussen pedagogisch medewerkers en ouders. Ouders kunnen daarnaast met hun wensen, ervaringen, vragen en kritiek ook bij de leidinggevende of de oudercommissie terecht. Wij hechten veel waarde aan een actieve oudercommissie. Hierdoor krijgt de organisatie belangrijke informatie om de kwaliteit van de opvang te bewaken en te optimaliseren. 5.2 Professionaliteit pedagogisch medewerker Van de pedagogisch medewerkers wordt minimaal een relevant diploma op MBO-niveau 3 gevraagd. Berend Botje vindt het belangrijk dat de pedagogisch medewerkers zich na hun opleiding blijven ontwikkelen. Daarom krijgen ze intern regelmatig diverse cursussen aangeboden zoals bijvoorbeeld EHBO aan kinderen. Op sommige kindercentra worden pedagogisch medewerkers regelmatig bijgestaan door vrijwilligers, groepshulpen of stagiaires. 5.3 Wenbeleid Het is voor kinderen (en ouders) altijd wennen als zij voor het eerst naar Berend Botje gaan. Om deze periode positief te laten verlopen hebben we een wenprocedure. Deze verschilt per opvangsoort en is gebaseerd op onze ervaring. Uiteraard wordt er ook naar de individuele behoefte van een kind gekeken. Het ene kind heeft meer moeite met wennen dan het andere. Het is daarom van belang dat ouders tijdens de eerste periode beschikbaar zijn om het kind op te halen als het wennen wat moeilijker gaat. 5.4 Vaste groepen en vaste pedagogisch medewerkers Kinderen verblijven zoveel mogelijk in een vaste groep. Voor het samenstellen van de groep wordt gekeken naar de beschikbare ruimte in vierkante meters, de leeftijd van de kinderen en het aantal pedagogisch medewerkers. Hierbij worden de richtlijnen van de Wet kinderopvang gevolgd. Ieder kind heeft een vaste pedagogisch medewerker als aanspreekpunt. In geval van ziekte zijn er vaste invalkrachten aan Berend Botje verbonden om de emotionele veiligheid zoveel mogelijk te waarborgen. 5.5 Vaste structuur Zowel op het kinderdagverblijf, buitenschoolse opvang als op de peuterspeelzalen is er een vaste dagstructuur. Dit geeft kinderen duidelijkheid en houvast. Er is altijd een vast moment waarop de kinderen samen met de pedagogisch medewerker iets eten en drinken. Kinderen kunnen dan vertellen wat hen bezig houdt. Vaak benutten pedagogisch medewerkers dit moment voor een gesprek, het zingen van een liedje of het lezen van een verhaal. 5.6 Opendeurenbeleid Hoewel kinderen in een vaste groep opgevangen worden kunnen ze ook veel leren van de uitwisseling met andere (soms oudere of jongere) kinderen. Op de hele dagopvang en buitenschoolse opvang worden daarom regelmatig de deuren tussen de verschillende groepen open gezet. Kinderen die daar behoefte aan hebben kunnen dan ook daar op onderzoek. 201008 Verkort pedagogisch beleid 12
5.7 V.V.E.-programma Kinderopvang Berend Botje hecht veel waarde aan de taalontwikkeling en cognitieve ontwikkeling van kinderen. Voor kinderen met een achterstand worden op een aantal peuterspeelzaallocaties V.V.E.-programma s aangeboden waarbij er extra aandacht is voor de taal en cognitieve ontwikkeling. Deze peuterspeelzalen werken met het stimuleringsprogramma Startblokken. 201008 Verkort pedagogisch beleid 13