STUDIE 5 OPLEIDINGSPROFIEL bouwontwerp
OPLEIDINGSPROFIEL bouwontwerp sector : bouw-hout-decoratie studiegebied : industriële wetenschappen & technologie opleiding : bouwkundig tekenaar bediende voorbereiding - planning Sectorcommissie Hogeschoolonderwijs van de Vlaamse Onderwijsraad D/1997/656/4 De leden van de werkgroep opleidingsprofielen zijn inhoudelijk verantwoordelijk voor het opleidingsprofiel. De Vlor heeft enkel ingestaan voor een uniforme en toegankelijke lay-out.
INHOUD OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP INHOUD HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel 1 1. Opdracht 1 1. Ontwikkelingsproces 1 1.4 Legitimatie 1 HOOFDSTUK : SITUERING VAN DE OPTIE C.Q. OPLEIDING.1 Gegevens uit het beroepsveld.1.1 Geraadpleegde beroepsprofielen.1. Visie. Gegevens uit de onderwijswereld 4..1 Studiegebied, opleidingen en opties 4.. Aanverwante studiegebieden, opleidingen en opties 4.. Diploma s en getuigschriften 4..4 Recente evolutie in het aantal uitgereikte diploma s voor de optie 4..5 Gelijkaardige opleidingen en diploma s in het buitenland 4..6 Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen 4..7 Geografische spreiding van de opleidingen 5..8 Infrastructuur 5..9 Kwantitatieve beschrijving van het aantal studenten in de opleiding 5..10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding 5..11 Reële studieduur 5 HOOFDSTUK : HET OPLEIDINGSPROFIEL 6.1 De exacte benaming van de optie c.q. opleiding 6. Globale omschrijving van de optie c.q. opleiding 6..1 Bouwkundig tekenaar 6.. voorbereiding-planning 6. Het beroepsgericht opleidingsprofiel 7..1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen 7.. De concrete vertaalslag 7.. Aanvullende gegevens met betrekking tot de optie c.q. opleiding 10.4 Sleutelkwalificaties 11.5 De kern van het opleidingsprofiel 11.6 Relevantie van het opleidingsprofiel 1
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP 1 HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1.1 Identificatie van het opleidingsprofiel Opleidingsprofiel voor de basisopleiding bouwkundig tekenaar en bediende voorbereiding planning. Sectorcommissie hout - bouw - decoratie. 1. Opdracht Uitschrijven van een opleidingsprofiel met doelstellingen die vergelijkbaar zijn met de ontwikkelde beroepsprofielen van de bouwkundige tekenaar en de bediende voorbereiding planning. 1. Ontwikkelingsproces Opleidingsprofiel besproken op de verschillende vergaderingen van de sectorcommissie en met de verantwoordelijke voor de eindredactie van de beroepsprofielen bouwkundig tekenaar, bediende voorbereiding planning, calculator en bouwplaatsleider. 1.4 Legitimatie Raad voor het hoger onderwijs.
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP HOOFDSTUK : SITUERING VAN DE OPTIE C.Q. OPLEIDING.1 Gegevens uit het beroepsveld Initiatief Concept Projectanalyse Kostprijsberekening Project voorbereiding e adviseurs Oplevering Nazorg Beheer Beheers + Onderhoudswerken Privépersonen bedrijven Verzekeringen (Privépersoon) (Bedrijf) bediende bediende bediende voor werken in eigen regio Openbare Besturen Minister Hoofdarchitect Ingenieur Hoofd technische Dienst e bediende Gebouwen wegen: Graficus Graficus Controleur Toezichter Controleur voor werken in eigen regio Immobiliën Promotoren bediende Controleurs Vastgoedbeheerder (expert) Architecten Ingenieurs Studiebureau Architect Ir. Architect Ingenieur Bouwkundig Tekenaar e bediende Architect Ingenieurs Ir. Architect Bouwkundig tekenaar Architect + Ir. Arch. Bouwkundig Tekenaar (expert) con- Nieuw cept Vastgoedbeheerder Bouwbedrijven Ruwbouw e kits Project Bouwplaatsleider Inkoper voorbereiding planning Nieuw concept Vastgoedmakelaar gebouwen adviseur Calculator Opmeter Projectleider Adviseur Bouwkundig tekenaar e adviseurs Project of bouwplaatsleider adviseur Toelevering Bouwmaterialen e Adviseurs Opname schade (expertise)
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP.1.1 Geraadpleegde beroepsprofielen.1. Visie Het opleidingsprofiel is gebaseerd op de beroepsprofielen van bouwkundig tekenaar en bediende voorbereiding planning. In de beroepsprofielen voor de sector werden de beroepen ingedeeld in clusters. 1 de cluster die de beroepen omvat uit de ontwerperswereld. de cluster van de beroepen uit de aannemerswereld. de cluster met de beroepen uit de beheerderswereld (vastgoed). De verdeling van de taken in verband met het ontwerp, van de werkvoorbereidende taken die in de sector uitgevoerd worden is bijzonder complex, en wel om volgende redenen. De zeer uiteenlopende benamingen die in de sector gangbaar zijn : de persoon die in het éne bedrijf als "adjunct" wordt bestempeld, krijgt in het andere bedrijf de benaming "bouwplaatsdirecteur"; voor "bouwplaatsleider", bijvoorbeeld zijn nog andere benamingen gebruikelijk zoals projectopvolger, conducteur, werfopzichter, werfverantwoordelijke, toezichter die alle min of meer dezelfde lading dekken. De diverse grootte van de bedrijven, gaande van KMO's met slechts één of zelfs geen enkele bediende tot grotere firma's met een volledig bediendeteam, met dus enerzijds bedienden die de werkzaamheden van verschillende functies in één enkele persoon moeten combineren (zij zijn zowel calculator als bouwplaatsleider, inkoper, personeelsverantwoordelijke enz.), en anderzijds een zeer sterke hiërarchisering van functies in assistent-calculator, calculator, hoofdcalculator, bouwplaatsleider, projectleider, werfdirecteur, inkoper, inkoopverantwoordelijke enz. De voortdurende wisselwerking tussen de verschillende functies : indien de werkzaamheden op de bouwplaats minder intensief zijn, kan het voorkomen dat bouwplaatsleiders bij calculatieopdrachten worden ingeschakeld; in sommige bouwbedrijven zijn de kaderleden verantwoordelijk voor het volledige verloop van een bepaald project, inclusief voor de commerciële en de calculatieaspecten. In deze verscheidenheid kan toch een zekere eenheid worden ontwaard: alle bouwbedrijven doorlopen voor elk bouwproject nagenoeg hetzelfde proces. In deze beroepenclusters kunnen we volgende bouwgerichte beroepen onderscheiden : Ontwerpers architecten, ingenieurs,... bouwkundig tekenaars Aannemers bedrijfsleiders bouwkundig tekenaars bediende voorbereiding planning calculator bouwplaatsleiders Vastgoed vastgoedbeheerders...
4 OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP Door het opleidingsprofiel uit te schrijven voor bouwontwerp wordt dit opleidingsprofiel ook beperkt tot deze beroepen. In de bestaande opleidingen bouw zijn de opleidingen breder en geven toegang tot het beroep van bouwkundig tekenaar, bediende voorbereiding planning, calculator en bouwplaatsleider, beschreven in de beroepsprofielen en het beroep van technisch bediende, toezichter, en andere..... Gegevens uit de onderwijswereld..1 Studiegebied, opleidingen, opties In het studiegebied Industriële wetenschappen en technologie bestaan de opleidingen bouw 1 cyclus, de opleiding bouw optie vastgoed 1 cyclus... Aanverwante studiegebieden en opleidingen In het studiegebied Architectuur bestaat de opleiding architect assistentie 1 cyclus... Diploma s en getuigschriften Bouwkundig tekenaar gegradueerde bouw (1c) voorbereidingplanning gegradueerde bouw (1c) industrieel ingenieur (c)..4 Recente evolutie in het aantal uitgereikte diploma s voor de optie Schooljaar Mannen Vrouwen Totaal 1989-1990 46 49 1991-199 50 7 57 199-199 64 1 76 199-1994 70 10 80 1994-1995 8 1 10..5 Gelijkaardige opleidingen en diploma s in het buitenland Voor zover gekend bestaan er in het buitenland geen volledig gelijkaardige opleidingen. In het Franstalig landsgedeelte bestaat de opleiding graduat en construction, Institut Supérieur St. -Luc...6 Geografische spreiding van de beroepsactiviteiten in Vlaanderen Het beroep is rechtstreeks afgestemd op de bouwnijverheid en alle aanverwante technische economische activiteiten, deze zijn gespreid over gans Vlaanderen.
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP 5..7 Geografische spreiding van de opleidingen Opleiding bouw Opleiding bouw optie vastgoed Hogeschool St.-Lukas Brussel Katholieke Hogeschool Sint Lieven, campus Aalst Katholieke Hogeschool Sint Lieven, campus Aalst Vlaamse Autonome Hogeschool Gent Vlaamse Autonome Hogeschool Antwerpen..8 Infrastructuur Elke school beschikt over de nodige infrastructuur voor de opleiding. Deze infrastructuur kan natuurlijk altijd verbeterd worden...9 Kwantitatieve beschrijving van het aantal studenten in de opleiding In het academiejaar 1995-1996 waren er in de afdeling bouw 15 studenten ingeschreven. mannen vrouwen totaal Eerste jaar 10 4 14 Tweede jaar 70 4 74 Derde jaar 90 7 117..10 Kwantitatieve beschrijving van de eerstejaarsstudenten van de opleiding Aantal generatiestudenten in het eerste jaar bouw 89 Aantal niet generatiestudente in het eerste jaar 88 Onderwijsniveau van de generatiestudenten gewoon secundair onderwijs 86 andere Onderwijsniveau in het voorgaande jaar voor de niet generatiestudenten HOBU 84 academisch andere 1 Gevolgde onderwijsvorm in het secundair onderwijs van alle eerstejaarsstudenten ASO 47 BSO KSO 7 TSO 10 Buitenlands 1..11 Reële studieduur De reële studieduur bedraagt jaar (1 cyclus).
6 OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP HOOFDSTUK : HET OPLEIDINGSPROFIEL.1 De exacte benaming van het optie c.q. opleiding De exacte benaming van de opleiding is bouw.. Globale omschrijving van de optie c.q. opleiding..1 Bouwkundig tekenaar Tewerkgesteld bij architecten en ingenieurs zal de bouwkundig tekenaar bouwaanvraagdossiers, uitvoeringsplannen, meetstaten en bestekken opmaken, uitvoeringstekeningen maken voor staalconstructies, gewapend beton en technische uitrustingen. Plannen voor wegeniswerken en civiele bouwwerken opmaken. Hij kan ingeschakeld worden in het opmeten van bestaande gebouwen met het oog op verbouwing,... In een aannemersbedrijf kan de bouwkundig tekenaar ingeschakeld worden voor het opmaken van de meetstaat, prijsofferte en planning, op de bouwplaats kan hij leiding nemen en geven. Hij kan werfbesprekingen bijwonen met architecten, ingenieurs stabiliteit en bijzondere technieken, aannemers en onderaannemers. Hij kan ook ingezet worden bij het uitzetten van de bouwwerken, en de controle op de uitgevoerde werken. Hij kan eveneens werken plannen en opvolgen, en instaan voor de coördinatie bij de uitvoering. In toeleveringsbedrijven kan de bouwkundig tekenaar belast worden met het opmeten van de bestaande ruwbouwgegevens, de coördinatie bij de fabricatie en de plaatsing van geprefabriceerde onderdelen waarvan de techniciteit en of de kostprijs per element hoog zijn. Tewerkgesteld in bedrijven kan de bouwkundig tekenaar instaan voor het onderhoud en het instandhouden van het gebouwenpatrimonium. Op technische diensten van de staat, gemeenten en parastatalen kan hij instaan voor het onderhoud en instandhouden van de gebouwen en wegen. Als technisch commercieel medewerker kan hij niveauspecifieke productinformatie en informatie over uitvoeringstechnieken geven aan architecten, ingenieurs en aannemers. De bouwkundig tekenaar kan in het onderwijs tewerkgesteld worden, op niveau van het secundair onderwijs en het hoger onderwijs van één cyclus... voorbereiding planning Een bediende voorbereiding planning in een bouwonderneming staat in voor de administratief-juridische voorbereiding, de planning van de werkzaamheden, de inkoop en de bouwplaatsinrichting van een bepaald project. Doel van de voorberei-
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP 7 ding en planning is de uitvoering van de werken zo efficiënt mogelijk van start te laten gaan. De voorbereidende werkzaamheden worden meestal zelfstandig en onder eigen verantwoordelijkheid uitgevoerd, maar altijd in overleg met de andere diensten. Gezien de grote diversiteit in de bouwsector wordt de functie van bediende voorbereiding planning door verschillende functiedragers ingevuld : in grote bedrijven bestaat er een afzonderlijke dienst voorbereiding planning. in andere bedrijven wordt de functie ingevuld door de functiehouders van de inkoper of de calculator. in kleine bedrijven is het meestal de directie die instaat voor de voorbereiding en de planning. in nog andere bedrijven zijn het de project- of werfleiders die instaan voor de voorbereiding en de planning van hun project.. Het beroepsgerichte opleidingsprofiel..1 Bijeenbrengen van de relevante beroepsprofielen Voor het opmaken van dit opleidingsprofiel werden de beroepsprofielen bouwkundig tekenaar en bediende voorbereiding planning samengebracht... De concrete vertaalslag Het opleidingsprofiel is geschreven op basis van de beroepsprofielen Bouwkundig tekenaar en voorbereiding planning. De vorming van de opleidingen bouw leidt tot meer beroepen dan de twee beroepsprofielen die aan de basis liggen van dit opleidingsprofiel. Een brede vorming werd door de doorlichtingscommissie positief beoordeeld. Het opleidingsprofiel omvat 4 functionele gehelen, het geheel van het grafisch werk dat alle tekenwerk omvat, het geheel van het administratief technisch werk omvat alle werkzaamheden die verband houden met het bouwwerk maar niet grafisch kunnen worden weergegeven, het geheel van het administratief juridisch werk dat alle activiteiten omvat die te maken hebben met de verplichtingen tegenover de gemeenschap en de aanpalende eigenaars en het laatste geheel algemeen, persoonlijk dat verband houdt met de relatie in het bedrijf en tussen de bedrijven, en met de persoonlijke ervaring. In het opleidingsprofiel wordt de beroepsspecifieke kennis en algemeen ondersteunende kennis niet telkens herhaald voor elke vaardigheid, omdat er van uitgegaan wordt dat als men die kennis voor bijv. tekentechnieken beheerst voor een voorontwerptekening, men deze technieken ook beheerst voor de ontwerptekeningen die een voortzetting zijn van de voorontwerptekeningen. Het opleidingsprofiel is geschreven voor personen vertrouwd met het bouwvak, zeker als het gaat over kennis, bijv. voor tekentechnieken dan worden de technieken bedoeld eigen aan het beroep en niet de tekentechnieken die gebruikt worden door kunstenaars.
8 OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP Funct. geheel grafisch werk Opleveringsdossier Administratie technisch BASISCOMPETENTIE Onderdeel Vaardigheid Beroepsspecifieke kennis Voorbereidend tekenwerk tekenpakketten driehoeksmeetkunde Bouwaanvraag-dossier Aanbestedings-dossier Uitvoeringsdossier Informatie verzamelen Controleren van informatie Hoeveelheden en prijs bepa- De bouwbediende kan het terrein uittekenen op basis van de topografische gegevens kan de bestaande toestand van een gebouw uittekenen aan de hand van de opmetingsschetsen kan voorontwerpschetsen uittekenen en presentatietekeningen maken kan een maquette maken van het ontwerp kan de bouwaanvraagtekeningen maken is in staat uitvoeringstekeningen en detailtekeningen uit te werken kan bekistingsplannen uittekenen en wapeningsstaat opmaken kan een staalconstructie uittekenen en een staalborderel opmaken kan de fabricageplannen van voorafgemaakte bouwonderdelen uittekenen kan de installatieplannen en schema s voor elektriciteit, verwarming, verluchting, airconditioning en sanitair uittekenen kan het tracé, en de langs- en dwarsprofielen van een weg uittekenen kan de as-built plannen uittekenen kan het bouwterrein opmeten of laten opmeten, grondproeven laten uitvoeren kan een bestaand gebouw opmeten of laten opmeten kan de historische gegevens van een bestaand gebouw opzoeken kan een bouwprogramma toetsen aan de normen, milieueisen, ARAB en brandveiligheid tekentechnieken technisch tekenen bouwkundig tekenen voorstellingstechnieken noties van maquettebouw bouwkunde bouwfysica bouwfysica verwarming sanitair elektriciteit burgerlijke bouwkunde topografie geschiedenis van de architectuur beroepstechniek kan een meetstaat en een prijsraming opmameetcodes meetmethoden niv 4 4 4 - - - - - - - 1 Alg. ondersteunende kennis e documentatie materialenleer constructieleer uitgaven WTCB stabiliteit hout-, staalen betonberekenen berekeningstechnieken eurocodes normen catalogi e documenten e rapporten normen lastenboeken Vlaamse gemeenschap lastenboeken van staat, Vlaamse Gemeenschap, WTCB Vlaamse Huisvestingsmaatschappij normen & meetmethoden niv 4 4 4 1 1
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP 9 Administratief juridisch kan de documenten nodig voor het bekomen van een bouwaanvraag invullen kan een plaatsbeschrijving van de aanpalende eigendommen opmaken kan het PV van muurovername opmaken kan een bestek beoordelen op zijn juridische en bouwkundige consequenties Algemeen persoon- len Controle van hoeveelheden & prijs Planning opmaken Coördinatie en controle van uitvoeren Informatie verzamelen en overleg plannen Informatie verzamelen Contacten met medewerkers ken kan het grondverzet voor een weg bepalen kan een bouwwerk in aanbesteding stellen kan de prijsoffertes controleren, verrekeningen doorvoeren en een verslag opmaken voor de bouwheer kan de ingeschreven prijzen controleren kan onderhandelen over de prijzen en de hoeveelheden kan een tijdsplanning opstellen kan materieel-, materiaal- en transportplanning opstellen kan inkoop van materieel en materiaal plannen kan de werfinrichting coördineren kan de werf volgens het dagboek en de werfverslagen opmaken en controleren kan bij uitvoering in verschillende loten de aannemers, onderaannemers coördineren kan de vorderingsstaten controleren kan de administratieve gegevens over een terrein of gebouw verzamelen is in staat overleg te plegen met de verzekeraars over de verzekeringsvoorwaarden is in staat overleg te plegen met de lokale overheden aangaande de verkeershinder is in staat overleg te plegen met de brandweer aangaande de brandveiligheid op de werf onderhoudt contacten met de raadgevende ingenieurs in verband planningsmethoden burgerlijk wetboek bouwwetgeving WTCB bedrijfsadministratie bedrijfsorganisatie bedrijfsadministratie 1
10 OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP lijk Ondersteuning met stabiliteit en bijzondere technieken en met de ontwerpers in verband met de vormgeving heeft kennis van het organigram van het bedrijf blijft op de hoogte van de evolutie in de bouw blijft op de hoogte van de evolutie van de bouwmarkt, bouwmaterialen en bouwmaterieel volgt de reglementeringen, aangaande bouwvoorschriften, kwaliteit en milieu Contextgegevens Hoofdzakelijk kantoorwerk, met daarnaast werk in buitendienst zoals opmeten van terreinen en gebouwen, controle op de werven, opzoekwerk bij openbare besturen... Aanvullende gegevens met betrekking tot de optie c.q. opleiding Gegevens gebaseerd op de lessentabel van de afdeling Bouw aan de Hogeschool St.- Lukas Brussel Algemene vorming 6 studiepunten 15% Bouwtechnische vorming 84 studiepunten 46% Grafische vorming 70 studiepunten 9% Stage wordt georganiseerd in het derde jaar 1 dag per week gedurende 1 weken, zodat de studenten een bouwwerk in zijn evolutie kunnen volgen. Bij de grafische vorming in het atelier worden projecten, met moeilijkheidsgraad aangepast aan het studiejaar, uitgewerkt onder begeleiding van architecten en ingenieur-architecten en ingenieurs, in het laatste jaar worden alle disciplines geïntegreerd in het eindwerk, op die manier sluit de schoolse vorming nauw aan bij de praktijk. Men mag dus stellen dat 9% van de opleiding praktijk, en/of praktijkgericht is.
OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP 11.4 Sleutelkwalificaties Frequentie in % van de sleutelkwalificaties waartoe de optie bijdraagt Abstract denken 75 % Accuratesse 80 % Assertiviteit 75 % Beslissingsvermogen 75 % Commercieel inzicht 5 % Contactbereidheid 90 % Creativiteit 80 % Doorzettingsvermogen 80 % Een werkplan kunnen maken 50 % Flexibiliteit 50 % Inzicht in arbeidsorganisatie 45 % Kritische ingesteldheid 90 % Kunnen omgaan met informatie 90% Kwaliteitsbewust 75% Leerbekwaamheid 5% Leergierigheid 5% Loyauteit 50% Omgaan met stress 75% Planmatig denken 75% Problemen onderkennen 90% Produktieve taalvaardigheid moedertaal 5% Resultaat gericht 50 % Veiligheid- en milieubewustzijn 5% Verantwoordelijkheidszin 50% Zelfstandigheid 50% Zin voor initiatief 50% Zin voor samenwerking 5% Zin voor esthetiek 5%.5 De kern van het opleidingsprofiel De kern van het dit opleidingsprofiel is het grafisch deel. In de bouwwereld is de tekening het communicatiemiddel tussen de ontwerpers en de uitvoerders, een grondige kennis van de tekenconventies (grammatica) en de tekentechnieken (kalligrafie). Tekenconventies en tekentechnieken zijn algemeen en kunnen voor elke discipline in de bouw gebruikt worden, zowel voor het tekenen van traditionele gebouwen, voor wegeniswerken, staalconstructies.... De inhoud van de tekening moet juist en ondubbelzinnig zijn, daarom is een kennis van de bouwtechnieken noodzakelijk. De bouwtechnieken omvatten constructie- en materialenleer, bouwfysica, stabiliteit, hout-, staal- en betonberekenen en technische uitrusting. Het niveau van deze kennis moet toelaten problemen te onderkennen zonder ze daarom te kunnen oplossen, en moet hen toelaten om te kunnen dialogeren over technische problemen met architecten en ingenieurs. Naast alle technische problemen is vormgeving zeker zo belangrijk, wettelijk exclusief domein van de ontwerper architect of ingenieur. Hier ook moet de opleiding een voldoende inzicht geven in de hedendaagse vormentaal en in de evolutie van de vormentaal doorheen de geschiedenis.
1 OPLEIDINGSPROFIEL BOUWONTWERP.6 Relevantie van het opleidingsprofiel Dit opleidingsprofiel werd geschreven op basis van het beroepsprofiel bouwkundig tekenaar, bediende voorbereiding planning uit de sector hout, bouw en decoratie. In de sector werden er in totaal vier beroepsprofielen uitgeschreven, maar zoals reeds vroeger aangehaald, in het beroepsprofiel en het opleidingsprofiel, is de bouwsector zeer heterogeen, wat in het ene bedrijf een taak is kan in een ander bedrijf een beroep worden, en de benamingen van de beroepen is eveneens zeer verschillend van bedrijf tot bedrijf. Het is dus noodzakelijk om alle beroepsprofielen die betrekking hebben op de sector bouw met elkaar te vergelijken en te zoeken naar overeenstemming en te komen tot een breder opleidingsprofiel.