Verslag Delft Energymeeting Dinsdag 27 oktober 2015 Ruim 30 bezoekers waren 27 oktober naar het PrinsenKwartier gekomen voor energieadvies. De individuele vragen van de bewoners stonden centraal. In drie groepen adviseerden de experts over zonnepanelen, isolatie en warmte-installaties. Na afloop heeft de helft van de aanwezigen vervolgafspraken gemaakt voor persoonlijk advies. Bij binnenkomst noteerde iedereen de vraag die hij/zij deze avond beantwoord wilde zien. Na een korte introductie over Delft E Design en de aanpak werden de vragen gecategoriseerd en een groepsindeling bepaald. Er werden drie groepen ingedeeld met de volgende onderwerpen: - zonnepanelen - isolatie - warmte-installaties en apparaten. Bij het thema zonnepanelen gaf Ineke Hulshof advies over welke zonnepanelen het meeste energievermogen geven en het goedkoopst zijn. En ze gaf ook advies over hoe je in appartementengebouwen gezamenlijk zonnepanelen kunt aanschaffen en naar keuze individueel kunt bemeteren.
Martijn Droge gaf advies voor isolatie van vloer, spouwmuur en dak. Hoewel schelpen in de kruipruimte als natuurlijk materiaal erg goed lijken om je vloer te isoleren, zijn piepschuimschelpen nog beter: ze isoleren twee keer zo goed, blijven isoleren als er water in de kruipruimte staat (omdat ze drijven) en je duwt ze heel eenvoudig uit de weg als je ergens bij moet zijn in de kruipruimte. Spouwmuurisolatie is nog lucratiever. Zelfs voor kleine stukjes gevel is het interessant om spouwisolatie toe te passen. Dakisolatie is het meest eenvoudig om zelf aan te brengen, dan blijft het ook heel betaalbaar. Laten doen is veel duurder dan spouwmuurisolatie, terwijl het effect vergelijkbaar is, maar ook dan zal het zich zeker terugverdienen. De warmte-installatie-expert Ernest Israëls gaf bij het thema warmte-installaties en apparatuur allerhande tips. Na afloop van de bijeenkomst zijn met de helft van de aanwezigen vervolgafspraken gemaakt. Van de aanwezigen willen 12 mensen een keukentafelgesprek en/of een warmtebeeldopname van hun gevel. Een aantal deelnemers zijn al een stap verder. Twee mensen willen een offerte voor zonnepanelen, en twee mensen een offerte voor isolatie. Mensen die elders al een offerte aanvraag voor zonnepanelen hebben gevraagd gaan het resultaat delen met DED om dit te beoordelen.
Vragen Thema : zonnepanelen Efficiency zonnepanelen en dakbelasting/bescherming oude dak? De zonnepanelen kunnen op de oude daken worden aangebracht, bij een platdak op een frame. Gewicht is ca. 11kg/m2. De meeste daken kunnen dat hebben door de marge in de gewichtsberekeningen. Bij een plat dak kun je er ook een groendak onder maken waardoor echt rendement hoger wordt. Bij pannendaken worden de panelen aan beugels over de pannen gehangen. Ik heb al zonnepanelen. Hoe uit te breiden? Beïnvloedt een omvormer van 15 jaar oud het rendement? Uitbreiding kan, dan komt er meestal een omvormer bij. De omvormer kan nog voldoen maar dat is erg afhankelijk van type en merk. Normaliter gaan ze tussen de 10 en 20 jaar mee. Algemeen: aankoop en installeren van zonnepanelen, wat komt daarbij kijken? Heel veel controle en de keuze voor de goede merken zijn heel belangrijk. Installatie is vrij eenvoudig. Dak moet geschikt zijn en als er bijvoorbeeld schaduw gevende pijpen, schoorstenen of daken van buren zijn, kunnen de PV panelen met een synchronisatie worden uitgevoerd. Dit is wel afhankelijk van merk en type, zodat de schaduw niet de hele installatie en het rendement beïnvloedt. We kunnen hiervoor het beste naar het dak komen kijken. Het is dan ook altijd belangrijk dat de aanbieder van de panelen dat ook doet. Wat is de opbrengst van zonnepanelen? Dat varieert, een hoog vermogen is meestal niet het meest efficiënt vanwege de relatief hogere kosten. Waar moet ik op letten bij de aankoop? Merk en rendement, garantie periode en de combinatie omvormer en panelen. De meest aanbieders maken gebruik van installatie bedrijven die te goedkoop werken en vaak te weinig ervaring hebben. Referenties zijn dan belangrijk.
Waar kan ik de panelen het beste kopen? Via ons kunt u de beste aanbieder vinden: we hebben een aanbieder gevonden die goede panelen levert en vooral ook de combinatie van omvormers en deskundigheid. Als iemand denkt een betere aanbieding te hebben kijken we graag even mee. We hebben intussen ca 10 systemen vergeleken en kunnen alle aanbiedingen daarmee vergelijken op kwaliteit, kosten en werkelijke duurzaamheid. Hoe kan ik panelen installeren zonder het platte dak te beschadigen? De panelen komen op losse frames met ballast in de vorm van tegels. Wat moet ik doen om teruglevering te laten plaatsvinden? U moet altijd de aanschaf bij uw energie leverancier melden. U krijgt als u die nog niet heeft dan een zogenaamde Slimme meter. Die is digitaal uit te lezen ook door u zelf. Wat levert teruglevering op? Dit hangt af van uw leverancier. Het is belangrijk om dit op te vragen en eventueel van leverancier te veranderen. Qurrent, Vandebron, zijn de betere en meest duurzame bedrijven. De consumentenbond heeft net een nieuwe lijst gepubliceerd. Zijn zonnepanelen interessant voor een VvE? Of wat kan een VvE doen aan energiebesparing? Ja, dat kan voor de collectieve voorzieningen. Een vve kan ook energie leverancier worden voor de deelnemers. Zonnepanelen bij huurwoningen/woningbouwvereniging Woonbron Waarschijnlijk moet toestemming voor het monteren worden gevraagd, de panelen zouden we altijd in eigendom van de bewoner houden, je kunt ze meenemen en zo zelf het voordeel financieel benutten. Als de corporatie ze koopt loop je de kans dat er eeuwigdurend een huurverhoging betaald moet worden. Let dus goed op als Woonbron of een andere corporatie komt met een aanbieding voor PV panelen. Thema : isolatie Hoe groot is naast isolatie, de invloed van gebruik, bijvoorbeeld open ramen, boven koel/onder warm open deuren, elektrische kacheltjes? De invloed van gebruik is heel groot. In een straat met allemaal dezelfde woningen kan het verbruik eenvoudig op de helft of het dubbele van het gemiddelde liggen.
Gevelisolatie, warmteverlies in kaart gebracht door warmtecamera Voor gevelisolatie hebben we een interessante en goede aanbieder gevonden die bij collectief inschrijven aanzienlijke kortingen t.o.v. de prijzenindicator van eigenhuis.nl kan geven. Hoe slecht isoleert een bitumen dak (lessenaarsdak) met een spouwruimte van 40 tot plafond 1 e etage? Slecht. De luchtlaag doet nog minder dan in een spouw, omdat de warme lucht opstijgt. Het dak kan vrij eenvoudig 10x beter geïsoleerd worden. Naar welk label kunnen we voor een redelijke prijs toe werken? Hiervoor zullen we echt een label (of beter) een energie-indexberekening moeten maken. Wat kun je aan koudebruggen tgv betonnen balkon doen? Hoe krijg je een woningcorporatie zover dat ze energiebesparende maatregelen nemen? Zullen we ter plekke moeten bekijken. Flat uit begin jaren 70: valt de gevelisolatie te verbeteren? Ja, zeer waarschijnlijk. Ook panelen waar vaak radiatoren achter staan zijn erg interessant. Met name de zijgevels hebben vaak een grotere spouw dan normale woningen, waardoor spouwisolatie voor hoekwoningen extra interessant is. Kruipluik aanbrengen; kruipruimte is nog niet toegankelijk. Waarop letten? Endoscopisch onderzoek is gebeurd. Constructief goed. Pas bij vloerisolatie een goed geïsoleerd luik toe en let op de koudebruggen die langs de randen kunnen ontstaan omdat daar een overgang moet worden gemaakt van vloerisolatie naar luikisolatie. Mijn kruipruimte is maar 25 cm hoog. Is vloerisolatie mogelijk? Zeker, bijvoorbeeld met isolatiepareltjes die van boven of vanaf de zijkant kunnen worden ingeblazen. Is schelpenisolatie in de kruipruimte ook effectief tegen optrekkend vocht in de muren? Ja, de kruipruimte wordt droger en warmer, waardoor de muur in de kruipruimte al kan drogen. Bij massieve muren opletten dat het vocht ook vanaf de buitenzijde in de muur zou kunnen dringen.
Betreft 30-er jaren huis, straatbeeldbepalend, handvormbaksteen. Zal welstand akkoord gaan met buitengevelisolatie? Een must i.v.m. CO2 terugdringing. Bij straatbepalend baksteen kan dat een lastig verhaal worden. Wat kosten voorzetramen/deuren (bandbreedte)? Idem voor warmtereflecterende coatings op ramen? Zie prijzenindicator eigenhuis.nl. Een voorzetraam met enkel glas met een warmtereflecterende laag zou enkele tientjes meer kunnen kosten. Hoeveel isoleren dubbele plissé-rolgordijnen? Gamma zegt 44% Het gordijn moet in ieder geval goed op de vensterbank of de vloer aansluiten en er moet niet teveel ruimte aan de zijkanten zitten. Het werkt dus alleen als het gordijn dicht zit. Als het goed dicht zit kan enkel glas wel 2x zo goed gaan isoleren en dubbel glas 1,5x zo goed. Ik heb weleens gehoord dat het beter is om in je huis s nachts te blijven doorstoken, omdat je anders alles weer moet opwarmen en dat zou meer energie kosten. Klopt dit? Het is altijd beter om niet te stoken als je dit niet nodig hebt. Vloerverwarming is een voorbeeld van dat als je traag stookt, dit 1,5 keer zoveel energie kost. Ik wil een dakopbouw doen. Waarmee moet ik rekening houden? Zullen we ter plekke moeten bekijken. Thema : warmte-installaties Hoe kan ik een warmtepomp gebruiken? Mix van gas en elektra. Achtergrond van de vraag is de ongelijke (onrechtvaardige) belasting op gas en stroom in Nederland. In Noorwegen is alle stroom duurzaam (waterkracht) en goedkoop. Je wordt dan niet gestraft voor verwarmen met elektriciteit, bijvoorbeeld met een warmtepomp. Die verschillen tussen Nederland en Noorwegen zijn deels historisch bepaald. Nederland is sinds 1960 een gasland. Noorwegen al lang een stroom land. Er zit ook een praktische kant aan omdat de duurzame waterkracht in Noorwegen altijd beschikbaar is en makkelijk regelbaar zonder verlies. In Nederland moeten we het van zonne- en windenergie hebben en die zijn niet zo makkelijk te regelen. Opslaan over een dag gaat nog wel, maar over een jaar van de zomer naar de winter is lastig en duur. Daarom moeten er voor elektrisch verwarming in de winter toch gas of kolen centrales opstarten. Zelf direct dat gas voor verwarming gebruiken is daarom in Nederland geen slecht idee.
Als je er maar zuinig mee omspringt. Over de energiebelasting op gas en stroom heeft CE-delft onlangs een rapport geschreven: "CE Delft - Verschuivingen Energiebelasting. Verkenning effecten" Is het voor een 1persoonshuishouden met een 20 jaar oude CV een optie voor een warmtepomp niet grondgebonden, 3 e etage 86m2 met heel veel dubbele beglazing? Daarvoor komt een warmtepomp op ventilatie lucht wel in aanmerking. Die kan komen in de plaats van de ventilatie unit en haalt de warmte uit de ventilatie lucht en levert dat aan de verwarming en of het warm tapwater. De cv ketel blijft daarnaast nodig! Daar zijn er een heel aantal types van. Let vooral ook of hij past in de ruimte waar hij moet komen. Overigens heeft de vervanging van een 20 jaar oude ketel op zich al een flink effect, vooral op de verwarming van tapwater. En tapwater verwarming is een belangrijk deel van het gasverbruik in zo'n appartement. Hoe bespaar ik gas op mijn collectieve CV in mijn flat? Deze vragensteller had zelf al heel veel gedaan om zijn eigen verbruik in een flat van Woonbron terug te dringen. Hij had vaak zelfs een probleem dat het te warm was en ventileert die warmte dan naar buiten. Probleem in flats is naast gebrekkige regeling of verkeerde ketels vooral dat buren elkaar verwarmen. Dat betekent dat de warme buur extra capaciteit nodig heeft om én zijn eigen huis én het huis van de buren op te warmen. Daarvoor moet de watertemperatuur van de cv hoger zijn dan je zou verwachten, met tot gevolg dat er ook veel meer verliezen zijn in het leidingnet. Vooral de stijgleidingen langs de gevel zijn berucht bij de mensen die het niet zo heel warm willen hebben. Ze kunnen die stijgleidingen isoleren. Een echte oplossing is het isoleren van de plafonds. Dat geeft ook een rechtvaardiger warmtekosten verdeling. Je zou kunnen beginnen met de woonkamer in de "warme" woningen. Hoe kan je een bestaande hoog temperatuur CV installatie aansturen met hernieuwbare energie? Je wil eigenlijk een laag temperatuur systeem met een aanvoer temperatuur van het cv-water < 45 C. Door isolatie maatregelen kan die aanvoertemperatuur al omlaag. maar niet laag genoeg. Als de aanleg van vloer-, wand- of plafonverwarming teveel rompslomp en kosten geeft, is te overwegen om in de kamers waar dat van belang is een extra radiator te zetten of een radiator te vervangen door een groter exemplaar. Dat is vrij eenvoudig en niet heel kostbaar. Er zijn ook apparaatjes te koop die je op de radiator kan zetten en met kleine ventilatoren de warmte afgifte van de radiator verhogen. Daarmee is een aanvoer temperatuur van 45 C bij voldoende na isolatie van de woning wel haalbaar. De
ventilatortjes zijn niet altijd aan, alleen als er veel warmte vraag is. Dat wordt gemeten aan de temperatuur van de radiator. Als die boven de 40 graden komt gaan de ventilatortjes aan. Hoe kun je af van stadsverwarming in een appartementengebouw? Dat wordt een hele organisatorische en juridische strijd. Allereerst van belang of het om blokverwarming of om echte stadsverwarmning gaat. Je moet eerst alle mensen in je gebouw mee krijgen. Voor stadsverwarming moet je vervolgens aantonen dat jouw oplossing qua energie zuiniger en goedkoper is. Als je een individuele oplossing (per appartement) nastreeft heb je ook een technisch probleem om bijvoorbeeld rookgasafvoeren te maken of bij warmtepompen een geluidprobleem. Zie ook het antwoord op de vraag hiervoor over besparen op een collectieve cv. Vloerverwarming laminaat/pvc? Ja, dat kan. Mits met de aanleg van de vloerverwarming daar rekening mee gehouden wordt. Bij laminaat is een speciale tussen laag nodig (ondervloer) Mijn gasverbruik is hoog. Ik heb net Toon van Eneco. Hoe kan ik mijn gasverbruik verminderen? In het keukentafelgesprek zullen we deze vraag beantwoorden. Misschien is het Honeywell "EVOHOME" systeem iets voor deze persoon omdat alle kamers in het huis op veel verschillende momenten worden gebruikt. Wat kan ik doen aan de warmte die zich boven in mijn hoge woonkamer verzamelt? Een afgifte systeem met meer straling zoals vloer- of plafondverwarming. Een eenvoudige oplossing is een plafond ventilator (zoals bekend uit de tropen, maar ook hier te koop. Een gewone muurventilator op een buis van plafond naar vloer werkt ook prima. Let op dat je niet te dicht bij de uitstroom-opening zit. Kan een beetje tocht geven. Stralingspanelen, is dat wat? Zeker wel, maar een gewone plaatradiator geeft net zoveel straling af. Het is alleen van belang dat de bewoners in het zicht van het warme oppervlak zitten. Achter de bank heb je dus niets meer aan die straling. Maar bij HR++ glas hoef je de radiator ook niet meer onder het raam te zetten, tegen een binnenmuur of het plafond kan dan ook.
Thema : apparatuur Als je een lampje/wekker met stekker op slaapkamer hebt staan, is dit schadelijk voor menselijk lichaam? Hier zijn de meningen verdeeld over. Misschien is het deels ook afhankelijk van de persoon. Ik zou het allemaal niet te dicht bij je hoofdkussen zetten. Hou een afstand aan van één meter. Verbruiken stekkers van opladers stroom? Ook als er geen apparaat aangesloten is? De moderne opladers schakelen wel vrijwel uit, als er niets meer te laden is, maar een beetje stroom trekken ze wel. Je kan het controleren aan de temperatuur van de oplader. Als die echt koud is gebruikt hij vrijwel niets. Lampen/apparaten A++? Natuurlijk hebben zuinige verlichting en zuinige apparaten zin. Vaak de voordeligste maatregel met een groot effect van 50 of 80 % besparing.