Diabetes NAJAAR 2014 1,95 Wat is diabetes? Type 1 en 2 Heb ik diabetes? Alles over insuline Goede voetverzorging Gezonde voeding Vijf vragen over sporten Hoe voorkom je complicaties?
Omgaan met inhoud 2 Inhoud en colofon 3 Weetjes 4 Wat is diabetes? 6 Veelvoorkomende klachten 7 Voorkom hypo of hyper 9 Extra aandacht voor je voeten 10 Vier vragen over voeding 12 Hoe voorkom je complicaties? 13 Soorten insuline 15 Vijf vragen over sporten colofon Hoofdredactie Franca van Dalen Realisatier SPN bv, Baarn Art director Petra Bader Vormgever Basia Knobloch Apotheker Petra Hoogland Communicatie Milou Jansen Medewerkers Martha Cats, Annemieke Hoogland, Ilona Meernik, Jolanda Niemantsverdriet, Paul Poley Foto s istock, Thinkstock Meer informatie info@serviceapotheek.nl diabetes Nederland telt naar schatting 1 miljoen diabetici. Dit aantal groeit fors. Veel mensen hebben niet door dat ze diabetes hebben omdat de klachten niet altijd even duidelijk zijn. Ben je er op tijd bij, dan kun je het ontstaan van complicaties voorkomen of vertragen. Aan welke klachten herken je diabetes? Wat houdt het precies in en wat is eigenlijk het verschil tussen type 1 en type 2? Kun je voorkomen dat je suikerziekte ontwikkelt en waar moet je op letten als je het al eenmaal hebt? Hoe zit het bijvoorbeeld met voeding en sporten? Op al deze en andere vragen over diabetes vind je in dit boekje het antwoord. Omgaan met diabetes Een speciale uitgave van Service Apotheek in samenwerking met GezondheidsNet.nl. 2 Petra Hoogland Apotheker
weetjes WEETJES WEETJES WEETJES WEETJES Honingzoet De officiële naam voor diabetes is diabetes mellitus. Dat betekent letterlijk 'honingzoete doorstroming'. Deze naam is ontleend aan één van de belangrijkste verschijnselen bij diabetes, namelijk de productie van grote hoeveelheden zoete urine als gevolg van een te hoge concentratie glucose in het bloed. TOP 5 FABELS OVER DIABETES ❶ Diabetes is besmettelijk. ❷ Diabetici mogen geen suiker. ❸ Iemand met diabetes is ziekelijk. ❹ Als je diabetes hebt, kun je niet sporten. ❺ Alleen ouderen kunnen diabetes ontwikkelen. Wat doet je alvleesklier? De alvleesklier zit diep verstopt in je buik, maar hij is onmisbaar voor een goede bloedsuikerspiegel. Het is een langgerekte klier van zo n 12 à 15 centimeter lang en 1 à 3 centimeter dik. In de alvleesklier zitten groepen cellen, de zogenoemde eilandjes van Langerhans. Deze cellen produceren de hormonen insuline en glucagon. Deze stoffen houden de bloedsuikerspiegel in evenwicht: insuline verlaagt je bloedsuikerspiegel, glucagon zorgt er juist voor dat deze stijgt. Zwangerschapsdiabetes = tijdelijk Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt zwangerschapsdiabetes. Vaak ontstaat het na 24 weken zwangerschap. Na de bevalling verdwijnt het meestal vanzelf weer. Mindfulness tegen angst of stress Ongeveer een op de drie mensen met diabetes heeft last van somberheid, angst, algemene of diabetesspecifieke stress. Uit onderzoek van Tilburg University blijkt dat op mindfulness gebaseerde cognitieve therapie (MBCT) kan helpen. Mindfulness is het bewust richten van je aandacht op je ervaringen in het huidige moment, op een nietoordelende en open manier. 3 Insuline Dagelijkse dingen kunnen de insulinebehoefte van diabetici veranderen. Hierbij kun je denken aan sporten, het volgen van een dieet en op reis gaan, maar ook het hebben van koorts. Bespreek je (veranderende) bezigheden of situatie dus met je arts of apotheker.
Type 1 & 2 Wat is diabetes? Diabetes is een van de grootste volksziektes in Nederland. Ga maar na: Nederland telt naar schatting 1 miljoen mensen met diabetes. Maar wat is diabetes precies? En wat is nu het verschil tussen diabetes type 1 en type 2? > Tekst Paul Poley 4
Bij veel mensen is diabetes beter bekend als suikerziekte. Diabetes heeft dan ook alles te maken met suiker, of nauwkeuriger gezegd met glucose, dat afkomstig is van koolhydraten. Want wie diabetes heeft, heeft te veel glucose in zijn of haar bloed. Insuline is belangrijk Door te eten en te drinken krijg je glucose binnen, zelfs als je suikervrij eet. Je bloed vervoert die glucose vervolgens naar al je lichaamscellen waar het wordt opgeslagen en gebruikt als brandstof. Voor deze opslag is insuline nodig. Wie diabetes heeft, maakt te weinig of zelfs geen insuline aan of heeft cellen die minder gevoelig zijn voor insuline. Glucose wordt dan onvoldoende opgeslagen in de cellen, waardoor het in het bloed blijft en de bloedsuikerspiegel te hoog wordt. Welke soorten diabetes zijn er? De bekendste vormen van diabetes zijn type 1-diabetes en Mensen met diabetes hebben te veel suiker in hun bloed type 2-diabetes. Er zijn nog wel andere vormen van diabetes, zoals bijvoorbeeld zwangerschapsdiabetes, maar type 1 en vooral type 2 komen verreweg het meest voor. Nederland telt naar schatting 1 miljoen mensen met diabetes. Zo n 85-90 procent daarvan heeft type 2-diabetes. Circa 250.000 mensen hebben diabetes, maar weten dit zelf niet. Diabetes type 1 Type 1-diabetes wordt vaak jeugddiabetes genoemd, omdat de ziekte meestal voor het dertigste levensjaar ontstaat. Deze vorm van diabetes komt relatief weinig voor. Kenmerk van type 1-diabetes is dat het lichaam (of preciezer: de alvleesklier) weinig of helemaal geen insuline meer maakt. De glucose blijft dus in het bloed zitten. Als er lang veel glucose in het bloed zit, kan dat schade aanrichten in het lichaam. De oorzaak van diabetes type 1 is niet bekend. De enige behandeling bestaat uit het toedienen van insuline met injecties of een pomp. Diabetes type 2 Type 2-diabetes kwam in het verleden veel voor bij mensen boven de veertig jaar. Het stond dan ook bekend als ouderdomsdiabetes. Tegenwoordig komt de ziekte bij alle leeftijden voor, zelfs bij kinderen! Bij type 2-diabetes spelen twee oorzaken een rol. Allereerst het minder gevoelig worden van de cellen voor insuline (insulineresistentie), waardoor glucose minder goed de cellen in kan. Als tweede produceren de eilandjes van Langerhans in de alvleesklier minder insuline. De eilandjes van Langerhans functioneren als het ware niet meer goed. Door beide bovengenoemde processen wordt het glucose in je bloed niet meer goed verwerkt, waardoor je bloedglucose gaat stijgen. tip...van JE SERVICE APOTHEEK Veel mensen hebben diabetes, maar weten dat (nog) niet. Lees op pagina 6 welke klachten kunnen duiden op diabetes. Wie krijgt diabetes type 2? Iedereen kan diabetes type 2 krijgen. Maar er zijn groepen mensen die meer risico lopen dan andere. Mensen met overgewicht bijvoorbeeld. Ook erfelijkheid speelt een rol. Als je van Turkse, Marokkaanse of vooral Hindoestaanse afkomst bent, is je risico op diabetes type 2 groter. Verder heb je meer kans op diabetes als je ouder bent dan 45 jaar. 5
Veelvoorkomende klachten Heb ik diabetes? Als je vroeg weet dat je diabetes hebt, kun je mogelijke complicaties zoals hart- en vaatziekten voorkomen of vertragen. Welke klachten kunnen wijzen op diabetes? Als je type 1-diabetes hebt, kun je last hebben van de volgende klachten: Vaak dorst en veel plassen. Opeens veel afvallen. Ziek en beroerd voelen. Constant hongergevoel. Wazig zien. En als je type 2-diabetes hebt, kun je last hebben van de volgende klachten: Vaak dorst en veel plassen. Vermoeid zijn. Oogklachten hebben, zoals rode en branderige ogen, wazig zien, dubbel zien of slecht zien. Slecht genezende wondjes. Kortademig zijn of pijn in de benen hebben bij het lopen. Vaak terugkerende infectie. Klachten zijn vaak maar vaag aanwezig. Sommigen hebben zelfs helemaal geen klachten. Daardoor zijn er zoveel mensen die wél diabetes hebben, maar dit niet weten.? tip...van JE SERVICE APOTHEEK Om te kijken hoe groot jouw risico op diabetes is, kun je een gratis risicotest doen op www.testuwrisico.nl of www.kijkopdiabetes.nl. Twijfel je? Bezoek dan altijd even je huisarts. Tekst Paul Poley 6
Richtlijnen en adviezen Voorkom hypo hyper of > Tekst Paul Poley 7
Als je diabetes hebt en je ervoor wordt behandeld, zijn er nog een aantal zaken handig om te weten. Je kunt bijvoorbeeld tijdelijk te veel of te weinig glucose in je bloed hebben. Wat doe je dan? En hoe vaak moet je op controle bij je arts? Om je bloedglucosegehalte op peil te houden, let je erop dat je gezond eet en voldoende beweegt en gebruik je misschien tabletten of insuline. Maar er zijn veel factoren die invloed hebben op het bloedglucosegehalte; van een boodschapje doen tot een zwangerschap of een grote verhuizing. Hypo Het kan voorkomen dat je bloedglucosegehalte te laag wordt. Als je te weinig glucose in je bloed hebt (minder dan 4 mmol per liter), dan heb je een hypo. Dat is vervelend, want je krijgt er nare klachten door, zoals zweten, trillen, hoofdpijn, duizeligheid, minder concentratie, vermoeidheid, honger en/of een wisselend humeur. Als je last krijgt van deze klachten, controleer dan je bloedglucose en neem vervolgens 20 gram glucose. Dat kan bijvoorbeeld door zes tabletjes druivensuiker te nemen. Test na een kwartier je bloedglucose nogmaals. Zit je nog te laag? En ben je niet van plan om binnen een uur een maaltijd te nuttigen? Eet dan een bruine boterham met jam. Een ernstige hypo kan gevaarlijk zijn. Verwarring en sufheid kunnen overgaan in een toestand waarin je buiten bewustzijn raakt. Je omgeving moet dan een arts waarschuwen of glucagon bij je spuiten, dat is een stof die ervoor zorgt dat je bloedglucosegehalte snel op peil raakt. Zorg dus dat je directe omgeving weet wanneer en hoe ze een glucagoninjectie moeten geven. Hyper Bij een hyper is je bloedglucosewaarde juist te hoog, je hebt dan dus te veel glucose in je bloed. Je merkt dit aan het feit dat je extreme dorst hebt, veel moet plassen, vermoeid bent en/of een droge tong hebt. Deze klachten zal je misschien herkennen uit de tijd dat de diagnose diabetes nog niet bij je was gesteld. De behandeling is gericht op het naar beneden krijgen van je bloedglucosegehalte door het slikken van tabletten of het spuiten van insuline. De bedoeling is dat het bloedglucosegehalte weer onder de 10 mmol per liter komt. Controles Als je diabetes hebt, zul je jezelf heel regelmatig moeten (laten) controleren. Door zorgvuldige controles kun je de klachten tot een minimum beperken. Belangrijk is heel regelmatig je bloedglucose meten. Zo kun je hypo s of hypers zien aankomen en ze voorkomen. Hypo = te lage bloedsuiker Hyper = te hoge bloedsuiker 8 Als je vaak last hebt van een hypo of een hyper, dan is het raadzaam met je arts te kijken naar je behandeling, die zal waarschijnlijk aangepast moeten worden. Niet alleen jijzelf, maar ook een arts of verpleegkundige dient een aantal keer per jaar je bloedglucose te bepalen. Ander onderzoek dat een arts of verpleegkundige regelmatig (dat wil zeggen: elke drie maanden) moet doen, is onderzoek naar je voeten, bloeddruk en gewicht. Daarnaast moet je minimaal eens per jaar het volgende laten controleren door je arts: Bloeddruk en bloedvetten (zoals cholesterol). Nieren (je urine testen op eiwitten). Voeten (door een specialist). Ogen. Bij deze onderzoeken zal de arts natuurlijk ook je gezondheidssituatie met je bespreken. De onderzoeken zijn er om je gezondheid te controleren en je zo goed mogelijk met je diabetes te laten omgaan. tip...van JE SERVICE APOTHEEK Je meter en/of insulinepen kun je het beste elk jaar laten nakijken. Service Apotheek organiseert daarvoor regelmatig een metercontroledag. De staat van je meter en/of insulinepen wordt dan geconroleerd en je krijgt allerlei tips over het gebruik en het onderhoud. Zo nodig wordt de meter schoongemaakt of vervangen.
Voetklachten komen vaak voor Extra aandacht voor je Dagelijks zet je zo n acht- tot tienduizend stappen. En meer dan de helft van de mensen krijgt ooit met voetklachten te maken. Goede voetverzorging is dus erg belangrijk. Voor mensen met diabetes geldt dat dubbel, omdat voetklachten bij hen veel voorkomen. voeten Als gevolg van de diabetes kunnen bloedvaten en zenuwen beschadigd raken. Daardoor stroomt het bloed minder goed door de benen en voeten van diabetespatiënten. Hierdoor heb je vaak ook minder gevoel in je voeten. Zweren Door dat verminderde gevoel valt een wondje minder op. Je merkt het niet, waardoor het wondje kan gaan ontsteken of een zweer - ulcus - wordt. Daarbij kan een slechter gevoel er ook voor zorgen dat je met diabetes anders gaat lopen. Met vervorming van de voeten of drukplekken tot gevolg. Voetproblemen als gevolg van diabetes noemen we diabetische voet. Hieronder vallen verschillende afwijkingen, variërend van overmatige eeltvorming en rode plekken tot schimmelinfecties en wonden die niet willen genezen. Bij verwaarlozing kan dat zelfs tot amputatie leiden. Opletten Houd je voeten dus goed in de gaten. Let vooral op: Koude voeten. Tintelende voeten met pijnscheuten. Minder gevoel in je voeten. Moeilijk genezende wondjes. Verkleuring aan tenen en voet. Verzorgen Gelukkig kun je de meeste problemen aan je voeten voorkomen met een goede voetzorg. Je kunt je laten helpen door een podotherapeut of pedicure met een diabetesaantekening, maar ook zelf kun je veel doen: Houd je bloedsuiker zo goed mogelijk. Loop nooit op blote voeten. Knip je teennagels recht en niet te kort af. Spoel dagelijks je voeten af met lauwwarm water. Gebruik geen voetbad, dat maakt de voeten week en kwetsbaar. Droog na het douchen de voeten goed af, vergeet de ruimte tussen de tenen niet. Smeer na het drogen je voeten in met een crème, maar niet tussen de tenen. Draag naadloze sokken en goed passende schoenen. Inspecteer je voeten dagelijks. Let daarbij op blaren, kloofjes, schrammen, wondjes en verkleuringen. tip...van JE SERVICE APOTHEEK Bij Service Apotheek vind je allerlei voetverzorgingsproducten die speciaal zijn ontwikkeld voor diabetici. Tekst Annemieke Hoogland 9
Gezonde leefgewoonten vragen over voeding 4Dr. Geert Verhelst is een voedingsdeskundige gespecialiseerd in diabetes. Hij legt zich toe op het voorkomen van diabetes type 2 door middel van gezonde leefgewoonten. We stelden hem vier vragen over diabetes en voeding. 1 Wat hebben overgewicht en diabetes met elkaar te maken? Er is vooral een bepaald type overgewicht dat het risico op diabetes type 2 verhoogt: de zogenaamde centrale obesitas, waarbij zich te veel vetweefsel in en rond de buikorganen opstapelt. Dergelijk vetweefsel scheidt een aantal stoffen af die ervoor zorgen dat er insulineresistentie ontstaat. De lichaamscellen gaan dan onvoldoende reageren op het bloedsuikerverlagende hormoon insuline, waarbij ze te weinig glucose uit het bloed opnemen. Dat leidt tot een toename van de bloedsuikerspiegel. In eerste instantie gaat de alvleesklier extra insuline produceren om de bloedsuikerspiegel omlaag te krijgen. Als de alvleesklier het vervolgens laat afweten, gaat de bloedsuikerspiegel nog meer de hoogte in en spreken we van diabetes type 2. > Tekst Jolanda Niemantsverdriet 10
2 Mag je suiker eten als je diabetes hebt? Ja, maar je kunt beter zo min mogelijk suiker eten. Het is een dikmaker en overgewicht moet je nu juist zien te voorkomen. Daarnaast is suiker een sterk geraffineerd koolhydraat dat behoort tot de snelle suikers. Het doet sneller de bloedsuikerspiegel stijgen dan trage suikers, zoals koolhydraten uit groenten, volkoren granen en niet te zoet fruit. Een diabeticus die veel suiker gebruikt, zal zijn bloedsuikerspiegel minder goed onder controle kunnen houden. Ook geraffineerde graanproducten zoals wit brood, witte rijst en witte pasta beïnvloeden sneller de suikerspiegel. De geraffineerde suiker die we het meest gebruiken is sucrose of sacharose, een molecuul dat voor de helft uit fructose en voor de helft uit glucose bestaat. Alleen de lever kan fructose verwerken. Hoe meer fructose je lever moet verwerken, hoe meer vet zich opstapelt in de lever en buikorganen. Buikvet vergroot het risico op het ontwikkelen van insulineresistentie (zie ook de vorige vraag). Uit onderzoek blijkt dat hoe meer fructose je inneemt via suiker, frisdranken en vruchtensap, hoe meer kans je loopt op diabetes type 2. "Diabetes type 1 kun je niet voorkomen, maar diabetes type 2 in veel gevallen wel." 3 Kun je met voeding voorkomen dat je diabetes ontwikkelt? Diabetes type 1 kun je niet voorkomen. De oorzaak van diabetes type 1 is een combinatie van erfelijke aanleg en omgevingsfactoren waar je weinig invloed op hebt, zoals het doormaken van bepaalde virale infecties. Type 2 kun je in veel gevallen wel voorkomen. Meer bewegen, afvallen als dat nodig is en overschakelen op een gezonder dieet helpt. Je kunt het beste kiezen voor groente, niet te zoet fruit en volkoren graanproducten als bronnen van koolhydraten. Als eiwitbronnen mogen de plantaardige bronnen niet uit het oog verloren worden: alle peulvruchten, noten en zaden. Qua dierlijke eiwitten hebben vooral zure zuivel zoals yoghurt en kwark, af en toe een eitje, vette vis, kwaliteitsgevogelte en mager vlees de voorkeur. Wat betreft de vetten is het zaak het accent te leggen op omega-3-vetzuren uit groene groenten, vette vis, koudgeperste lijnzaad- en koolzaadolie en noten (vooral walnoten). 4 Gelden voor patiënten met diabetes type 1 en 2 dezelfde adviezen op het gebied van voeding en levensstijl? In principe wel, hoewel bepaalde accenten verschillen. Bij diabetes type 1 wordt de bloedsuikerspiegel onder 11 controle gehouden via het toedienen van insuline. Daarnaast probeer je door een goede spreiding van de koolhydratenbronnen de bloedsuikerspiegel zo goed mogelijk te regelen. Dat kan bijvoorbeeld door met meerdere kleine maaltijden en eventuele gezonde tussendoortjes de koolhydrateninname en de insulinetoediening op elkaar af te stemmen. Type 2 gaat vaak gepaard met overgewicht, dus het is belangrijk om de calorie-inname te beperken en meer te bewegen. Een gezond gewicht heeft een grote impact op de bloedsuikerspiegel. Als het buikvet afneemt, worden de lichaamscellen namelijk minder resistent tegen of meer gevoelig voor insuline. De cellen gaan dan beter glucose opnemen en het bloedsuikergehalte zal dalen. Zeker in de beginfase is het mogelijk terug te keren naar de pre-diabetesfase of naar een normale bloedsuikerspiegel.
Mogelijke gevolgen Hoe voorkom je complicaties? Als je als diabetespatiënt je bloedglucosewaardes slecht in de gaten houdt en je medicijnen niet goed inneemt, heb je een grotere kans op beschadiging van weefsels. Het is dus van groot belang om de glucosewaardes goed te controleren en te reguleren. Complicaties treden vooral op in cellen en weefsels, zoals zenuwcellen en bloedvatcellen. Deze weefsels zijn voor de opname van glucose niet direct afhankelijk van insuline. Een te hoge bloedsuikerspiegel leidt meteen tot een stijging van de glucosespiegel in deze weefsels. Orgaanschade Deze overmaat aan glucose leidt op een aantal manieren tot orgaanschade. Glucose kan zich hechten aan allerlei eiwitten. Hierdoor ontstaan onoplosbare en schadelijke versuikeringsproducten. Ook kunnen er ophopingen van tussenproducten, zoals sorbitol, in de cel ontstaan. Hierdoor worden veel chemische processen in gang gezet. Deze leiden uiteindelijk tot beschadigingen aan de organen. Bijvoorbeeld aantasting van het netvlies, de nieren, de zenuwen, het hart, de maag en de geslachtsorganen. Daarnaast kunnen de slagaders naar het hoofd, de hersenen en de benen gaan vernauwen. Complicaties voorkomen Hoe voorkom je deze complicaties? Het is belangrijk om je bloedglucosewaardes vaak te meten en je medicijnen op de juiste manier in te nemen. Hulp nodig? Je kunt bij Service Apotheek altijd een afspraak maken voor een persoonlijk adviesgesprek over je medicatie waarin je al je vragen kunt stellen aan een apotheker. Ook de geneesmiddelen die je gebruikt nemen we dan nog eens door. Hoe zijn je ervaringen? Weet je waar je alles voor gebruikt? Indien nodig zal de apotheker contact opnemen met je behandelend arts. Daarnaast zijn er speciaal opgeleide apothekersassistenten die je kunnen helpen bij je geneesmiddelengebruik, innameschema s, de aanschaf van een bloedglucosemeter, enzovoort. 12
Soorten insuline Over & spuiten pompen Nog geen eeuw geleden kregen mensen met diabetes voor het eerst dierlijke insuline toegediend. Met allergische reacties, ontstekingen, zwellingen en andere narigheid tot gevolg. Dankzij gedegen onderzoek werd de kwaliteit van insuline stapje voor stapje beter. Wie 90 jaar of langer geleden diabetes kreeg, kwam te overlijden. De grote hoeveelheden suiker (glucose) die door een tekort aan lichaamseigen insuline in het bloed bleven circuleren, leidden tot zwakte, verwardheid en, als de bloedsuiker te hoog bleef, tot een coma en uiteindelijk de dood. De Tekst Martha Cats komst van insuline als medicijn maakte daar een eind aan. Tegenwoordig is er goed te leven met diabetes, steeds beter zelfs. Want insuline wordt op moleculair niveau steeds verfijnder, steeds beter afgestemd op de individuele behoefte en 13 ook steeds gemakkelijker toe te dienen. Dat er tegenwoordig veel verschillende soorten insuline zijn, die ook op diverse manieren werken én op andere momenten toegediend worden, is onder meer te danken aan wetenschappers die elkaar sterk beconcurreerden. >
Kort, lang en beide Tegenwoordig zijn er drie types insuline: kortwerkende, langwerkende en mixinsuline. Een kortwerkende insuline wordt direct voor of na de maaltijd toegediend. Deze insuline zorgt ervoor dat de glucose die na de maaltijd in het bloed komt de cellen kan bereiken, waardoor deze niet in het bloed blijft circuleren. Mensen met diabetes type 1 kennen vaak een intensief regime en dat betekent dat zij meerdere keren per dag een kortwerkende insuline moeten toedienen, in combinatie met een langwerkende insuline. Langwerkende insuline wordt op een vast moment van de dag toegediend en voorziet langdurig in de basisbehoefte aan insuline. Mensen met dia- Een pomp kan ideaal zijn als je onregelmatig eet en leeft betes type 2 gebruiken meestal eerst andere medicijnen om hun bloedsuiker te reguleren, maar als die niet meer volstaan en zij insuline gaan gebruiken, starten ze vaak met een langwerkende. Later kunnen zij daar dan nog een kortwerkende aan toevoegen, of overstappen op mixinsuline. Dit laatste type insuline is het woord zegt het al een mix van een kort- en een langwerkende insuline. De mixinsuline wordt twee keer per dag toegediend: voor het ontbijt en voor het avondeten. Geen pijnlijke naalden meer Niet alleen op het gebied van insuline is grote winst geboekt, ook de toedieningsvormen zijn enorm verbeterd. De eerste injectienaalden waren martelwerktuigen: groot, grof en pijnlijk. Heel wat anders dan de gebruiksvriendelijke insulinepennen en -pompjes van tegenwoordig. In 1983 werd de allereerste insulinepomp ontwikkeld, twee jaar later het eerste duurzame pensysteem en weer een jaar later het eerste voorgevulde pensysteem ter wereld. Het belangrijkste voordeel van een insulinepomp is dat hij voortdurend kleine hoeveelheden kortwerkende insuline afgeeft, waardoor de dosering heel gelijkmatig is. Wanneer je wat eet, verhoog je handmatig de afgifte van insuline. Voor mensen met een onregelmatig leefpatroon kan zo n pompje ideaal zijn: je kunt er eenvoudig en discreet wat extra insuline mee toedienen op het moment dat je afwijkt van je normale voedingspatroon, bijvoorbeeld als je opeens een feestje hebt en een gebakje wilt eten. Met insulinepennen kun je de insuline heel nauwkeurig toedienen. Je schroeft er een klein naaldje op en met de doseerknop regel je de dosis. Er zijn voorgevulde pennen die bij levering al insuline bevatten en die je gewoon weggooit als de insuline op is. In navulbare pennen zit een ampul met insuline die vervangen kan worden. tip...van JE SERVICE APOTHEEK Bij Service Apotheek kun je terecht voor diverse hulpmiddelen. Service Apotheek heeft een groot aantal hulpmiddelen (teststrips, lancetten, bloedglucose-meters, enz.) op voorraad. Je kunt ze ook online bestellen. In veel gevallen kunnen wij de kosten voor je declareren. Sommige zorgverzekeringen schrijven specifieke leveranciers voor waardoor de apotheek niet meer (tegen volledige vergoeding) mag of kan leveren. Dit is lastig. Daarom is er de Zorgverzekeringsanalyse. Op deze website kun je eenvoudig zien voor welke (diabetes)zorg en middelen je ook nog in 2015 bij je apotheek terecht kan: www.zorgverzekeringsanalyse.nl 14
5 vragen over Dat je met diabetes niet mag sporten is een fabel. Het is juist heel gezond. Als diabeet is het wel belangrijk om je bloedsuiker te controleren. Waar moet je nog meer op letten? We vroegen het aan sportarts Leo Heere. Sporten Stress, ook bij sport, heeft 1 Mag je altijd sporten als je diabetes hebt? Sporten is voor iedereen met diabetes goed voor de gezondheid. Tenzij je last hebt van complicaties. Dan is een aanpassing van je training nodig, zodat mogelijke complicaties als hart- en vaatziekten niet verergeren. Doe dat in overleg met je behandelend arts. Bij een lage bloedsuikerspiegel is het wel van belang om extra koolhydraten te eten of even te wachten met sporten, zodat je hypo s voorkomt. 2 Wat voor effect heeft bewegen op het lichaam? Regelmatig sporten is goed voor je bloeddruk, gewicht en fitheid. Het verkleint Tekst Jolanda Niemantsverdriet de kans op het optreden van een aantal ziekten, ook op de langere termijn. Dit geldt voor iedereen, dus ook voor mensen met diabetes. Het risico op het ontwikkelen van diabetes type 2 neemt af. Bewegen kan de insulinegevoeligheid verhogen, waardoor diabetici minder insuline en antidiabetica nodig hebben. 3 Wat moet je eten? Vooral bij type 1-diabetes moet je voldoende koolhydraten eten. Zo beperk je de daling van de bloedsuikerspiegel door de inspanning en de snellere beschikbaarheid van insuline. Ook is het mogelijk de insulinedosering te verlagen. Meet je bloedglucosewaarden en neem druivensuiker mee als je lang gaat sporten. 15 4 Hoe komt het dat je soms een hypo krijgt? Als je aan het sporten bent, daalt bij mensen met type 1-diabetes de bloedglucosewaarde soms snel. Of dat gebeurt, hangt af van hoeveel insuline je gebruikt, je voeding en de duur en intensiteit van de activiteiten. Het is daarom belangrijk om rond het sporten vaak je bloedglucosewaarden te meten. Bij type 2-diabetes neemt door het bewegen de insulinegevoeligheid toe. Hierdoor moet op termijn de dosering van tabletten worden aangepast om geen hypo s te krijgen. 5 Waar moet je verder rekening mee houden? een verhogend effect op de bloedglucosewaarden. Sporten bij warm weer leidt juist tot een snellere verlaging. De bloedglucosewaarden kunnen sterk variëren. Zelfcontrole is dus heel belangrijk. tip...van JE SERVICE APOTHEEK Ben je van plan om iets te veranderen in je dagelijkse bezigheden? Bijvoorbeeld meer sporten of meedoen aan de Ramadan? Ook dan kan Service Apotheek je helpen met een verantwoord innameschema en/of extra eetmomenten.
Heb jij diabetes? Dan ben je bij Service Apotheek in goede handen! Bij de ruim 400 Service Apotheken in Nederland ben je verzekerd van de beste diabeteszorg. Gespecialiseerde diabetesassistenten begeleiden jouw geneesmiddelgebruik op een deskundige en persoonlijke manier. Bovendien kun je bij Service Apotheek rekenen op: Jaarlijkse metingcontrole*. De staat van je meter en/of insulinepen wordt gecontroleerd en je krijgt tips over het gebruik en het onderhoud. *Afhankelijk van het type meter en de afspraken met je zorgverzekeraar. Standaard medicatiebewaking op de geneesmiddelen die je gebruikt en de zelfzorgmiddelen die je aanschaft in de apotheek: kun je deze middelen veilig naast elkaar gebruiken? En heeft het middel invloed op je bloedsuikerwaarde? Grote hoeveelheid aan hulpmiddelen altijd op voorraad. Denk aan teststrips, lancetten, bloedglucosemeters en naaldencontainers. Een persoonlijk adviesgesprek met jouw apotheker waarin je alle vragen over jouw medicijngebruik kunt stellen. Bijvoorbeeld als je bijwerkingen ervaart of als je de innamemomenten van geneesmiddelen beter wilt inpassen in je dagelijkse leven. Op zoek naar een Service Apotheek bij jou in de buurt? Ga naar www.serviceapotheek.nl en klik op Overzicht apotheken. Speciale e-nieuwsbrieven voor diabetespatiënten met leuke en interessante artikelen over diabetes! www.serviceapotheek.nl