KONINKLIJKE ZANGVEREENIGING NIJMEEGS MANNENKOOR Fortissimo Nummer 3, jaargang 27 8-13 oktober: Koorreis Krakau
woonboulevardnijmegen.nl wonen begint bij ons beleef t gewoon... elke zondag open 12-17 wijchenseweg (tegenover w.c. dukenburg, nabij ns-station dukenburg en A73) 2
Inhoud Voorwoord Nazomeren. De Hollandse zomer van 2015 gaat de boeken in als lang, warm en zonnig. De zonaanbidders zullen tevreden zijn. Maar liefhebbers van het najaar zijn er ook. Herfstkleuren sieren de natuur en de bomen laten hun vruchten los. Ook het Nijmeegs Mannenkoor gaat de nazomer in. De repetities zijn eind augustus hervat en de voorbereidingen voor het donateursconcert op 5 oktober en aansluitend de concertreis naar Krakau, Polen zijn in volle gang. Met gepaste trots publiceren wij in deze Fortissimo de brief die het koor ontving van Patrick Gardner, u weet nog wel, de dirigent van de Amerikaanse Rutgers University Glee Club, die in mei met het Studentenkoor Alphons Diepenbrock en het Nijmeegs Mannenkoor het in alle opzichten geslaagde Internationaal Zangers Festijn opluisterden. Ook blikken wij terug op onze Koorschool die als vanouds bij een aantal (nieuwe) leden de zangkunst op een veel hoger niveau heeft gebracht. 3 Voorwoord / Colofon 5 Van de bestuurstafel 7 Terugblik Internationaal Zangfestijn 9 De website 11 Harry Janssen; Koorschool 2015 12 Krakau, voorbereiding koorreis 13 Koorreis Krakau, reisschema 15 Muziekleer deel 3 17 Muziek en wetenschap; Jubileum Breda's mannenkoor 19 Adverteerder Ben Traa 21 Muziekcommissie 22 Nijmegen klinkt COLOFON Voorzitter Manfred Markhorst Secretaris Jacques v Limbeek Penningmeester Wim Borsboom Externe relaties Philip van Vliet Concertcommissaris Jan Rutten REDACTIE: Pierre Lauran, Manfred Markhorst, Philip van Vliet, Jan van Dijk (advertenties) Omslagontwerp: Tom van Deelen Foto's: Tom van Deelen De redactie behoudt het recht om kopij - in overleg met de auteur- aan te passen of te weigeren. REDACTIEADRES: KZNM Fortissimo Graafseweg 274 6532 ZV NIJMEGEN De webmaster van Nijmeegsmannenkoor.nl, Tom van Deelen, blikt terug op 15 jaar website. Samen met Gert Uphoff heeft hij de nieuwe website ingericht. Verder vragen wij uw speciale aandacht voor onze rubriek: Adverteerder aan het woord. Ben Traa heeft u daarin veel te melden over zijn Woonboulevard Nijmegen. Met een bijdrage van Pieter Willemse van de Muziekcommissie sluiten wij deze Fortissimo af. De redactie wenst u veel leesplezier! DRUKKER: Editoo B.V. te Arnhem Fortissimo is een uitgave van: Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor 3
4
Dat was al herkend door Max en Mathieu, onze vaste vrijwilligers achter de bar. Vanuit die plaats heeft Max zijn droom uitgesproken: een vrijwilligersfeest voor iedereen van ons mannenkoor. Deze droom is gehonoreerd door de Vriendenloterij en op zaterdag 12 september hebben wij het vrijwilligersfeest gevierd. Diegenen die aanwezig waren hebben mogen genieten van een spontaan samenzang van Max en zijn schoonzoon. Zie de sfeerfoto hiernaast. Wij kijken terug op een leuk feest, dat ook werd opgesierd door oudhollandse spelletjes zoals blikwerpen, spijkerslaan, aardappelprikken en scoren met de voetbal. Er waren prijzen mee te verdienen, die door de jury zijn uitgereikt. Van de bestuurstafel Er is weer veel gebeurd sinds het verschijnen van de vorige editie van Fortissimo. De samenwerking tussen de verschillende commissies gaat steeds soepeler. We zijn duidelijk een omslagpunt voorbij: Steeds meer leden bieden spontaan aan om taken te gaan uitvoeren. Vanuit het bestuur kijken we hierdoor met vertrouwen de toekomst is. Er zijn heel veel betrokken leden, die zich in willen zetten voor de toekomst. Het volgende donateursconcert is op 5 oktober 2015 Onze donateurs en adverteerders worden jaarlijks tweemaal uitgenodigd voor een donateursconcert in onze repetitieruimte in het Kandinsky College. U mag zich weer verheugen op een gezellige avond met een verrassend en mooi programma. Vanavond zingen wij het repertoire van onze koorreis naar Krakau voor u. De dames van Puur met Noten verzorgen met hun eigen repertoire een bijdrage aan het programma. Reden genoeg om deze avond te komen luisteren en meegenieten. Wij staan klaar vanaf 19.30 uur om u te ontvangen. Voor donateurs, adverteerders en sponsors is de toegang gratis. Zij mogen ieder één introducee meenemen en ontvangen van ons twee consumptiebonnen. Bent u nog geen donateur en wilt u deze avond wel meemaken? Geen nood, iedereen is welkom. Een toegangskaartje kost dan 7,00 p.p. U kunt natuurlijk ook besluiten om bij de entree donateur te worden. Velen gingen u reeds voor. Noteer de datum in uw agenda en meld u aan bij een van onze leden, of via pm-kznm@live.nl, dan weten wij namelijk dat u komt. Uitnodiging voor (project-)zangers Kerstconcert 2015 Op zaterdag 19 december 2015 geeft het Nijmeegs Mannenkoor haar jaarlijkse kerstconcert in het Nijmeegse. Aanvang 19.30 uur. Vijf en tachtig mannen zullen nieuwe en bestaande koorstukken gaan instuderen en repeteren voor dit concert. U kunt daarbij zijn. KZNM biedt u de gelegenheid om gedurende een korte periode (oktober december) mee te zingen met het koor. Uiteraard concerteert u ook op zaterdag 19 december 2015. Er wordt gerepeteerd op de maandagen tussen 19.45 uur en 22.00 uur onder de bezielende leiding van de dirigent Dion Ritten (1958). Repetitielokaal is het Kandinsky College, Maldenburchtstraat 11, Nijmegen Hatert. Na het kerstconcert stopt u als projectzanger. En natuurlijk kunt u zich aanmelden als lid. In februari 2016 staat er weer een gratis - koorschool op het programma, ook voor u. Informatie / aanmelden bij Ferdy Kokke. Telefoon: 0485 750 665, mailadres is f.kokke@ziggo.nl. 5
6
Terugblik Internationaal Zangfestijn Van Dr. Patrick Gardner ontvingen wij via e-mail een dankwoord, dat wij met u mogen delen. Dit concert met de Rutgers University Gleeclub en met het Nijmeegs studentenkoor Alphons Diepenbrock was ook voor ons een bijzondere ervaring, waar wij met plezier op terugkijken. Greetings esteemed members of the Royal Nijmeegs Mannenkoor, I am writing to thank the members of the Nijmeegs Mannenkoor and your director, my good friend and wonderful colleague, Dion Ritten, for the great experience I had with my students, the member of the Rutgers University Glee Club, during our stay in Nijmegen. The concert and the rehearsals in the St. Stevenskerk, and the wonderful afterglow in the fabulous surroundings of the Grote Markt all provided extraordinary memories for our singers. But we KNEW we were going to have a great time with our friends from Nijmegen. Our last concert at the Nijmegen Concertgebouw De Vereeniging still lingers in the long-term memory of our choir. Even though that concert was over 8 years ago it is still talked about by our alumni. And now we have a new memory of the sights and sounds experienced in the St. Stevenskerk! My students are still talking about the people, the venue, and the music. We owe a big thank you to your director, Maestro Dion Ritten, for his tireless work in making international connections and for his great friendship. I know this would not have happened if it weren t for Dion. And of course it is great that we could have the fabulous accompanist Veran Ritten work with us as well. One of the great joys of international touring is to get to know new friends in new places through music. It was a joy to rehearse Swansea Town with the men of Nijmegen and to interact with Véron and Dion once again. And what a treat to have the students from the Nijmeegs Studentenkoor Alphons Diepenbrock join the concert as well! This allowed my students to greet several generations of Dutch singers and this is something we will never forget. Thank you to Wim Borsboom and all the officers of the Nijmeegs Mannenkoor for organizing everything. I know that my students will never forget singing the Biebl Ave Maria for such a great audience and in such a superb and historically significant venue. They will always remember sharing the Tormis Pikse Litaanie with its choreography in that resonant space and moving to our Duke Ellington and folks songs in front of our friends from Nijmegen. Please pass on my thanks to all involved in making this one of our most memorable concerts EVER! Dr. Patrick Gardner Distinguished Professor of Music Rutgers University, New Jersey USA. Hieronder: Gouden herinnering! Staande ovae voor ons gezamenlijk optreden. De dirigenten: Patrick Gardner, Hans de Wilde, Dion Rien. 7
8
De website van het Nijmeegs Mannenkoor Tom van Deelen is de webmaster van het koor. Het koor heeft al sinds 2001 een eigen website. In deze bijdrage leest u hoe dat in zijn werk ging. Sinds kort heeft het koor een nieuwe website. Tom legt uit waarom. Je zou dat niet direct verwachten, maar het lijkt op een episode uit een spannend jongensboek In 2001 werd Tom penningmeester en schafte een printer aan. Bij die printer zat ook een cd-rom met extra software: Internet Gold Express, waarmee je zelf een website kon bouwen. Kort daarop verscheen de eerste website van het koor op het internet onder zijn eigen accountnaam. Vervolgens werd bij internetprovider Ladot met succes de domeinnaam nijmeegsmannenkoor.nl geclaimd, die nog altijd wordt gevoerd. Content Digitale foto s hebben vanaf het begin een groot deel van de content gevormd. De oudste koorreportage dateert van 5 mei 2002 met Karin Hertsenberg in de Philipszaal in Den Haag. In 2003 werd Wim Fleuren lid van het koor. Hij opperde al snel het idee om door zijn toenmalige vriendin Claudia (waarmee hij kort daarna is getrouwd), een echte website te laten ontwerpen. Van Wim kreeg Tom het webdesignsoftwarepakket Dreamweaver cadeau en hij schafte Het complete Handboek Dreamweaver MX aan waarmee hij tot voor kort de website in de lucht kon houden. Gehackt Op de vraag waarom er onlangs een nieuwe website is gelanceerd antwoordt Tom dat door de ontwikkelingen bij de provider en van het internet zelf de oude website niet langer was te handhaven. Internetprovider Ladot groeide als kool, werd overgenomen en ging Active24 heten. Met de komst van smartphones en tablets kwamen er steeds meer schermformaten, maar de ontwikkelingen op het internet zelf gaven de doorslag, want vorig jaar bleek de website te zijn gehackt. Als je toen in een zoekmachine nijmeegs mannenkoor intikte, dan kwam je terecht op een webshop waar parka s werd verkocht. De webserver bleek ineens vol te staan met bestanden die hoorden bij een kledingwinkel. Het IP-adres van de eigenaren was te traceren tot Taiwan Hoe je met de zoekterm nijmeegs mannenkoor winterjassen wilt verkopen, ontgaat Tom tot de dag van vandaag, maar er moest wel actie worden ondernomen. Alle vreemde bestanden werden gewist, wachtwoord gewijzigd waarna we weer even vooruit konden, maar kort daarna kreeg Active24 te maken met DDoS-aanvallen. Dagenlang was onze website niet of nauwelijks bereikbaar. Het was voor de provider reden om de hele serverstructuur aan te pakken. Toen desondanks enkele koorleden meldden dat afgeschermde nieuwsbrieven gewoon rechtstreeks met een zoekterm in Google gevonden konden worden, was het duidelijk dat er iets moest gebeuren, niet in de laatste plaats omdat de inmiddels verouderde software feitelijk niet meer werd ondersteund. Tom moest gaan werken met nieuwe software: Joomla. Webmaster Tom van Deelen Gert Uphoff Via dirigent Dion Ritten kwam Tom in contact met Gert Uphoff, die tientallen koorwebsites heeft opgezet en bovendien een Joomlaspecialist bleek te zijn. Samen met Tom werd in een paar weken tijd de inhoud van de oude website naar de nieuwe overgeheveld. Er wordt nog gebroed op een manier om 13 jaar websitegeschiedenis, waaronder duizenden foto s weer toegankelijk te maken. Het afgeschermde ledengedeelte met daarin alle oefenbestanden is overigens zodat de leden daarvan gebruik kunnen blijven maken. Op de vraag hoe vaak de website is bezocht antwoordt Tom dat deze in de afgelopen 12 maanden ruim 4800 nieuwe bezoekers de website bezochten. Maar hij voegt daaraan toe dat je er gerust vanuit kunt gaan dat de leden de trouwste bezoekers zijn, want voor hen is er natuurlijk het meest te halen. Via Facebook en Twitter duikt het koorlogo ook op andere plekken op en dat genereert ook weer nieuw verkeer. Als 156 jaar oud koor moeten we volgens Tom misschien erkennen, dat we meer geschiedenis hebben, dan toekomst zolang we volgens hem maar in het nu presteren, kunnen we het echter lang volhouden. De nieuwe website behoort bij het NU! De oude website is vrijwel geheel van het internet verdwenen. Voor de liefhebber is op http://archive.org/web/ nog een schaduw ervan te zien. 9
10
Een vriend en donateur aan het woord: Harry Janssen In de jaren dat ik redacteur was van De Gelderlander (1970-1998) heb ik regelmatig concerten bezocht van het Nijmeegs Mannenkoor. Koorzang interesseerde mij van jongs af aan want ik stam uit een Limburgs nest waarin het zingen centraal stond. Vader dirigent van verschillende (kerk)koren had moeder leren kennen bij de zangvereniging en de Mastreechter Staar werd door hem als model beschouwd. In Nijmegen maakte ik het mee dat de voormalige dirigent van die Staar, Hennie Ramaekers, op de bok ging staan voor de KZNM en zijn koorschool hier introduceerde. In die dagen was ik chef van de kunstredactie en in die functie maakte ik de gloriedagen van het koor mee. Collega s bij De Gelderlander Jan Luijters, Joep Hellegers, Tonnie Peters zongen in het koor en hielden de redactie op de hoogte van de ontwikkelingen. Het waren de tijden dat er nog recensies van optredens in de krant verschenen. Toen ik in 1998 met VUT ging, opperde ik terloops dat ik wel iets voelde voor een lidmaatschap, maar dat werd met betrekking tot mijn 60-jarige leeftijd rigoureus van de hand gewezen. Hennie Ramaekers streefde immers naar verjonging van het koor en niet naar vergrijzing. Op 9 maart 2015 zijn we gestart met een nieuwe koorschool. Onder de bezielende leiding van Patricia Smulders zijn acht zangers, waaronder de nieuwe leden, Jan Balk, Joop Bexkens en Fred Kroes op de hoogte gebracht en onderricht over de zangkunst in een mannenkoor. Naast de nieuwe leden hebben nog drie koorzangers deelgenomen aan de koorschool: Frits van Rijswijk, Carel Limberger en Philip van Vliet. Gestart werd met ademhalingstechniek en daarnaast werd er zo veel mogelijk aandacht aan de stemvorming besteed, mede omdat onze dirigent Dion Ritten daaraan de voorkeur heeft gegeven. Koorschool 2015 Daarop besloot ik toe te treden tot de Vrienden van de KZNM onder aanvoering van notaris Jo Janssen, ook een oude kennis uit het Limburgse. Weer jaren later werden mijn studievrienden Jos Neeskens en Martin van Leth voorzitter en vice-voorzitter van het koor en zij nodigden mij uit om een boek te maken rond het 150-jarige jubileum van het koor. Van dat boek Cantemus in Amicitia zijn naar ik heb horen vertellen nog enkele exemplaren voorradig. Ik heb er met plezier aan gewerkt en als beloning met nog meer plezier deelgenomen aan de koorreis naar Neckarsulm in 2010. Sindsdien ken ik dirigent Dion Ritten en veel koorleden persoonlijk en voel ik me heel erg thuis in de familie die Koninklijke Zangvereeniging Nijmeegs Mannenkoor heet. Natuurlijk wens ik het Nijmeegs Mannenkoor met zijn rijke traditie en historie een ook in deze moeilijke tijden voor het verenigingsleven sonoor klinkende toekomst toe. Harry Janssen Deze koorschool duurde acht weken. Hopelijk zal de volgende editie weer minimaal tien weken duren om de koorzang onder de knie te krijgen. De nieuwe leden die aan de koorschool deelnamen ontvingen een exemplaar van het koorschoolboek van Henny Ramaekers als naslagwerk, vooral voor het notenschrift. Weten wat een kwartnoot, halve noot, hele noot is, de waarde en de duur. Datzelfde geldt voor de dynamische tekens zoals p, pp, mp, mf, f, ff. Door de korte duur van de koorschool is dat er een beetje bij ingeschoten, maar de zangers pakken het snel op. Over het algemeen waren alle mannen die mee hebben gedaan enthousiast over de manier waarop Patricia de koorscholing heeft gegeven. Ik zeg ons, omdat ik weer mee heb gedaan en samen met Jan Muis hebben wij de koorklas vertegenwoordigd namens het koor. Ik heb vanaf 2000 alle koorscholen begeleid en doorlopen en steeds leer je weer bij. Ik heb ook nog een idee voor het bestuur en dirigent: Wanneer in het vervolg nog open plaatsen in de koorschool zijn, laat onze dirigent dan mensen benaderen met het advies om de koorschool te volgen. Dat kan belangrijk zijn om het niveau van ons koor op peil te houden. Ferdy Kokke, Koorschool coördinator. 11
Krakau verkennen, voorbereiding koorreis Hoi, Jan, met Wim. Als concertcommissaris zit je ook in de reiscommissie. Wil jij een paar hotels in Krakau uitzoeken voor het koor en een datum prikken om eventjes te gaan verkennen? Zo rolde ik als kersverse commissaris in een bezigheid, die qua grootte mijn stoutste dromen overtrof. Google is er rijk van geworden evenals mijn telefoonprovider. Maar ik heb ervan genoten. Na goede adviezen van Dorus en het Driels koor Enjoy wist ik het kaf van het koren te scheiden en kwam er toch zicht op een gestructureerde verkenning van onze koorreis. Samen met Wim Borsboom en Pieter Willemse vloog ik op 4 maart naar Krakau. Wat een mooie stad! Een soort openluchtmuseum, dat vooral in de nacht in het licht van de vele schijnwerpers een onvergetelijke indruk op ons maakte. Het centrale plein met het bijzondere gebouw in het midden, de toren met trompettist in de nok, de bijzondere Mariakerk, waar Pieter zwaar zondigde, door te fotograferen onder het wakend en afkeurend oog van een nors uitziende livreier. Nog wat bezoekjes aan kerken en kloosters, o.a. waar Paus Johannes Paulus II nog geweest was, en dan naar de zoutmijn, waar men zó slecht Engels sprak, dat we op de folders af moesten gaan. Daarna weer terug naar het centrum van de stad, waar we in één van de karakteristieke restaurantjes een kop koffie trachtten te scoren, aangezien ik ontwenningsverschijnselen vertoonde wegens te weinig koffie. Geen tijd voor wat rust, dacht ik, maar daar wist Wim wel raad op. De plaatselijke pianist in het café, die op de toetsen hamerde, alsof men ook ver buiten de stad van zijn spel Het centrale plein Hotel Conrad zou kunnen, maar was het niet helemaal, Antique Apartments was het helemaal niet. Maar gelukkig had ik via via contact gelegd met mevrouw Roma Krzemien, die ons informeerde over concertlocaties en hotels. Ze nam ons mee naar voor ons onvindbare plekjes in Krakau en maakte afspraken met voor ons onbereikbare hoogwaardigheidsbekleders. Ook op de muziekschool waar zij les geeft werden afspraken gemaakt voor concerten met de kleine en grote muziekstudenten van haar school. Hotel Centrum, om de hoek bij haar school, werd aanbevolen en bleek een gouden greep. Daar was veel mogelijk, zoals repetitielokaal en feestzaal, helemaal voor ons alleen. diende te genieten, werd benaderd door Wim met de vraag, of hij ook verzoeknummers wilde spelen. Dat kan, aldus de vaardige toetsenist, zolang het maar Liszt was. En aldus geschiedde. Toen wij voldoende van de koffie en Liszt genoten hadden, was het tijd om het etablissement te verlaten en op onze hotelkamer de terugreis voor te bereiden en onze bevindingen op schrift te stellen. Zo hebben wij met plezier de basis gelegd en kon het bestuur een gefundeerde beslissing nemen om de koorreis naar Krakau definitief te laten doorgaan. Jan Rutten Alleen Liszt Met Roma voor het klooster Arka Pana, concertlocae 12
Koorreis Krakau, 8-13 oktober 2015 Reisschema Dit jaar reizen we af naar Polen voor onze koorreis. We bezoeken de indrukwekkende stad Krakau. De renaissance beweging heeft vanuit Italië veel invloed gehad op de bouwstijl in Krakau. Uit die tijd stamt een groot aantal gebouwen, die het karakter van de stad bepalen. Hieronder is het reisschema weergegeven, waarin een aantal concerten zijn opgenomen maar vooral ook veel tijd om in Krakau rond te kijken. Dit overzicht is mede voor de thuisblijvers. De koorleden ontvangen een handboek met alle details voor de reis. Namens de reiscommissie, Jan Rutten, concertcommissaris KZNM en reiscommissielid koorreis 2015. Donderdag 8 oktober: Vrijdag 9 oktober: 11.45 u. Verzamelen bij Kandinsky-College. 12.15 u. Vertrek met de bus van Toonen naar Vliegveld Eindhoven. 16.45 u. Geplande aankomsttijd in Krakau. 17.45 u. Aankomst Hotel Centrum, een deel van het koor naar Hotel Oriënt. 19.30 u. Diner Hotel Centrum, daarna vrije avond om bij te komen van de reis. 8.00 u. Ontbijt. Ochtend Workshop en klein concert op de muziekschool. Middag Excursie zoutmijn met zang in de diepte. 18.30 u. Diner hotel, daarna vrije avond om eventueel zelf naar het centrum te gaan. Zaterdag 10 oktober: 7.00 u. Ontbijt gevolgd door excursie naar Auschwitz. 15.00 u. Gasten in Hotel Oriënt verhuizen naar Hotel Centrum. 17.00 u. Voorbereiding en uitvoering concert in de kerk Arka Pana. 20.00 u. Diner hotel. 21.00 u. Rondleiding centrum Krakau o.l.v. een gids. Zondag 11 oktober: 8.00 u. Ontbijt en Vanaf 9.00 u. Voorbereiding en uitvoering concert in Kloosterkerk. 13.00 u. Lunch in centrum Krakau met aansluitend rondleiding naar de Pawelheuvel met bezoek aan de kathedraal en het paleis. 19.00 u. Diner, met feestavond en verrassing. Maandag 12 oktober: 8.30 u. Ontbijt. Dagtocht met de bus rond de stad Krakau. 19.00 u. Diner Hotel. Daarna vrije avond. Dinsdag 13 oktober: 8.30 u. Ontbijt. 9.30 u. Terugreis. 15.30 u. Aankomst bij Kandinsky College. 13
14
Waar je de hoogte van de noten op de notenbalk kunt aflezen aan de hoogte waarop hij genoteerd staat, kun je de duur van de noot aflezen aan de vorm ervan. Binnen de muziek onderscheidt men de volgende nootvormen: Zoals de namen al aangeven, kennen deze nootvormen ook onderlinge, vaste verhoudingen. Zo passen er twee halve noten in een hele noot, twee kwartnoten in een halve, enzovoort. De basis van de algemene muziekleer 3 Maat, ritme en tempo zijn drie belangrijke muzikale begrippen, die een grote samenhang hebben. Veel mensen gebruiken deze termen dan ook door elkaar: toch betekenen ze niet hetzelfde. In dit artikel lees je meer over notenwaarden, maatsoorten en tempoaanduidingen. De afbeelding hieronder illustreert deze verhoudingen. Rusten Tussen noten vinden vaak stiltes plaats. Deze worden aangeduid door middel van rusttekens. Ook deze rusttekens kennen een zelfde indeling als de nootvormen. Al deze verhoudingen zijn slechts relatief. Om exact te weten hoe lang een noot op een notenbalk duurt, maakt men gebruik van maat en maatsoorten. Maten en maatsoorten Muziek wordt meestal in kleine groepjes noten onderverdeeld. Zo n groepje noten wordt ook wel een maat genoemd. D e m a t e n w o r d e n gescheiden door verticale strepen op de notenbalk, de zogenaamde maatstrepen. Notenbalk met hulplijnen Aan het begin van een muziekstuk wordt aangegeven hoeveel tellen er in een maat gaan. Dit wordt aangeduid door een maatteken. Dit is een teken dat meestal uit twee cijfers bestaat, waarvan het bovenste cijfer het aantal tellen per maat aangeeft, terwijl het onderste cijfer aangeeft welke notenwaarde één tel duurt. Samen noemen we dit de maatsoort. Hieronder zie je enkele voorbeelden van maatsoorten. Hier zitten vier tellen in een maat, waarbij de kwartnoot één tel duurt Hier zitten drie tellen in een maat, waarbij de kwartnoot één tel duurt Hier zitten zes tellen in een maat, waarbij de achtste noot één tel duurt Zoals je ziet, bestaan er maatsoorten in verschillende soorten en maten. Men onderscheidt hierin de enkelvoudige en de samengestelde maatsoorten. Enkelvoudige maatsoorten zijn de maatsoorten waarbij het bovenste getal een 2 of een 3 is, terwijl samengestelde maatsoorten uit meer dan drie tellen bestaan. Deze categorieën zijn verder op te delen in tweedelige en driedelige maatsoorten. Tweedelig wil zeggen dat een maatsoort twee tellen heeft (of een veelvoud daarvan), terwijl driedelig gebaseerd is op drie tellen. Een driekwartsmaat is dus een voorbeeld van een enkelvoudige driedelige maatsoort, terwijl een vierkwartsmaat een samengestelde tweedelige maatsoort is. Vanwaar deze verschillende soorten? Dit heeft te maken met accenten. Elke eerste tel van de maat krijgt extra nadruk; in bijvoorbeeld een wals is dit goed te horen. Bij samengestelde maatsoorten is er sprake van meerdere accenten, omdat deze maatsoorten bestaan uit meerdere enkelvoudige maatsoorten bij elkaar. Hierbij geldt meestal dat deze "extra" accenten lichter gespeeld worden: ze worden ook wel nevenaccenten genoemd. Tempo Zelfs als je de maatsoort van een stuk kent, weet je alsnog niet hoe snel je het stuk moet spelen. De snelheid van een stuk kan op twee manieren worden aangegeven: met cijfers of met Italiaanse termen. Bij veel modernere muziek wordt het tempo door middel van een getal aangegeven, dat vertelt hoeveel tellen er in een minuut gaan (Beats per minute, oftewel BPM). Wanneer je bijvoorbeeld " =60" ziet staan, weet je dat het je het stuk moet spelen met een tempo van 60 kwartnoten per minuut (oftewel één per seconde). In de klassieke muziek zul je vaker Italiaanse termen tegenkomen. Deze zijn niet zo exact als de BPM. Hieronder de meest gebruikte termen, van zeer langzaam tot zeer snel: Largo: langzaam, "breed", 40 tot 60, =± 40 tot 60 Andante: rustig gaand, 60 tot 108, =± 60 tot 108 Moderato: matig, 108 tot 120, =± 108 tot 120 Allegro: vlug en levendig, =± 120 tot 168 Presto: zeer snel, =± 168 tot 208 Dion Ritten 15
16
Muziek en Wetenschap Muziek kan onze stemming maken en breken Muziek is een uitstekende volksmenner: Kijk naar de parkpops, uit markten, grachtconcerten, vierdaagsefeesten, André Rieu concerten, taptoes. Muziek beteugelt de massa mensen en dwingt ze tot deelnemen in een samen gevoel. Mee springen, meezingen, bewegen op muziek: kennelijk willen we dat maar al te graag! De stemming zit er goed in betekent zoveel als het erg plezierig vinden dat je dit mag meemaken. Kijken we naar wat er gebeurt in je lichaam bij zo n massabijeenkomst, dan blijkt je hartslag omhoog te gaan, je produceert adrenaline voor meer energie en meer dopamine voor het genotsgevoel van jezelf. En oxytocine (het knuffelhormoon) zorgt voor het verbonden voelen met de grote groep. Bij mensen in het laatste stadium van dementie blijkt dat muziek tot het laatst toe wordt herkend in het menselijk brein. Een nog slechts vegeterend mens, gevoed met zijn favoriete muziek op de juiste geluidssterkte, leeft op, brengt zelf weer geluid voort en vertoont het genotsgevoel van opeens dopamine producerende hersencellen. Hij voelt zich dan prima! Naast de geluidssterkte blijken toonhoogte en instrumenten mee te spelen in het emotionele effect van muziek:. Bij een stijgende toon met veel instrumenten worden de meeste personen vrolijker. Kijk maar naar het uitvoeren van de Radetsky mars tijdens het Nieuwjaarsconcert in Wenen. De toehoorders gaan voldaan en vrolijk de zaal uit. Muzikanten die in een orkest, band of harmonieorkest spelen weten dat hoe moeilijk of saai de repetitie ook was het laatste nummer is een mars. Het hele orkest wacht daarop. En het hoeft niet mooi te worden gespeeld, wel hard! Een heerlijke repetitie! Vraag de Marinierskapel eens Piet Hein als toegift te spelen. Hoe we ons voelen en wat we doen als we muziek maken, horen of meebeleven, wordt bepaald door onze geschiedenis, cultuur en associaties met onze eigen herinneringen. Dat kan heel erg mooi of heel erg verdrietig zijn. Muziektherapie wordt ingezet om agressie te reguleren. Mensen met Parkinson bewegen aanzienlijk makkelijker op muziek Van Mozarts Sonate voor twee piano s in D majeur (K448). Ook is bekend dat jonge kinderen aanmerkelijk minder last hebben van epilepsie aanvallen, het zogenoemde Mozart-effect. Wim Borsboom. 18 oktober: Breda s jubileumconcert, beleef het mee! De Koninklijke Zangvereniging Breda s Mannenkoor heeft in de loop van haar geschiedenis al heel wat jubileumconcerten gegeven. Het uitzonderlijke van het feestconcert op 18 oktober 2015 is dat dit 150 jaar na haar oprichting plaats vindt. En er zijn maar weinig koren in den lande die na anderhalve eeuw nog uit volle borst Ja, wij zijn jarig kunnen zingen. Door de samenwerking met het Haromonieorkest Amor Musae (o.l.v. Frans van Dun), de Bredase Opera (o.l.v. Lex Wiersma) en pianist Joep Moonen wordt het ook een echt Brabants feestje. Om de 150e verjaardag extra glans te geven, zijn Lilian Farahani (sopraan) en Ernst Daniël Smid (bariton) als gastsolisten uitgenodigd. Uiteraard ligt de muzikale leiding in handen van Hans de Wit, een dirigent die er steeds weer in slaagt om BM boven zichzelf te laten uitstijgen. Ongetwijfeld wordt ons zeer gevarieerde jubileumconcert daarom een happening die velen zal aanspreken. Entreekaarten inclusief een uitgebreide nazit online te bestellen. De kosten bedragen 30,00 of 45,00 en zijn te bestellen via www.chasse.nl. U gaat muziek beluisteren van Karl Jenkins, Guiseppe Verdi, Dimitri Bortnjansky, Franz Léhar, Friedrich Händel, Charles Gounod, Andrew Lloyd Weber, John Lennon / Paul McCartney, Queen en Earth, Wind & Fire. Beleef het mee! Namens het Breda s Mannenkoor, Pedro Kneepkens. 17
18
Adverteerder aan het woord: Ben Traa De Fortissimo zou niet kunnen verschijnen zonder advertenties. Wij zijn onze adverteerders dan ook bijzonder erkentelijk en willen dat tot uitdrukking brengen door onze adverteerders aan het woord te laten. Ben Traa, voorzitter van de Woonboulevard Nijmegen, heeft u veel te melden over de ontwikkelingen van zijn woonboulevard. Binnenkort opent bovendien een nieuwe formule van de Keuken Kampioen haar deuren op de Nijmeegse Woonboulevard. Stuk voor stuk ondernemers die service heel hoog in het vaandel hebben staan! Lunchroom Van totale wooninrichting tot vloeren en van bedden tot complete keukens, Woonboulevard Nijmegen biedt het allemaal met voor elke portemonnee wel wat naar wens. Een zeer compleet aanbod dus waar volgens de voorzitter eigenlijk nog maar één element aan ontbreekt om het hele plaatje compleet te krijgen: Het enige dat we hier nog missen is een gezellige lunchroom, maar hieraan wordt achter de schermen momenteel heel hard gewerkt. Die lunchroom gaat er dus zeker komen! Ben Traa in zijn Woonboulevard. Saamhorigheid, klantvriendelijkheid en een vergaande service, dat zijn volgens Ben Traa, slechts enkele van de kenmerken van de Woonboulevard. De ondernemers zetten er hier samen de schouders onder om al onze klanten een zo prettig mogelijke winkelervaring te bieden! En winkelen kan op Woonboulevard Nijmegen zeker. Gunstig gelegen, dichtbij diverse uitvalswegen en vlakbij station Dukenburg vinden klanten hier onder één dak winkels als Auping Plaza, Beter Bed, Brugman keukens & badkamers, Bruynzeel Keukens, Carpetright, Kwantum, Leen Bakker, Montèl, Pronto Wonen, Rofra Home, Sofa Nova Wonen & Slapen, Swiss Sense, Woninginrichting-aanhuis.nl, Van der Heijden meubelen en Totaalbed. Entertainment Woonboulevard Nijmegen organiseert wekelijks diverse leuke extraatjes voor het winkelende publiek. Zo hangen wij elk weekend een paar honderd milieuvriendelijke, met helium gevulde ballonnen aan de geparkeerde auto s en delen deze ballonnen ook uit aan de kinderen van onze klanten. Dat ziet er feestelijk uit en zorgt meteen dat de aandacht van voorbijgangers op onze mooie Woonboulevard wordt gevestigd. Daarnaast onderscheiden we ons als Woonboulevard Nijmegen van andere woonboulevards doordat we elk weekend iets aan entertainment organiseren en dat van een steeds hoger niveau. Zo was ook het Nijmeegs Mannenkoor in 2013 present op een koopzondag met een verrassend optreden. Klanten moeten het immers leuk vinden om hierheen te komen en tevreden weer naar huis gaan en daar doen wij als vereniging dan ook alles aan. Woonboulevard Nijmegen. 19
20
Muziekcommissie In het huishoudelijk reglement is bepaald dat de algemene ledenvergadering op voordracht van het bestuur een muziekcommissie instelt. Deze muziekcommissie is een adviesorgaan voor het bestuur met betrekking tot het vaststellen van concertprogramma s en in studie te nemen koorwerken. In deze bijdrage van Pieter Willemse leest u wat de muziekcommissie zoal doet om ervoor te zorgen dat er gezongen kan worden, of liever gezegd dat er blijvend gezongen kan worden. De muziekcommissie (op deze foto zonder George Peters): Martin van Leth, Mark de Groot, Pieter Willemse, Dion Ritten. Stemmingen De muziekcommissie bestaat uit koorleden vanuit alle partijen, zodat daaruit een mix ontstaat die breed gedragen menings- en adviesvorming. Bij de stemmingen in de muziekcommissie telt de stem van de dirigent overigens voor twee. Zoveel leden, zoveel meningen: Veel zangers koesteren de klassiekers die in het archief staan, anderen hebben een voorkeur voor Russische werken, weer anderen vinden Franse liederen mooi en zo heeft bijna ieder zijn eigen voorkeuren, waaraan natuurlijk niet in alle gevallen tegemoet kan worden gekomen. Aan de muziekcommissie de voorname taak om het repertoire zoveel mogelijk te laten aansluiten op de wensen van de zangers, maar uiteraard ook op de wensen, eisen en verwachtingen van ons publiek! Zonder publiek immers geen omzet en zonder (voldoende) omzet zal ons reeds 157 jaren bestaand mannenkoor niet kunnen overleven in de vaart der volkeren. Omslag Daaraan moet je dan ook nog toevoegen dat het repertoire niet in de laatste plaats zal moeten inspelen op wensen, eisen en verwachtingen van nieuwe, aspirant zangers, want zonder regelmatige aanvullingen van nieuwe zangers komt óók de continuïteit van het koor in gevaar. Deze omslag wordt door de zangers niet altijd met gejuich ontvangen, maar de muziekcommissie is wel doordrongen van de noodzaak en hoopt dat deze bijdrage in Fortissimo een bijdrage levert aan acceptatie van de repertoirekeuzes. Het vasthouden aan oud en vertrouwd acht de muziekcommissie dan ook niet langer verantwoord. Pracht nummers Voor zomervakantie zijn er vanuit deze visie nogal wat nieuwe werken in studie genomen, zoals twee Russische stukken met hulp van onze bariton Serge Stommels die ons helpt met de uitspraak. Twee stukken die uiteindelijk volgens de muziekcommissie zullen uitgroeien tot twee pracht nummers waar het koor weer even mee vooruit kan. Datzelfde geldt voor meer bekende koorwerken, zoals You Raise Me Up. Er rust dus de nodige verantwoordelijkheid op de schouders van de leden van de muziekcommissie. Overigens zijn enthousiaste leden te allen tijde welkom om de muziekcommissie te versterken. Na de zomervakantie zal de muziekcommissie met de dirigent de zoektocht naar dit soort koorwerken onverminderd voortzetten. Ideeën en suggesties zijn daarbij vanzelfsprekend ook zeer welkom. De vergrijzing van koren in het algemeen en mannenkoren in het bijzonder is overigens niet iets van de laatste tijd, maar het werven van nieuwe zangers in de leeftijdscategorie 35 tot 45 jaar verloopt ieder jaar moeizamer. Het repertoire zal daarom nog nadrukkelijker dan in het verleden aangevuld worden met koorwerken die deze doelgroep aanspreekt. Dat zullen moderne koorwerken worden die nieuw gearrangeerd zijn voor mannenkoren, want een lied dat voor gemengd koor is geschreven kun je niet zomaar omzetten naar een mannen setting. Op de foto hiernaast: George Peters 21
Nijmegen klinkt Nijmegen Klinkt is de promotienaam voor drie samenwerkende culturele organisaties in Nijmegen: Valkhof Klassiek, Nijmegen Muziekstad en de Nijmeegse Torendag. Door de krachten te bundelen is de promotionele kracht veel groter. De gezamenlijke folder en website maar ook meer aandacht via radio en televisie heeft heel wat muziekliefhebbers verleid om diverse podia te bezoeken op zondag, de zevende juni. 22
KZNM gaf concertjes van 30 minuten in het Valkhof gevolgd door een korte uitvoering in de Stevenskerk. Tussendoor waren er miniconcertjes te beluisteren op terrassen, in passages, winkels en restaurants. Deze concertjes begonnen steevast met een verrassingslied dat werd ingezet door onze tenor Martin van Leth. Het argeloze en nietsvermoedende winkelend publiek stond ineens midden in het Nijmeegs Mannenkoor, want plotseling stonden overal mannen te zingen. Na deze zogenaamde flasmob werd het concertje afgesloten met twee a drie a capella gezongen liederen waarna de 55 zangers weer naar de volgende locatie in het Nijmeegse togen. De volgende dag werden de lezers van De Gelderlander verrast door een groot artikel over onze optredens. Dit artikel, met de titel: Geen tijd om te shoppen hebben wij op de pagina hiernaast opgenomen. 23
Indien onbestelbaar: Graafseweg 274, 6532 ZV Nijmegen www.editoo.nl