Patiënteninformatie behorend bij het onderzoek: Bestraling en chemotherapie gevolgd door een endeldarmsparende operatie bij kanker in het laatste deel van de endeldarm. Oorspronkelijke Engelse titel: CHEMORADIOTHERAPY FOR RECTAL CANCER IN THE DISTAL RECTUM FOLLOWED BY ORGAN-SPARING TRANSANAL ENDOSCOPIC MICROSURGERY Geachte heer, mevrouw, Uw arts heeft u verteld dat er een tumor in het laatste deel van uw endeldarm zit. De standaardbehandeling hiervoor is een korte bestraling gevolgd door een operatie waarbij de endeldarm gedeeltelijk of in zijn geheel wordt weggehaald. Graag willen wij u vragen mee te doen aan een onderzoek naar een andere behandeling. We willen onderzoeken of een langere bestraling in combinatie met chemotherapie, gevolgd door een endeldarmsparende operatie net zo effectief is als de standaardbehandeling waarbij de endeldarm niet gespaard wordt. Uw behandelend arts heeft u verteld over dit medisch-wetenschappelijk onderzoek en heeft al het één en ander uitgelegd. Om te kunnen beslissen of u wilt deelnemen aan dit onderzoek is goede voorlichting van onze kant en een zorgvuldige afweging van uw kant nodig. Daarom ontvangt u ook nog deze schriftelijke informatie die u rustig kunt doorlezen en eventueel thuis bespreken. Heeft u daarna nog vragen dan kunt u deze stellen aan de artsen die aan het eind van deze informatie genoemd staan. Zij zullen uw vragen graag beantwoorden. Standaardbehandeling Als u ervoor kiest om niet mee te doen aan het onderzoek krijgt u de standaardbehandeling en vanzelfsprekend de gebruikelijke (juiste) zorg. De standaardbehandeling bestaat uit een korte bestraling, gedurende één week, gevolgd door een operatie waarbij de endeldarm gedeeltelijk of in zijn geheel wordt weggehaald. Als de endeldarm maar gedeeltelijk verwijderd hoeft te worden kan een aansluiting worden gemaakt van de dikke darm aan het overgebleven deel van de endeldarm, vlak boven de anus. Als een te groot deel van de endeldarm is aangetast door de tumor, wordt de endeldarm helemaal weggehaald, samen met de anus en wordt een blijvend stoma (uitgang op de buik) aangelegd. Uw arts heeft u uitgelegd wat de eventuele bijwerkingen van deze behandeling zijn. Wanneer u niet deelneemt aan het onderzoek krijgt u deze standaardbehandeling. Behandeling als u meedoet aan het onderzoek Als u meedoet aan het onderzoek wordt u langere tijd (vijf weken) bestraald en krijgt u chemotherapie in de vorm van tabletten (Capecitabine), we noemen dit chemoradiotherapie. Hierdoor is er een kans dat de tumor kleiner wordt of helemaal verdwijnt. (zie plaatje, waarbij het gezwel kleiner is geworden na behandeling met chemoradiotherapie. Pagina 1 van 10
Als na onderzoek blijkt dat de tumor goed heeft gereageerd op de chemoradiotherapie dan ondergaat u daarna een operatie via de anus. Met gebruik van een buis wordt de rest van de tumor en de plaats waar de tumor zat verwijderd. Deze operatie wordt regelmatig gedaan bij patiënten met goedaardige tumoren in de endeldarm en met goed resultaat. Na de operatie wordt het weggenomen weefsel nauwkeurig microscopisch onderzocht door de patholoog. Als blijkt dat er geen of heel weinig tumorcellen in het weefsel aanwezig zijn, kan worden volstaan met deze endeldarmsparende operatie. Blijken er duidelijk wel tumorcellen in het weefsel aanwezig te zijn dan moet u toch nog een tweede operatie ondergaan waarbij de hele endeldarm wordt weggehaald. Doel en achtergrond van het onderzoek De combinatie van chemotherapie en langdurige bestraling wordt op dit moment al als standaardbehandeling toegepast bij patiënten met uitgebreide tumoren in de endeldarm. Er is dan ook veel ervaring met deze bestralingstechniek. Bij 15% van deze patiënten verdwijnt de tumor volledig en worden na de behandeling geen tumorcellen meer gevonden. Met deze studie willen we onderzoeken of deze behandeling meer effect heeft bij patiënten met tumoren in het laatste deel van de endeldarm. Verder willen we nagaan hoe vaak de Pagina 2 van 10
endeldarm sparende operatie succesvol is en welke bijwerkingen de operatie heeft na langdurige bestraling en chemotherapie. Ten slotte kijken we ook naar de gevolgen van de behandeling voor uw dagelijkse bezigheden en functioneren. Opzet van het onderzoek Dit onderzoek is bedoeld voor patiënten die een tumor in het laatste deel van de endeldarm hebben. Alle patiënten in de deelnemende ziekenhuizen die normaal in aanmerking zouden komen voor korte voorbestraling, zal worden gevraagd om mee te doen aan dit onderzoek. We verwachten dat 55 patiënten zullen gaan deelnemen in een periode van ongeveer één tot anderhalf jaar uit verschillende ziekenhuizen in Nederland. Wat betekent deelname voor u? Ter voorbereiding op de bestraling en de chemotherapie krijgt u een extra endeldarmonderzoek, via de anus (scopie). Tijdens dit onderzoek wordt niet de gehele dikke darm bekeken en uitgebreide darmvoorbereiding is niet nodig. Tijdens dit onderzoek wordt rondom de tumor een tatoeage aangebracht, zodat later het gebied van de tumor kan worden herkend. Het aanbrengen van deze tatoeage duurt enkele minuten. U voelt hier niets van en het geeft ook na het onderzoek geen extra klachten. Tegelijkertijd neemt men een stukje weefsel af voor wetenschappelijk onderzoek (zie ook verderop bij bewaren van lichaamsmateriaal). Hierna wordt u opgeroepen voor de bestralingen. Deze zijn elke werkdag, dus vijf dagen per week in uw eigen ziekenhuis. Tijdens deze gehele periode slikt u chemotherapie tabletten. In totaal krijgt u 25 bestralingen. Elke week wordt u gecontroleerd door de radiotherapeut en wordt uw bloed onderzocht. Zes weken na beëindiging van de radiotherapie wordt gekeken of er nog tumorcellen aanwezig zijn door (opnieuw) een onderzoek van de endeldarm, een echo-onderzoek en een MRI-onderzoek. Er zijn dan drie mogelijke resultaten: 1. De onderzoeken laten zien dat de tumor niet heeft gereageerd op de chemoradiotherapie: de endeldarm wordt dan helemaal weggehaald. U krijgt dan een aansluiting van de darm boven de anus of de anus wordt ook verwijderd en u krijgt een stoma, dit is afhankelijk van de locatie van de tumor (zie standaard behandeling). 2. De onderzoeken zien er gunstig uit: er wordt besloten om onder narcose weefsel van het overgebleven deel van de tumor weg te halen voor onderzoek. Als blijkt dat in het weefsel toch nog te veel tumorweefsel aanwezig is, wordt de endeldarm alsnog verwijderd in een tweede operatie. 3. De onderzoeken zien er gunstig uit: er wordt besloten om onder narcose weefsel van het overgebleven deel van de tumor weg te halen voor onderzoek. Als blijkt dat er geen tumorcellen meer aanwezig zijn kan de endeldarm blijven zitten. Hoeveel kans u heeft op een van deze resultaten weten we op dit moment niet. Dit hopen we te weten te komen door dit onderzoek. Pagina 3 van 10
Schema: Het verschil tussen de standaardbehandeling en behandeling als u meedoet aan het onderzoek. Standaard behandeling Behandeling als u meedoet aan het onderzoek Radiotherapie gedurende 1 week Combinatie chemotherapie met radiotherapie gedurende 5 weken Onderzoek naar het effect van de chemoradiotherapie; scopie en scan Goede reactie van de tumor op de chemoradiotherapie Onvoldoende reactie van de tumor op de chemoradiotherapie Operatie via de buik: Verwijderen van (een deel van) de endeldarm en het omliggende vetweefsel, met het aanleggen van een tijdelijk dunne darmstoma of een blijvend dikke darmstoma Operatie via de anus: Het verwijderen van de plaats waar zich voorheen de tumor bevond. Operatie via de buik: Verwijderen van (een deel van) de endeldarm en het omliggende vetweefsel, met het aanleggen van een tijdelijk dunne darmstoma of een blijvend dikke darmstoma Onderzoek van het verwijderde weefsel Onderzoek van het verwijderde weefsel Onderzoek van het verwijderde weefsel Geen of weinig achtergebleven tumorcellen Te veel overgebleven tumorcellen Operatie via de buik: Verwijderen van (een deel van) de endeldarm en het omliggende vetweefsel, met het aanleggen van een tijdelijk dunne darmstoma of een blijvend dikke darmstoma controle Intensieve Controle (vaker scopie) controle controle Pagina 4 van 10
Vragenlijsten We zullen u in de drie jaar dat het onderzoek duurt vijf keer vragen een vragenlijst in te vullen over de gevolgen van de behandeling op uw dagelijkse functioneren. Controle Na de operatie houden we nauwkeurig in de gaten of de tumor wegblijft. Het eerste jaar komt u naar het ziekenhuis voor een onderzoek van de endeldarm (scopie en echografie), een echo van de lever en een MRI-onderzoek van het bekken. Als u alleen de endeldarmsparende operatie heeft ondergaan, zal u vaker een scopie en echo krijgen van de endeldarm (ieder kwartaal in de eerste twee jaar). Huisarts Uw huisarts krijgt schriftelijk bericht van ons over uw deelname aan het onderzoek. Tabel: Mogelijke voor- en nadelen voor de deelnemer Mogelijke voordelen ten opzichte van de standaardbehandeling Operatie via de anus: Indien de tumor goed heeft gereageerd op chemoradiotherapie heeft u een kans dat u alleen via de anus geopereerd hoeft te worden. Met als grote voordelen; geen tijdelijk of blijvend stoma en hoogst waarschijnlijk een betere plas- en ontlastingsfunctie en betere sexuele functies. Mogelijke nadelen ten opzichte van de standaardbehandeling Bijwerkingen van de langdurige bestraling: Roodheid en blaren rondom de anus in de laatste weken van de bestraling. Soms: pijnlijke ontlasting en diarree. Bijwerkingen van de chemotherapie: Koorts, misselijkheid en diarree. Soms: rode en pijnlijke handen en voeten. Zelden: haaruitval. Extra scopie(ën) via de anus: kan als onprettig worden ervaren, maar wordt meestal zeer goed verdragen. Een tweede operatie: als u in eerste instantie via de anus bent geopereerd is er een kans dat het alsnog nodig blijkt om de gehele endeldarm te verwijderen. Uw radiotherapeut en internist oncoloog zullen u verder uitleggen wat de risico s zijn en wanneer u bijvoorbeeld zou moeten stoppen met de chemotherapie tabletten of met de bestraling. In sommige gevallen kan de dosering van de chemotherapie tabletten worden verlaagd als de bovenstaande klachten hevig zijn. In geval van klachten zoals koorts, pijn, ernstige diarree of andere onverklaarbare klachten tijdens de bestraling verzoeken wij u om onmiddellijk contact op te nemen met de afdeling radiotherapie en indien niet bereikbaar met uw huisarts of spoedeisende hulp. Pagina 5 van 10
Nazorg Zoals bij alle patiënten met een darmtumor wordt u tot vijf jaar na de operatie gecontroleerd op het optreden van uitzaaiingen, nieuwe poliepen of tumoren in de darm en terugkeer van de ziekte in het operatiegebied. Als u meedoet aan dit onderzoek wordt een extra MRI-onderzoek gedaan om te beoordelen of de tumor wegblijft. Kosten en vergoedingen Er worden geen extra kosten gemaakt die niet door uw ziektekostenverzekeraar worden betaald. Vertrouwelijkheid Onderzoeksgegevens waarvan te achterhalen is dat ze van u afkomstig zijn, kunnen slechts met uw toestemming door bevoegde personen worden ingezien. Deze personen zijn medewerkers van het onderzoeksteam, medewerkers van de Inspectie voor de Gezondheidszorg en leden van de Commissie Mensgebonden Onderzoek. Inzage kan nodig zijn om de betrouwbaarheid en kwaliteit van het onderzoek na te gaan. Onderzoeksgegevens zullen worden gehanteerd met inachtneming van de Wet Bescherming Persoonsgegevens. Persoonsgegevens die tijdens deze studie worden verzameld, zullen worden vervangen door een codenummer. Alleen dat nummer zal gebruikt worden voor studiedocumentatie, in rapporten of publicaties over dit onderzoek. Slechts degene die de sleutel van de code heeft (de onderzoeker) weet wie de persoon achter het codenummer is. De gegevens worden bewaard gedurende het onderzoek en als u daar toestemming voor geeft, gedurende 15 jaar bewaard. Bewaren lichaamsmateriaal Tijdens het eerste endeldarmonderzoek wordt, als u daarvoor apart toestemming verleent, tumorweefsel afgenomen voor onderzoek. Er zal na de behandeling van alle proefpersonen gekeken worden of er in dit weefsel aanwijzingen te vinden zijn voor hoe de patiënt heeft gereageerd op de behandeling, om hiermee patiënten in de toekomst gerichter te kunnen behandelen. Als u geen toestemming geeft voor afname van dit weefsel, heeft dat verder geen gevolgen voor uw behandeling. Alle lichaamsmaterialen die tijdens deze studie worden verzameld, worden tot de persoon herleidbaar opgeslagen. Dat betekent dat te achterhalen is dat ze van u afkomstig zijn. Na afloop van de studie worden de opgeslagen lichaamsmaterialen, als u daarvoor toestemming geeft, gedurende maximaal 20 jaar na afloop van de studie bewaard. Het opgeslagen lichaamsmateriaal kan dan eventueel in de toekomst worden gebruikt voor onderzoek met een zelfde onderzoeksdoel. Als het afgenomen weefsel voor andere onderzoeksdoeleinden gebruikt gaat worden, zal de Commissie Mensgebonden Onderzoek regio Arnhem en Nijmegen hier eerst toestemming voor moeten geven en in sommige gevallen ook u zelf. Pagina 6 van 10
Goedkeuring Voor dit onderzoek is (medisch ethische) goedkeuring verkregen van de Commissie Mensgebonden Onderzoek regio Arnhem en Nijmegen. De voor dit onderzoek geldende internationale richtlijnen zullen nauwkeurig in acht worden genomen. Vrijwillige deelname Meedoen met dit onderzoek is geheel vrijwillig. Als u niet wilt meedoen, hoeft u daarvoor geen reden op te geven. Als u besluit niet mee te doen, zal dat geen enkele verandering brengen in uw verdere behandeling of begeleiding. Ook indien u nu toestemming geeft, kunt u die altijd zonder opgave van redenen weer intrekken. Het onderzoek zal zo nauwkeurig mogelijk volgens plan verlopen. Verzekering Voor de deelnemers aan dit onderzoek is een verzekering afgesloten. Meer informatie over deze verzekering vindt u in de bijlage. Wilt u nog iets weten? Mocht u na dit alles gelezen te hebben, behoefte hebben aan meer informatie neemt u dan gerust contact op met een van de hoofdonderzoekers of uw behandelend arts. Voor meer informatie kunt u ook terecht op onze website; www.cartsstudie.nl. U kunt voor vragen contact opnemen met de volgende personen: Dr. P.J. Tanis, chirurg en hoofdonderzoeker van deze studie. Telefoon:020-5662666 Buiten kantooruren kunt u contact opnemen met de dienstdoende chirurg of medisch oncoloog via het centrale telefoonnummer van het ziekenhuis: 020-5669111 Indien u twijfelt over deelname kunt u een onafhankelijke arts raadplegen, die zelf niet bij het onderzoek betrokken is, maar die wel deskundig is op het gebied van dit onderzoek en uw ziekte. Voor deze studie is dat dr. J.G.H. Klinkenbijl, chirurg, telefoonnummer: 020-5662666 Ook als u voor of tijdens de studie vragen heeft die u liever niet aan de onderzoekers stelt, kunt u contact opnemen met de onafhankelijke arts. Als u niet tevreden bent over het onderzoek of de behandeling kunt u terecht bij de afdeling Patiëntenvoorlichting (tel 020 5663355) van het AMC Amsterdam. Tenslotte verwijzen wij u voor verdere informatie graag naar de brochure Algemene informatie voor de proefpersoon van het ministerie van VWS die wij voor u hebben toegevoegd. Pagina 7 van 10
Toestemmingsformulier weefselafname: behorende bij onderzoek: Bestraling en chemotherapie voor kanker in het laatste deel van de endeldarm gevolgd door endeldarm-sparende chirurgie Oorspronkelijke Engelse titel: CHEMORADIOTHERAPY FOR RECTAL CANCER IN THE DISTAL RECTUM FOLLOWED BY ORGAN-SPARING TRANSANAL ENDOSCOPIC MICROSURGERY Ik bevestig, dat ik het informatieformulier voor de proefpersoon heb gelezen. Ik begrijp de informatie. Ik heb de gelegenheid gehad om aanvullende vragen te stellen. Deze vragen zijn naar tevredenheid beantwoord. Ik heb voldoende tijd gehad om over deelname na te denken. Ik weet dat mijn deelname geheel vrijwillig is en dat ik mijn toestemming op ieder moment kan intrekken zonder dat ik daarvoor een reden hoef te geven. Ik geef toestemming dat medewerkers van het onderzoeksteam, medewerkers van de Inspectie voor de Gezondheidszorg of leden van de medisch-ethische toetsingscommissie inzage kunnen krijgen in mijn medische gegevens en onderzoeksgegevens. Ik geef toestemming om de gegevens te verwerken voor de doeleinden zoals beschreven in de informatiebrief. Ik geef toestemming om mijn gegevens gedurende maximaal 20 jaar na afloop van de studie te bewaren. Ik geef wel / geen* toestemming om lichaamsmateriaal gedurende maximaal 20 jaar na afloop van de studie te bewaren. Ik geef toestemming voor deelname aan bovengenoemd onderzoek. Naam proefpersoon :... Handtekening :... Datum: Naam onderzoeker :... Handtekening:... Datum: * Doorhalen wat niet van toepassing is. Pagina 8 van 10
Toestemmingsformulier weefselafname: behorende bij onderzoek: Bestraling en chemotherapie voor kanker in het laatste deel van de endeldarm gevolgd door endeldarm-sparende chirurgie Oorspronkelijke Engelse titel: CHEMORADIOTHERAPY FOR RECTAL CANCER IN THE DISTAL RECTUM FOLLOWED BY ORGAN-SPARING TRANSANAL ENDOSCOPIC MICROSURGERY Ik geef wel / geen* toestemming om weefsel af te nemen voor toekomstig onderzoek met eenzelfde onderzoeksdoel. Als mijn weefsel voor andere doeleinden gebruikt gaat worden zal hiervoor eerst toestemming aan mij worden gevraagd.. Naam proefpersoon :... Handtekening :... Datum: Naam onderzoeker :... Handtekening:... Datum: * Doorhalen wat niet van toepassing is. Pagina 9 van 10
Bijlage: Verzekering Overeenkomstig de Wet medisch-wetenschappelijk onderzoek met mensen heeft de AMC Medical Research B.V. voor medisch-wetenschappelijk onderzoek een verzekering afgesloten die door het onderzoek veroorzaakte schade door dood of letsel van de proefpersoon dekt. Dit betreft schade die zich tijdens of binnen vier jaar na de deelname aan het onderzoek openbaart en gemeld is binnen vier jaar na beëindiging van de deelname aan het onderzoek. Het bedrag waarvoor de verzekering is afgesloten bedraagt 450.000 per proefpersoon, met een maximum van 3.500.000 voor het gehele onderzoek en 5.000.000 voor schade tengevolge van medischwetenschappelijk onderzoek die per verzekeringsjaar wordt gemeld. De verzekering biedt dekking voor schade tengevolge van de verwezenlijking van de aan deelname aan het wetenschappelijk onderzoek verbonden risico's waarover men niet schriftelijk is ingelicht; voor schade tengevolge van de verwezenlijking van de risico's waarover de deelnemer wél is ingelicht, maar die zich in ernstiger mate voordoet dan is voorzien; voor schade tengevolge van de verwezenlijking van de risico's waarover de deelnemer wél is ingelicht, maar die zeer onwaarschijnlijk werd geacht. De verzekering biedt geen dekking voor schade die het gevolg is van het uitblijven van een vermindering van de gezondheidsproblemen van de proefpersoon, dan wel het gevolg is van de verdere verslechtering van de gezondheidsproblemen, indien de deelname aan het wetenschappelijk onderzoek plaatsvindt in het kader van de behandeling van deze gezondheidsproblemen; voor schade door aantasting van de gezondheid van de proefpersoon waarvan aannemelijk is dat deze zich ook zou hebben geopenbaard wanneer de proefpersoon niet aan het onderzoek had deelgenomen; voor schade tengevolge van deelname aan medisch-wetenschappelijk onderzoek waarbij in de kring van beroepsgenoten gebruikelijke handelingen op het gebied van de geneeskunst met elkaar worden vergeleken en aannemelijk is dat de schade het gevolg is van de toegepaste handelingen; voor schade die zich bij een nakomeling van de proefpersoon openbaart als gevolg van een nadelige inwerking van het onderzoek op de proefpersoon of de nakomeling; voor schade die het gevolg is van het niet of niet volledig opvolgen van aanwijzingen en instructies door de proefpersoon, indien de proefpersoon daartoe althans in staat is. De verzekering dekt uitsluitend de schade van natuurlijke personen. De dekking van specifieke schades en kosten is tot bepaalde bedragen beperkt. Om aanspraak te kunnen maken op schadevergoeding dient de proefpersoon in geval van vermeende schade als gevolg van het onderzoek dit te melden aan: Naam verzekeraar: Centramed B.A. Adres verzekeraar: Postbus 191, 2270 AD Voorburg Polisnummer: 620.872.806 Voorts wordt de proefpersoon verzocht dienaangaande contact op te nemen met dr. P.J. Tanis, telefoon 020-5662666 Pagina 10 van 10