Jaarverslag 2014 Communicatie en EducatieNationale Parken
Inhoudsopgave C&E Nationale Parken 3 Focus 2014 en resultaten 4 Pijler 1: 5 Jeugd en jongeren: educatie én participatie Pijler 2: 6 Recreatieondernemers: draagvlak én nieuwe allianties Pijler 3: 7 Vrijwilligers: betrokken burgers Pijler 4: 8 Algemene communicatie: Parels van de Nederlandse natuur Bijlage: 9 Een greep uit een aantal succesvolle projecten/ activiteiten uit de Nationale Parken in 2014: Plantage Middenlaan 2c 1018 DD Amsterdam Postbus 20123 1000 HC Amsterdam www.ivn.nl 2
IVN en Nationale Parken IVN coördineert en geeft uitvoering aan educatie en communicatie in 18 Nationale Parken, in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken. Van meerjarenplan tot onderwijsprogramma s, informatiekranten, communicatietrajecten, bewonersavonden of natuur-recreatieve evenementen. In samenwerking met o.a. terreinbeheerders, vrijwilligers, overheden en recreatiebedrijven initieert en organiseert de IVN coördinator een hoogwaardig aanbod van activiteiten en producten. Een aanbod dat de betrokkenheid van bewoners, jeugd en recreanten bij een Nationaal Park tot doel heeft. Een goede omgang met de natuur, het versterken van de recreatieve-, educatieve- en de belevingswaarde van natuur en biodiversiteit zijn in 2014 de zwaartepunten in het werk van IVN voor de Nationale Parken geweest. Dit waren dan ook de belangrijkste pijlers van het basispakket communicatie en educatie die door de coördinatoren communicatie en educatie werden ontplooid en gecontinueerd. Naast deze coördinerende taken op het vlak van natuureducatie en communicatie is de samenwerking met DuurzaamDoor gecontinueerd. 11 Nationale Parken namen deel aan het proces om coalities te vormen met maatschappelijke sectoren zoals gezondheid, voedsel, energie en recreatie om op basis daarvan cofinanciering voor de Parken te genereren. In 8 Nationale Parken is momenteel een proces gaande van uitwerking van business cases in co-creatie met partners. In enkele parken is reeds cofinanciering gerealiseerd. In 3 Nationale Parken worden nu de werkplaatsen voorbereid voor het vroege voorjaar van 2015. Met ingang van 2014 werd het beschikbare budget met 33% gekort en dit heeft consequenties gehad voor de inzet van IVN personeel in de Nationale Parken en de omvang van het Basispakket dat kon worden uitgevoerd. Om de kwaliteit van de communicatie en educatie te waarborgen en een helder gezamenlijk profiel te realiseren is met het aangepaste minimum basispakket Communicatie & Educatie door IVN gewerkt. Coördinatoren Communicatie en Educatie droegen samen met de partners in de Parken zorg voor de uitvoering van deze minimum variant van het basispakket en leverden gezamenlijk inspanning voor benodigde middelen om deze minimumvariant te kunnen uitvoeren. In een aantal parken is het gelukt de 33% mindering op het budget op te vangen via cofinanciering. In de meeste parken heeft het consequenties gehad voor de coördinatie en de uitvoering van een aantal taken. Zo is in het ene park gekozen om minder scholen te ontvangen of de digitale nieuwsbrief minder vaak uit te geven en heeft een ander park geen recreatiekrant meer uitgegeven of de website meer statisch gemaakt. Dit verslag sluit in volgorde en inhoud aan bij de in 2014 ingediende subsidieaanvraag IVN voor Nationale Parken 2014 voor het ministerie. 3
1. Focus 2014 en resultaten De focus op de communicatie en educatie in de Nationale Parken is in 2014 gelegd op de volgende vier pijlers: Jeugd & jongeren Recreatie(ondernemers) Vrijwilligers Algemene communicatie Nationaal Park Deze vier pijlers vormen de dragers van het Aangepaste Basispakket Communicatie en educatie door IVN- 2014. Tenminste drie van de vier pijlers werden uitgevoerd in de Nationale Parken en per pijler is, afhankelijk van de keuzes die in de individuele parken gemaakt werden, een keuze gemaakt uit de verschillende onderdelen zoals genoemd bij de pijler en verder beschreven in het vigerende basispakket C&E 2011-2015. Pijler 1 Pijler 2 Pijler 3 Jeugd en jongeren - Buitenprogramma voor de verschillende jaargroepen van het basisonderwijs (doorlopende leerlijn, Woordvoerders van de Natuur) - JeugdNatuurClub - Programma of activiteit voor doelgroep 12-18 jaar (Scholen voor Duurzaamheid, JuniorRangers, Maatschappelijke stages, Highlandgames) Recreatie(ondernemers) - Cursus Gastheerschap en onderhouden netwerk Gastheren (bijeenkomsten, arrangementen) Vrijwilligers - Onderhouden netwerk vrijwilligers - Scholing en na- en bijscholing voor vrijwilligers (gidsen, excursiebegeleiders, jeugdvrijwilligers, enz.) - Contactbijeenkomsten vrijwilligers Pijler 4 Algemene communicatie NP - Centrale rol coördinator voor alle partners in NP - Website NP (tenminste medebeheerder van de website, facebookpagina, digitale kaart) - Dag van het Nationaal Park - Bewaken huisstijl NP, brochure NP 4
Pijler 1: Jeugd en jongeren: educatie én participatie De focus voor de parken ligt sterk op de doelgroep jeugd en jongeren. Scholen maken gretig gebruik van de speciale park-specifieke programma s voor het hele regionale onderwijs. Leerlingen gaan in het park aan de slag in een combinatie van natuurbeleving en onderzoek van o.a. biodiversiteit. Alle Nationale Parken hebben speciale programma s voor het basisonderwijs uitgevoerd, variërend van de natuurspeurders van de Drentsche Aa tot welkom bruinvis en van woordvoerders van de eendenkooi van Weerribben-Wieden tot struinen in de wildernis van het Drents-Friese Wold. Hiermee hebben tienduizenden jonge kinderen een topervaring beleeft in hun eigen Nationaal-Park-op-de-hoek. Voor het voorgezet onderwijs zijn nieuwe methodieken ontwikkeld, actuele thema s aangegrepen en samenwerkingsrelaties aangegaan: in de Oosterschelde zijn 200 scholieren aan de slag gegaan met het thema Zandhonger en in de Alde Feanen is gekozen voor de vorm van een Challenge terwijl het Dwingelderveld 180 leerlingen op de been kreeg voor de speciale Highlandgames. Ook buitenschools weten vele kinderen en jongeren de Nationale Parken te vinden. Honderden kinderen weten maandelijks de Jeugdnatuurclubs die in een aantal parken actief zijn te vinden en steeds meer jongeren en jongvolwassenen bleven een toptijd bij de Junior Rangers. Hier kunnen zij verschillende competenties ontwikkelen en internationale contacten opdoen: zowel fysiek via uitwisselingskampen als digitaal via de sociale media. Ook via speciale rugzakroutes, activiteiten tijdens de Nacht van de Nacht en via bijvoorbeeld natuurtheatervoorstellingen en tijdens de dag van het Nationaal Park worden in alle parken vele duizenden kinderen en jongeren bereikt. Om jongeren te bereiken wordt meer en meer gebruik gemaakt van communicatiemiddelen die hen aanspreken, zoals whatsapp groepen en Facebook pagina s. 5
Pijler 2: recreatieondernemers: draagvlak én nieuwe allianties Recreatieondernemers in en om de nationale Parken zijn voor bezoekers vaak de eerste kennismaking met een Nationaal Park. Daarom is de cursus Gastheer van het Nationaal Park ontwikkeld: de ondernemers leren over natuur en landschap en de natuur recreatieve voorzieningen om daarmee hun gasten goed te kunnen informeren. In totaal hebben aan het einde van 2014 ruim 800 ondernemers deelgenomen aan een cursus Gastheerschap en draaien zij mee in het Gastherennetwerk van een Nationaal Park. Dit vormt een belangrijke bijdrage aan regionaal draagvlak, waardering en begrip voor een Nationaal Park. Het voldoet in sterk toenemende mate aan een behoefte. In 2014 is in het kader van het vormen van nieuwe allianties en co-creaties veel aandacht besteed aan arrangementen met de Gastheren. Een aantal succesvolle arrangementvormen werden gecontinueerd en aan andere parken overgedragen zoals de bosbrunch en de ondernemerssafari. Er zijn ook door Gastheren nieuwe arrangementen ontwikkeld zoals speciale vaarexcursie naar de zee-arend in het Lauwersmeer en een sponsor arrangement met een biologische wijnleverancier en de Gastheren in Weerribben-Wieden. Bij deze en andere- arrangementen komt een deel van de opbrengst ten goede aan het betreffende Nationaal Park. Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug heeft grote stappen gezet in de vorming van een nieuw businessmodel in samenwerking met de Gastheren. Hier wordt een stichting Natuurlijk! Doen gevormd. Deze stichting zal de ondernemers helpen bij het ontwikkelen van arrangementen en dergelijke. De jaarlijkse Dag van het Nationaal Park ( 25 mei) stond in 2014 in het teken van muziek en geluiden: Er zit muziek in het Nationaal Park. Met geluidenexcursies (of juist stiltewandelingen..), een vroege vogelconcert, streekmarkten en kinderknutselactiviteiten is intensief samengewerkt met de gastheren/ondernemers, muziekscholen, de terrein beherende organisaties en andere partners binnen het Nationaal Park. Profilering van het stelsel van Nationale Parken door presentaties, communicatie, audiospotjes, een ringtone voor de smartphones en activiteiten, stond hierbij centraal. 6
Pijler 3: vrijwilligers: betrokken burgers Een substantieel deel van alle activiteiten die plaatsvinden in de Nationale Parken, van educatie tot beheermaatregelen en van monitoring tot jeugdkampen begeleiden, wordt door vrijwilligers gedaan. Zonder deze grote groep van betrokken mensen bij de natuur in hun eigen achtertuin zouden vele onderdelen van het communicatie en educatie programma geen doorgang kunnen vinden. Vrijwilligers zijn onmisbaar. Ieder Nationaal Park heeft daarom een groot vrijwilligersnetwerk. Om dit netwerk te behouden en onderhouden vinden jaarlijks diverse bijeenkomsten en cursussen plaats. In 2014 zijn nieuwe vrijwilligers opgeleid tot schoolgids, natuurgids, excursiebegeleider en jeugdnatuurbegeleider. In de Nationale Parken hebben speciale bijscholings- en contactbijeenkomsten plaatsgevonden rondom actuele thema s: bijvoorbeeld de opleiding tot begeleider van Biowalks in De Maasduinen of een bijscholing lesmethoden in het basisonderwijs voor schoolgidsen in De Grote Peel. Op De Sallandse Heuvelrug is een nieuwe vrijwilligersgroep opgezet van oud burgemeesters en wethouders: De Bankenbrigade. Zij inventariseren locaties voor nieuwe bankjes en picknicktafels en onderhouden alle bankjes in het Nationaal Park. Een voorbeeld van een burger(meester)initiatief! Ook in De Biesbosch zijn vele vrijwilligers actief voor verschillende organisaties vertegenwoordigd in het Nationaal Park. In 2014 zijn grote stappen gezet naar één gezamenlijk vrijwilligersbeleid vanuit het motto: er is meer dat ons bindt dan dat ons scheidt. In totaal zijn circa 2.000 vrijwilligers actief in de nationale parken. Zij begeleiden duizenden activiteiten, projecten en excursies. 7
Pijler 4: algemene communicatie Nationaal Park: Parels van de Nederlandse natuur Nationale Parken zijn een begrip, in binnen- en buitenland. Wie kent niet de beroemde voorbeelden zoals het allereerste Nationaal Park ter wereld, Yellowstone National Park of het Krugerpark. Minder bekend is nog steeds dat we ook in Nederland twintig prachtige Nationale Parken hebben. Een belangrijke rol voor de coördinator communicatie en educatie van de deze parels van de Nederlandse natuur is dan ook het communiceren over het stelsel van Nederlandse Nationale Parken in het algemeen en over het eigen Nationaal Park in het bijzonder. Voor verschillende doelgroepen zijn in de parken communicatiemiddelen ontwikkeld. Alle parken beschikken in ieder geval over een website die in 2014 door ruim 1,3 miljoen bezoekers is bekeken! Een aantal heeft ook een digitaal boekingssysteem voor excursies en/of scholenprojecten en alle Parken hebben een digitale kaart. Nationaal Park Zuid- Kennemerland heeft in 2014 een overstap gemaakt naar een andere provider en zag hiermee niet alleen het gebruikersgemak als ook het aantal bezoekers aan de site stijgen. Een groeiend aantal Parken beschikt over een Twitteraccount en een Facebookaccount. Deze vormen van communicatie lenen zich bij uitstek voor snelle communicatie over actuele ontwikkelingen. Naast de digitale communicatievormen blijven de analoge vormen van communicatiemiddelen belangrijk en gewild. Per jaar worden ondanks de goed bezochte websites- miljoenen brochures, flyers, activiteitenkalenders en recreatiekranten gedrukt en verspreid. De recreatiekranten van Duinen van Texel en van Schiermonnikoog vinden bijvoorbeeld gretig aftrek op de veerboten. Naast brochures met algemene informatie over de natuur van het Nationaal Park en de activiteiten die er plaatsvinden worden er ook specialistische uitgaves ontwikkeld. Zo heeft De Meinweg bijvoorbeeld een Belevingskaart ontwikkeld voor in de nieuwe brochure met als thema aardbreuken als basis van het landschap. En gezien de ligging van De Maasduinen is in 2014 een nieuwe tweetalige brochure gemaakt: Ontdek Nationaal Park De Maasduinen, Wirbelnder Flugsand und hellblaues Wasser. Twee parken vierden een jubileum in 2014: De Sallandse Heuvelrug haar 10 jarig jubileum en Schiermonnikoog haar 25-ste verjaardag. Beide jubilea werden met extra publieksactiviteiten gevierd. 8
Bijlage Een kleine greep uit de vele activiteiten, projecten en programma s van de Nationale Parken.. 9
Nationaal Park Dwingelderveld In de zomer van 2014 was Nationaal Park Dwingelderveld het toneel voor de Highlandgames. 180 leerlingen van voortgezet scholen uit de omgeving van het Nationaal Park volgden op school een project om dit af te sluiten met een krachtmeting in de natuur. Een perfecte combinatie van natuur en gezondheid. Het plezier straalt er van af. 10
Nationaal Park Weerribben-Wieden Netwerken bouwen en onderhouden: een van de belangrijkste zaken in Weerribben-Wieden. Het Gastherennetwerk, het vrijwilligersnetwerk en het jeugd &jongerennetwerk zijn nog steeds groeiende. Deze netwerken zorgen voor een sterke betrokkenheid bij de natuur en het beheer van dit grootste aaneengesloten laagveenmoerasgebied van Noordwest Europa. 11
Nationaal Park Lauwersmeer In het dunbevolkte gebied waar Nationaal Park Lauwersmeer is gelegen en dat bekend staat als een krimpgebied is de start van een groep Junior Rangers een droom die uitkwam. Zowel de jongeren als de betrokken partners in het Nationaal Park zijn zeer enthousiast over deze vorm van jongerenparticipatie. Hier poseren de Junior Rangers bij de poort die de omgeving beschikbaar heeft gesteld aan het Park. Nationaal Park Alde Feanen Uit de zoektocht naar alternatieve financiering en nieuwe allianties is de Alde Feanen challenge geboren. Samen met een outdoor- en een survivalvereniging is een survivalchallenge voor groepen ontwikkeld die het uiterste van de deelnemers vergt. De opslag op de inschrijfkosten komt volledig ten goede aan het Nationaal Park. Op naar een grotere deelname in 2015! 12
13
Nationaal Park De Sallandse Heuvelrug De bankenbrigade, een schoolvoorbeeld van een burgerinitiatief. Op De Sallandse Heuvelrug is een nieuwe vrijwilligersgroep opgezet van oud burgemeesters en wethouders: De Bankenbrigade. Zij inventariseren locaties voor nieuwe bankjes en picknicktafels en onderhouden de bankjes in het Nationaal Park en de omgeving. Om de 10 e verjaardag van het nationaal Park te vieren, werden op verschillende locaties publieksactiviteiten georganiseerd. Natuurtheater rondom de Sallandse Heuvelrug, het middelpunt van de aarde was hier een van. Nationaal Park Drents-Friese Wold Community vorming: Zorgvlied, een kleine gemeenschap buiten de begrenzing van het Park zorgt voor een speciale poort tot Nationaal Park Drents-Friese Wold. Ook tijdens de Dag van het Nationaal Park waren bij deze poort verschillende activiteiten te beleven. 14
Nationaal Park De Maasduinen In 2014 is weer een grote groep ondernemers gecertificeerd na het succesvol doorlopen van de cursus Gastheerschap. Hiermee bestaat het Gastherennetwerk uit 51 (recreatie) ondernemers. Door het aangaan van nieuwe partnerships met onder andere een golfbaan lijkt een uitbreiding van het Park naar de Noordzijde goede kansen te hebben. Nationaal Park De Meinweg Nationaal Park De Meinweg heeft stappen genomen op zoek naar nieuwe partners en verdienmodellen. De adoptie van de Natuurwerkdag door een groot chemisch bedrijf, buurman van het Nationaal Park, is een mooi voorbeeld van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. Ook de samenwerking met een tuincentrum begint vaste vormen aan te nemen. 15
Het Nationale Park De Hoge Veluwe De Hoge Veluwe Highland Games zijn ontstaan vanuit een samenwerkingstraject met het hoger onderwijs. Tijdens het event maken honderden middelbare scholieren op een uitdagende en sportieve manier kennis met Het Nationale Park De Hoge Veluwe. In 2014 is het concept verfijnt én verbreed naar een nieuwe doelgroep: gezinnen. Een mooie combinatie van natuur en gezondheid. Nationaal Park Schiermonnikoog Het oudste Nationaal Park van Nederland vierde in 2014 haar 25 jarig jubileum met feestelijke activiteiten voor eigen inwoners én voor toeristen. In samenwerking met de Ondernemersvereniging is cursus Gastheerschap verzorgd voor 18 ondernemers. In het jubileumjaar volgden 5.500 leerlingen van basis- en voortgezet onderwijs een programma over de flora en fauna van het Nationaal Park. 16
Nationaal Park de Groote Peel In Nationaal Park De Groote Peel vond een netwerkdag plaats waar de gastheren van drie Limburgse Nationale Parken én 2 Nationale Landschappen samenkwamen. Het was een zeer geslaagde dag waar de eerste afspraken werden gemaakt om een aantal arrangementen te gaan ontwikkelen die de Nationale Parken en de Nationale Landschappen met elkaar gaan verbinden. Ook zijn stappen gezet om te komen tot een speciaal Groote Peel kookboek met streekeigen gerechten. Nationaal Park Utrechtse Heuvelrug Co-creatie: In Nationaal Park zijn in 2014 Natuurwijzers opgeleid om scholen te begeleiden. NatuurWijs is ontstaan door een samenwerking tussen het NatuurCollege, Staatsbosbeheer en Universiteit Utrecht. Ook Stichting Leerplan Ontwikkeling (SLO) en de PABO Theo Thijssen te Utrecht hebben bijgedragen aan de ontwikkeling. Door middel van free-publicity is het gelukt zonder een uitvoeringsbudget op grote schaal te communiceren over het Nationaal Park. 17
Nationaal Park De Biesbosch In de directe omgeving van Nationaal Park De Biesbosch woont een grote groep kinderen die in gezinsverband nooit buiten in de natuur komen. Om deze doelgroep te bereiken is een alliantie gevormd Groen doet Goedmet een groot aantal partners waaronder de GGD en GGZ en met als hoofddoel kinderen naar buiten aan het bewegen te krijgen. Cynthia en Ouafa na een echte Biesbosch-ervaring vol natuurbeleving: Als je aan het spelen bent krijg je een heel actief gevoel. Je hersenen worden frisser. Nationaal Park Zuid Kennemerland Ook in de omgeving van Nationaal Park Zuid Kennemerland wonen veel kinderen in zogenaamde prachtwijken. Velen van hen komen nooit buiten in de natuur in gezinsverband, Ook is het schoolbezoek aan het Nationaal Park vaak niet mogelijk i.v.m. de hoge kosten van vervoer. In 2014 is contact gezocht met Connexion en zij sponsoorden 10x een bus om leerlingen van school naar het Nationaal Park te brengen. Voor een groot aantal kinderen de eerste natuurervaring in hun leven! 18
Nationaal Park Drentsche Aa Nationaal Park Drentsche Aa heeft een vaste rubriek op de lokale radio die wekelijks een aantal malen wordt uitgezonden. Naast informatie over de flora en fauna worden ook beheermaatregelen besproken of bijvoorbeeld de activiteitenkalender. Speciale aandacht was er in 2014 voor de scootmobieltochten die waren uitgezet in het Nationaal Park. De scootmobiels werden via goed begaanbare paden onder begeleiding van een gids door een prachtig deel van het gebied geleid. Als ik had geweten dat ik ook met mijn scootmobiel zo veel kon zien en beleven had ik het zeker veel eerder gedaan! Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen 10.000 leerlingen uit de omgeving van Nationaal Park De Loonse en Drunense Duinen hebben in 2014 een speciaal ontwikkeld programma gevolgd in het Nationaal Park. Hoewel er in eerste instantie budget was om de helft een topbeleving te kunnen geven, is met hulp van de regio extra geld bij elkaar gebracht om 400 klassen te kunnen ontvangen. 19
Nationaal Park Oosterschelde Crowdfunding. De crowdfundingsactie Red de Roggenplaat van Nationaal Park Oosterschelde en Natuurmonumenten heeft 12.435 opgeleverd. Ruim 300 donateurs, waaronder de Gastheren van het Nationaal Park laten daarmee aan minister Schultz (Infrastructuur en Milieu) zien dat ze de Roggenplaat in de Oosterschelde willen behouden voor de toekomst. De interactieve kaart van het Nationaal Park is in 2014 verschenen in de vorm van een app voor mobiele telefoons. Op deze manier kunnen ook in het veld de mooiste plekjes om bruinvissen te spotten of startpunten van excursies opgezocht worden. 20