PROTOCOL ZIEKTE Naam Trefwoorden Gastouderbureau Identificatie protocol Protocol ziekte Formulier medicijnregistratie, Formulier registratie ongevallen, Formulier afspraken en registratie achterwacht, Verklaring buikslapen Risico-inventarisatie All Kidz Nederland PRO/AKN/ABL/ZIE/003 Revisienummer 002 Ingangsdatum 14-05-2011 Revisiedatum 01-01-2012 Einddatum geldigheid van deze revisie 31-12-2011 Protocol ziekte 1
Leeswijzer 1. Inleiding 3 2. Procedure 3 2.1 Het kind is thuis ziek 3 2.2 Het kind wordt ziek bij de gastouder 3 2.3 Acute situaties 3 3. Het toedienen van medicijnen 4 3.1 Regels en afspraken 4 4. Regels voor eenvoudig medisch handelen 5 5. Kennismakingsgesprek 6 6. Besmettelijke ziektes 7 6.1 Waterpokken 7 6.2 Mazelen 7 6.3 Rode hond 8 6.4 Roodvonk 8 6.5 Kinkhoest 9 6.6 Bof 9 6.7 Geelzucht 10 6.8 Hersenvliesontsteking 10 6.9 Acute middenoorontsteking 10 6.10 Griep 11 6.11 Verkoudheid 11 6.12 Diarree 12 6.13 Krentenbaard 12 6.14 Hoofdluis 12 Protocol ziekte 2
1. Inleiding In dit protocol staan een aantal richtlijnen en procedures beschreven voor zowel vraag- als gastouders als het gaat om ziekten van kinderen die gebruik maken van gastouderopvang. Dit protocol maakt onderdeel uit van de protocollen die gastouderbureau All Kidz Nederland hanteert. 2. Procedure De gastouders van All Kidz Nederland handelen overeenkomstig de richtlijnen en procedures. Op basis daarvan nemen zij eindbeslissingen over wat er gedaan moet worden in een bepaalde specifieke situatie. 2.1 Het kind is thuis ziek Als een kind ziek is blijft het thuis. Behalve wanneer de gastouder na overleg heeft aangegeven dat de ziekte (nog) geen belemmering is om de opvang voort te zetten. Hierover wordt per dag een besluit genomen. Belemmeringen kunnen zijn: - besmettingsgevaar (zie hoofdstuk 6 - besmettelijke ziektes) - de zwaarte van de verzorging en de extra aandacht die het kind nodig heeft - het brengen en het halen van de andere kinderen - het noodzakelijk boodschappen moeten doen of bijvoorbeeld de hond uitlaten. 2.2 Het kind wordt ziek bij de gastouder Als het kind ziek wordt tijdens de opvang brengt de gastouder de ouders hiervan op de hoogte met de bedoeling dat het kind zo snel mogelijk wordt opgehaald. Behalve als de gastouder in het overleg met de ouder(s) heeft aangegeven dat de ziekte (nog) geen belemmering is om de opvang voort te zetten. 2.3 Acute situaties Bij acute situaties kan de gastouder besluiten een huisarts in te schakelen of naar de EHBO-post van het ziekenhuis te gaan. Zo nodig zonder vooraf overleg met de ouders te hebben. Ook de tandarts van het kind kan gevraagd worden hulp te verlenen. Is de tandarts van het kind niet bereikbaar dan doet de gastouder een beroep op haar/zijn eigen tandarts. Alle bij gastouderbureau All Kidz Nederland aangesloten gastouders zijn in het bezit van een geldig diploma/certificaat "Eerste hulp aan kinderen". Vóór het verstrijken van de geldigheid van het diploma/certificaat doet de gastouder opnieuw examen. Protocol ziekte 3
In geval van een duidelijke epidemie moet gastouderbureau All Kidz Nederland hiervan in kennis worden gesteld en wordt er door gastouderbureau All Kidz Nederland zo nodig contact opgenomen met de GGD. 3. Het toedienen van medicijnen Er kunnen situaties zijn/voorkomen dat de gastouder aan een kind medicijnen moet geven. Indien deze situatie zich voordoet dient de gastouder te allen tijde gebruik te maken van het Formulier medicijnregistratie van All Kidz Nederland. Zonder ondertekening van dit formulier worden er door de gastouder geen medicijnen toegediend. 3.1 Regels en afspraken Medicijnen geven is nooit zonder risico. Bij voorkeur wordt dit aan de ouders of de verzorgers in de thuissituatie overgelaten. Aan ouders wordt gevraagd om dit zo mogelijk zelf te doen. Veel medicijnen kunnen twee keer per dag gegeven worden: s morgens en s avonds. Dat zal dat in de meeste gevallen thuis door de ouders zelf kunnen plaatsvinden. Ouders kunnen aan hun huisarts of specialist vragen hiermee rekening te houden en de dosering aan te passen aan twee keer per dag in plaats van meerdere keren. Indien dit niet mogelijk is, wordt het toedienen van medicijnen bij de gastouder thuis toegestaan. Onder voorbehoud dat er wordt gehandeld volgens onderstaande regels en afspraken. - de medicijnen worden gegeven door de gastouder waar het kind is geplaatst. - alleen de gastouder is verantwoordelijk voor het geven van de medicatie en draagt dit nooit over aan een huisgenoot of een derde persoon. - de ouder geeft uitleg over het medicijngebruik aan de gastouder en doet zo nodig voor hoe het medicijn gegeven moet worden. - de medicijnen moeten in de oorspronkelijke verpakking worden aangeleverd met de naam van het kind erop vermeld en voorzien van een bijsluiter (zie Formulier medicijnregistratie ). Alle andere medicijnen worden geweigerd en niet gegeven. - de ouder geeft uitleg in welke situatie het medicijn gegeven moet worden (bijvoorbeeld de afspraak dat een kind wat bekend is met koortsstuipen, bij koorts hoger dan 38,5 C medicijnen krijgt). - de ouder geeft uitleg welke dosering en op welk tijdstip de medicijnen gegeven moeten worden. - de ouder geeft aan waar de medicijnen moeten worden opgeborgen, bijvoorbeeld in de koelkast. - de gastouder draagt zorg voor het opbergen, dusdanig dat kinderen hier niet bij kunnen. - de gastouder vult het Formulier medicijnregistratie van All Kidz Nederland in. Het formulier wordt ondertekend door de ouder(s) en de gastouder. Protocol ziekte 4
- ouders geven steeds schriftelijk door welke wijzigingen zich aandienen. Bijvoorbeeld qua hoeveelheid, datum van stopzetting. Bij elke wijziging vult de gastouder een nieuw formulier in. - ouders hebben de verantwoordelijkheid te letten op de houdbaarheidsdatum. Mocht een gastouder zien dat de houdbaarheidsdatum is verstreken dan geeft zij het medicijn terug aan de ouders. Toediening van het medicijn wordt dan onmiddellijk gestopt. - iedere dag dat het kind komt worden de medicijnen door de ouders meegebracht en aan het eind van de dag weer mee naar huis genomen. - de gastouder noteert op welk tijdstip, welk medicijn gegeven is. - de gastouder geeft nooit zomaar medicijnen aan kinderen. - De gastouder kan het verzoek van ouders om medicijnen toe te dienen weigeren. Bijvoorbeeld wanneer zij de handelingen en afspraken rond het toedienen van de medicijnen te ingewikkeld vind. Er mogen geen zetpillen meegegeven worden. Er is één uitzondering voor een verzoek tot zetpillen, namelijk bij kinderen waarvan bekend is dat zij last hebben van koortsstuipen. Deze medicijnen moeten voorgeschreven zijn door een arts en mogen door de gastouder bewaard worden. Ouders zijn verantwoordelijk voor toezicht op de houdbaarheidsdatum. Gastouders en gastouderbureau All Kidz Nederland zijn niet verantwoordelijk voor het gebruik of het toedienen van de medicijnen en kunnen niet verantwoordelijk en aansprakelijk worden gesteld voor bijwerkingen of schade aan het kind. De ouders tekenen daarvoor op het formulier medicijnregistratie. 4. Regels voor eenvoudig medisch handelen Ook bij eenvoudige medische handelingen (op verzoek van ouders) die nadere uitleg vragen wordt een terughoudend beleid gevoerd. Dit betekent dat er voor het uitvoeren van eenvoudige handelingen die nadere uitleg vragen, gekozen wordt voor een beperkt aantal handelingen, te weten: - vernevelen - alleen bij koortsstuipen het geven van een zetpil. Alleen indien voorgeschreven door een arts en vooraf bekend bij de gastouder. De gastouder maakt met de ouder een afspraak over de periode waarvoor deze afspraak geldt om vervolgens gezamenlijk te evalueren of de afspraak voor de toekomst noodzakelijk is. Gastouders tekenen per keer aan dat ze de handeling hebben verricht. Het kan voorkomen dat de gastouder in noodsituaties anders moet handelen dan hierboven staat weergegeven. In noodsituaties wordt de gastouder geacht naar beste vermogen te handelen en kan het verrichten van voorbehouden handelen in strijd met de wet zelfs noodzakelijk zijn. In dat geval is er sprake van overmacht en levert de hulpverlening volgens het Wetboek van Strafrecht geen Protocol ziekte 5
strafbaar feit op. Na een handelen in nood volgt altijd een registratie, met afschrift naar gastouderbureau All Kidz Nederland. 5. Kennismakingsgesprek Tijdens het kennismakingsgesprek tussen ouders en gastouder wordt er aandacht besteed aan de diverse protocollen van All Kidz Nederland, waaronder het Protocol ziekte en het Formulier medicijnregistratie. Alle gast- en vraagouders hebben via een persoonlijke inlogcode toegang tot de protocollen en formulieren van gastouderbureau All Kidz Nederland. Ook tijdens de jaarlijkse risico-inventarisatie wordt er bij de gastouder nadrukkelijk op gewezen te allen tijde gebruik te maken van het Formulier medicijnregistratie. Als er in de loop van de opvangperiode wijzigingen of speciale omstandigheden ontstaan dienen de ouders deze direct door te geven aan de gastouder zodat de gastouder alert kan blijven reageren. Protocol ziekte 6
6. Besmettelijke ziektes 6.1 Waterpokken Waterpokken is een besmettelijke infectieziekte, veroorzaakt door een virus. De incubatietijd is 14 tot 21 dagen. De ziekte duurt ongeveer 7 dagen en geneest spontaan. Na genezing is men levenslang immuun. - in het begin lichte koorts, hoesten, hoofdpijn - na een paar dagen verschijnen kleine rode bultjes, waarop na 6 tot 12 uur blaasjes ontstaan die erg kunnen jeuken - de blaasjes gaan open of drogen in; er ontstaan korstjes, die na enige tijd afvallen Waterpokken zie je vooral op de romp, gezicht, tussen de haren en in de mond. Waterpokken is al besmettelijk een dag voor het opkomen van de blaasjes totdat alle blaasjes zijn ingedroogd. De kans dat andere kinderen zijn besmet voordat je ziet dat een kind de waterpokken heeft, is dus zeer groot. Het virus verspreidt zich via kleine, in de lucht zwevende vochtdruppeltjes afkomstig uit de neus-keelholte van het zieke kind (aanhoesten) en het vocht uit de blaasjes van de zieke. 6.2 Mazelen Mazelen is een infectieziekte, veroorzaakt door een virus. Het komt niet zo vaak meer voor omdat de meeste kinderen worden ingeënt. De incubatietijd is 8 tot 14 dagen. De ziekte duurt ongeveer 2 weken en gaat vanzelf over. Na de ziekte is men levenslang immuun. - hoge koorts - neusverkouden - harde droge hoest - rode ogen (lichtschuw) - vlak voor de vlekken uitbreken knapt het kind wat op en de koorts zakt - nu verschijnen aan de binnenkant van de wangen rood omrande witte stippen - de koorts loopt weer op en er verschijnen rode vlekken achter de oren - de uitslag verspreidt zich over de rest van het lichaam, de vlekken worden groter, donkerder en vloeien in elkaar over. Protocol ziekte 7
6.3 Rode hond Rode hond is een infectieziekte, veroorzaakt door een virus. Nu bijna alle kinderen gevaccineerd worden tegen rode hond komt de ziekte bijna niet meer voor. Rode hond is een betrekkelijk onschuldige ziekte maar bij zwangere vrouwen die de ziekte nooit gehad hebben of nooit zijn ingeënt, leidt het tot de geboorte van een kind met ernstige afwijkingen. De incubatietijd is 2 tot 3 weken. De ziekteduur is enige dagen. Men is levenslang immuun. - het kind is nauwelijks ziek. Meestal is het wat verkouden - de rode uitslag begint in het gezicht en breidt zich snel uit over de rest van het lichaam - de vlekken lopen zo in elkaar over dat het lijkt of het kind een egaal rode kleur heeft (zie ook mazelen en roodvonk) - de uitslag duurt een paar dagen - typerend zijn de opgezette klieren in de nek - meestal heeft het kind geen koorts De ziekte is besmettelijk 5 dagen vóór tot 5 dagen na het verschijnen van de uitslag. Het virus verspreidt zich via kleine, in de lucht zwevende vochtdruppeltjes uit de neus, mond en keel van het zieke kind. 6.4 Roodvonk Roodvonk is een infectieziekte, veroorzaakt door een bacterie afkomstig uit de neus- keelholte of de huid. De incubatietijd is 2 tot 7 dagen. Men wordt niet immuun. De ziekte duurt 10 tot 14 dagen. De ziekte is goed te behandelen met antibiotica. - hoge koorts - keelpijn - hoofdpijn - braken Na 24 uur ontstaan kleine dieprode vlekjes beginnend in de liezen en zich verspreidend over het hele lichaam, behalve rond de neus en mond. De tong is eerst geheel beslagen, later geheel rood met puntjes (frambozentong). Na een paar dagen verbleekt de huiduitslag en begint de huid te vervellen, vooral aan de handen en voeten. Dankzij de behandeling met penicilline komen complicaties minder voor, zoals een nier- of gewrichtsaandoening (acuut reuma). Protocol ziekte 8
6.5 Kinkhoest Kinkhoest (slijmhoest of 100 dagen hoest) is een besmettelijke uitputtende ziekte van de luchtwegen, veroorzaakt door een bacterie. Kinkhoest is besmettelijk gedurende de eerste 3 weken van de ziekte. De incubatietijd is 7 tot 10 dagen. - in het begin een gewone verkoudheid met niezen, lichte koorts en prikkelhoest - vervolgens ontstaan hevige, plotseling opkomende hoestbuien gepaard gaande met een gierend geluid en het opgeven van taai slijm: het kind kan hierbij blauw aanlopen - het eten veroorzaakt vaak hoestaanvallen waarbij het voedsel wordt uitgebraakt - ook 's nachts treden uitputtende aanvallen op - de hoestaanvallen kunnen 3 tot 4 maanden blijven doorgaan. De bacterie verspreidt zich via kleine, in de lucht zwevende vochtdruppeltjes uit de neus en mond van het zieke kind (aanhoesten). Ieder kind kan gratis worden ingeënt tegen kinkhoest. De inenting beschermt niet levenslang maar ongeveer 5 jaar. Er zijn meerdere virussen en bacteriën die een op kinkhoest gelijkend ziektebeeld kunnen veroorzaken. De hoestaanvallen zijn mindere hevig en het karakteristieke "gieren" (kinken) ontbreekt. Een aantal jaren geleden kwam nog wel eens kinkhoest voor bij volledig gevaccineerde kinderen. Sinds men het vaccin sterker heeft gemaakt komt dit verschijnsel bijna niet meer voor. 6.6 Bof De bof is een ontsteking van de oorspeekselklier, veroorzaakt door een virus. De incubatietijd varieert van 12 tot 24 dagen. De ziekte is besmettelijk enkele dagen voor de eerste klachten optreden totdat de zwelling van de wang verdwenen is. - dikke wang(en) en hals gedurende ongeveer 7 tot 10 dagen - pijn in of achter het oor, vooral bij kauwen of slikken - droge mond - soms koorts - soms hoofdpijn Het virus verspreidt zich via kleine, in de lucht zwevende vochtdruppeltjes uit de neus, keel en mond van het zieke kind. Protocol ziekte 9
6.7 Geelzucht Geelzucht is een ontsteking van de lever, welke veroorzaakt wordt door een virus. Deze ziekte komt het meest voor bij volwassenen en maar weinig bij kinderen. De incubatietijd varieert van 2 tot 6 maanden. De ziekteduur varieert van 6 weken tot 6 maanden en gaat meestal vanzelf over. Hierna is men levenslang immuun. Een kleine groep mensen blijft het virus bij zich houden (dragers) en kan anderen besmetten. De ziekte kan zowel met als zonder ziekteverschijnselen verlopen: - lichte koorts en moeheid kunnen enkele weken de enige klachten zijn - pijn rechts in de bovenbuik - misselijkheid - soms geelverkleuring van oogwit en huid - colakleurige urine - witkleurige ontlasting Het hepatitis B virus kan via intiem aseksueel contact, via bloed-bloedcontact en speeksel worden overgebracht. Baby's kunnen door hun moeder besmet worden. Er is geen therapie. Wel is vaccinatie mogelijk om de ziekte te voorkomen. Baby's van met hepatitis B besmette moeders worden na de geboorte gevaccineerd. 6.8 Hersenvliesontsteking Hersenvliesontsteking wordt veroorzaakt door een bacterie of een virus. Het tast de vliezen rond de hersenen en het ruggenmerg aan. De incubatietijd is erg kort, 2 tot 5 dagen, waardoor de epidemie zich snel kan uitbreiden. - hoge koorts - hoofdpijn - geen eetlust - spugen - stijve nek (de kin kan niet meer op de borst gelegd worden) of luierpijn (bij het optillen van de beentjes gaat de baby huilen). In Nederland is hersenvliesontsteking bijna altijd een virus, dat overgebracht wordt door het inademen van besmette druppeltjes (aanhoesten). Het virus kan zich snel verspreiden onder groepen mensen of kinderen die dicht bij elkaar zitten of slapen. 6.9 Acute middenoorontsteking Een plotseling optredende infectie van het middenoor (achter het trommelvlies) veroorzaakt door een bacterie of een virus. Protocol ziekte 10
- grijpen naar het oor - kind huilt bij aanraking van het oor - koorts (niet altijd, met name bij zuigelingen) - vaak verkouden - soms spugen en of diarree Bij zuigelingen zijn soms prikkelbaarheid en onrustig slapen de enige verschijnselen. Een middenoorontsteking treedt meestal op als complicatie van een verkoudheid of door een vergrote neusamandel (sluit het binnenoor af). Sommige kinderen zijn er erg gevoelig voor gedurende de eerste jaren. 6.10 Griep Griep is een infectieziekte, veroorzaakt door een virus. - koorts - hoofdpijn - pijnlijke spieren of gewrichten De klachten duren ongeveer 1 à 2 weken en verdwijnen spontaan. Soms kan de moeheid nog enige weken aanhouden. Vlak na de griep is het kind vatbaarder voor andere infecties. Het virus verspreidt zich door de lucht via kleine vochtdruppeltjes uit de neus en mond van het zieke kind. 6.11 Verkoudheid Een verkoudheid is een infectie van de bovenste luchtwegen, veroorzaakt door een virus. - niezen - hoesten - afscheiding uit de neus - soms keelpijn - hoofdpijn - soms koorts Meestal duurt het niet langer dan 1 week; 10 tot 12 verkoudheden per jaar zijn normaal voor een kind. Als het kind constant verkouden is, snurkt, uit de mond ruikt, slecht hoort of hangerig blijft, is het verstandig de huisarts te raadplegen. Er kan dan sprake zijn van een vergrote neusamandel of een allergie. Protocol ziekte 11
6.12 Diarree Wanneer een kind per dag meer dan drie dunne tot waterdunne luiers met ontlasting produceert spreekt men van diarree. De diarree kan hevig zijn en een paar dagen duren (acute diarree). Hierbij bestaat gevaar voor uitdroging door vochtverlies. Als er ook gespuugd wordt kan het kind binnen een dag uitdrogen. Dit merk je aan droge luiers en toenemende slaperigheid. Veel kinderen voelen zich dan ook niet lekker. Omdat de hygiëne zeer strikt moet worden nagevolgd vanwege het grote besmettingsgevaar, is de extra zorg een belasting voor de gastouder. 6.13 Krentenbaard Dit is een oppervlakkige infectie van de huid, veroorzaakt door bacteriën. De huid kan van tevoren heel zijn of kapot gekrabd door eczeem of muggenbult. De infectie zit meestal in het gezicht rond de neus of mond maar kan zich ook op andere plaatsen voordoen. De aandoening begint met een blaasje, dat openbarst en waarop een honinggele korst ontstaat. De plekken breiden zich uit zodat het lijkt alsof het kind een baard van krenten heeft. Het vocht uit de blaasjes is zeer besmettelijk totdat de blaasjes zijn ingedroogd. Besmetting vindt plaats via geïnfecteerde handen of het kind kan zichzelf herinfecteren door aan de plekken te krabben. Vooral kinderen zijn gevoelig voor deze infectie omdat hun weerstand nog niet zo goed is als die van een volwassene. Een slechte hygiëne kan ook een rol spelen. 6.14 Hoofdluis Ouders moeten de gastouder waarschuwen als hun kind hoofdluis heeft. Kind en gezin dienen direct behandeld te worden met een speciale shampoo die verkrijgbaar is bij de drogist. Daarnaast dienen de haren regelmatig te worden gekamd met een stofkam. Protocol ziekte 12