Methodologie Midterm Evaluatie POP2

Methodologie Midterm Evaluatie POP2 Bijlagerapport bij de Midterm Evaluatie Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 Eindrapport december 2010 Opdrachtgever: Regiebureau POP Deze evaluatie is medegefinancierd door het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELPFO): Europa investeert in zijn platteland Uitgevoerd door ECORYS Nederland BV in samenwerking met Witteveen+Bos Rotterdam, december 2010 AvD/MS/II20984

ECORYS Nederland BV Postbus 4175 3006 AD Rotterdam Watermanweg 44 3067 GG Rotterdam T 010 453 88 00 F 010 453 07 68 E netherlands@ecorys.com W www.ecorys.nl K.v.K. nr. 24316726 ECORYS Regio, Strategie & Ondernemerschap T 010 453 87 99 F 010 453 86 50 AvD/MS/II20984

AvD/MS/II20984

Inhoudsopgave 1 Inleiding 6 2 Methodologie As 1 8 3 Methodologie As 2 26 4 Methodologie As 3 35 5 Methodologie As 4 50 6 Enquête onder begunstigden 56 7 Interviews 58 Bijlage: Enquêtevragen 59 AvD/MS/II20984

AvD/MS/II20984

1 Inleiding Opzet van het rapport In de hoofdstukken 2 tot en met 5 van dit rapport wordt de methodologie van de midterm evaluatie van het Plattelandsprogramma 2007-2013 (POP2) beschreven in de vorm van beoordelingscriteria tabellen per As. Met deze beoordelingscriteria tabellen is de beoordeling van de voortgang van de maatregelen en de beantwoording van de EUevaluatievragen geoperationaliseerd. In de tabellen wordt aangegeven welke indicatoren en onderzoeksstappen worden gebruikt. De tabellen beschrijven gedetailleerd de methodologie van de midterm evaluatie per As en vormen tezamen het gedetailleerde werkplan voor de evaluatie. In de laatste twee hoofdstukken wordt de wijze beschreven waarop aanvullend informatie is verzameld via een enquête onder een streekproef van begunstigden en interviews met begunstigden en betrokkenen bij de uitvoering van het POP2. Gebruik indicatoren In de beoordelingstabellen is zo veel mogelijk gebruik gemaakt van de programmaindicatoren (output en resultaat). Echter, een aantal EU-evaluatievragen kan niet worden beantwoord met de bestaande indicatoren. Voor deze vragen zijn door de evaluatoren extra indicatoren toegevoegd om de vraag te kunnen beantwoorden. Streefwaarden 2007-2009 In het programmadocument POP staan geen streefwaarden voor de periode 2007-2009 genoemd. In overleg met de begeleidingsgroep hebben de evaluatoren zelf een streefwaarde voor de periode 2007-2013 vastgesteld. Voor de beoordeling of de uitvoering van het programma op koers ligt, wordt een bandbreedte aangehouden: de waarde van een indicator gerealiseerd in de periode 2007-2009 ligt tussen 30% en 50% van het in het programma vastgelegde einddoel (streefwaarde in 2013). Bij de vaststelling van deze bandbreedte is rekening gehouden met het feit dat pas halverwege 2007 de formele instemming van de EU bekend was en de feitelijke uivoering van POP2 kon beginnen. Samen met de mogelijkheid om gedurende twee jaar na de formele einddatum van het programma (2013) nog verplichtingen aan te gaan, betekent dit dat de feitelijke uitvoeringsperiode voor het POP2 bijna 9 jaar betreft. De benedengrens van de bandbreedte is hiervan afgeleid. Ligt de gerealiseerde waarde onder of boven deze bandbreedte dan is dat een signaal voor nader onderzoek en eventuele acties. Voor elke indicator is de concrete bandbreedte aangegeven in de tabel. Dataverzameling Per indicator is aangegeven welke bron is gebruikt. Voor sommige indicatoren staan meerdere bronnen aangegeven, bijvoorbeeld monitoringdata, enquête en/of interviews. Hierbij zal het principe gelden dat primair gekeken is naar de monitoringdata, maar als deze er niet zijn of onvolledig zijn, gebruik is gemaakt van de informatie uit de enquête Methodologie Midterm Evaluatie POP2 6

c.q. interviews. In andere gevallen zijn de verschillende bronnen complementair aan elkaar gebruikt. Aansluiting op de EU vragen Geconstateerd wordt dat de EU vragen niet altijd direct aansluiten bij de wijze waarop in het Nederlandse POP2 maatregelen zijn vorm gegeven. Zo wordt bijvoorbeeld in As 3 bij elke maatregel gevraagd naar de bijdrage aan leefkwaliteit, terwijl de maatregelen hier niet expliciet op zijn gericht. In de enquête c.q. interviews is een algemene vraag gesteld in hoeverre POP2 maatregelen hebben bijgedragen aan de verbetering van de leefkwaliteit in de plattelandsgebieden. Tegelijkertijd geldt dat als gebruik wordt gemaakt van de bestaande indicatoren, EU vragen niet beantwoord kunnen worden. In dat geval zijn de aanvullende indicatoren gebruikt. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 7

2 Methodologie As 1 Maatregel 111: Beroepsopleiding en voorlichting Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal deelnemers: 12.500 Aantal deelnemers aan opleiding/voorlichting (unieke personen); uitgesplitst naar: - A. aantal gevolgde trainingen en opleidingen; - B. aantal ontvangen adviezen - C. aantal deelnemers aan demonstratieprojecten; - D. aantal deelnemers aan praktijknetwerken. Aantal deelnemers die een opleidingsactiviteit op het gebied van land- en/of bosbouw, met succes hebben beëindigd. 12.500 deelnemers uitgesplitst naar: A+B: 700 (bandbreedte: 210 350) C: 7.100 (bandbreedte: 2.130 3.550) D: 4.700 (bandbreedte: 1.410-2.350) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel (rekening houdend met een slagingspercentage van 72%) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 8

Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ontvangen trainingdagen: 36.700 Aantal ontvangen trainingsdagen (van alle deelnemers); uitgesplitst naar - A. aantal gevolgde trainingen en opleidingen; - B. aantal ontvangen adviezen Aantal trainingsdagen 36.700 (streefwaarde) Uitgesplitst naar: A+B: 1.400 (bandbreedte: 420 700) C: 7.100 Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel - C. aantal deelnemers aan demonstratieprojecten; - D. aantal deelnemers aan praktijknetwerken. (bandbreedte: 2.130 3.550) D: 28.200 (bandbreedte: 8.460 14.100) Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 0 (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode 2007-2009 heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode 2007-2009 doorgemaakt? Ontwikkeling toegevoegde waarde bij begunstigden en totale sector inzichtelijk maken. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 9

EU-vragen EU vraag 111.1: In welke mate hebben de acties op het gebied van opleidingen, voorlichting en verspreiding van kennis tot een verbetering van andere aspecten in verband met het concurrentievermogen van de landbouw-, voedsel- en bosbouwsector? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Verband tussen acties op het gebied van Interviewvraag: In hoeverre hebben Interviews met opleidingsinstituut De kwalitatieve eindbeoordeling is opleidingen, voorlichting en verspreiding van acties op het gebied van c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / afhankelijk van de resultaten van de kennis en ontwikkeling concurrentievermogen opleidingen, voorlichting en Expertbeoordeling interviews en het oordeel dat door verspreiding van kennis geleid tot de experts wordt gegeven. een versterking van het concurrentie-vermogen van de land-, voedsel- en bosbouwsector EU vraag 111.2: In welke mate hebben opleidingsactiviteiten een bijdrage geleverd aan duurzaam landbeheer (inclusief duurzaam beheer natuurlijke hulpbronnen)? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Verband tussen acties op het gebied van Interviewvraag: In hoeverre Interviews met opleidingsinstituut De kwalitatieve eindbeoordeling is opleidingen, voorlichting en verspreiding van hebben acties op het gebied van c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / afhankelijk van de resultaten van kennis en ontwikkeling van duurzaam opleidingen, voorlichting en Expertbeoordeling de interviews en het oordeel dat landbeheer verspreiding van kennis geleid tot door de experts wordt gegeven. (inclusief duurzaam beheer natuurlijke duurzaam landbeheer hulpbronnen) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 10

EU vraag 111.3: In welke mate zijn de cursussen waarvoor bijstand is verleend, afgestemd op de behoeften en in overeenstemming met de andere maatregelen van het programma? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 111 Match behoefte en aanbod cursussen Interviewvraag 1: In welke mate zijn de cursussen waarvoor bijstand is verleend, afgestemd op de behoeften van ondernemers in Interviews met opleidingsinstituut c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. de agrarische sector? Interviewvraag 2: In hoeverre wordt bij het opstellen van het opleidingsaanbod rekening gehouden met de behoefte in de sector, ofwel hoe vindt het proces van behoefteinventarisatie plaats? Match onderwerpen waarin in de cursussen aandacht is besteed met onderwerpen maatregelen van As 1 Match onderwerpen waarin in de cursussen aandacht is besteed met onderwerpen maatregelen van As 1 Interviews met opleidingsinstituut c.q. bedrijfsconsultant (bijv. DLV) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 11

Maatregel 114: Gebruik adviesdiensten Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: 14.175 Verdeling naar ontvangen steun: - gelijk aan/meer dan 15.000 of - minder dan 15.000 Aantal gesteunde landbouwers: ingedeeld naar: - bijlage III of bijlage IV van Vo. 1782/2003 14.175 (streefwaarde) (bandbreedte: 4.252,5 7.087,5) Analyse monitoring data (financieel en output-resultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 0 (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode 2007-2009 heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode 2007-2009 doorgemaakt? Ontwikkeling toegevoegde waarde bij begunstigde bedrijven inzichtelijk maken (naar sector). Methodologie Midterm Evaluatie POP2 12

EU-vragen EU vraag 114.1: In welke mate heeft het programma het beheer en de economische prestaties van landbouw- en bosbouwbedrijven verbeterd? Toelichting: a) productietechnieken b) kwaliteitsnormen c) arbeidsveiligheid d) beheer van natuurlijke hulpmiddelen? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Ad a) verbetering beheer productietechnieken en verbetering economische prestaties productietechnieken Ad b) verbetering beheer kwaliteitsnormen en verbetering economische prestaties kwaliteitsnormen Ad c) verbetering beheer arbeidsveiligheid en verbetering economische prestaties arbeidsveiligheid Ad d) verbetering beheer natuurlijke hulpmiddelen en verbetering economische prestaties natuurlijke hulpmiddelen Enquêtevragen: (opmerking: onderstaande formuleringen aanscherpen obv de projecten waarmee de respondenten bekend zijn) a1) In hoeverre heeft het programma volgens u geleid tot een verbetering van het beheer van productietechnieken? a2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van productietechnieken volgens u tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? b1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van kwaliteitsnormen? b2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van kwaliteitsnormen volgens u tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? c1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van arbeidsveiligheid? c2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van arbeidsveiligheid tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? d1) In hoeverre heeft het programma geleid tot een verbetering van het beheer van natuurlijke hulpmiddelen? d2) In hoeverre leidt een verbetering van het beheer van natuurlijke hulpmiddelen tot een verbetering van de omzetprestatie van uw bedrijf? Inschatting in welke mate de uitgevoerde projecten onder maatregel 114 hebben geleid tot verbetering in beheer en de economische prestaties van landbouw- en bosbouwbedrijven. Ofwel het verband tussen de vraag 1 en vraag 2 van de desbetreffende enquêtevragen. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 13

EU vraag 114.2: In welke mate heeft het programma een bijdrage geleverd aan het verbeteren van het menselijk potentieel van de landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Ontwikkeling menselijk potentieel van de Enquêtevraag: In welke mate heeft Enquête / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is landbouw-, voedsel- en bosbouwsector het programma binnen uw bedrijf afhankelijk van de resultaten van een bijdrage geleverd aan het de enquête en het oordeel dat door verbeteren van het menselijk de experts wordt gegeven.. potentieel (inzicht, kennis en kunde)? EU vraag 114.3: In welke mate heeft het programma een bijdrage geleverd aan het verbeteren van het concurrentievermogen van de landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 114 Verband tussen het programma en Interviewvraag: In hoeverre heeft Deskresearch / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling concurrentievermogen van de landbouw het programma geleid tot een is afhankelijk van de resultaten versterking van het van het deskresearch, de concurrentievermogen van de interviews en het oordeel dat landbouw? door de experts wordt gegeven. Maatregel 121: Modernisering landbouwbedrijven Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondernemingen: 2.350 (streefwaarde) 2.350 (streefwaarde) - aantal jonge landbouwers: 1.600 (bandbreedte: 480 800) - aantal duurzaamheidinvesteringen: 1.150 (bandbreedte: Analyse monitoring data (financieel en output-resultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Methodologie Midterm Evaluatie POP2 14

Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen 345 575) Totale volume van de investeringen: 1.170 mln. (streefwaarde) Onderverdeling naar type investeringen Nationale milieumaatregelen: gerealiseerde emissiebeperking uitgedrukt in kg ammoniak of CO2- equivalenten waar van toepassing. Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven/ondernemingen naar sector Aantal bedrijven / ondernemingen die nieuwe producten en/of nieuwe technieken hebben geïntroduceerd naar sector 1.170 mln. (streefwaarde) Analyse monitoring data (financieel Waarvan: en output-resultaat indicatoren) - Jonge landbouwers: 222 mln. (bandbreedte: 66,6 111 mln) - Duurzaamheid: 948 mln. (bandbreedte: 284,4 474 mln.) - Ammoniakemissiereductie / jaar: 4 Analyse monitoring data (financieel kton (na uitvoering van alle en output-resultaat indicatoren) investeringen). - CO2-reductie/jaar: 0,25 mton (na uitvoering van alle investeringen). 2% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode 2007-2009 heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode 2007-2009 doorgemaakt? 1.600 (streefwaarde) Analyse monitoring data (financieel (Bandbreedte: 480 800) en output-resultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 15

EU-vragen EU vraag 121.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan a) beter gebruik van productiefactoren b) introductie van nieuwe technologieën en innovatie? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 EU vraag 121.2: In welke mate hebben de ondersteunende investeringen een bijdrage geleverd aan verbetering markttoegang en marktaandeel? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Vaststellen bijdrage verbeterde markttoegang Enquêtevraag: In welke mate Enquête/ Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is hebben de onder-steunende afhankelijk van de resultaten van investeringen een bijdrage de enquête en het oordeel dat door geleverd aan verbetering de experts wordt gegeven. markttoegang van uw bedrijf? EU vraag 121.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan blijvende en duurzame activiteiten? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Vaststellen bijdrage aan blijvende en Enquêtevraag: In welke mate Enquête/ Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is duurzame activiteiten hebben de onder-steunende afhankelijk van de resultaten van investeringen een bijdrage de enquête en het oordeel dat door geleverd aan blijvende en de experts wordt gegeven. duurzame activiteiten? Methodologie Midterm Evaluatie POP2 16

EU vraag 121.4: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen een bijdrage geleverd aan verbetering concurrentievermogen landbouw? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 121 Verband tussen ondersteunende investeringen Interviewvraag: In hoeverre Deskresearch / Interviews (bijv. De kwalitatieve eindbeoordeling is en concurrentievermogen van de landbouw hebben de ondersteunende Productschap Tuinbouw) / afhankelijk van de resultaten van investeringen geleid tot een Expertbeoordeling het deskresearch, de interviews en versterking van het het oordeel dat door de experts concurrentievermogen van de wordt gegeven. landbouw? Maatregel 123: Verhoging toegevoegde waarde van land- en bosbouwproducten (nog niet uitvoering genomen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews EU-vragen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews Methodologie Midterm Evaluatie POP2 17

Maatregel 124: Samenwerking bij innovatie Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondersteunde samenwerkingsinitiatieven: 120 (naar sector en type samenwerkingsinitiatief) 120 (streefwaarde) (bandbreedte: 36 60) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven/ondernemingen naar sector Aantal bedrijven / ondernemingen die nieuwe producten en/of nieuwe technieken hebben geïntroduceerd 3% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode 2007-2009 heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode 2007-2009 doorgemaakt? 40 (streefwaarde) Analyse monitoring data (bandbreedte: 12 20) (financieel en outputresultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 18

EU-vragen EU vraag 124.1: In welke mate heeft de steun de markttoegang en marktaandeel van primaire landbouw- en bosbouwproducten verbeterd dankzij samenwerking van de betrokken partijen in het productieproces bij de ontwikkeling van nieuwe producten, procédés en technologieën? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 124 Vaststellen bijdrage aan bevordering van Enquêtevraag: In welke mate heeft Enquête / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is markt-toegang en marktaandeel van primaire samenwerking met de betrokken afhankelijk van de resultaten van landbouw- en bosbouwproducten dankzij partijen in het productieproces de de enquête en het oordeel dat door samenwerking van de betrokken partijen in het markttoegang bevorderd? de experts wordt gegeven. productieproces bij de ontwikkeling van (opmerking: bovenstaande nieuwe producten, procédés en technologieën. formulering aanscherpen o.b.v. de betreffende partijen waarmee de respondenten bekend zijn). EU vraag 124.2: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren concurrentievermogen? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 124 Ontwikkeling concurrentievermogen door In hoeverre heeft samenwerking Deskresearch / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is samenwerking ter bevordering van de tussen bedrijven geleid tot een afhankelijk van de resultaten van ontwikkeling van nieuwe producten, procédés versterking van het concurrentie- het deskresearch en het oordeel en technologieën vermogen van de agrarische dat door de experts wordt sector. gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 19

Maatregel 125: Infrastructuur voor de ontwikkeling / aanpassing van land- en bosbouw Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden onderverdeeld naar: - Kavelruil- en/of infrastructurele Analyse monitoring data Bij beoordelingcriterium aangegeven - Kavelruil- en/of infrastructurele projecten: 350 projecten: 350 (bandbreedte: 105 175) (financieel en outputresultaat indicatoren) aantallen: < 30%: negatief oordeel - Bedrijfsverplaatsing 50 30 < 50%: neutraal oordeel - Bedrijfsverplaatsingen: 50 > 50%: positief oordeel Aantal ondersteunde werken: (bandbreedte: 15 25) onderverdeeld naar: - Soort land (landbouw/bosbouw) - Soort operatie (toegang, energievoorziening, waterbeheer, ruilverkaveling/ landverbetering) Totale volume aan investeringen onderverdeeld naar: - Soort land (landbouw/bosbouw) - Soort operatie (toegang, energievoorziening, waterbeheer, ruilverkaveling/ landverbetering) - Kavelruil- en/of infrastructurele projecten: 202 mln. (bandbreedte: 60,6 101 mln.) - Bedrijfsverplaatsingen: 51 mln. (bandbreedte: 15,3 25,5 mln.) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 20

Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Nationaal: aantal ha (her)ingerichte landbouwgrond: 129.000 ha 129.000 ha (streefwaarde) (bandbreedte: 38,7 64,5) Analyse monitoring data (financieel en outputresultaat indicatoren) Stijging van de bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde bedrijven / ondernemingen naar sector 3% (streefwaarde) LEI: op sectorniveau welke ontwikkeling in de periode 2007-2009 heeft plaatsgevonden. Enquête: Welke inkomensontwikkeling hebben de begunstigden in de periode 2007-2009 doorgemaakt? EU-vragen EU vraag 125.1: In welke mate heeft het programma door het verbeteren van de infrastructuur een bijdrage geleverd aan het herstructureren en ontwikkelen van het fysiek potentieel? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 125 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 21

EU vraag 125.2: In welke mate heeft het programma door het verbeteren van de infrastructuur het concurrentievermogen van de land- en bosbouw-bedrijven verbeterd? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 125 Ontwikkeling concurrentievermogen door verbetering van de infrastructuur van de landen bosbouwbedrijven. Interviewvraag: In hoeverre hebben de investeringen in de verbetering van de infrastructuur het concurrentievermogen van de land- en bosbouwbedrijven verbeterd? Deskresearch (LEI) / Interview (bijvoorbeeld LEI/PBL/Provincies) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van het deskresearch, de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Maatregel 132: Deelname door landbouwers aan voedselkwaliteits-regelingen Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal ondersteunde biologische bedrijven dat Groei aantal bedrijven met 32 Analyse monitoring data Bij beoordelingcriterium aangegeven deelneemt: 1.500 (groei van 32 bedrijven) (streefwaarde), zodat het (financieel en output- aantallen: aantal begunstigden toe- resultaat indicatoren) < 30%: negatief oordeel neemt van 1.468 tot 1.500 30 < 50%: neutraal oordeel (bandbreedte: 9,6 16) > 50%: positief oordeel Areaal onder een voedselkwaliteitssysteem/- Groei van 151.235 ha Analyse monitoring data label: 200.000 ha (groei van 151.235 ha) (bandbreedte: 45.371 (SKAL; contact met Bas Valk) 75.618 ha) aangevuld met deskresearch Methodologie Midterm Evaluatie POP2 22

Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarde van de landbouwproductie waarvoor een erkend kwaliteitskeurmerk wordt gevoerd / erkende kwaliteitsnormen worden toegepast 5% marktaandeel (streefwaarde) (3%punt groei tov 2005) Analyse monitoring data (SKAL; contact met Bas Valk) aangevuld met deskresearch EU-vragen EU vraag 132.1: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de kwaliteit en doorzichtigheid van het productieproces voor consumenten? Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Vaststellen verbetering van kwaliteit van het productieproces voor consumenten. Vaststellen verbetering van doorzichtigheid van het productieproces voor consumenten Interviewvraag: In hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de kwaliteit van het productieproces en hoe heeft zich dit vertaald in de kwaliteit van producten? Interviewvraag: in hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de doorzichtigheid van het productieproces en hoe heeft zich dit vertaald in de kwaliteit van producten? De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 23

EU vraag 132.2: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan a) bevordering markttoegang b) bevordering marktaandeel en/of toegevoegde waarde Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Vaststellen bijdrage aan bevordering van markttoegang van landbouwers die deelnemen aan voedselkwaliteitsregelingen; Enquêtevraag: In hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het bevorderen van de markttoegang? De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de enquêtes en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. EU vraag 132.3: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren concurrentievermogen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 132 Ontwikkeling concurrentie-vermogen door steun van landbouwers die deelnemen aan voedselkwaliteits-regelingen Interviewvraag: in hoeverre heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van het concurrentievermogen? Interview (bijv. certificeringbedrijven) / Expertbeoordeling De kwalitatieve eindbeoordeling is afhankelijk van de resultaten van de interviews en het oordeel dat door de experts wordt gegeven. Maatregel 133: Activiteiten op het gebied van voorlichting en afzetbevordering (nog niet in uitvoering genomen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews EU-vragen Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Waarom is de maatregel nog niet in uitvoering genomen? Interviews Methodologie Midterm Evaluatie POP2 24

Methodologie Midterm Evaluatie POP2 25

3 Methodologie As 2 Maatregel 212: Betalingen aan landbouwers in andere gebieden met handicaps dan berggebieden EU Vraag 212.1: In welke mate hebben compenserende vergoedingen een bijdrage geleverd aan het waarborgen van een voortzetting van het gebruik van landbouwgronden in gebieden zijn de geen berggebieden- met handicaps output: aantal afgesloten contracten met agrariërs, oppervlakte landbouwgronden met handicap waar vergoeding voor is overeengekomen resultaat: behoud van landbouwgrond in deze gebieden - toename van het aantal vergoedingsafspraken in relatie tot vastgesteld mid term doel (inclusief doelstelling in oppervlakte) - inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen te halen - Nationale indicator behoud van landschap is 136.850 ha output: monitoring systeem/ outputindicatoren resultaat: analyse beheerovereenkomsten met behulp van een enquête onder begunstigden (indien e- mailadressen beschikbaar zijn) Interview met Provincie, DLG, Inschatting van de mate waarin compenserende vergoedingen een bijdrage hebben geleverd aan het waarborgen van een voortzetting van het gebruik van landbouwgronden in gebieden - zijnde geen berggebieden- met handicaps VOORMALIG LNV Methodologie Midterm Evaluatie POP2 26

EU Vraag 212.2: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden van een van een levensvatbare plattelandsgemeenschap in gebieden - zijnde geen berggebieden - met handicaps De maatregel heeft niet tot doelstelling om bij te dragen aan de leefbaarheid van het platteland. Deze vraag wordt daarom niet gemonitord voor deze maatregel. EU Vraag 212.3: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden of bevorderen van duurzame landbouwsystemen? resultaat: Bijdrage aan een duurzaam bijdrage aan milieuaspecten in resultaat: analyse Inschatting van de mate waarin het programma een bijdrage heeft landbouwsysteem, op basis van indicator relatie tot mid term doel POP2 beheerovereenkomsten met behulp geleverd aan het in stand houden of bevorderen van duurzame O.LFA en interviews/ enquete van een enquête onder de landbouwsystemen begunstigden (indien E- mailadressen beschikbaar zijn). Interview met Provincie, DLG, VOORMALIG LNV EU Vraag 212.4: In welke mate hebben compenserende vergoedingen bijgedragen aan het in stand houden van het platteland en verbeteren milieu Instandhouding van het platteland is geen samenvatten van vraag 212.2. en samenvatten van vraag 212.2. en Inschatting in welke mate het programma een bijdrage heeft doelstelling voor deze maatregel. Verbeteren 212.3 212.3 geleverd aan het in stand houden van het platteland en het van het milieu wel. verbeteren van het milieu resultaat: samenvatten van vraag 212.2. en 212.3 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 27

Maatregel 214: Agromilieubetalingen EU Vraag 214.1: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of bevorderen van duurzame landbouwsystemen output: aantal afgesloten contracten met Mate van toename in relatie tot output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin het programma een bijdrage agrariërs, oppervlakte landbouwgronden waar mid term doel. outputindicatoren heeft geleverd aan het in stand houden of bevorderen van vergoeding voor is overeengekomen In de nulsituatie is de oppervlakte duurzame landbouwsystemen resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of 21.414 ha, de streefwaarde is nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; 193.880 ha. POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) EU Vraag 214.2: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren van habitats en biodiversiteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ agrariërs over weidevogelbeheer en/ of geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren akkerranden/ landschapselementen, contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren vergoeding voor is overeengekomen resultaat:behoud van biodiversiteit - uitgedrukt in omvang populaties (pop2 indicator 17: population of farmland birds - CBS/SOVON) deze oppervlakte gehaald is. Als onderdeel van de streefwaarde onder 214.1 is er voor behoud van habitats en biodiversiteit een biodiversiteit, interviews (DLG, deskundigen, bijv Alterra). Inschatting van de mate waarin agromilieu-maatregelen hebben bijgedragen aan instandhouding en/ of verbetering van habitats en biodiversiteit (POP2 indicator 18: High Nature value streefwaarde van 96.800 ha farmland areas) gesteld (4.700 ha extra streefwaarde akkerranden). - inschatting of de pijplijn Methodologie Midterm Evaluatie POP2 28

voldoende gevuld is om doelen te halen EU Vraag 214.3: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren waterkwaliteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatting of de agromilieubetalingen bijgedragen hebben aan agrariërs over beperkingen ten aanzien van geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren het in stand houden of verbeteren van de waterkwaliteit bemesting en chemische onkruidbestrijding, contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren vergoeding voor is overeengekomen deze oppervlakte gehaald is waterkwaliteit, interviews resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of - inschatting of de pijplijn nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; voldoende gevuld is om doelen POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - te halen CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) EU Vraag 214.4: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatting of de agromilieubetalingen bijgedragen hebben aan agrariërs over beperkingen ten aanzien van geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren het in stand houden of verbeteren van de bodemkwaliteit erosie, bemesting en chemische contract over is afgesloten. resultaat: literatuuronderzoek onkruidbestrijding, oppervlakte Beoordeling is op mate waarin aanvullende indicatoren landbouwgronden waar vergoeding voor is deze oppervlakte gehaald is bodemkwaliteit, interviews (DLG, overeengekomen - inschatting of de pijplijn deskundigen bijv alterra, Methodologie Midterm Evaluatie POP2 29

resultaat: (POP2 indicator 20 - surplus of nitrogen, stikstof en fosfaatbalansen PBL; POP2 indicator 21 bestrijdingsmiddelen - CBS/PBL; POP2 indicator 22 areaal biologische landbouw - CBS) voldoende gevuld is om doelen te halen Waterschap of provincie). EU Vraag 214.5: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het beperken klimaatverandering in het POP2 hoofddocument staan geen - doelstelling POP2 is interviews + screening aanvragen Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen bijgedragen aan maatregelen genoemd met de doelstelling om geformuleerd in oppervlakte waar op hoofdlijnen, literatuuronderzoek het beperken van de klimaatverandering klimaatverandering te beperken. contract over is afgesloten. aanvullende indicatoren output: Inventarisatie van soort en aantal Beoordeling is op mate waarin klimaatverandering maatregelen dat bijdraagt aan beperking deze oppervlakte gehaald is klimaatverandering - inschatting of de pijplijn resultaat: productie van hernieuwbare voldoende gevuld is om doelen grondstoffen (POP2 indicator 25) en te halen broeikasgassen door agrarische productie (POP2 indicator 26) EU Vraag 214.6: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het verbeteren landschappen en landschapskenmerken output: aantal afgesloten contracten met - doelstelling POP2 is output: monitoring systeem/ Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen bijgedragen agrariërs en andere landbeheerders (o.a. geformuleerd in oppervlakte waar outputindicatoren hebben aan de verbetering van landschappen en Waterschappen) over landschapspakketten, contract over is afgesloten. resultaat: interviews (provincie, landschapskenmerken oppervlakte landbouwgronden waar Beoordeling is op mate waarin VOORMALIG LNV, SBNL, DLG). vergoeding voor is overeengekomen deze oppervlakte gehaald is Methodologie Midterm Evaluatie POP2 30

resultaat:behoud van landschappen/ behoud van kenmerkende landschapselementen in EHS en/ of Nationale Landschappen - inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen te halen EU Vraag 214.7: In welke mate hebben agromilieu-maatregelen bijgedragen aan het verbeteren van het milieu, a) agromilieumaatregelen veeleisend, b) minder veeleisende maatregelen die op grote schaal worden toegepast samenvatting resultaten 214.3, samenvatting resultaten 214.3, samenvatting resultaten 214.3, 214.4 en 215.5 samenvatting resultaten 214.3, 214.4 en 215.5 214.4 en 215.5 214.4 en 215.5 uitsplitsing resultaten 214.1-214.6 voor uitsplitsing resultaten 214.1 - uitsplitsing resultaten 214.1-214.6 Inschatten in welke mate agromilieu-maatregelen hebben locatiespecifieke maatregelen (bijvoorbeeld in 214.6 voor locatiespecifieke voor locatiespecifieke maatregelen bijgedragen aan het verbeteren van het milieu. Met een EHS/ Nationale Landschappen) en algemeen maatregelen (bijvoorbeeld in (bijvoorbeeld in EHS/ Nationale onderscheid tussen de bijdrage van agromilieumaatregelen die in te zetten maatregelen EHS/ Nationale Landschappen) Landschappen) en algemeen in te als veeleisend kunnen worden gekarakteriseerd, en en algemeen in te zetten zetten maatregelen locatiespecieke maatregelen en minder veeleisende maatregelen maatregelen die op grote schaal worden toegepast Maatregel 216: Steun voor niet-productieve investeringen EU vraag 216.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen op agro-milieugebied onder deze maatregel worden investeringen - voor POP2 zijn geen output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen gesubsidieerd om verdroging te bestrijden. doelstellingen in oppervlakten outputindicatoren bijgedragen aan het verwezenlijken van de doelstellingen op maar ook investering in landschapselementen geformuleerd, aangezien dit resultaat: interviews (waterschap, agromilieu-gebied etc. afhankelijk is van DLG) output: aantal afgesloten contracten met beheerplannen. Beoordeling zal agrariërs over aanvullende maatregelen plaatsvinden door bijdrage van Methodologie Midterm Evaluatie POP2 31

verdrogingbestrijding, oppervlakte landbouwgronden waar vergoeding voor is overeengekomen maatregel 216 aan opgave in het beheerplan - streefwaarde aantal landbouwers is 360 - inschatting of de pijplijn voldoende gevuld is om doelen uit beheerplannen te halen EU vraag 216.2: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het vergroten van de recreatieve waarde voor het publiek van Natura2000-zones en/ of andere gebieden met een hoge natuurwaarden resultaat: aantal gerealiseerde aanvullende recreatievoorzieningen, openstelling van terreinen voor recreanten voor POP2 geen kwantitatieve doelstelling geformuleerd, aanpak is een kwalitatieve beoordeling resultaat: analyse beheerovereenkomsten met behulp van een enquête (indien e- mailadressen bekend zijn) interviews met provincie/ DLG (inhoudelijke subsidie afhandelaar). Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het vergroten van de recreatieve waarde voor het publiek EU vraag 216.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het in stand houden platteland en verbeteren milieu Instandhouding van het platteland is geen voor POP2 geen kwantitatieve resultaat: analyse Inschatting van de mate waarin de ondersteunde investeringen doelstelling voor deze maatregel. doelstelling geformuleerd, beheerovereenkomsten met behulp bijdragen aan de instandhouding van het platteland en verbetering resultaat: Bijdrage van de maatregelen aan aanpak is een kwalitatieve van een enquête, interviews met van het milieu verdrogingbestrijding, landschap. beoordeling DLG/ waterschap/ provincie. meder op basis van vraag 216.1 Methodologie Midterm Evaluatie POP2 32

Maatregel 221: De eerste bebossing van landbouwgrond EU vraag 221.1: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het creëren van aanzienlijke bosgebieden in overeenstemming met de bescherming van het milieu output: aantal afgesloten contracten met - mate waarin mid-term doelen output: monitoring systeem/ Inschatting van de mate waarin de maatregel bijdraagt aan het grondeigenaren, oppervlakte landbouwgronden voor POP2 worden gehaald outputindicatoren creëren van aanzienlijke bosgebieden en bescherming van het dat is omgezet naar bos - doelstelling is 2500 ha, 250 milieu resultaat: indicator R6 landbouwers resultaat: analyse - mate waarin de pijplijn voor beheerovereenkomsten, in relatie nieuwe contracten gevuld is tot verandering in bosareaal (literatuur) op hoofdlijnen. EU vraag 221.2: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het creëren van gebieden die duurzaam beheerd worden en die een bijdrage leveren aan de ecologische functies van bossen en aan het voorkomen van natuurlijke catastrofes en bosbranden resultaat: Doelstelling van de maatregel is niet natuurlijke catastrofes en bosbranden te voorkomen. bijdrage van de maatregel aan ecologische functies van bossen inschatting of bebossing bijdraagt waarschijnlijk niet te relateren aan POP2 doelstelling resultaat: analyse beheerovereenkomsten op hoofdlijnen met behulp van een enquête begunstigden (indien e- mailadressen beschikbaar) + interviews (DLG, bosdeskundigen) inschatting van de bijdrage van de bebossing aan behoud en ontwikkeling van ecologische waarden EU Vraag 221.3: In welke mate heeft de maatregel bijgedragen aan het in stand houden van het platteland en verbetering van het milieu resultaat: Instandhouding van het platteland is inschatting of bebossing resultaat: analyse inschatting van de bijdrage van bebossing aan de leefbaarheid geen doelstelling voor deze maatregel. bijdraagt aan POP2 doelstelling beheerovereenkomsten op en een gezond milieu Bos draagt bij aan beperken hoofdlijnen met behulp van een Methodologie Midterm Evaluatie POP2 33

klimaatverandering door vastleggen CO2 en/ of productie van hernieuwbare grondstoffen (indicator 24 POP 2: production of renewable energy). verbertering van het milieu door grotere biodiversiteit enquête(indien e-mailadressen beschikbaar) + interviews (DLG, bosdeskundigen) Methodologie Midterm Evaluatie POP2 34

4 Methodologie As 3 Maatregel 311: Diversificatie naar niet-agrarische activiteiten (bestaande ondernemingen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: 509 Nationaal: Aantallen diversificatie-acties onderscheiden naar: toerisme, ambachtelijke activiteiten, Bruto aantal behouden banen (FTE)* In vastgestelde en gecommitteerde projecten. Bandbreedte tussen: (509*0,3 =) 152,7 personen (509*0,5 =) 254,5 personen In eerste instantie monitoring data, wanneer niet aanwezig: Deskresearch: CBS voor TW Bij beoordelingcriterium aangegeven aantallen: < 30%: negatief oordeel 30 < 50%: neutraal oordeel > 50%: positief oordeel zorgverlening en overig (p. 92; V. 5.0; Bijlage 4) Stijging van de niet-agrarische bruto toegevoegde waarde bij de gesteunde ondernemingen (18 mln * 0,3 =) 5,4 mln (18 mln * 0,5 =) 9,0 mln Of enquete Projecten in pijplijn Interviews Interviews met Regiebureau POP Methodologie Midterm Evaluatie POP2 35

EU-vragen EU vraag 311.1: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan de diversificatie van de activiteiten van landbouwhuishoudens in de richting van meer niet-agrarische activiteiten? Leg bij de analyse van deze vraag de nadruk op de belangrijkste activiteiten Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Aantal gecreëerde FTE in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Enquêtevraag: Hoeveel FTE zijn er bijgekomen door de ondersteunde investeringen in de meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig? Beoordeling op basis van enquêtevraag Toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Hoeveel is de extra toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig door de ondersteunde investeringen? EU vraag 311.2: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan nieuwe mogelijkheden voor landbouwhuishoudens qua werkgelegenheid buiten de landbouwsector? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Aantal gecreëerde FTE in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig Enquêtevraag: Hoeveel FTE zijn er bijgekomen door de ondersteunde investeringen in de meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig? Beoordeling op basis van enquêtevraag Toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, Hoeveel is de extra toegevoegde waarde in de richting van meer niet-agrarische activiteiten: toerisme, ambachtelijke Methodologie Midterm Evaluatie POP2 36

ambachtelijke activiteiten, detailhandel en overig activiteiten, detailhandel en overig door de ondersteunde investeringen? EU vraag 311.3: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verbeteren van de diversificatie en de ontwikkeling van de plattelandseconomie Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Diversificatie en ontwikkeling: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Aanbod werkgelegenheid (FTE) Toename niet agrarische werkgelegenheid (FTE) bij landbouwbedrijven en buiten de landbouwsector. Enquête vragen: Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde investering? Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de maatregel? Wat is de toename van de niet-agrarische werkgelegenheid bij landbouwbedrijven en buiten de landbouwsector door de maatregel? In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst EU vraag 311.4: In welke mate hebben de ondersteunde investeringen bijgedragen aan het verbeteren van de leefkwaliteit op het platteland? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 311 Leefkwaliteit: Heeft de maatregel onder 311 bijgedragen aan de leefkwaliteit? Vragenlijst Aangevuld met een expert beoordeling Beoordeling op basis van de Enquêtevraag en expertbeoordeling. Methodologie Midterm Evaluatie POP2 37

Maatregel 312: Steun voor de oprichting en ontwikkeling van ondernemingen (nieuwe ondernemingen) Output en resultaat Output indicator Resultaatindicator Beoordelingscriterium Bron Wijze van beoordelen Aantal begunstigden: Bruto aantal geschapen banen Bandbreedte tussen: In eerste instantie monitoring Bij beoordelingcriterium aangegeven 496 In vastgestelde en (992* 0,3 =) 297,6 data, wanneer niet aantallen: Nationaal: gecommitteerde projecten. (992* 0,5 =) 496 beschikbaar: < 30%: negatief oordeel Aantallen nieuw opgerichte bedrijven 30 < 50%: neutraal oordeel vragenlijst > 50%: positief oordeel Aantallen bedrijven waar verbeteracties Stijging van de niet-agrarische (25 mln. * 0,3 =) 7,5 plaatsvinden bruto toegevoegde waarde bij (25 mln. * 0,5 =) 12,5 de gesteunde ondernemingen Projecten in pijplijn Interviews Interviews met Regiebureau POP EU-vragen EU vraag 312.1: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het bevorderen van de diversificatie en het stimuleren van ondernemerschap? Leg bij de analyse van deze vraag de nadruk op de belangrijkste activiteiten Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Diversificatie en ontwikkeling: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Aanbod werkgelegenheid (FTE) Toename niet agrarische werkgelegenheid (FTE) buiten de landbouwsector. Enquette vragen: Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde investering? Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de maatregel? Wat is de toename van de niet-agrarische werkgelegenheid buiten de In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst Methodologie Midterm Evaluatie POP2 38

landbouwsector door de maatregel? EU vraag 312.2: In welke mate heeft de steun in plattelandsgebieden voor nieuwe mogelijkheden qua werkgelegenheid gezorgd? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 EU vraag 312.3: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de diversificatie en ontwikkeling in plattelandsgebieden? Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Diversificatie en ontwikkeling: Enquête vragen: Aantal nieuw gestarte ondernemingen Heeft u een nieuwe onderneming opgestart door de ondersteunde Aanbod werkgelegenheid (FTE) investering? Toename niet agrarische werkgelegenheid Hoeveel werkgelegenheid is er ontstaan door toedoen van de (FTE) buiten de landbouwsector. maatregel? Wat is de toename van de werkgelegenheid buiten de landbouwsector door de maatregel? In eerste instantie monitoring data, wanneer niet beschikbaar: Vragenlijst EU vraag 312.4: In welke mate heeft de steun bijgedragen aan het verbeteren van de leefkwaliteit in plattelandsgebieden Output en Resultaat beoordeling voortgang maatregel 312 Leefkwaliteit: Vragenlijst Heeft de maatregel onder 312 bijgedragen aan Aangevuld met een expert beoordeling de leefkwaliteit? Beoordeling op basis van de Enquêtevraag en expertbeoordeling Methodologie Midterm Evaluatie POP2 39