wijsbegeerte bacheloropleiding 2013 2013 uantwerpen.be
Inhoud Welkom 3 Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? 4 De opleiding wijsbegeerte 6 Wijsbegeerte, iets voor jou? 9 Hoe begin je eraan? 10 Het studieprogramma 11 Opleidingsonderdelen jaar 1 17 Opleidingsonderdelen jaar 2 22 Opleidingsonderdelen jaar 3 28 De masteropleiding 31 Verder studeren 32 Nuttige info bij de start van je studietraject 33 Studie-en studentenbegeleiding 37 Studeren in het buitenland 41 Hoe bereik je makkelijk onze campussen 42 Infomomenten 44 Nuttige contactgegevens 45 1
2
Welkom Nooit meer leren, ik ga studeren! Maar wat? Zo begint de zoektocht van veel schoolverlaters naar informatie. Over opleidingen. Over universiteiten en hogescholen. Over beroepen. Jouw zoektocht is begonnen: je hebt dit boekje voor je neus. Hopelijk helpt het jou een stap vooruit in je keuzeproces. Een studiekeuze is nooit gemakkelijk. Het opleidingsaanbod is immens groot. Belangrijk is dat je je goed voelt op de universiteit of hogeschool van je keuze. En dat je je binnen enkele jaren goed voelt met je diploma. Daarom stelt de Universiteit Antwerpen alles in het werk om je studietijd aangenaam te maken en de kwaliteit van je opleiding op topniveau te houden. Nieuwe uitdagingen, nieuwe ervaringen, nieuwe vrienden. Een nieuwe stad? De stap naar het hoger onderwijs markeert het begin van een nieuwe periode in je leven. Aan de Universiteit Antwerpen studeren zo n 15 000 studenten in de meest uiteenlopende vakgebieden. In heel Antwerpen zijn er dat nog veel meer. Daarom werken we nauw samen met de Antwerpse hogescholen binnen de Associatie Universiteit & Hogescholen Antwerpen. Als je naar een van onze infomomenten komt, zal je merken dat het prettig studeren is aan de Universiteit Antwerpen. Onze medewerkers en studenten zullen je er graag over vertellen. We kijken uit naar de kennismaking! Prof. dr. Alain Verschoren Rector Universiteit Antwerpen 3
Waarom studeren aan de Universiteit Antwerpen? Prof en student staan dicht bij elkaar De Universiteit Antwerpen staat voor studentgerichtheid. Dit betekent bijvoorbeeld dat je zo veel mogelijk les volgt in kleine groepen. Dat maakt een vlotte interactie met je proffen mogelijk: je kan rechtstreeks bij hen terecht met vragen en problemen. De communicatie tussen docenten, assistenten en studenten wordt mee ondersteund door de digitale leeromgeving Blackboard. De Universiteit Antwerpen is bekend voor haar goede studentenbegeleiding en -ondersteuning. Je staat er dus nooit alleen voor. We spelen zo veel mogelijk in op jouw individuele noden. Bovendien nodigen we jou uit om actief deel te nemen aan het beleid: in verschillende adviesorganen en raden zijn onze studenten vertegenwoordigd. Academische opleidingen op topniveau De Universiteit Antwerpen biedt innoverende academische opleidingen, die oog hebben voor theorie én voor praktijk. De opleidingen zijn stevig verankerd in sterk wetenschappelijk onderzoek dat ook internationale faam geniet. De ivoren academische toren werd al lang geleden gesloopt. Academici hechten veel belang aan een voortdurende uitwisseling met de steeds evoluerende samenleving. Tijdens je opleiding aan de Universiteit Antwerpen staat niet het memoriseren van feitenkennis centraal, maar bouw je kennis en vaardigheden op die je nodig hebt om beroepsrelevante opdrachten en problemen op te lossen. De bachelor-masterstructuur schept ruimte voor vernieuwing en verbetering. Daardoor kunnen we voortdurend inspelen op maatschappelijke uitdagingen. Door nieuwe opleidingen in te voeren en door keuzemogelijkheden binnen bestaande opleidingen te verruimen. Een moderne leeromgeving We omringen jou met de meest moderne infrastructuur: goed uitgeruste lesen computerlokalen, laboratoria, bibliotheken en studielandschappen. In alle publieke ruimten zijn er hotspots waar je draadloos kan surfen. Momenteel heeft de universiteit vier campussen. Eentje in hartje Antwerpen, drie in de zuidelijke stadsrand. Met de komst van een aantal nieuwe opleidingen, die vanaf volgend academiejaar integreren in de Universiteit Antwerpen, komen er nog locaties bij. Waar jij straks terecht komt ontdek je verder in dit boekje. 4
Om het toenemend aantal studenten op te vangen en jou een aangename leeromgeving te bieden, investeren we op grote schaal in nieuwe gebouwen. Enkele staan er al. Voor andere liggen de plannen op tafel. Meer dan een opleiding We willen jou niet alleen een opleiding, maar ook een brede vorming aanbieden: jou helpen opgroeien tot een professional met een kritische ingesteldheid, een tolerante en constructieve houding. De Universiteit Antwerpen kiest resoluut voor pluralisme en verwelkomt diversiteit bij personeel en studenten, en in haar studieprogramma s. Antwerpen Studeren is niet alleen met je neus in de boeken zitten. Wie in Antwerpen komt studeren, kiest voor een studentenstad die meer is dan de universiteit en de hogescholen: het is een bruisende metropool met een uniek cultuurhistorisch aanbod, een wereldhaven, een overvloed aan cafés en restaurants, gezellige pleintjes, cultuur, architectuur, mode, sportinfrastructuur,... Kort samengevat: een stad waarin Antwerpenaars, bezoekers en studenten zich thuisvoelen. 5
De opleiding wijsbegeerte Confrontatie met wijsgerige vragen Iedereen wordt wel eens met wijsgerige vragen geconfronteerd. Sommige van die vragen duiken op in de eigen ervaring en nemen de vorm aan van vragen naar de diepere zin van het eigen bestaan en de wereld. Andere wijsgerige vragen liggen in het verlengde van problemen die onze cultuur en samenleving onvermijdelijk oproepen en waarop ook deskundigen vaak het antwoord schuldig blijven. Voor ethische problemen bijvoorbeeld is dat zonder meer duidelijk. Nog andere filosofische kwesties nestelen zich in de marge van de wetenschappelijke bedrijvigheid en hebben betrekking op de uiteenlopende manieren van kennisverwerving binnen de onderscheiden wetenschappelijke disciplines, of op de basisbegrippen waarmee in wetenschappen over natuur en mens wordt nagedacht. Voor wie over deze en vergelijkbare vraagstukken op een kritische en verantwoorde wijze verder wil denken, is filosofie leren de meest aangewezen weg. Een universitaire opleiding wijsbegeerte is daarbij de meest betrouwbare gids. De opleiding is opgebouwd uit verschillende componenten Een aankomend filosoof moet niet alleen zijn of haar kritische denkvermogens en communicatieve vaardigheden aanscherpen. Filosoferen veronderstelt ook een grondige kennis van de wijsgerige traditie, inzicht in de fundamentele aspecten van het mens-zijn en vertrouwdheid met de fundamentele structuren van het culturele en maatschappelijke leven. Om aan al die aspecten voldoende aandacht te besteden, is de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen opgebouwd uit verschillende componenten: vaardigheden, geschiedenis van de wijsbegeerte, systematische wijsbegeerte, lectuur van filosofische auteurs, filosofische keuzeopleidingsonderdelen en nietfilosofische opleidingsonderdelen. Deze componenten staan samen garant voor een degelijke algemene filosofische vorming. Verschillende mogelijkheden om je bachelordiploma te behalen In de eerste plaats kan je het volledige programma wijsbegeerte volgen. Dat staat niet alleen garant voor een grondige algemene inleiding in de wijsbegeerte. Het heeft ook oog voor de algemene vorming van de studenten door hen in het eerste bachelorjaar de kans te geven kennis te maken met andere wetenschappen (zoals geschiedenis, sociologie, rechtsgeleerdheid, economie, fysica, enzovoort). In de tweede plaats kan je een major wijsbegeerte volgen (40 studiepunten per bachelorjaar uit het volledige programma wijsbegeerte), gecombineerd met 20 studiepunten aan opleidingsonderdelen in één andere studierichting. Dit onderdeel uit een andere studierichting wordt minor genoemd. Bij de samen- 6
stelling van die minor word je begeleid door de opleidingsverantwoordelijken en het onderwijssecretariaat. Ook met deze combinatie van een major wijsbegeerte met een minor in een andere studierichting verwerf je het bachelordiploma wijsbegeerte, en kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Tenslotte kan je er ook voor opteren om wijsbegeerte als minor in je programma op te nemen. Voorlopig is die optie uitsluitend mogelijk in combinatie met een major geschiedenis: je volgt de major geschiedenis, en je vult dit programma aan met één derde van je opleidingsonderdelen in wijsbegeerte. In één extra studiejaar kan je dan daarna een bachelordiploma wijsbegeerte behalen, zodat je na 4 jaren over twee bachelordiploma s beschikt. De opleiding wijsbegeerte wordt zowel in dag- als in avondonderwijs aangeboden. De meeste opleidingsonderdelen van de major wijsbegeerte worden ook in het avondprogramma aangeboden. Dit programma is in de eerste plaats bedoeld voor werkstudenten die reeds over een ander bachelordiploma beschikken en op grond daarvan studieverkorting verkrijgen. Maar ook werkstudenten die geen dergelijk diploma kunnen voorleggen, krijgen de toelating het volledige programma of het majorprogramma gedeeltelijk in avondonderwijs te volgen. Verdere informatie over dit avondprogramma kan je vinden in een afzonderlijke brochure Studeren op maat: flexibel studeren, werken en studeren. De brochure is verkrijgbaar bij de achteraan vermelde diensten. Studieopbouw De Universiteit Antwerpen garandeert een algemene vorming voor alle studenten wijsbegeerte, en komt tegelijk tegemoet aan de eigen vaardigheden en interesses van elke individuele student. In de loop van de drie bachelorjaren kan je je algemene intellectuele vorming verbreden, krijg je een stevige basis in verschillende filosofische theorieën, onderzoeksmethoden en vaardigheden. Je leert filosofische vraagstukken duiden en analyseren, en op systematische wijze nadenken over uiteenlopende hedendaagse filosofische problemen. Het diploma Bachelor in de wijsbegeerte geeft toegang tot de masteropleiding, waarin je jouw algemene filosofische kennis verder kan uitdiepen en jouw filosofische specialisme verder kan aanscherpen. Het programma leidt tot de graad master in de wijsbegeerte. 7
8
Wijsbegeerte, iets voor jou? Belangstelling voor de diepere vragen van het menselijk (samen)leven Om aan de opleiding wijsbegeerte te beginnen, heb je geen specifieke inhoudelijke voorkennis nodig. Een goede algemene begaafdheid volstaat. Een speciale belangstelling voor de diepere vragen van het menselijke (samen) leven is echter wel vereist. Bovendien moet je bereid zijn om je zonder vooroordelen in te werken in filosofische vragen, en om regelmatig en zelfstandig te werken. Het is ook belangrijk dat je méér en iets anders wil begrijpen dan je eigen levensgeschiedenis. Natuurlijk duiken wijsgerige vragen onder meer op uit eigen ervaringen, maar in de opleiding filosofie mag je niet in de eerste plaats concrete antwoorden verwachten op persoonlijke vragen. Een algemene goede begaafdheid en zin voor logisch denken zijn essentieel. Verder kunnen ook een sterk abstraheervermogen, oog voor detail en nuance, en een goed geheugen je slaagkansen verhogen. Om teksten van anderstalige auteurs vlot te kunnen begrijpen, is daarnaast een goede (passieve) kennis van Frans, Engels en Duits belangrijk. Bij deze beschrijving van belangrijke vaardigheden moet een kanttekening worden gemaakt. Mensen - ook filosofen - zijn voortdurend in beweging. De opleiding kan je helpen om (bepaalde van) deze vaardigheden verder te ontwikkelen: je hoeft nog geen filosoof te zijn als je aan de opleiding wijsbegeerte wil beginnen. 9
Hoe begin je eraan? Welk diploma heb je nodig? Om te worden toegelaten tot de bachelorstudie wijsbegeerte, moet je in principe een diploma van het secundair onderwijs bezitten. Mensen zonder diploma secundair onderwijs kunnen ook op basis van elders verworven competenties (vb. werkervaring) worden toegelaten tot een universitaire studie. Internationale studenten moeten beschikken over een diploma secundair onderwijs dat ook in het thuisland toegang verleent tot een gelijkwaardige studierichting. Wie niet-nederlandstalig secundair onderwijs volgde, moet slagen in een door de Universiteit Antwerpen erkende taaltest Nederlands. Voor meer informatie in verband met toelatingsvoorwaarden (diploma en taal) en aanvraagprocedure neem je contact op met de International Student Officer (Sonia Brunel, sonia.brunel@ua.ac.be). Studieduurverkorting Wie reeds houder is van een ander diploma hoger onderwijs, komt in aanmerking voor studieduurverkorting en/of voor vrijstellingen voor bepaalde opleidingsonderdelen. Met vragen hierover kan je terecht bij de facultaire onderwijsadministratie http://webhost.ua.ac.be/helpdesk/lnw/ of aan de docenten van de opleiding wijsbegeerte Johan Taels (Johan.Taels@ua.ac.be) of Geert Van Eekert (Geert.Vaneekert@ ua.ac.be). Introductiedag Op de eerste dag van het academiejaar word je door de voorzitter van de onderwijscommissie van de opleiding wijsbegeerte aan de Universiteit Antwerpen nog eens extra wegwijs gemaakt in het studieprogramma. Zij wijzen je bovendien de weg naar allerlei diensten die voor jou belangrijk zullen zijn, en geven advies bij de keuzes die je in jouw studieprogramma kan maken. 10
Het studieprogramma Verschillende wijzen om een diploma te behalen Je kan op vier verschillende wijzen een bachelordiploma wijsbegeerte behalen: via het volledige programma wijsbegeerte, via een major wijsbegeerte gecombineerd met een minor in een andere studierichting, via het avondprogramma en via een minor wijsbegeerte (gecombineerd met een major in een andere studierichting) aangevuld met een bijkomend jaar. In volgend overzicht worden de verschillende mogelijkheden toegelicht. Daarna vind je de verschillende aangeboden filosofische opleidingsonderdelen, met in de eerste kolom het aantal lesuren dat per week gedurende één semester aan elk opleidingsonderdeel wordt besteed. Omdat het academiejaar uit twee semesters bestaat, van september tot januari en van februari tot juli, worden de lessen van alle opleidingsonderdelen in de regel in één semester gegroepeerd. Elk semester heeft dus een eigen collegerooster. De tweede kolom, met de studiepunten, geeft een idee van de belasting die het opleidingsonderdeel binnen de totale opleiding vertegenwoordigt. De studiepunten geven een indicatie van de geschatte studielast per opleidingsonderdeel per week. In het berekenen van het totale examenresultaat wordt hiermee rekening gehouden. Een opleidingsonderdeel met een groot aantal studiepunten heeft een groter gewicht op de deliberatie. Volledig programma wijsbegeerte Het volledige programma van de bacheloropleiding wijsbegeerte Universiteit Antwerpen omvat drie studiejaren van telkens 60 studiepunten. Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, ontvang je de graad van bachelor in de wijsbegeerte, waarmee je kan doorstromen naar de masteropleiding wijsbegeerte. Major wijsbegeerte + minor andere studie Je kan de bacheloropleiding wijsbegeerte eventueel combineren met een andere opleiding. In dat geval volg je in de drie bachelorjaren telkens voor (+/-) 40 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen. Daarnaast volg je voor een totaal van 60 studiepunten, gespreid over drie studiejaren, een minor in een andere opleiding aangeboden aan de Faculteit Letteren en Wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen (geschiedenis, taal- en letterkunde) of aan andere faculteiten van de Universiteit Antwerpen. Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, wordt de graad van bachelor in de wijsbegeerte verleend, waarmee je toegelaten wordt tot de masteropleiding wijsbegeerte. 11
Avondprogramma wijsbegeerte In dit programma zijn alle filosofische basisopleidingsonderdelen opgenomen. Het is toegankelijk voor houders van een diploma hoger onderwijs die op grond van dit diploma studie duurverkorting kunnen verkrijgen. Andere studie + minor wijsbegeerte Aan de faculteit letteren en wijsbegeerte van de Universiteit Antwerpen kan je ook een major geschiedenis volgen in combinatie met een minor wijsbegeerte. In dat geval volg je gespreid over de drie bachelorjaren voor in totaal 60 studiepunten aan filosofische opleidingsonderdelen (in combinatie met 120 studiepunten in geschiedenis). Indien dit studieprogramma met vrucht wordt afgelegd, verwerf je na een aanvullend jaar wijsbegeerte van 60 studiepunten de graad van bachelor in de wijsbegeerte, waarmee je wordt toegelaten tot de master opleiding wijsbegeerte. Collegeroosters Een voorbeeld van een collegerooster vind je op www.ua.ac.be/collegeroosters. 12
Jaar 1 lesuren sp. Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek 2 4 Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten 2 3 Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen 3 6 Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse tijd 3 6 Systematische wijsbegeerte Logica 2 3 Psychologie en wijsgerige antropologie 3 5 Cultuurfilosofie 3 5 Ethiek 3 5 Taalfilosofie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs 2 4 Seminarie hedendaagse filosofische auteurs 2 4 Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor een totaal aan 12 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen die voor de eigen opleiding relevant zijn, zoals: Inleiding tot de sociologie, Inleiding van het religieuze bewustzijn in Europa, inleiding tot de economie,. 12 13
Jaar 2 lesuren sp. Vaardigheden Mondelinge oefeningen 2 5 Schriftelijke oefeningen 2 5 Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte 2 4 Hedendaagse analytische wijsbegeerte 2 4 Filosofische grondslagen van de westerse cultuur 3 5 Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: Ken- en wetenschapsleer 2 3 Metafysica 3 5 Ba2/Ba3 even jaren (2012-2013): Filosofie van de religie 2 3 Van sympathie tot empathie 2 4 Ba2/Ba3 oneven jaren (2013-2014): Kunstfilosofie 2 3 Wijsgerige psychologie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II 2 4 Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II 2 4 Filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 9 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen waartoe 9 behoren: Jaarlijks: Bio-ethiek 2 3 Jodendom en filosofie 2 4 Even jaren (2012-2013): Tocqueville en de gelijkheidsdynamiek 2 3 Geschiedenisfilosofie 2 3 Religie, moraal en samenleving 2 3 Techniekfilosofie 2 3 14
Oneven jaren (2013-2014): Wijsgerige antropologie van de religie 2 3 Filosofie van de economie 2 3 Filosofie van de muziek 2 3 Logia II 2 3 In functie van een zich ontwikkelend filosofisch specialisme kan je eventueel van deze 9 studiepunten, maximum 6 studiepunten invullen door te kiezen voor niet-filosofische opleidingsonderdelen die aansluiten bij jouw filosofische interesse. Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 9 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan jou ook de toelating worden gegeven een ander niet - filosofisch opleidingsonderdeel te kiezen. 9 15
Jaar 3 lesuren sp. Vaardigheden Bachelorscriptie 12 Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing 2 3 Systematische wijsbegeerte Jaarlijks: Sociale en politieke filosofie 2 3 Ba2/Ba3 even jaren (2012-2013): Filosofie van de religie 2 3 Van sympathie tot empathie 2 4 Ba2/Ba3 oneven jaren (2013-2014): Kunstfilosofie 2 3 Wijsgerige psychologie 2 3 Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs 2 4 Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs 2 4 Onderzoeksseminaries Je kiest drie onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit volgende lijst 12 van vijf onderzoeksseminaries: Onderzoeksseminarie metafysica 2 4 Onderzoeksseminarie ethiek 2 4 Onderzoeksseminarie wijsgerige psychologie 2 4 Onderzoeksseminarie filosofie van de religie 2 4 Onderzoeksseminarie esthetica 2 4 Filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 12 studiepunten uit een lijst van filosofische opleidingsonderdelen: zie jaar 2. 2 16
Opleidingsonderdelen jaar 1 In deze brochure vind je de inhoud van de opleidingsonderdelen van de bachelor wijsbegeerte. Op www.ua.ac.be/wijsbegeerte staat meer uitgebreide informatie over de begin- en eindtermen, inhoud, werk- en evaluatievormen en het noodzakelijk en aanbevolen studiemateriaal. Vaardigheden Methoden en technieken van filosofisch onderzoek De studenten maken kennis met de organisatie van de universiteitsbibliotheek en worden ingeleid in het gebruik van de belangrijkste instrumenten voor het opzoeken van filosofische literatuur (catalogi, bibliografieën, databanken,..., met inbegrip van de mogelijkheden van het internet). Verder staat een kennismaking met belangrijke filosofische referentiewerken (lexica, encyclopedieën, indices, handboeken,...) op het programma. De studenten leren tevens de spelregels voor literatuurverwijzingen bij het redigeren van een wetenschappelijk werk kennen. Inleiding tot de lectuur van Franse, Engelse en Duitse filosofische teksten Van een afgestudeerd filosoof mag daarenboven worden verwacht dat hij/zij in staat is wijsgerige teksten in het Frans, Engels en Duits te lezen. Dit opleidingsonderdeel stelt op basis van een lectuur van teksten de meest frequente taal- en interpretatieproblemen die in het filosofische Frans, Engels en Duits voorkomen aan de orde. De studenten worden zo vertrouwd gemaakt met technieken om anderstalige filosofische teksten te lezen. Geschiedenis van de wijsbegeerte Historisch overzicht van de wijsbegeerte: oudheid en middeleeuwen De cursus wil de studenten inleiden in de belangrijkste systemen en stromingen van Thales tot en met de 16de eeuw. Het overzicht van de antieke filosofie is opgebouwd vanuit de dialectiek tussen filosofie als theoretische wetenschap en filosofie als levenswijsheid. Het overzicht van de middeleeuwse filosofie neemt als leidraad de spanning tussen het rationele denken en het christelijk geloof. Tot slot worden de grote stromingen in de filosofie van de renaissance behandeld. 17
Historisch overzicht van de wijsbegeerte: moderne en hedendaagse Tijd Deze cursus biedt een introductie op de grote figuren en stromingen die sinds de renaissance, zowel op het continent als in de Angelsaksische wereld, het uitzicht van de westerse filosofie hebben bepaald. Aandacht wordt besteed aan de samenhang tussen het filosofieconcept bij die diverse figuren en stromingen en de uitwerking daarvan in zowel de theoretische als praktische filosofie. Er wordt opgehelderd hoe de filosofie geen zelfbetrokken bezigheid is, maar impact heeft op en samenhangt met de grondslagen van de cultuur. De aandacht gaat uit naar: het rationalisme en empirisme van de 17de en 18de eeuw, de verlichting en het Duitse idealisme, het positivisme en pragmatisme in de 19de eeuw, de fenomenologie en de linguistic turn in de 20ste eeuw, de existentiefilosofie en het structuralisme, de erfenis van Wittgenstein tot heden. Systematische wijsbegeerte Logica De studenten leren methodes kennen om na te gaan of redeneringen logisch correct zijn (waarheidstafels, bomen, Venn-diagrammen, natuurlijke deductie) en aan de hand van oefeningen worden zij met het gebruik van deze logische technieken vertrouwd gemaakt. De cursus beperkt zich tot propositielogica en predicatenlogica (zonder relaties en identiteit). Psychologie en wijsgerige antropologie Vanuit een wijsgerig antropologisch perspectief worden zowel grote psychologische thema s (gewaarwording, waarneming, leren, motivatie, e.a.) als een aantal invloedrijke psychologische strekkingen (dieptepsychologie, (neo)behaviorisme, existentiële psychologie, e.a.) behandeld. Hierbij wordt vooral gelet op de bijdragen die deze thema s en stromingen hebben geleverd tot het ontwerpen van het hedendaagse mensbeeld. Cultuurfilosofie Het opleidingsonderdeel bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt ingegaan op de betekenis en de oorsprong van de cultuurfilosofie. Vervolgens wordt de constitutieve rol van de taal in de cultuur geanalyseerd. Tenslotte wordt vanuit H. Arendts Vita Activa een cultuurfilosofische analyse van de moderniteit gegeven als aanzet tot de interpretatie van de hedendaagse crisis in de cultuur. In het tweede deel van de cursus worden een aantal hedendaagse cultuurfilosofische debatten geanalyseerd, zo onder meer de erfenis van de verlichting, het postmodernisme, het multiculturalisme, het terrorisme en de democratie. 18
Ethiek In het eerste deel staan twee thema s centraal: een overzicht van enkele conventionele begripsbepalingen (hfdst. 1) en de maatschappelijke en ethische implicaties van de overgang van een moderne naar een zgn. postmoderne samenleving (hfdst. 2). In het tweede deel worden de belangrijkste hedendaagse ethische systemen besproken, zoals de consequentiële ethiek (hfdst. 3), de intentie-ethiek (hfdst. 4), de deugdethiek (hfdst. 5) en de hermeneutische ethiek (hfdst. 6). Taalfilosofie Een grondige kennismaking met de filosofie van Wittgenstein. Intentionaliteit en taalhandelingen bij Grice, Searle, Apel en Habermas. Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs Dit opleidingsonderdeel sluit nauw aan bij het opleidingsonderdeel historisch overzicht van de wijsbegeerte: Moderne en hedendaagse tijd (Ba1), maar kan ook onafhankelijk ervan gevolgd worden. Via de lectuur en analyse van oorspronkelijke teksten wordt een thematisch overzicht gegeven van enkele cruciale kwesties die in de filosofie van de moderne tijd (1600-1800) op de agenda stonden. Elk van de thema s wordt in kaart gebracht via het behandelde tekstexcerpt en de situering ervan in het denken van de auteur. De behandelde thema s zijn : (1) het moderne wereldbeeld en de kritiek van de metafysica ; (2) de verhouding lichaam/geest ; (3) kennis en wijsheid; (4) geloof, theodicee en de zin van het leven ; (5) de vraag naar de grondslag van de moraal ; (6) de vraag naar de grondslag van de maatschappij. Seminarie hedendaagse filosofische auteurs Het seminarie is gewijd aan de discussie tussen twee hedendaagse Franse filosofen, Luc Ferry and Marcel Gauchet over de toekomst van het religieuze na de uittocht van de religie. In een introductie (hoorcolleges) wordt deze discussie gesitueerd in de context van het gehele oeuvre van beide auteurs en wordt hun oeuvre vergeleken met dat van een andere Franse hedendaagse denker, Rene Girard; vervolgens is er close reading van de tekst, waarbij de studenten worden uitgenodigd zelf een fragment te presenteren. Tenslotte wordt expliciet ingegaan op het concept van de metafysische behoefte, dat zowel door Gauchet als Ferry in deze discussie naar voren wordt geschoven om hun respectieve positie te onderbouwen en te verduidelijken. 19
Niet-filosofische opleidingsonderdelen (te kiezen voor 15 sp.) Hierna volgen slechts enkele voorbeelden van opleidingsonderdelen waarvoor je kan opteren. Je kiest in overleg met de studietrajectbegeleiders. Inleiding tot de sociologie In het inleidende hoofdstuk wordt een definitie van de sociologie voorgesteld die moet toelaten deze wetenschap te onderscheiden van andere wetenschappen en met name van andere menswetenschappen, zoals de geschiedkunde. Het tweede hoofdstuk schetst het historische ontstaan van de sociologie vanuit een samenloop van maatschappelijke en cultuurhistorische omstandigheden. Vanaf het derde hoofdstuk worden de evoluties op lange termijn ontleed van belangrijke sectoren van de samenleving en achtereenvolgens van: de socialisatie en de culturele denkbeelden en waarden (met een afzonderlijke paragraaf over het verschijnsel jeugd ), de groepsvorming met bijzondere aandacht voor het verschijnsel gezin, de sociale stratificatie met een uitweiding over de (on)mogelijkheden van het zogenaamde sociaal beleid, de religie met bijzondere aandacht voor het godsdienstsociologische thema bij uitstek, namelijk de secularisatie, de politiek met bijzondere aandacht voor de institutionalisering van die politiek in regimes zoals de democratie. Geschiedenis van het religieuze bewustzijn in Europa Geschiedenis van het religieus bewustzijn, toegespitst op de vraag naar de religieuze houding als (emotionele en institutionele) geloofshouding door de geschiedenis van het christendom heen. In dit college staat de spanning tussen geloofshouding en geloofsinhoud centraal. Deze spanning is in de theologie ook bekend als die tussen het fides qua en het fides quae, het geloof waarmee of waardoor men gelooft (houding) versus het geloofde geloof (inhoud). Het is de bedoeling in het kader van een historisch overzicht te belichten hoe deze spanningsverhouding vanaf het geboorte-uur van het christendom aanwezig is, onder verschillende gedaanten altijd bestaan heeft en tot op vandaag doorwerkt. De stelling die dit historische parcours als een basso continuo begeleidt, betreft de gedachte dat deze spanningsverhouding geen zwaktebod is, maar precies constitutief en dus specifiek is voor een niet-vervreemdende maar authentiek christelijke religie, die uitdrukking zoekt te zijn van een streven naar een band van het eindige met de bron van alle transcendentie. Geloof kan dus niet zonder geloofsovergave, tegelijk moet die overgave ook altijd kritisch getoetst kunnen worden, met name naar de waarheidsaanspraken die erin besloten liggen. In dit 20
opzicht wordt deze spanning tussen geloof als houding versus geloof als rationeel te verantwoorden inhoud de expressie van een omvattender dialectiek tussen het/ de absolute en alle menselijke pogingen tot religie, begrepen volgens hun etymologische oorsprong: tussen het absolvere (losmaken) en het religare (vastbinden; als een van de mogelijke etymologieën van religie). Inleiding tot de economie Het gedrag van consumenten en producenten vormt de basis voor de analyse van de vraag naar en het aanbod van economische goederen, van de prijsvorming en van de verschillende marktvormen. Een juiste omschrijving van begrippen zoals bruto nationaal product, werkloosheid, inflatie, betalingsbalans, economische groei, enz. is noodzakelijk om inzicht te krijgen in de werking en betekenis van macro-economische politiek. De rol van geld, internationale handel, wisselkoersen krijgt hierbij ook voldoende aandacht zonder dat daarbij te veel in detail wordt gegaan. De klassieke en Keynesiaanse visie op de samenhang van de macro-economische grootheden laat zien hoe men in de tijd anders is gaan denken over economische evoluties en de rol van economische politiek. Tenslotte worden twee artikels besproken waarbij economische begrippen worden toegepast op historische gebeurtenissen. 21
Opleidingsonderdelen jaar 2 Vaardigheden Mondelinge oefeningen De studenten oefenen zich in mondelinge vaardigheden: het onderbouwen en stellen van een kritische vraag aan de hand van verschillende modaliteiten van respons; het presenteren en verdedigen van een standpunt in een debat; het voorbereiden en naar voor brengen van een mondelinge uiteenzetting. Schriftelijke oefeningen Door middel van een aantal oefensessies wordt bovendien geleerd hoe een planning op te maken, wat bij het schrijven van een wijsgerige tekst de gepaste invalshoeken zijn en hoe men de geschreven tekst dankzij een persoonlijke stijl zowel toegankelijk als overtuigend kan maken. In het tweede semester word je gevraagd om, onder begeleiding van een door hem of haar te kiezen docent, een kort wijsgerig essay te schrijven (eventueel op te vatten als voorbereiding op de bachelorscriptie en de meesterproef). Geschiedenis van de wijsbegeerte Hedendaagse continentale wijsbegeerte In deze cursus komen een aantal stromingen aan bod die de geschiedenis en het zelfbegrip van de hedendaagse continentale wijsbegeerte verregaand hebben bepaald, zo onder meer marxisme, positivisme, fenomenologie, existentialisme, structuralisme en poststructuralisme. Hedendaagse analytische wijsbegeerte In het hedendaags debat over de vrije wil maken we kennis met standpunten van G. Ryle (the Concept of Mind), J.L. Austin, Peter Bieri (Das Handwerk der Freiheit) en J.R. Searle (Rationality in Action). Bijzondere aandacht wordt besteed aan de discussie over vrijheid in het kader van de neurofysiologie (Libet, W. Singer, G. Roth) en daarmee verbonden kwesties als verantwoordelijkheid en schuld. Filosofische grondslagen van de westerse cultuur De cursus bestaat uit twee delen. In een eerste deel wordt uitvoerig aandacht besteed aan de methodologische vraag naar het specifieke karakter van een cultuurfilosofische benadering. Als uitgangspunt nemen we de tekst van Isaiah Berlin, The Purpose of Philosophy, waarin de stelling wordt verdedigd dat de historisering van de kantiaanse categorieën op het einde van de achttiende eeuw de overgang markeert van een transcendentaalfilosofische naar een cultuurfilosofische benadering. Vervolgens 22
thematiseren we zowel de mogelijkheden als de moeilijkheden van de cultuurfilosofische benadering. In een tweede deel stellen we de vraag naar de inhoud van het concept Europa/ Westen als culturele identiteit. Om die vraag te beantwoorden wordt een historisch overzicht gegeven van de wisselende basisvooronderstellingen van het Europese denken en van de manier waarop deze vooronderstellingen de westerse cultuur op diverse domeinen (politiek, economisch, religieus, sociaal-maatschappelijk...) hebben gestempeld. Systematische wijsbegeerte Ken- en wetenschapsleer Na een korte historische inleiding op de filosofie van kennis en wetenschap wordt een overzicht geboden van de thema s die centraal staan in de hedendaagse kenleer en wetenschapsfilosofie. De behandelde thema s zijn: inductie (in het logisch positivisme, bij Popper, Bayesianisme), verklaring en voorspelling (deductief-nomologisch model, Van Fraassens pragmatische kritiek, de hernieuwde interesse in causaliteit), Kuhniaans relativisme en de reacties erop, het wetenschappelijk realisme debat (realisten versus empiricisten en instrumentalisten), de discussie over de bredere rol van de wetenschap in de samenleving. Metafysica De cursus geeft een overzicht van de hoofdmomenten in de geschiedenis van het concept metafysica en een overzicht van de belangrijkste kritieken op het metafysische project. Op die wijze brengt de cursus de zin, de mogelijkheden en de grenzen van het metafysische denken ter sprake. Filosofie van de religie Er worden vier etappen onderscheiden in de filosofie van de religie: 1. premoderne godsdienstfilosofie (Anselmus, Thomas); 2. natuurlijke religie (deïsme); 3. pathologie van de religie (Hume, etc.); 4. conceptuele geografie van de religie (Wittgenstein). Elke etappe wordt toegelicht met tekstfragmenten. 23
Van sympathie tot empathie Na een etymologische, historische en conceptuele duiding van de begrippen empathie en sympathie wordt de rol van empathie in de morele beoordeling en interactie in kaart gebracht en kritisch geëvalueerd. In een eerste deel wordt stilgestaan bij de founding fathers van de empathie-benadering in de moderne moraalfilosofie, David Hume en Adam Smith. In een tweede deel wordt een korte schets gegeven van de recente opbloei van de interesse in empathie vanuit de neuropsychologie, de philosophy of mind en de gedragsbiologie (ihb Frans de Waal): deze schets dient als opstap voor een meer grondige beschouwing van de wijze waarop het empathie vertoog invloed heeft op de hedendaagse ethiek, o.m. in het werk van Martha Nussbaum en Michael Slote. In een laatste deel worden een aantal kritieken op de empathie- en sympathie-gebaseerde ethiek ontwikkeld, o.m. aan de hand van Friedrich Nietzsche, Peter Goldie en Jesse Prinz. Kunstfilosofie schets van een algemeen antropologisch kader om de oorsprong van kunst te duiden; uitleg van verschillende maatschappijtypes en hun verhouding tot de kunst; oorsprong en functioneren van de kunst in de Griekse cultuur; filosofie van de beeldende kunst bij de Presocraten, bij Plato en Aristoteles; het ontstaan van de moderne kunst in de Renaissance (perspectief); maniërisme en rationalisme (Descartes); Baumgarten, Kant en Hegel; Schopenhauer, Nietzsche en Heidegger; modernisme en postmodernisme. Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit. 24
Lectuur van filosofische auteurs Seminarie moderne filosofische auteurs II Close reading van een aantal moraalfilosofische teksten van Kant. Centrale tekst is Kants Grundlegung zur Metaphysik der Sitten, maar ook passages uit Kritik der praktischen Vernunft, Tugendlehre, Die Religion innerhalb der Grenzen der bloßen Vernunft en Anthropologie im pragmatischer Hinsicht kunnen ter sprake komen, en worden dan eveneens grondig gelezen en becommentarieerd. Op die manier wordt een genuanceerd beeld geconstrueerd van Kants plichtsethiek. Seminarie hedendaagse filosofische auteurs II Bij de lectuur van teksten van S. Kierkegaard staan twee thema s centraal: de historisch-filosofische betekenis van S. Kierkegaard en zijn rol als gesprekspartner voor de 20ste eeuwse filosofie. Wat het eerste thema betreft lezen we fragmenten uit Of/Of, de herhaling, een literaire kritiek, afsluitend naschrift, dialectiek van de ethische en ethisch-religieuze mededeling. Voor het tweede thema bespreken we teksten van J.P. Sartre en E. Levinas. Filosofische opleidingsonderdelen (9 sp.): Bio-ethiek Na een inleiding van twee hoorcolleges (4 tot 6 uur) worden vijf seminaries ingericht, elk gewijd aan een specifiek thema/probleemgebied. Telkens wordt aan een of twee experten gevraagd een gefundeerd standpunt voor te stellen in de actuele ethisch relevante discussie of een overzicht te geven van de (vaak complexe) ethische aspecten omtrent de resultaten of de toepassing van een welbepaald segment van het biologisch of biomedisch onderzoek. Elk seminarie is aanleiding tot een discussie/dialoog tussen studenten, experten en docenten. De inleiding houdt een college (1 à 2 uur) in, gegeven door een bioloog (ev. gastspreker) die vanuit de wetenschap het belang en de onontkoombaarheid van ethische reflectie in het licht stelt met duidelijke referentie aan de vijf te behandelen thema s later in de cursus. Een tweede deel van de inleiding behelst een voorstelling door de filosoof/docent van de bio-ethiek in relatie tot de filosofie als onderdeel van de menswetenschappen (2 tot 4 uur). Hierbij wordt vooral de nadruk gelegd op de methodes van ethische reflectie, de historiek van de bioethiek en van de ethiek in het algemeen, alsook de band ethiek/maatschappij. Aan de uit te nodigen experten en de studenten zal op voorhand bij elk seminarie een kort document ter beschikking worden gesteld dat in concreto de ethische relevantie van het thema in de verf zet. Op die wijze kan zowel de interventie van de specialist, als de daaropvolgende discussie voldoende worden afgebakend in functie van een vruchtbare discussie en gedachtewisseling. 25
Jodendom en filosofie Uitgangspunt voor deze cursus vormt een inleidende reflectie over het (problematische) concept van een joodse filosofie. Na een overzicht van de ontwikkeling van de joodse filosofie en enkele eerder mystieke strekkingen van de oudheid en de middeleeuwen tot de joodse verlichting, zullen gastvoordrachten focussen op de interactie tussen moderniteit en joods denken (Levinas, Buber, Rosenzweig, Benjamin e.a.). Geschiedenisfilosofie Geschiedenisfilosofie is de studie van de voorgeschiedenis van de geschiedenisfilosofie in oudheid en middeleeuwen, van de ontwikkeling van de moderne geschiedenisfilosofie, van de 19de-eeuwse kritiek op de geschiedenisfilosofie en van latere vormen van filosofisch denken over de geschiedenis. Religie, moraal en samenleving Filosofische studie van een aantal centrale aspecten van de problematiek van het spanningsveld religie, moraal en samenleving op basis van auteurs zoals P. Ricoeur, J. Maritain, E. Mounier en E. Cioran. Techniekfilosofie Overzicht van de belangrijkste stromingen in de techniekfilosofie sedert Heidegger. Naast de theoretische benadering komen ook thema s als technology assessment en de maatschappelijke effecten van technische innovatie aan bod. Wijsgerige antropologie van de religie In deel 1 staat de verhouding tussen het tragische en de religie (religie in het algemeen en christendom in het bijzonder) ter studie. Deze verhouding wordt besproken aan de hand van exemplarische, premoderne, moderne en hedendaagse uitwerkingen van het tragische. Deel 2 begint met een overzicht van de drie belangrijkste theorieën over het komische: de superioriteitstheorie (Plato, Aristoteles, Hobbes, Bergson), de ontladingstheorie (H. Spencer, S. Freud) en de incongruentietheorie (Kant, Kierkegaard, Schopenhauer, Plessner). Nadien wordt de plaats en de betekenis van het komische in verschillende religieuze tradities besproken. In een afsluitend deel worden verschillende visies over de samenhang tussen het tragische en het komische met elkaar geconfronteerd. 26
Filosofie van de economie De cursus vangt aan met een beknopt historisch overzicht van de reflectie omtrent het economische bij enkele toonaangevende auteurs zoals Aristoteles, Smith en Marx. Nadien volgt een filosofische analyse omtrent een aantal conventionele economische begrippen zoals schaarste, waarde, nut, rationaliteit, behoefte en arbeid. Filosofie van de muziek Weinig filosofen hebben het in het verleden aangedurfd om over muziek te schrijven. Enkele uitzonderingen zijn Schopenhauer, Nietzsche en Adorno. Toch dringt muziek meer en meer onze leefwereld binnen. Een filosofische reflectie over dit thema is dus wenselijk. Enkele voorbeelden van vragen die in deze cursus aan bod kunnen komen: Is muziek een taal? Is muziek de gevoelsuitdrukking van de componist? Hoe verhoudt muziek zich ten overstaan van andere kunstvormen? Waarom is het zo moeilijk over muziek te spreken? Is een formalistische muziekesthetica (E. Hanslick) verdedigbaar? Niet-filosofische opleidingsonderdelen Je kiest voor 6 studiepunten uit een aanbod van niet-filosofische opleidingsonderdelen. Mits gemotiveerde aanvraag kan hem/haar ook de toelating worden gegeven een ander niet-filosofisch opleidingsonderdeel te kiezen. 27
Opleidingsonderdelen jaar 3 Vaardigheden Bachelorscriptie In de bachelorscriptie wordt van jou verwacht dat je in staat bent de verschillende reeds verworven vaardigheden te integreren. Je moet in staat zijn zelfstandig een specifiek onderzoeksthema af te bakenen en een duidelijk omlijnde probleemstelling helder te formuleren op basis van wetenschappelijk verantwoord studiemateriaal. Uit de doorgenomen lectuur ben je in staat de argumentatie die relevant is voor de probleemstelling weer te geven. Je bent daarenboven in staat zelf een positie te bepalen en te verdedigen. Levensbeschouwelijke vorming Levensbeschouwing Levensbeschouwelijke diversiteit is in de hedendaagse samenleving een feit en dit weerspiegelt zich ook aan de universiteit. Om met deze diversiteit om te gaan kiest de Universiteit Antwerpen voor actief pluralisme. Actief pluralisme wil recht doen aan het belang van levensbeschouwelijke ideeën en aan de plaats die ze in de openbare ruimte kunnen innemen. Levensbeschouwelijke ideeën blijven immers een belangrijke rol spelen in het morele bewustzijn en in het dagelijks oordelen en handelen van mensen, organisaties en samenlevingen. Actief pluralisme is zelf geen levensbeschouwing, maar een houding ten aanzien van (de eigen en andere) levensbeschouwingen. Het insisteert op een inhoudelijke dialoog binnen en tussen levensbeschouwingen en op een concreet engagement dat levensbeschouwingen als fenomeen, als overtuiging én als praktijk, ernstig wil nemen. Meer gedetailleerde informatie is beschikbaar via de website: www.ua.ac.be/pietergillis. Systematische wijsbegeerte Sociale en politieke filosofie Om de sociale filosofie als kritische, normatieve theorie van het goede samenleven te bepalen worden klassieke sociaal-filosofische themata als verlichting, ideologie en utopie behandeld. Vanuit een wezenlijk inzicht in de oorspronkelijke socialiteit van de mens, wordt verder beargumenteerd dat de fundamentele sociale deugd, wederzijdse erkenning, enkel in een politieke samenleving kan worden gerealiseerd. Onderzocht worden dan de fundering (sociale contracttheorie), de norm (rechtvaardigheid en mensenrechten) en de grens (geweld) van het politieke. 28
Filosofie van de religie De cursus biedt een voornamelijk historisch overzicht van de belangrijkste bijdragen op het vlak van de filosofie van de religie. Belangrijke auteurs die voor het voetlicht worden gebracht zijn onder anderen: Augustinus, Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, R. Descartes, D. Hume, I. Kant, G. Hegel, A. Comte, L. Wittgenstein, P. Ricoeur en A. N. Whitehead. Diverse auteurs worden toegelicht aan de hand van tekstfragmenten. Van sympathie tot empathie Na een etymologische, historische en conceptuele duiding van de begrippen empathie en sympathie wordt de rol van empathie in de morele beoordeling en interactie in kaart gebracht en kritisch geëvalueerd. In een eerste deel wordt stilgestaan bij de founding fathers van de empathie-benadering in de moderne moraalfilosofie, David Hume en Adam Smith. In een tweede deel wordt een korte schets gegeven van de recente opbloei van de interesse in empathie vanuit de neuropsychologie, de philosophy of mind en de gedragsbiologie (ihb Frans de Waal): deze schets dient als opstap voor een meer grondige beschouwing van de wijze waarop het empathie vertoog invloed heeft op de hedendaagse ethiek, o.m. in het werk van Martha Nussbaum en Michael Slote. In een laatste deel worden een aantal kritieken op de empathie- en sympathie-gebaseerde ethiek ontwikkeld, o.m. aan de hand van Friedrich Nietzsche, Peter Goldie en Jesse Prinz.. Kunstfilosofie De cursus is opgebouwd rond drie centrale thema s: 1. Het statuut van het beeld in de kunst. 2. De verhouding tussen kunstfilosofie en esthetica. 3. De hedendaagse kunstopvattingen. Bovendien worden de studenten uitgenodigd om zich te confronteren met en zich een idee te vormen van de hedendaagse kunstcreatie. Dit gebeurt enerzijds door deel te nemen aan een publiekslezing van de hedendaagse kunstenaar, anderzijds door het uitschrijven van een beknopt werkstuk (max. 5 pagina s) over het werk van deze kunstenaar. Wijsgerige psychologie In de cursus worden volgende onderwerpen behandeld: onderscheid cognitief/fenomenaal bewustzijn; paradigmata: behaviorisme, identiteitstheorie, de verschillende vormen van functionalisme, fysicalisme; aspecten: mentale causaliteit, subjectieve ervaring, intentionaliteit. 29
Lectuur van filosofische auteurs Seminarie antieke filosofische auteurs Het seminarie antieke filosofische auteurs heeft tot doel jou te vormen in de lectuur van in het Nederlands vertaalde teksten uit de antieke wijsbegeerte. Het beoogt ten eerste een letterlijk begrip van de tekst, en, daarmee verbonden, een kritische houding ten opzichte van vertalingen van Griekse filosofische teksten. Ten tweede wil het seminarie jou opleiden in de analyse van de filosofische argumentatie die in een bepaalde tekst ontwikkeld wordt. Seminarie middeleeuwse filosofische auteurs Na een beknopte inleiding die enig licht werpt op de context waarin filosofie gedurende de Middeleeuwen is gesitueerd, worden representatieve teksten van belangrijke middeleeuwse auteurs gelezen, zoals bijvoorbeeld Anselmus van Canterbury, Thomas van Aquino, Duns Scotus en anderen. In de colleges wordt verder bijzondere aandacht geschonken aan de metafysische, epistemologische en ethische aspecten van de bestudeerde passages. Onderzoeksseminaries Je kiest 3 onderzoeksseminaries voor een totaal aan 12 studiepunten uit een lijst van 5 onderzoeksseminaries, met name onderzoeksseminaries over metafysica, ethiek, wijsgerige psychologie, filosofie van de religie en esthetica. De inhoud van deze onderzoeksseminaries wordt bepaald in functie van het lopende onderzoekswerk in de onderzoekscentra van het Departement Wijsbegeerte. Filosofische keuzeopleidingsonderdelen Je kiest voor 12 studiepunten aan opleidingsonderdelen uit de lijst van filosofische keuzeopleidingsonderdelen die vermeld werd bij jaar 2. In functie van jouw specialisme kan je hiervan afwijken. 30
De masteropleiding Vanuit je bachelor wijsbegeerte kan je doorstromen naar de master wijsbegeerte. Om na de combinatie van een andere bacheloropleiding met een minor wijsbegeerte door te stromen naar de master wijsbegeerte, moet je echter eerst een aanvullend programma volgen. Vaardigheden: meesterproef, voortgangsseminarie. Filosofie en samenleving: in dit opleidingsonderdeel staat elk jaar een filosofisch probleem centraal met een grote maatschappelijke draagwijdte. Grondige studies: drie te kiezen: Filosofie van de kunst: modernisme en representatiekritiek; Filosofie van de religie; Wetenschap, subjectiviteit en belichaming; Metafysica, metafysicakritiek en postmetafysisch denken en Vraagstukken uit de fundamentele ethiek. Onderzoeksseminaries: twee te kiezen: het einde van de secularisering, levensbeschouwelijke diversiteit, teksten en -thema s uit de fenomenologie, onderwijs filosofie, origin of social cognition. Je kan tevens opteren voor het volgen van een opleidingsonderdeel aan een andere opleiding wijsbegeerte. Je kan bovendien een gemotiveerde aanvraag indienen om in functie van de meesterproef een niet-filosofisch opleidingsonderdeel te volgen. Meer informatie vind je in de brochure Wijsbegeerte, masteropleiding of op de website www.ua.ac.be/studiekiezer. Bereid je in de praktijk voor op een werksector naar keuze Uit een onderzoek onder oud-studenten van het Departement Wijsbegeerte is gebleken dat ze zo goed als allemaal een baan hebben. Ongeveer de helft werkt rechtstreeks in de lijn van hun wijsgerige opleiding. Deze oud-studenten geven onderwijs in de filosofie, ze begeleiden dit onderwijs of zijn aangesteld om aan filosofisch onderzoek te doen. Ze werken op universiteiten, op hogere opleidingsinstituten of in het secundair onderwijs. De andere helft bestaat uit oud-studenten die buiten het onderwijs op diverse plaatsen binnen de maatschappelijke en de culturele sector een baan hebben gevonden. Ze zijn verantwoordelijk voor taken die men in de praktijk leert op voorwaarde dat men een goede universitaire opleiding heeft genoten, zonder dat precies vaststaat welke opleiding. Zowel in de eerste als in de tweede groep vind je studenten die hun filosofieopleiding met een tweede opleiding gecombineerd hebben. Het is wel zo dat werk voor filosofen in het onderwijs beperkt is en dat filosofen die buiten het onderwijs werk willen vinden, de platgetreden paden moeten verlaten. 31