ThiemeMeulenhoff Zorg Niveau 3. 1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Antwoordmodellen

ThiemeMeulenhoff Zorg Niveau 3 1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Antwoordmodellen

Inhoudsopgave 1 Zorgen voor het medicijngebruik 7 1.1 Het medicijngebruik controleren 7 Praktijk: Nieuwe medicijnen 7 Praktijk: Er zijn vannacht drie mannen op bezoek geweest 7 Kennisopdracht 7 1.2 Het medicijngebruik registreren 9 Praktijk: Geen paraaf 9 Kennisopdracht 9 1.3 Medicijnen uitzetten en delen 10 Praktijk: Wat is er eigenlijk afgesproken? 10 Kennisopdracht 10 1.4 Medicijnen toedienen 12 Praktijk: Medicijnen op afroep 12 Praktijk: Goed optrekken, Pim 12 Kennisopdracht 12 2 Wonden verzorgen 15 2.1 Verzorging van rode wonden 15 Praktijk: De spijker 15 Praktijk: Flink gestoten 15 Praktijk: De splinter 15 Kennisopdracht 16 2.2 Verzorging van gele wonden 18 Praktijk: Versleten schoenen 18 Kennisopdracht 18 3 De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijk 21 3.1 De wet BIG en de voorbehouden handeling 21 Praktijk: Miryam 21 Kennisopdracht 22 3.2 De betekenis van de voorbehouden handeling 23 Praktijk: Jeremy 23 Praktijk: Mevrouw De Rooy 23 Praktijk: Mevrouw Mellema 23 Praktijk: In de stad 24 Kennisopdracht 24

3.3 De gevolgen van de wet BIG 25 Praktijk: Annet 25 Kennisopdracht 25 4 Medicijnen toedienen 27 4.1 Medicijnen toedienen via de luchtwegen 27 Praktijk: Jarno 27 Kennisopdracht 27 4.2 Medicijnen toedienen per injectie 29 Praktijk: Vaccinatie 29 Kennisopdracht 29 4.3 Rekenen 30 Praktijk: Procenten 30 Kennisopdracht 30 5 Wondverzorging en compressietherapie 33 5.1 Het verzorgen van zwarte wonden 33 Praktijk: Mooie nieuwe schoenen 33 Kennisopdracht 33 5.2 Zwachteltechnieken als compressietherapie 35 Praktijk: Wat maakt dat nou uit? 35 Kennisopdracht 35 5.3 Decubitus en/of smetten verzorgen 36 Praktijk: Mijn rug doet zeer 36 Praktijk: Ik ben ook zo dik 36 Kennisopdracht 36 6 De verzorging van een tracheostoma en het uitzuigen van mond- en keelholte 37 6.1 De tracheostoma en tracheacanule verzorgen 37 Praktijk: Sanne is bang 37 Kennisopdracht 37 6.2 De mond- en keelholte uitzuigen 39 Praktijk: Ik denk dat uitzuigen nu nodig is 39 Kennisopdracht 39 7 De zorgvrager met een blaaskatheter 41 7.1 Katheteriseren van de blaas 41 Praktijk: Blaastraining 41 Kennisopdracht 41

7.2 De zorg voor een blaaskatheter 43 Praktijk: Mevrouw Kirmit voelt zich niet lekker 43 Kennisopdracht 43 7.3 De verzorging van een suprapubische katheter 44 Praktijk: Janet kijkt mee op de poli urologie 44 Kennisopdracht 44 7.4 Het spoelen van de blaas 45 Praktijk: De katheter is verstopt 45 Kennisopdracht 45 8 Het toedienen van zuurstof 47 8.1 Het toedienen van zuurstof 47 Praktijk: Mevrouw Goris krijgt thuis zuurstof 47 Kennisopdracht 47 9 Warmte- en koudebehandeling en zorg voor de lichaamstemperatuur 4 9 9.1 Warmte- of koudebehandeling 49 Praktijk: Een lief klein bedje 49 Praktijk: Het is zo koud 49 Praktijk: Een dikke enkel 49 Kennisopdracht 49 10 Laboratoriummonsters voor diagnostiek 51 10.1 Monsters nemen voor diagnostiek 51 Praktijk: Jeanine 51 Kennisopdracht 51 11 Reanimeren 53 11.1 Reanimeren 53 Praktijk: Moet ik nu reanimeren? 53 Kennisopdracht 53

1 Zorgen voor het medicijngebruik Het medicijngebruik controleren PRAKTIJK: NIEUWE MEDICIJNEN 1 Welke mogelijkheden en beperkingen ervaart mevrouw Matsakis ten aanzien van de medicatie? Mevrouw Matsakis is steeds minder goed in staat haar medicijnen zelf te beheren door haar gewrichts- en gezichtsproblemen. Ze heeft hulp nodig bij het uitpakken en klaarmaken van de medicijnen voor gebruik. 2 Op welke manier kun je mevrouw Matsakis ondersteunen bij het medicijngebruik? Je kunt mevrouw Matsakis uitleg geven over de medicijnen en ze voor haar klaarzetten. PRAKTIJK: ER ZIJN VANNACHT DRIE MANNEN OP BEZOEK GEWEEST 1 Hoe zou jij reageren in de situatie van Lisanne? Eigen mening. Het is duidelijk dat mevrouw Tahuteri in de war is. Dat kan een bijwerking van de medicijnen tegen Parkinson zijn. Waarschuw de arts. 2 Op welke manier kun je informatie vinden over de medicijnen die mevrouw Tahuteri gebruikt? In de bijsluiter staan de bijwerkingen van medicijnen vermeldt. In het Geneesmiddelenrepertorium is informatie te vinden, of op internet. KENNISOPDRACHT 1 Beschrijf hoe je zorg op maat kunt geven bij het medicijngebruik. Zorg op maat betekent dat je aansluit bij de mogelijkheden en beperkingen van een zorgvrager bij het medicijngebruik. Je informeert de gebruiker en kijkt wat hij zelf kan doen en wat niet meer lukt. Je observaties zijn belangrijk, bijvoorbeeld van de werking en bijwerkingen van de medicijnen. 2 Op welke manieren kan een zorgvrager informatie krijgen over medicijnen en medicijngebruik? Informatie over medicijnen is te vinden in de bijsluiter, het Geneesmiddelenrepertorium of op internet. Jij of de mantelzorg kan de zorgvrager erover informeren. Ook de arts en de apotheek kunnen uitleg geven. 3 Noem vier redenen waarom een zorgvrager weigert medicijnen in te nemen. Geef bij elke reden aan wat je als verzorgende kunt doen om de zorgvrager te motiveren. Vier redenen waarom een zorgvrager weigert medicijnen in te nemen: het medicijn smaakt vies: bied het aan met een hap appelmoes of met vruchtensap; de zorgvrager krijgt de pillen niet weg: stamp ze fijn of informeer of ze ook in de vorm van een drankje te krijgen zijn; de zorgvrager begrijpt niet waarom hij de medicijnen moet gebruiken: geef uitleg over de noodzaak en waar ze voor dienen; de zorgvrager vergeet zijn medicijnen in te nemen: een cassette kan uitkomst bieden. ThiemeMeulenhoff 7

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit 4 Noem twee redenen waarom een zorgvrager zijn medicatie niet zelf kan bestellen. De zorgvrager kan in de war zijn of niet gemotiveerd. 5 Noem drie redenen waarom een zorgvrager zijn medicatie niet zelf kan beheren. De zorgvrager kan in de war zijn, niet gemotiveerd of lichamelijke beperkingen hebben. 6 Noem minimaal vier soorten bijwerkingen die kunnen optreden door het gebruik van medicijnen. Geef bij elke bijwerking een korte toelichting. Bijwerkingen die kunnen optreden door het gebruik van medicijnen: diarree, bijvoorbeeld bij een antibioticumkuur; verwardheid, bijvoorbeeld bij medicijnen voor de ziekte van Parkinson; slaperigheid overdag, bijvoorbeeld bij slaapmiddelen; droge mond, bijvoorbeeld bij antidepressiva. 7 Wat doe je wanneer je bij een zorgvrager een bewustzijnsverlaging observeert na het gebruik van medicijnen? Je kijkt of de bewustzijnsverlaging in de bijsluiter staat vermeld. Het kan ook een gevolg zijn van de combinatie van middelen. Waarschuw de arts. 8 Waarom is het belangrijk dat een zorgvrager op de hoogte is van de werking en mogelijke bijwerkingen van een medicijn? Als hij op de hoogte is van de werking en bijwerking van een medicijn, weet hij waar hij aan toe is bij het gebruik. Zo weet hij wat hij kan verwachten over het effect en de bijeffecten. Ook kan hij dan zelf opletten. 8 ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruik Het medicijngebruik registreren Het medicijngebruik registreren PRAKTIJK: GEEN PARAAF 1 Wat zou jij doen wanneer je, zoals Christa, constateert dat er geen paraaf is gezet bij de ochtendmedicatie van mevrouw Vliegenthart? Je gaat na of mevrouw Vliegenthart haar ochtendmedicatie inderdaad niet heeft gehad. Het kan namelijk ook zo zijn dat de uitdeler de medicatie wel heeft gegeven, maar vergeten heeft om een paraaf te zetten. Je kunt het aan mevrouw Vliegenthart zelf vragen of controleren of de medicijnen niet zijn uitgedeeld. KENNISOPDRACHT 1 Welke informatie moet je terug kunnen vinden op een recept? Datum van voorschrijven, naam en adres van de zorgvrager, naam van het geneesmiddel, dosering, af te leveren hoeveelheid, gebruiksaanwijzing van het medicijn, handtekening of paraaf van de voorschrijvend arts. 2 Welke informatie vind je terug op het etiket van de verpakking van een geneesmiddel? Naam van de apotheek en de apotheker, de afleveringsdatum, de naam van degene voor wie het geneesmiddel is bestemd, de naam van het geneesmiddel, een gebruiks- en bewaarvoorschrift. 3 Waarom wordt er een registratiesysteem bijgehouden van het uitzetten en delen van medicijnen als een zorgvrager de medicatie niet in eigen beheer heeft? Via een registratiesysteem wordt bijgehouden wie de medicijnen heeft uitgezet, gecontroleerd en uitgedeeld. Je voorkomt hiermee dat medicijnen dubbel of niet gegeven worden. 4 Waarom is het belangrijk om je op de hoogte te stellen van het registratiesysteem van de instelling waarvoor je werkt? Elke instelling heeft hiervoor een eigen protocol voor het registratiesysteem. Met een goede foutenregistratie worden knelpunten en risico's in het medicijndistributiesysteem duidelijk. 5 Waarom houd je voor opiaten een apart registratiesysteem bij? Je moet een apart registratiesysteem bijhouden omdat opiaten onder de opiumwet vallen. Je moet een handtekening zetten als je de medicijnen in ontvangst neemt bij de apotheek. Elke dosis teken je af op een opiatenlijst. ThiemeMeulenhoff 9

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Medicijnen uitzetten en delen PRAKTIJK: WAT IS ER EIGENLIJK AFGESPROKEN? 1 Wat zou hier aan de hand kunnen zijn? Meneer en mevrouw Van den Berg hebben de medicijnen op een ander moment al ingenomen of de weekdoos is verkeerd gevuld. De weekdoos moet vandaag worden gevuld. 2 Wat moet Jorien volgens jou nu doen? Jorien moet contact opnemen met de leidinggevende om duidelijk te krijgen wat er aan de hand is. 3 Hoe had Jorien deze situatie mogelijk kunnen voorkomen? Jorien moet in ieder geval zorgen dat ze op de hoogte is van de procedure van medicijnen uitzetten in de extramurale setting. KENNISOPDRACHT 1 Is een verzorgende bekwaam voor het delen van medicatie als ze niet op de hoogte is van het medicijndistributiesysteem? Nee, een verzorgende moet op de hoogte zijn van het gehanteerde medicijndistributiesysteem om de medicatie volgens het protocol van de instelling uit te zetten en uit te delen. 2 Je collega heeft de medicijnen van meneer Siegers op het nachtkastje gezet. Ze vraagt of jij ze wilt geven als je hem eten geeft. Wie is verantwoordelijk als meneer Siegers de verkeerde medicijnen krijgt? Degene die het medicijn aanreikt aan een zorgvrager, is eindverantwoordelijk. 3 Welke controles voer je uit bij het uitzetten van de medicijnen? Bij het uitzetten van medicijnen controleer je of je het juiste medicijn, in de juiste dosering, op het juiste moment, in de juiste toedieningsvorm in het verdeelsysteem doet. 4 Noem twee redenen om een dagdoos te gebruiken. Een zorgvrager kan door lichamelijke beperkingen niet in staat zijn zelf de medicijnen uit de verpakking te halen of hij kan niet goed lezen wat er op de verpakking staat. Een dagdoos biedt dan uitkomst. Bovendien is de doos makkelijk mee te nemen naar werk, dagopvang of ander sociale activiteit. 5 Wat is het verschil tussen een dagdoos en een weekdoos? In een dagdoos zitten de medicijnen voor een dag (24 uur), in een weekdoos voor elk innamemoment van een hele week. 6 Wat is het verschil tussen het Baxtersysteem en het Theriaksysteem? Het Theriaksysteem is volledig geautomatiseerd. Hierbij scan je de streepjescode van de zorgvrager en die van de medicijnen. Het Baxtersysteem is halfautomatisch. 7 Noem vijf tips om fouten bij de medicijnverstrekking te voorkomen. Vijf tips om fouten bij de medicijnverstrekking te voorkomen: 10 ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruik Medicijnen uitzetten en delen werk geconcentreerd; zorg voor rust bij de medicijndistributie; onderneem actie bij twijfel over een medicijn of dosering; controleer de juistheid van de verstrekking van een medicijn; maak fouten bespreekbaar. ThiemeMeulenhoff 11

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Medicijnen toedienen PRAKTIJK: MEDICIJNEN OP AFROEP 1 Waarom is er een grote kans dat de verkeerde zorgvrager de medicijnen krijgt? De zorgvragers zijn in de war. Als Naomi hun namen afroept, kan het heel goed gebeuren dat de verkeerde zorgvrager reageert. Hij krijgt dan de verkeerde medicijnen in handen. 2 Leg uit hoe Naomi zou moeten controleren of de juiste zorgvrager de juiste medicijnen krijgt. Naomi moet controleren of de juiste medicijnen bij de juiste zorgvrager terechtkomen. Desnoods roept ze de hulp in van een collega die de mensen kent. Ze moet ervoor zorgen dat de juiste zorgvrager het juiste middel krijgt toegediend. Via parafen op de aftekenlijst kan ze nagaan of dat het geval is. Zij is eindverantwoordelijk voor het uitdelen van de medicijnen. PRAKTIJK: GOED OPTREKKEN, PIM 1 Waarom geeft de huisarts een neusspray bij oorpijn? De oorpijn wordt waarschijnlijk veroorzaakt door druk op de buis van Eustachius. Deze staat in verbinding met de neus-keelholte. Als je neusspray toedient, verminder je de druk op de buis van Eustachius waardoor de klachten verbeteren. 2 Hoe komt het dat Pim zo'n vieze smaak krijgt van de neusspray? Pim heeft de neusspray te diep opgesnoven waardoor de spray in de keelholte is terechtgekomen. 3 Welke informatie kan Larissa in dit gezin geven over het gebruik van neusspray? Motiveer je antwoord. Larissa kan uitleggen dat het bij een neusspray niet nodig is om de spray diep op te snuiven. Ze kan eventueel ook uitleggen waarom de huisarts een neusspray heeft gegeven, maar het is beter om daarvoor terug te verwijzen naar de huisarts. KENNISOPDRACHT 1 Waarom moet je een capsule in zijn geheel doorslikken? Een capsule heeft een plasticachtig laagje dat je niet mag doorbreken of vermalen. Het is de bedoeling dat de capsule in de maag uiteenvalt. 2 Wat doe je als een zorgvrager een durette niet in zijn geheel kan innemen? Als hij de durette niet in zijn geheel kan inslikken, kun je proberen of het met een beetje appelmoes of vla wel beter lukt. 3 Wat is de goede houding bij het innemen van orale medicijnen? Bij pillen, dragees en durettes leg je het medicijn achter op de tong, terwijl de zorgvrager rechtop zit met het hoofd iets naar voren. 4 Noem een voor- en nadeel van lokale toediening van medicijnen via de huid. Lokale toediening van heeft als voordeel dat de zieke plek direct wordt aangepakt. Het is hierbij belangrijk dat je goed oplet dat je de stof niet op het gezonde huiddeel aanbrengt. 12 ThiemeMeulenhoff

Zorgen voor het medicijngebruik Medicijnen toedienen Medicijnpleisters hebben als voordeel dat de werkzame stoffen langzaam worden afgegeven aan het lichaam. Dat je het gemakkelijk verkeerd aan kan brengen is een nadeel. 5 Waarom moet je medicijnpleisters steeds op een andere plaats aanbrengen? Medicijnpleisters kunnen huidirritatie veroorzaken. Als je telkens van plek wisselt (eerst links, daarna rechts) kun je dat voorkomen. 6 Hoelang mag je oogdruppels na opening gebruiken? Op de verpakking staat tot hoelang de oogdruppels bruikbaar zijn. Meestal is dat niet langer dan vijf tot zeven dagen, in verband met infectiegevaar. ThiemeMeulenhoff 13

2 Wonden verzorgen Verzorging van rode wonden PRAKTIJK: DE SPIJKER 1 Wat kan Andrea doen om Barts wond zo goed mogelijk te verzorgen? Andrea maakt de voet schoon met het afgekoelde water uit de waterkoker en zorgt dat vuil en bloed verwijderd is. Daarna pakt ze een desinfecterend middel, zoals jodium of sterilon om de wond goed te reinigen. 2 Welk materiaal kies je voor de verzorging van een heftig bloedende wond? De wond bloedt hevig, daarom kies je voor een drukverband zodat het bloeden stopt. 3 Waarom is het belangrijk dat verbandmateriaal voor het gebruik in de verpakking zit? Zolang het verband in de verpakking blijft, is het nog steriel. PRAKTIJK: FLINK GESTOTEN 1 Welk soort wond heeft meneer Boer? Meneer Boer heeft een open been of ulcus cruris. 2 Noem drie maatregelen die Hans kan nemen om de genezing van de wond te bevorderen. Maatregelen die Hans aan meneer Boer kan doorgeven: lopen om de doorbloeding in de benen te bevorderen; bij het zitten de benen omhoog leggen zodat de liezen niet afgekneld raken half overeind op bank of bed zitten is de beste houding; zitten met gekruiste benen vermijden. 3 Op welke andere manieren dan het ongelukje van meneer Boer kan deze wond ontstaan? De wond kan ontstaan door te krabben of je ergens aan te stoten, waardoor de huid beschadigd raakt. PRAKTIJK: DE SPLINTER 1 Wat kan Karin doen om de pijn te verzachten bij Chris? Karin kan de pijn verzachten bij Chris door voldoende aandacht te geven aan hem en zijn voet. 2 Hoe kan Karin Chris voorbereiden op de pijnlijke behandeling? Karin kan Chris voorbereiden op de pijnlijke behandeling. 3 Op welke manier zal Karin de wond reinigen? Karin reinigt de wond door het te desinfecteren met bijvoorbeeld jodium. ThiemeMeulenhoff 15

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit 4 Hoe moet ze de wond afdekken? Ze dekt de wond af met een pleister of klein verbandje zodat de wond schoon blijft. KENNISOPDRACHT 1 Hoe ziet een rode wond eruit? Het wondoppervlak is rood of roze, is schoon (niet geïnfecteerd) en heeft een grofkorrelige bodem. 2 Noem twee kenmerken van een rode wond Het wondoppervlak (rood/roze) is schoon en heeft een grofkorrelige bodem. 3 Wat zijn de risico's als een rode wond niet goed wordt verzorgd? Geef twee voorbeelden. Twee voorbeelden van risico's als een rode wond niet goed wordt verzorgd: infectie van de wond en infectie van de omgeving. 4 Hoe verzorg je een oppervlakkige rode wond? Bij een oppervlakkige rode wond reinig je de omringende huid en breng je zalfgazen en hydrocolloïdverband aan. 5 Hoe verzorg je een diepe rode wond? Er zijn twee manieren: spoel de wond met de voorgeschreven spoelvloeistof; leg één keer per dag hydrogelverband of vette gazen, met daaroverheen vochtige gazen los in de wond; dek af met een absorberend verband. Of: spoel de wond twee keer per dag; breng een enkelvoudig zalfkompres aan; dek af met een absorberend verband. 6 Hoe verloopt het genezingsproces van een rode wond? Tijdens het genezingsproces stolt het bloed op de wond tot een korst en dat beschermt de wond voor vuil van buitenaf. 7 Noem drie manieren om de pijn te verzachten bij de wondverzorging. Manieren om de pijn te verzachten bij de wondverzorging: geef goede informatie en voorlichting aan de zorgvrager; vraag de zorgvrager of hij manieren of middelen weet om zijn pijn te bestrijden. Leg dit vast in de rapportage wanneer dat het geval is; een zo ontspannen mogelijke houding; voldoende tijd voor de wondverzorging; laat de wondverzorging zoveel mogelijk door steeds dezelfde verzorgenden uitvoeren; verwissel het verband niet vaker dan noodzakelijk is; gebruik niet-hechtende materialen; gebruik niet meer kleefstoffen dan strikt noodzakelijk is; gebruik zo weinig mogelijk bijtende stoffen; trek de huid strak bij het verwijderen van kleefpleisters; 16 ThiemeMeulenhoff

Wonden verzorgen Verzorging van rode wonden week verband dat aan de wond kleeft los met water. geef in overleg met een arts een pijnstillend medicijn voorafgaand aan de behandeling. 8 Leg uit bij welke zorgvragers de kans op ulcus cruris (open been) groot is. Ulcus cruris komt vaak voor bij ouderen met een slechte bloedcirculatie in de benen. Door die slechte bloedcirculatie wordt het genezingsproces van de wond vertraagd. In beginsel kan het optreden bij iedereen die slechte circulatie in de benen heeft, wat ook de reden daarvan is. ThiemeMeulenhoff 17

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit Verzorging van gele wonden PRAKTIJK: VERSLETEN SCHOENEN 1 Welke handelingen moet Annelies uitvoeren om de wond te reinigen? Vooraf wast Annelies haar handen met zeep. Daarna trekt ze handschoenen aan en reinigt ze de wond en de omliggende huid met een desinfecterend middel (bij voorkeur een middel dat niet te pijnlijk is). 2 Waarom is aseptisch werken belangrijk bij de verzorging van wonden? Aseptisch werken is belangrijk bij de verzorging van wonden om de omgeving te beschermen (het lichaam van de zorgvrager, jezelf en andere zorgvragers) en om de wond te beschermen tegen verontreiniging in omgekeerde richting. 3 Beschrijf drie zichtbare kenmerken van een geïnfecteerde wond. Drie zichtbare kenmerken van een geïnfecteerde wond: een geel laagje op de wond; rode huid om de wond; verdikking rond de wond. 4 Is verbinden beter voor het genezingsproces? Bedekking van een wond is nodig om wondvocht of pus op te vangen, om een vochtig milieu te creëren, om verdere verontreiniging van de wond te voorkomen en om de omgeving te beschermen. KENNISOPDRACHT 1 Waaruit bestaat het gele laagje op een gele wond? Het bestaat uit een geelachtige substantie die fibrine wordt genoemd. 2 Waardoor ontstaat dit wondvocht? Het wondvocht ontstaat door infectie van de wond. 3 Wanneer kies je ervoor om wondvocht en pus van de wond te spoelen? Als de wond vuil is door straatvuil, bloed of wondvocht kies je ervoor om wondvocht en pus van de wond te spoelen. 4 Waar laat je het gebruikte verband en de vuile gaasjes en pleisters achter? Je gooit het allemaal in de vuilnisbak, vervolgens wordt het verbrand. 5 Wat zijn de verschillen tussen de behandeling van oppervlakkige en diepe gele wonden? Bij een oppervlakkige, ondiepe gele wond volstaat het om de wond goed te reinigen en af te dekken met een absorberend verband. Bij een diepe gele wond die veel wondvocht en pus veroorzaakt, is spoelen belangrijk om de pus te verwijderen. Een absorberend verband moet vervolgens contact maken met de wondbodem. Hierdoor kan het overtollige wondvocht en pus worden afgevoerd. 18 ThiemeMeulenhoff

Wonden verzorgen Verzorging van gele wonden 6 Wat is belangrijk bij de verzorging van gele wonden: droog of vochtig houden? Motiveer je antwoord. Vochtig houden: daarmee kan het gele beslag loslaten en bacteriën kunnen via het wondvocht in het verband opgevangen worden. ThiemeMeulenhoff 19

3 De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijk De wet BIG en de voorbehouden handeling PRAKTIJK: MIRYAM 1 Mag Miryam zichzelf inschrijven in het register voor verloskundigen? Nee, het register vereist dat de verloskundige een erkende Nederlandse of daaraan gelijkstaande opleiding heeft gevolgd en voldoende ervaring heeft. 2 Mag Miryam zichzelf verloskundige noemen? Nee, verloskundige is een beschermde titel en voorbehouden aan verloskundigen met een volledige opleiding. 3 Mag Miryam aan het werk als kraamverzorgster? In principe wel. Kraamverzorgster is geen beschermde titel. De werkgever waar zij zal willen werken zal echter nagaan of Miryam voldoende opleiding heeft. Waarschijnlijk zal ze bijscholing moeten volgen. Zij mag ook zelfstandig aan het werk als kraamverzorgster. De vrouwen moeten dan zelf nagaan of zij Miryam goed genoeg vinden. 4 Mag Miryam een privé-kliniekje beginnen? Ja, iedereen in Nederland heeft het recht de geneeskunst uit te oefenen. Het staat de vrouwen ook vrij om naar Miryam toe te gaan. 5 Mag Miryam zelfstandig bevallingen leiden? Nee, dat mag ze niet. Het leiden van een bevalling is een voorbehouden handeling. 6 Wanneer Miryam een te vroeg geboren kindje volgens de Afrikaanse gewoontes laat overlijden is ze dan strafbaar? Ja, het is iedereen in Nederland verboden een ander schade aan de gezondheid toe te brengen. Hier in Nederland is het de regel dat te vroeg geboren kinderen in een couveuse worden opgenomen en speciale zorg ontvangen. Omdat Miryam met haar privé-kliniekje professioneel hulpverlener is, zou zij hebben moeten weten dat dit kind in Nederland redelijke overlevingskansen zou hebben gehad. 7 Wat had Miryam beter kunnen doen om in Nederland aan het werk te gaan? Miryam had zich kunnen melden bij een opleiding voor verloskundige. Misschien dat zij door haar ervaring een verkort programma had kunnen volgen. Wanneer zij dan afgestudeerd was had ze als verloskundige aan de slag gekund. Zij had zich alsnog kunnen richten op Afrikaanse vrouwen. Zij had dan de Afrikaanse gewoontes kunnen opnemen in haar zorg volgens de Nederlandse richtlijnen. ThiemeMeulenhoff 21

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit KENNISOPDRACHT 1 Beschrijf in je eigen woorden wat het doel is van de wet BIG. De zorgvrager te beschermen tegen ondeskundig handelen door zorgverleners en zijn rechten te beschermen. Dit gebeurt door regels te stellen aan bepaalde beroepen en titels en door een aantal risicovolle handelingen alleen onder bepaalde voorwaarden te laten uitvoeren. 2 Wat is een beschermde titel? Een titel (een beroepsnaam) die je alleen mag voeren wanneer je ook echt die opleiding gevolgd hebt en dat beroep hebt. 3 Leg uit waarom Jelly, de verzorgende uit het voorbeeld, zichzelf wel biologisch genezer mag noemen, maar niet biologisch arts. Arts is een beschermde titel. Je mag jezelf alleen arts noemen als je dat ook bent. Genezer is geen beschermde titel. Iedereen mag zich genezer noemen. 4 Leg uit wat een voorbehouden handeling is. Een handeling die voor de zorgvrager risicovol is en daarom alleen onder bepaalde voorwaarden door een zorgverlener mag worden uitgevoerd. 5 Een zuiverend genezer doet bij een zorgvrager (a) urine-onderzoek, (b) inwendig onderzoek van de anus, (c) voelt de energiebanen en (d) neemt wat bloed af. Als behandeling geeft hij de zorgvrager (e) een hanger van een bepaalde steensoort, (f) een dieet zonder eiwitten, (g) het advies dagelijks te mediteren en (h) onderhuidse inspuitingen van puur water. Welke van deze punten (a) tot en met (h) zijn voorbehouden handelingen? (d) bloed afnemen is een punctie en (h) onderhuidse inspuitingen van puur water zijn injecties. 6 Met welke voorbehouden handelingen heeft een verzorgende te maken? Injecties geven, blaaskatheterisaties en maagsondes inbrengen 7 Waarom kan je straf krijgen wanneer iemand door jouw adviezen ziek wordt? Hij kiest er toch zelf voor ernaar te luisteren? De wet zegt dat het verboden is om schade aan de gezondheid van anderen toe te brengen. 8 Een moeder geeft haar kind insuline-injecties. Dit heeft ze geleerd. Ze maakt per ongeluk een fout en het kind moet daardoor een nacht in het ziekenhuis opgenomen worden. Injecties geven is een voorbehouden handeling. Is de moeder nu strafbaar voor de wet BIG? Nee, de wet BIG is er alleen voor professionele zorgverleners. De moeder is een mantelzorger 22 ThiemeMeulenhoff

De gevolgen van de wet BIG voor de verzorgende praktijk De betekenis van de voorbehouden handeling De betekenis van de voorbehouden handeling PRAKTIJK: JEREMY 1 Was Eric bevoegd om de sonde in te brengen bij Jeremy? Nee, Eric is niet bevoegd om de sonde bij Jeremy in te brengen. Hij is niet bekwaam en onbekwaam maakt onbevoegd. Eric kent de gevaren van het inbrengen van een maagsonde bij verschillende categorieën zorgvragers niet. 2 Is Eric nu wel of niet bekwaam om sondes in te brengen? Eric is bekwaam om maagsondes in te brengen bij een zorgvrager zonder bijkomende zorgvragen zoals handicaps of aandoeningen. Hij is niet bekwaam dit te doen bij zorgvragers met bijkomende zorgvragen. 3 Wanneer mag Eric wel een sonde inbrengen bij Jeremy? Eric mag Jeremy een nieuwe maagsonde geven wanneer hij dit onder begeleiding goed heeft geoefend en de gevaren van de handeling kent. PRAKTIJK: MEVROUW DE ROOY 1 Mag Nel deze prikken geven? Ja. Nel is mantelzorger. Zij heeft geleerd de prikken te geven. Ze bepaalt niet of de prikken nodig zijn en hoeveel insuline haar moeder dan moet hebben. Ze geeft alleen wat de arts heeft voorgeschreven. 2 Mag Cheyenne deze prikken geven? Nee. Cheyenne is professioneel zorgverlener. Ze heeft nog niet geoefend met prikken. Wanneer zij bij mevrouw De Rooy gaat prikken, is zij daarom onbekwaam. En onbekwaam maakt onbevoegd. Cheyenne is strafbaar volgens de wet BIG wanneer zij bij mevrouw De Rooy gaat spuiten. 3 Mag mevrouw De Rooy zelf beslissen wie zij vraagt te spuiten? Iedereen mag zijn eigen zorgverlener kiezen, maar niet iedere zorgverlener mag insuline-injecties geven. Cheyenne mag dit niet. Mevrouw De Rooy mag bijvoorbeeld wel kiezen voor een andere, bekwame, verzorgende uit de straat. PRAKTIJK: MEVROUW MELLEMA 1 Is Marieke bekwaam om te katheteriseren? Ja. Marieke heeft zelfs een bekwaamheidsverklaring. Die is wel niet geldig in deze bpv, maar ze kan het wel. 2 Waarom is Marieke strafbaar? Marieke heeft, als niet-zelfstandig bevoegde verzorgende, een voorbehouden handeling uitgevoerd zonder opdracht van een zelfstandig bevoegde verloskundige. ThiemeMeulenhoff 23

1.5 Voert verpleegtechnische handelingen uit 3 Hoe had Marieke moeten handelen om mevrouw Mellema toch te helpen, maar niet strafbaar te zijn? Marieke had de verloskundige kunnen vragen, toen zij opbelde om te zeggen dat ze later kwam, of Marieke haar toestemming wilde geven mevrouw Mellema zelfstandig te katheteriseren. Marieke had dan in opdracht gehandeld. PRAKTIJK: IN DE STAD 1 Is Bente strafbaar volgens de wet BIG wanneer ze nu toch een reanimatiepoging doet? Nee. De wet BIG geldt niet in noodsituaties. De meneer gaat dood en heeft waarschijnlijk alleen een kans te overleven als iemand nu iets doet. De wet zegt dat iedereen in Nederland in een noodsituatie verplicht is te handelen naar kunnen. Bente kan waarschijnlijk meer dan de omstanders. De wet BIG is er om de zorgvrager te beschermen. KENNISOPDRACHT 1 Wat betekent bekwaam zijn? Je kennis en vaardigheden kunnen toepassen in de praktijk. 2 Wat betekent de stelling: Onbekwaam maakt onbevoegd? Wanneer de arts of jijzelf vindt dat jij niet bekwaam bent om een bepaalde handeling uit te voeren, dan is het strafbaar wanneer je dat toch doet. 3 Wat is het verschil tussen zelfstandig en niet-zelfstandig bevoegden? Zelfstandig bevoegden mogen zelf bepalen of het nodig is dat een zorgvrager een bepaalde handeling ondergaat en deze uitvoeren. Niet-zelfstandig bevoegden mogen die handeling wel uitvoeren, maar niet zelf bepalen of die nodig is. 4 Is een verzorgende zelfstandig of niet-zelfstandig bevoegd? Een verzorgende is niet-zelfstandig bevoegd. Je mag niet zelf bepalen of een zorgvrager die handeling nodig heeft. 5 Welke zorgverleners zijn zelfstandig bevoegd? De arts, tandarts en verloskundige zijn zelfstandig bevoegd. 6 Wat betekent het als een opdracht wordt overgedragen? De arts geeft een opdracht aan een verzorgende. Deze voert de handeling niet zelf uit, maar vraagt of een andere verzorgende deze opdracht wil uitvoeren. 7 De arts moet zeker weten dat de verzorgende die de opdracht gaat uitvoeren bekwaam is. Hij weet alleen vaak niet wie dat is, omdat de meeste opdrachten worden overgedragen. Hoe kan hij toch weten dat die verzorgende bekwaam is? Wanneer die verzorgende een bekwaamheidsverklaring van de instelling heeft, mag de arts erop vertrouwen dat de handeling goed uitgevoerd wordt. 8 Wat betekent het wanneer de arts bij zijn opdracht z.n. schrijft? Z.n. staat voor zo nodig. De verzorgende mag een bepaalde handeling doen op het moment dat zij vindt dat de zorgvrager het nodig heeft. De verzorgende moet dan wel op de hoogte zijn van de situatie van de zorgvrager om een juiste inschatting te kunnen maken. 24 ThiemeMeulenhoff