Organisatieonderdeel Eenheid Amsterdam Portefeuille Verwarde Personen Behandeld door Paula Torn Functie Beleidsadviseur Telefoon 06 52169718 E-mail paula.torn@politie.nl Aan: de politiechefs Datum 19 december 2016 Bijlage(n) 1 Pagina 1/5 Ten behoeve van Ontwikkelingen portefeuille Personen met verward gedrag De politiechefs Geachte collegae, Graag informeer ik jullie over een aantal ontwikkelingen op de portefeuille Personen met verward gedrag. De aanpak van de problematiek heeft de nodig urgentie gekregen en kreeg het afgelopen jaar veel aandacht van politiek en media. Mede dankzij de inzet van het landelijk Aanjaagteam verwarde personen, waarin ook de politie heeft geparticipeerd, is een fundament gelegd voor een sluitende aanpak. Er is commitment en de tijd is rijp om door te pakken. Het is nu aan bestuurders, partners, professionals en ook aan ons om voort te bouwen op het perspectief en de negen bouwstenen die door het aanjaagteam zijn aangereikt. Zodat in de praktijk daadwerkelijk verschil wordt gemaakt voor de personen met verward gedrag en de samenleving. 1. Beëindiging crisisopvang en vervoer In mijn brieven van 3 en 21 december 2015 heb ik jullie geïnformeerd over de ambities die met de portefeuillehouders van de eenheden zijn geformuleerd inzake de beëindiging van de opvang (per 1-1- 17) en het vervoer (in 2017) van personen met verward gedrag die geen strafbare feiten hebben gepleegd. Hierover is gesproken met de regioburgemeesters in het LOVP en het landelijk Aanjaagteam verwarde personen. En naar aanleiding van berichtgeving door de media heeft de minister van Veiligheid en Justitie (VenJ) heeft hierover vragen beantwoord in de Tweede Kamer. Partijen zijn het erover eens dat het uit oogpunt van humaniteit onwenselijk is als patiënten (geboeid) worden vervoerd of opgesloten in een cel als geen sprake is van strafbare feiten. Dit is stigmatiserend en het draagt niet bij aan hun herstel. Ook ontbreekt het vaak aan een juridische basis. Daarnaast is gemeenschappelijk uitgangspunt dat personen niet tussen wal en schip mogen vallen zolang alternatieven niet geregeld zijn. Afgesproken is daarom dat de afbouw van de opvang in cellen en het vervoer in politievoertuigen plaatsvindt parallel met de komst van alternatieven. Dit gebeurt in samenspraak met het lokaal gezag en in afstemming met partners (maatwerk per regio). De gemeente heeft de regie en de politie zit daarbij aan tafel. In (delen van) sommige eenheden zijn alternatieven reeds gereed en andere werken nog aan planvorming of implementatie. Dit betekent dat het moment van feitelijke beëindiging per regio zal verschillen. Voor alle regio s geldt immers dat personen niet tussen wal en schip mogen vallen. Mocht dit nog niet zijn gebeurd, adviseer ik u dit onderwerp te doen agenderen in het driehoeksoverleg of ander bestuurlijk overleg, met betrokkenheid van de wethouder(s) zorg. De politie houdt uiteraard wel een taak rond deze doelgroep. De samenleving en partners kunnen 24/7 op de politie blijven rekenen als sprake is van strafbare feiten, openbare orde problematiek, gevaar of dreiging. Dat de politie in deze situaties een taak heeft, betekent niet dat in die gevallen altijd grond is voor (geboeid) vervoer in een politievoertuig of opsluiting in een cel. Als het gaat om patiënten (zonder strafbaar feit) zijn zorgpartners primair verantwoordelijk en vaak in staat de situatie te normaliseren. In geval van agressie, kan de politie zo nodig mee ter bescherming van hulpverleners. Vorige week is een bericht geplaatst op Intranet om de collega s nader te informeren over de afbouw van de opvang en het vervoer. Ook is hier via de nieuwsbrief aan leidinggevenden aandacht aan besteed.
Pagina 2/5 Stand van zaken opvang (bouwsteen 5: beoordeling&risicotaxatie) In veel eenheden is of wordt gewerkt aan een locatie waar de beoordeling door de ggz-crisisdienst kan plaatsvinden, zodat niet meer uitgeweken hoeft te worden naar een politiecel. Bijvoorbeeld in - of in de buurt van instellingen of ziekenhuizen. Voor de stand van zaken per eenheid verwijs ik naar het bijgevoegde, interne overzicht (bijlage). Hoewel vorderingen zijn gemaakt, blijft het tempo nog teveel achter. Helaas is de voorziening nog (lang) niet overal 24/7 beschikbaar en veelal alleen bestemd voor patiënten met vermoedens van acuut psychiatrische problematiek. Bovendien hanteert een aantal voorzieningen contra-indicaties, zoals verslaving of agressie. Door deze beperkingen komt het nog te vaak voor dat patiënten in de cel terechtkomen. Zoals hiervoor geduid, is dat onwenselijk uit oogpunt van humaniteit, het ontbreekt vaak aan een juridische basis voor opsluiting in een cel en het voldoet niet aan de bouwstenen van het aanjaagteam (zie www.aanjaagteam.nl). Conform de aanbevelingen van het Aanjaagteam (bouwsteen 5: beoordeling&risicotaxatie) is wenselijk dat onder regie van gemeenten en in samenwerking met diverse partners wordt toegewerkt naar 24/7 opvanglocaties op een passende locatie, waar de beoordeling multidisciplinair, met een brede blik plaatsvindt. Hiervoor is medewerking van diverse partners nodig. Uiteraard dient ook te worden voorzien in voldoende mogelijkheden voor toeleiding naar zorg en ondersteuning. Graag verzoek ik om jullie persoonlijke betrokkenheid in het strategische overleg in jullie eenheid. Doel is de (tijdelijke) opvang in politielocaties zo spoedig mogelijk te beëindigen. Stand van zaken vervoer (bouwsteen 7: Vervoer) Op het vlak van opvang dienen dus nog de nodige stappen te worden gezet om in het gehele land te komen tot 24/7 passende alternatieven. Op het gebied van vervoer dienen nog grotere slagen gemaakt te worden, met name als het gaat om het vervoer naar de beoordelingslocatie. Daarom wordt het politievervoer op een later moment (in de loop van 2017) afgebouwd. Uiteraard doen we geen stap terug als er reeds goede (convenants)afspraken zijn over het vervoer door anderen (zorgpartners). Belangrijk is dat meldingen rond personen met verward gedrag een snelle en deskundige respons krijgen, zo nodig gevolgd door passend vervoer van de patiënt. In sommige eenheden is of wordt hiermee geëxperimenteerd. Denk aan de Rapid Responder, Psycholance, GGZ-vervoersdienst, Elegance, etc. Overigens kan in geval van een medische indicatie de reguliere ambulance worden ingezet. Voor dit vervoer heeft het Rijk jaarlijks 6 miljoen euro extra beschikbaar gesteld. In de regio s worden onder regie van gemeenten of de Regionale Overleggen Acute Zorg (ROAZ) afspraken gemaakt over de wijze waarop zij het vervoer van personen met verward gedrag in 2017 organiseren. Daarbij wordt ook de politie betrokken. Voor pilots met alternatief vervoer kunnen andere aanbieders dan Regionale Ambulancevoorzieningen subsidieaanvragen indienen. Voor de komende vier jaar is hiervoor totaal 8 mln. beschikbaar (zie verder). Aan bureau Strategies in Regulated Markets (SiRM) is door het ministerie van VWS de opdracht gegeven te komen tot een advies voor een landelijk model Vervoer, in samenwerking met tal van partners. Daarbij wordt gebruik gemaakt van deskresearch en ervaringen uit de praktijk (opbrengsten huidige en toekomstige pilots). Verwacht wordt dat binnenkort een eerste concept model gereed is. Het uiteindelijke advies waarin ervaringen met de pilots zijn verwerkt, is eind 2017 beschikbaar. Vanuit de politie is ook een aantal collega s betrokken bij deze landelijke opdracht. Stand van zaken melding (bouwsteen 4: Melding) Naast de landelijke opdracht Vervoer, loopt ook de landelijke opdracht Melding. Belangrijk is dat bij meldingen rond personen met verward gedrag die bij het Regionaal Servicecentrum of de Meldkamer binnen komen, zo snel mogelijk wordt bepaald wie welke actie moet ondernemen (politie en/of zorg). In de praktijk gaat vaak de politie op de melding af, terwijl sprake is van een zorgvraag. Wanneer primair een zorgpartner aan zet is, kan - waar nodig - de politie mee ter ondersteuning van de professional (bijvoorbeeld in geval van gevaar of dreiging). Als geen sprake is van een strafbaar feit, heeft de politie niet de leiding. Belangrijk is dat de beoordeling van de melding plaatsvindt met een brede blik (multidisciplinair) en met kennis van verwardheid. Bij verwardheid is immers vaak sprake van een combinatie van problemen. Daarbij kan een passend screeningshulpmiddel en informatievoorziening rond de persoon helpend zijn. Onlangs heeft het bureau SiRM de opdracht gekregen om tezamen met partners een model Melding op te stellen en hierover advies uit te brengen aan het ministerie van VWS. Daarbij worden ook aspecten zoals het gewenste triagemodel, benodigde expertise en informatiebronnen meegenomen. Er is een begeleidingscommissie gevormd waaraan onder meer wordt deelgenomen door de politie.
Pagina 3/5 Onlangs zijn de hoofden Politieprofessie benaderd om vanuit de eenheden (DROC en DROS) aanspreekpunten aan te leveren, zodat via hen medewerking kan worden gezocht ten behoeve van interviews en focusgroepen. Hiermee wordt de bestaande en gewenste situatie in beeld gebracht. Dit alles wordt getoetst aan de belangen en ambities van betrokken organisaties, draagvlak en haalbaarheid, juridische en organisatorische randvoorwaarden. Prognose is dat in de loop van 2017 een eindadvies wordt uitgebracht aan de opdrachtgever (VWS). Subsidie Genoemde landelijke initiatieven op Vervoer en Melding zijn naar verwachting ondersteunend aan de lokale en regionale praktijk. Helder is wel dat niet gewacht moet worden tot de eindadviezen van SiRM gereed zijn. Deze moeten juist gevoed worden met resultaten van pilots in het land. Gemeenten en hun partners kunnen projectsubsidie aanvragen voor nieuwe initiatieven op de bouwstenen van het aanjaagteam (zoals melding, opvang en vervoer). Meer informatie hierover is te vinden op www.zonmw.nl (Actieprogramma lokale initiatieven mensen met verward gedrag ). De eerste ronde voor deze subsidieaanvragen sloot 6 december jl., maar er komen nog meer mogelijkheden voor partners die op dat moment nog niet zover waren. 2. Ontwikkelingen landelijk aanjaag/schakelteam In september 2015 hebben de ministeries van VenJ, VWS en de VNG het landelijk Aanjaagteam verwarde personen ingesteld. Daarin heeft ook de Nationale Politie actief geparticipeerd. Onze visie, waarover ik u in december 2015 informeerde 1, is terug te vinden in de boodschap van het aanjaagteam. Het Aanjaagteam heeft op 30 september 2016 haar eindrapportage overhandigd aan de opdrachtgevers (zie www.aanjaagteam.nl). Met de formulering van bouwstenen voor een sluitende aanpak op lokaal niveau, een gedeeld perspectief, een duiding van fundamentele knelpunten en oplossingsrichtingen is het fundament gelegd, maar het werk is nog niet gereed. Het is nu aan de samenwerkende partijen om ook echt door te pakken, dwars door de muren van de systeemwereld en organisatiekokers heen. Daarbij is cruciaal dat consequent de leefwereld van de persoon met verward gedrag centraal staat, met oog voor de belangen van de samenleving. Stand van het land (nulmeting) Bij de eindrapportage heeft het Aanjaagteam een voorzichtig eerste beeld van de aanpak in Nederland opgeleverd (nulmeting). Hieruit blijkt dat op veel plekken met grote betrokkenheid gewerkt wordt aan het vraagstuk van mensen met verward gedrag. Qua samenwerking lijkt de relatie tussen gemeenten, het veiligheidsdomein en de GGZ verder te zijn gevorderd dan bijvoorbeeld die met de cliënten- en familieorganisaties, de zorgverzekeraars en het bredere sociale domein. Hierop is nog een slag te maken. Dat geldt ook voor de inspanningen van het landelijke niveau om de randvoorwaarden voor de sluitende aanpak te vervullen, daar waar het lokale niveau dit niet zelf kan. Schakelteam In hun brief van 29 september 2016 aan de Tweede Kamer hebben de opdrachtgevers het beoogde vervolg op de aanpak van deze complexe problematiek geduid en de middelen die beschikbaar komen (totaal 30 mln.). Inmiddels is een zgn. Schakelteam geformeerd onder voorzitterschap van Onno Hoes. Daarin participeert ook de politie (Henk van Dijk, voorzitter van het Politieplatform personen met verward gedrag). De opdracht van het schakelteam is globaal omschreven (fungeren als schakel tussen lokaal en landelijk niveau; bevorderen van een landelijk dekkend netwerk; ondersteunen van de professional bij de persoonsgerichte aanpak en het inrichten van een goede monitoring). Uiterlijk op 1 oktober 2018 moet overal in Nederland sprake zijn van een goed werkend systeem voor de ondersteuning van mensen met verward gedrag, op basis van het gedeelde perspectief en de bouwstenen van het Aanjaagteam. De gemeenten/regio s zijn opgeroepen om voor het einde 2016 te komen tot bestuurlijke afspraken. Monitoring Wat betreft monitoring is het Schakelteam voornemens om de stand van het land door te ontwikkelen en aan te scherpen met indicatoren voor de sluitende aanpak. In september 2017 en september 2018 worden vervolgmetingen uitgevoerd van de stand van het land. Met regelmaat worden ook tussentijdse metingen uitgevoerd op bepaalde onderdelen. Concrete casuïstiek zal gebruikt worden om problemen bloot te leggen. Onder meer wordt deze door de politie ingebracht. 1 Visie Politie-Verwarde Personen 2015-2019, gebaseerd op het position paper Politie en aanpak verwarde personen, vastgesteld door de korpsleiding op 27 oktober 2014
Pagina 4/5 Ontwikkelpleinen Een ander instrument van het Schakelteam zijn ontwikkelpleinen, waarin bouwstenen of een bepaald thema centraal staan. Ervaringen uit de praktijk van regio s worden met elkaar én met kennis en inzichten van (landelijke) partijen verbonden. Inzet is op deze manier informatie te ontwikkelen/op te halen en (nieuwe) modellen te ontwikkelen voor het realiseren van een sluitende aanpak. De bedoeling is om professionals uit alle regio s te betrekken en de informatie landelijk te delen. Vliegende brigade Knelpunten bij de totstandkoming van de sluitende aanpak, waar partners écht niet samen uitkomen, kunnen via vliegendebrigade@schakelteam.nl bij het Schakelteam worden ingebracht. Het Schakelteam helpt bij het zoeken naar oplossingen door benodigde expertise te organiseren (vanuit de opdrachtgevers of de achterban/ netwerk Schakelteam). Oplossingsrichtingen worden landelijk gedeeld. Bestuurlijk overleg In afstemming met de korpschef participeert de landelijk portefeuillehouder in het domeinoverstijgend bestuurlijk overleg zorg, sociaal domein en veiligheid. Dit bestuurlijk overleg wordt ingericht met bestuurders van de VNG en betrokken bewindspersonen van het Rijk, aangevuld met de bestuurders van de leden van het nieuwe team. Het Schakelteam zal knelpunten en benodigde randvoorwaarden die uit de praktijk naar voren komen, adresseren bij de juiste partners en bij lopende programma s. Punten waarop een stevige doorbraak nodig is, worden op voordracht van het Schakelteam geagendeerd in dit bestuurlijk overleg, zodat afspraken gemaakt kunnen worden over de gewenste aanpak en de bijdrage van betrokken partijen. Tijdens het eerste bestuurlijk overleg op 13 december 2016, heeft de voorzitter van het Schakelteam het Schakelprogramma Niemand tussen wal en schip aangeboden (zie www.schakelteam.nl). Dit is ook verzonden aan de Tweede Kamer en onderwerp van gesprek in het Algemeen Overleg GGZ. 2. 3. Rapportage Hoekstra Onlangs zijn de rapporten van de Procureur-Generaal bij de Hoge Raad, de Inspectie Veiligheid en Justitie, de Raad van State en de heer Hoekstra aangeboden aan de Tweede Kamer. De beleidsreactie van de minister is bijgevoegd. Hier heeft de politie een bijdrage aan geleverd. Voor de portefeuille personen met verward gedrag is vooral relevant de ontwikkeling dat het OM de rol heeft gekregen om actief informatie op te vragen bij politie en andere relevante organisaties, teneinde een zorgvuldige afweging te kunnen maken over het al dan niet opleggen van gedwongen opnames. Het afgelopen jaar heeft het OM reeds in alle eenheden (DRIO s) informatieverzoeken gedaan in het kader van de wet Bijzondere Opname Psychiatrische Ziekenhuizen (BOPZ). Er zijn door het OM drie pilotregio s benoemd: Midden Nederland, Oost Nederland en Rotterdam. Hiernaast werkt een landelijke werkgroep van de Nationale Politie aan een landelijk eenduidig werkproces BOPZ. De werkgroep bestaat uit DRIOmedewerkers uit Midden Nederland, Oost Nederland, Rotterdam en Amsterdam, aangevuld met specialisten op het terrein van IV en procesarchitectuur. Het werkproces wordt het eerste kwartaal 2017 opgeleverd en nader beoordeeld op consequenties voor de operatiën en de bedrijfsvoering. Overigens vormt de groep risicovolle personen met verward gedrag, die centraal staat binnen Hoekstra, slechts een klein deel van de brede doelgroep die wij voor ogen hebben. Belangrijk immers is juist om een beweging te maken naar de voorkant (vroegsignalering en preventie), gekoppeld aan een persoonsgerichte en domeinoverstijgende aanpak onder regie van gemeenten. Hiermee kan ernstiger problematiek of afglijden naar overlast of criminaliteit worden voorkomen. Zo is binnen de aanpak ook aandacht voor personen met een kwetsbaarheid voor verward gedrag die (nog) geen overlast of criminaliteit plegen of dat in lichte mate doen. Risicotaxatie Goede keteninformatie en continuïteit van zorg is voor risicovolle personen van belang, maar ook nodig voor de doelgroep in de breedte. Risicotaxatie behoeft verdere exploratie en ontginning, juist ook als het gaat om de combinatie van zorg en veiligheid. Het sectorhoofd DLIO heeft de opdracht gekregen om voor de politie te komen tot een generiek, eenduidig model voor risicotaxatie. Het project wordt vormgegeven vanuit de portefeuille Intelligence, maar raakt tal van portefeuilles. Er wordt een projectleider aangesteld, die verbinding zal zoeken met de aanpalende trajecten. 2 Dit AO GGZ stond oorspronkelijk gepland op 22 december 2016, maar gaat op dat moment niet door.
Pagina 5/5 Kleine feiten, grote zorgen Binnen het verbeterplan OM dat in het kader van de maatregelen Hoekstra is opgesteld, ligt een verbeterkans op het kruispunt van strafrecht en zorg. Thans komt het nog te vaak voor dat personen met verward gedrag die zijn aangehouden voor een licht feit, weer snel op straat staan. Echter zonder dat naar hun zorgbehoefte is gekeken. Met het risico van ernstiger leed voor de persoon zelf of de samenleving. Het OM kan de politie activeren om naast het nemen van een beslissing ten aanzien van de strafvervolging een psychiater van de crisisdienst te consulteren, om de mogelijkheid van een BOPZ traject of vrijwillige zorg te bezien. Bedoeling is dat partners tezamen tot betekenisvolle interventies komen als het gaat om verdachten (met verward gedrag) van een relatief licht vergrijp. In Den Haag bestaat reeds een werkwijze en de Eenheid Amsterdam start een pilot. Deze en andere relevante ontwikkelingen in het land worden gevolgd binnen het Politieplatform personen met verward gedrag en good practices worden gedeeld. 4. Wet verplichte ggz, impactanalyse De politie heeft onlangs deelgenomen aan een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer over de Wet verplichte ggz, die naar verwachting medio 2018 in werking zal treden. De politie is voorstander van een snelle, doch zorgvuldige invoering van de wet, waarna deze vervolgens zo min mogelijk moet worden toegepast. De nieuwe wet biedt een aantal voordelen ten opzichte van de huidige praktijk. Bijvoorbeeld wordt voorzien in een correcte (aanhoudings)titel voor het doen beoordelen van personen over wie zorgen zijn (art. 7 lid 3). Maar er zijn ook punten waarvoor de politie aandacht heeft gevraagd, bijvoorbeeld als het gaat om de behoefte aan wederzijdse informatiedeling, de benodigde zorg in de wijk (24/7) en het feit dat de politie pas als ultimum remedium in beeld moet komen. Er is door de ministeries van VenJ en VWS een kwartiermakersoverleg ingesteld in het kader van de Wet verplichte ggz. Er is een ketenplan opgeleverd, waaraan ook de politie een bijdrage heeft geleverd. De implementatie zal plaatsvinden in plateaus. Inmiddels is opdracht gegeven tot een impactanalyse waarin de consequenties van de nieuwe wetgeving alsmede de hiervoor genoemde ontwikkelingen voor de politie in beeld worden gebracht. Vertegenwoordigers van relevante organisatieonderdelen worden binnenkort benaderd om deel te nemen aan een expertmeeting. 5. Werkplan 2017/2018 Zoals hiervoor beschreven, is de visie van de politie terug te vinden in de bouwstenen en het perspectief van het landelijk aanjaagteam. Op basis hiervan wordt in samenwerking met de portefeuillehouders van de eenheden gewerkt aan de vertaling hiervan in werkplan 2017/2018 (parallel aan de periode van het Schakelteam). Hierin wordt benoemd welke inspanningen vanuit de politie gewenst zijn, aan de hand van de bouwstenen van het aanjaagteam. In het kader van partnerschap is een belangrijk rol voor de politie weggelegd in het doen bevorderen van de sluitende aanpak onder regie van gemeenten. Vaak zijn wij niet de trekker, maar belangrijk is om onze expertise te delen en noodzakelijke maatregelen op basis van schrijnende praktijkervaringen (casuïstiek) onder de aandacht te brengen van het bestuur. Naast de monitoring door het Schakelteam brengen we ook zelf frequent de voortgang op de voor ons relevante bouwstenen in beeld, zodat waar nodig druk uitgeoefend kan worden. Ik reken dan ook op uw medewerking als het gaat om het signaleren en agenderen van dit thema in bestuurlijk overleg, met betrokkenheid van de domeinen Zorg, Ondersteuning en Veiligheid. Mocht u vragen hebben over deze brief, adviseer ik u in verbinding te stellen met uw portefeuillehouder of vertegenwoordiger in het Politieplatform Personen met verward gedrag. Hoogachtend, Pieter Jaap Aalbersberg Politiechef Eenheid Amsterdam Portefeuillehouder Personen met verward gedrag