Bio-informatica Bachelor of Bio-informatics / voltijd
Aan de inhoud van deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. Waar hij staat, bedoelen we ook zij. De meest actuele informatie is te vinden op hsleiden.nl.
Jouw toekomst met Bio-informatica Puzzelen achter de computer met gegevens over plant, mens en dier. Dat is de kern van de Bio-informatica. Vind je biologie interessant en lijkt het je leuk zelf computerprogramma s te schrijven? Dan is deze studie echt wat voor jou. Bio-informatici helpen wetenschappelijk onderzoekers bij onderzoek naar erfelijk materiaal (DNA), de oorzaak van erfelijke ziekten, het vinden van nieuwe medicijnen of het verbeteren van voedsel. Waarom? Sinds biologisch onderzoek steeds meer automatisch wordt gedaan, komen er dagelijks duizenden metingen uit het laboratorium. Om al die metingen te begrijpen, zijn bio-informatici nodig. Zo bestaan er nu al DNA-chips om te bepalen of kankerpatiënten chemotherapie moeten krijgen of niet. Maar ook in forensische labs, bij de tuinbouw of in de voedselindustrie hebben ze bio-informatici nodig om met de computer biologische vragen op te lossen. je de laatste verplichte vakken over de nieuwste ontwikkelingen binnen het vakgebied. Daarna is er ruimte voor de minor, die je zelf uitkiest. Het laatste jaar ga je op stage, om echt mee te maken hoe een baan als bio-informaticus voelt. Rand van de wetenschap Bio-informatica is een vrij nieuwe wetenschap. Vroeger schreven onderzoekers de resultaten van hun experimenten gewoon op. Tegenwoordig doe je al snel duizenden metingen per experiment. Om die allemaal te beheren, maar vooral om er nuttige informatie uit te halen, zijn bio-informatici nodig. De vraag naar bio-informatici is hoog, veel afgestudeerden vinden meestal snel een baan. Ben jij een bio-informaticus? Bio-informatici kunnen met de biologen meepraten, maar begrijpen ook hoe computers werken. Werk je graag met de computer, maar heb je niks met biologie, dan kun je beter voor de opleiding Informatica kiezen. Is het juist de biologie die je leuk vindt en wil je zelf onderzoek doen in een laboratorium? Kijk dan eens of de opleiding Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek (BM) meer iets voor jou is. Maar als je het allebei interessant vindt, dan is Bio-informatica de studie voor jou. Eerst een goede basis, dan specialiseren In het eerste jaar maak je kennis met bio-informatica. Je leert zelf programmeren en krijgt les over hoe levende cellen werken. Daarna ga je biologie en informatica combineren. Je leert virtueel kijken naar eiwitten, DNA analyseren en omgaan met grote hoeveelheden data. In de eerste helft van jaar drie volg 3
Wat vindt Dionne? Dionne Zaal uit Gouda wist al snel: Bio-informatica is t helemaal. Later wil ik graag onderzoekers helpen om medicijnen te maken. De combinatie van programmeren en biologie, dat maakt bio-informatica zo gaaf. Programmeren valt in het begin echt tegen, maar als je even doorzet wordt het eigenlijk heel leuk. We krijgen ook scheikunde en biologie, dan leren we hoe cellen met elkaar communiceren en welke moleculen ze daarvoor gebruiken. En we zijn veel met DNA en eiwitten bezig. In het project waar ik nu met drie andere studenten aan werk bijvoorbeeld, dat kijkt naar hoe eiwitten worden aangestuurd. Verder hebben we nog een paar communicatievakjes, want we moeten de resultaten natuurlijk wel duidelijk kunnen maken aan niet-bio-informatici. Gelukkig kun je gemakkelijk vragen stellen aan ouderejaars studenten. Of aan de docenten, daar loop je ook gemakkelijk even binnen. Ik vind het leuk dat bio-informatica een jong vakgebied is. Als ik straks na vier jaar aan de Hogeschool Leiden klaar zal zijn, ben ik nog lang niet uitgeleerd! Er worden de hele tijd nog nieuwe dingen ontdekt. Maar tot ik zelf artsen en onderzoekers kan helpen bij hun onderzoek, voel ik me hier prima op mijn plek. 4
Opbouw van de studie Bij de opleiding Bio-informatica leer je op verschillende manieren. Tijdens hoorcolleges staat de docent voor een grote collegezaal en legt uit, jij let op en maakt aantekeningen. Maar je gaat ook zelf aan de slag: bij werkcolleges onder leiding van een docent en bij de projecten in groepjes. We zorgen dat je weet waar je het voor doet. De opdrachten hebben altijd een praktisch nut voor je toekomstige beroep. En natuurlijk houden we rekening met wat jij op dat moment al kunt enmoet weten. Indeling De studie is verdeeld over vier jaar. Ieder jaar is opgedeeld in vier periodes van ongeveer tien weken. Tijdens elke periode heb je hoorcolleges, werkcolleges en een project. Meestal ben je vier dagen (deels) op school, de rest van de week besteed je aan zelfstudie en het project. Het onderwerp van het project past bij de andere vakken in die periode, zodat je wat je hebt geleerd meteen in de praktijk kunt brengen. Ook zorgen we ervoor dat je altijd biologische vakken en programmeervakken volgt, voor de afwisseling. Na zeven lesweken ronden we het project af met een verslag en een presentatie, daarna heb je een paar dagen zonder lessen om te leren voor je toetsen aan het einde van de periode. Bindend studie advies Om langdurige studievertraging te voorkomen, eisen wij dat je in je eerste jaar minimaal 40 van de 60 EC (studiepunten) haalt. Ook moet je 6 van de 15 punten uit het programmeerdomein halen. Lukt dat niet, dan krijg je een bindend negatief studieadvies en moet je de opleiding verlaten. Wij helpen je desgewenst om een geschikt alternatief te vinden. Als je wel voldoende punten en programmeervakken haalt om te blijven, maar heb je nog niet alle vakken uit het eerste jaar, dan heb je nog tot het einde van je tweede jaar de tijd om die vakken alsnog te halen. Het eerste jaar Tijdens het eerste jaar, je propedeuse, leggen we de basis. Je leert programmeren, scheikunde en biologie. Je werkt aan projecten en leert omgaan met bestaande bio-informaticaprogramma s. Zelf programmeren is voor de meesten nieuw, dus daar besteden we veel aandacht aan. Als je je propedeusediploma haalt, kun je al heel aardig zelf programma s schrijven! 5
De hoofdfase Biologie en informatica gaan nu echt samen tot bio-informatica. In jaar twee en drie gaan we dieper in op het werkveld. We gaan op zoek naar mutaties in menselijk DNA, je zult zelf de 3D-structuur van eiwitmoleculen gaan bekijken, en ook leer je omgaan met gigantisch grote hoeveelheden data. De vakken in het derde jaar zijn zo actueel mogelijk: bio-informatica is een vrij nieuw vakgebied, waar nog veel in ontdekt wordt. Hier zal je dus ook les krijgen van gastsprekers uit het onderzoeksveld en het bedrijfsleven. Tijdens het project ga je voor opdrachtgevers uit het werkveld aan de slag. Tijd voor het echte werk. Major en minors De major is het hoofdprogramma in de jaren 1, 2, 3 en 4. Daarin leer je alles dat je moet kunnen om een echte bio-informaticus te worden. In het derde jaar is er een half jaar de ruimte voor een minor. Dan kun je bij een hele andere opleiding lessen volgen, om je blik op de toekomst te verbreden. Maar als je liever verdieping zoekt, bieden wij ook een minor Bio-informatica aan. Boven Een programma dat je na een paar maanden kunt schrijven. Onder Een netwerkmodel van genen die betrokken zijn bij verschillende soorten kanker. De afstudeerfase Tijdens het laatste jaar van je studie loop je stage bij een bedrijf of instelling met een afdeling bio-informatica. Je docent vanuit school houdt een oogje in het zeil, maar je werkt voltijd op je afstudeerplek en helpt je begeleider met zijn of haar werk. Zo kun je ervaren hoe het is om als bio-informaticus aan het werk te zijn. Er zijn in Nederland meer dan genoeg plekken voor een spannende afstudeerplek, zoals academische ziekenhuizen, universiteiten of bedrijven in het Bio Science Park. Maar je mag ook naar het buitenland voor je afstuderen. We hebben al studenten gehad die in Nieuw-Zeeland, België, Engeland, Spanje en zelfs Ethiopië stage liepen. 6
Kleine opleiding De hele opleiding bestaat uit zo n 300 studenten. De opleiding groeit gestaag, maar we doen er ons best voor om elke student nog persoonlijk te kennen. Je krijgt een docent als mentor waarbij je met al je vragen terecht kunt. Tijdens werkcolleges in projectgroepjes leer je je medestudenten snel kennen. Ook ouderejaars kom je gemakkelijk tegen, want we hebben een eigen computerzaal waar zij ook vaak te vinden zijn. Doorstuderen? Bijna de helft van onze afgestudeerden kiest ervoor door te studeren. Met een bachelordiploma Bio-informatica kun je namelijk direct instromen in een tweejarige Master Bio-informatica aan de Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit Leiden of de Wageningen Universiteit. Als je het wetenschappelijk onderzoek in wilt kun je hierna promoveren. Voldoende banen Onze afstudeerders vinden nog tijdens hun studie of direct daarna een baan. Dat kan bij academisch ziekenhuizen zoals het AMC, LUMC of VUmc, bij universiteiten of instellingen als het Nederlands Kanker Instituut, maar bio-informatici zijn ook erg gewild bij farmaceutische bedrijven (bijvoorbeeld Johnson and Johnson en Pfizer) en kleinere biotechnologische bedrijven (zoals Genencor en BaseClear). Ook de voedingsmiddelenindustrie, met bedrijven als Unilever en DSM, heeft werk voor bio-informatici. En sinds kort zitten ook grote gewasproducenten zoals Keygene en Enza Zaden om bio-informatici te springen. 7
Een weekje Bio-informatica studeren 1. Hoorcollege DNA en celbiologie Ontdek hoe de levende cellen werken, hun energie produceren en zich voortplanten. Tijdens hoorcolleges laat een docent aan zo n 150 studenten in een zaal zien waarom cellen zo ingewikkeld zijn dat we ze nog lang niet helemaal snappen. Ingeroosterde lessen Huiswerk / overige uren 2. Werkcollege Inleiding programmeren Programmeren is voor de meeste studenten helemaal nieuw, dus we beginnen bij het begin. Dat doen we in kleinere klassen van 30 studenten. Maar na tien weken kun je al zelfstandig programmaatjes maken. Eerst oefenen we met herkenbare dingen, galgje bijvoorbeeld. Later worden ook je programma s biologischer. 8 09:00 10:00 11:00 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:00 18:00 19:00 20:00 Ma Di W 10:00 Hoorcollege Veiligheid 12:00 Hoorcollege DNA en celbiologie 10:30 Werkcollege inleiding programmeren 1 2 16:00 Programmeerhuiswerk maken!!! 3. Programmeerhuiswerk maken Zelf software schrijven is niet makkelijk, maar als het lukt is het supergaaf. Oefenen, oefenen, oefenen dus! 3
o Do Vr 09:00 Programmeren oefenen 8:30 Atoombouw hoor- & werkcollege 10:00 Huiswerk atoombouw maken 08:30 Aan het project werken met projectgenoten 4. Gastcollege EXON De bio-informaticastudenten hebben een eigen vereniging: EXON. Zij nodigen interessante deskundigen uit om gastcolleges te geven en organiseren bezoekjes aan bedrijven waar je later zou kunnen gaan werken. Maar ze zijn er ook voor de gezelligheid: feestjes, borrels en LAN-parties. Aan ontgroenen doen ze niet. 13:00 Werkcollege inleiding programmeren 17:00 Gastcollege EXON 4 13:30 Project Bio-informatica in de praktijk 5 13:30 DEADLINE plan van aanpak project 16:00 Mentoruur 17:30 Weekend!!!! Wat drinken met Bin1A 6 5. Project Bio-informatica in de praktijk Samenwerken is essentieel voor bio-informatici, want tijdens je werk later moet je altijd in gesprek met biologen, artsen, of klanten. Daarom leer je meteen in groepjes van vier of vijf studenten samenwerken. En elke week vergader je met je begeleider over hoe jullie verder moeten. 6. Mentoruur Elke student heeft een docent als mentor. Hij of zij is jouw eerste aanspreekpunt bij vragen, en later ook bij het kiezen van keuzevakken en stages. Jullie kennen elkaar, dus de drempel om bij je mentor binnen te stappen is laag. 9
Iets voor jou? Ben je nieuwsgierig naar biologie en laat je graag computers voor je werken? Wil je graag een brede opleiding? Vind je het leuk om logische puzzels op te lossen? Lijkt programmeren je leuk? Werk jij graag in een gloednieuw vakgebied? Dan is Bio-informatica echt iets voor jou. Van het VWO? Omdat Bio-informatica een hbo-plusopleiding is, kun je direct na de opleiding doorstromen naar een universitaire vervolgopleiding. Dus ook vwo-studenten zijn van harte welkom. Creatief Eén van de belangrijkste eigenschappen van een bio-informaticus is creativiteit. Je zoekt namelijk op verschillende manieren naar een oplossing voor de vragen die je van bedrijven en instellingen krijgt. In het eindeloos doolhof van gegevens leg jij de juiste verbanden en verzin je dingen waar anderen nooit aan gedacht hadden. 20% Groepswerk Wat doe je dan? 30% Computerpracticum Biologisch Uiteraard heb je plezier in vakken als biologie en scheikunde. Alles wat een bio-informaticus doet, komt vanuit een biologische vraag. Je bent nieuwsgierig en het lijkt je leuk om nieuwe dingen over de code van het leven te ontdekken. Het spreekt voor zich dat je regelmatig achter de computer zit. Op de hogeschool, in een bedrijf of instelling of gewoon thuis. 20% Hoorcollege Verhouding van vakken in jaar één 30% Huiswerk Samenwerken Een bio-informaticus werkt samen met artsen, onderzoekers en informatici. Daarom werk je tijdens de opleiding veel samen in groepjes, dus dat moet je leuk vinden. Elke tien weken ga je met een ander projectgroepje aan de slag, met een biologische vraag en jullie computers. 15% Scheikunde 50% Informatica Doorzetten Programmeren leer je vooral door het te doen, dus huiswerk hoort er gewoon bij. Gelukkig maken veel studenten snel vrienden om samen mee te studeren. En staan onze docenten altijd klaar om je te helpen. 35% Biologie Wij houden je goed aan het werk, bio-informaticus word je niet zomaar! Daar moet huiswerk voor gemaakt, biologie voor geleerd, programma s voor geschreven en projectmatig voor gewerkt worden. 10
Wat vinden Michiel en Bas? Michiel van Galen, Research analist bij Humane Genetica, Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) studeerde af aan de voltijdsopleiding Bio-informatica Mijn afstudeerstage liep ik bij het LUMC. Net op dat moment kregen ze een nieuwe DNA-sequencing machine en ik kon blijven. Nu ontwikkel ik pipelines, koppelingen van verschillende programma s, die de ruwe data handzamer maken voor de onderzoekers. Het mooie van de opleiding Bio-informatica vind ik nog steeds de combinatie. Er is aandacht voor het biologische aspect, je leert omgaan met software én zelf software ontwikkelen. Maar nog belangrijker is dat je je leert aanpassen aan de vraag. De ontwikkelingen in ons vakgebied gaan razendsnel. Ook worden de studies steeds omvangrijker. Het analyseren van duizenden samples op computerclusters is geen uitzondering. Om dat allemaal te kunnen bijbenen heb je toch een speciale manier van denken en een bepaald kennisniveau nodig. De opleiding voorziet daarin. Bas Reichert, Commercieel directeur en laboratoriummanager van BaseClear: Een mooie carrière zit er wel in Ons bedrijf is gespecialiseerd in het snel en nauwkeurig aflezen van DNA. Elk experiment geeft erg veel informatie, dus hebben wij bio-informatici nodig om de juiste conclusie uit die data te trekken. Ook schrijven ze bij ons programma s om de duizenden monsters die wij jaarlijks verwerken netjes in databases op te slaan. Bio-informatica zal in de toekomst nog belangrijker worden, dus een mooie carrière zit er wel in. 11 [Layar!]
Goed om te weten voordat je kiest Toelatingsvoorwaarden Voor de meeste hbo-bacheloropleidingen word je toegelaten met een diploma havo of vwo of mbo-4. Voor masters en post-hbo-opleidingen is in de meeste gevallen een afgeronde hbo-opleiding voldoende. Voor sommige opleidingen gelden aanvullende eisen voor het profiel of het vakkenpakket of andere bijzondere toelatingseisen. Toelatingsvoorwaarden 21+ Als je niet in het bezit bent van één van de vereiste diploma s en je bent bij aanvang van de studie 21 jaar of ouder, dan kun je een toelatingsonderzoek aanvragen via studeren@hsleiden.nl. Loting Voor sommige opleidingen is het aantal opleidingsplaatsen beperkt. Bij een studie met een loting kan maar een bepaald aantal studenten de opleiding volgen. Meestal gelden hiervoor geen aanvullende opleidingseisen. Numerus fixus Voor sommige opleidingen mogen we een beperkt aantal studenten toelaten. Voor deze opleidingen gelden vaak aanvullende opleidingseisen of geldt een selectieprocedure. Kosten Voor het volgen van een hbo-opleiding betaal je jaarlijks collegegeld. Naast collegegeld betaal je nog kosten voor studiemateriaal, zoals boeken en syllabi. De kosten hiervoor verschillen per opleiding. Laptop Voor deze studie is het verplicht om een eigen laptop te hebben. Je studeert namelijk in een digitale leeromgeving en een deel van je studie en stage vindt plaats in je virtuele laboratorium. De specificaties waar de laptop aan moet voldoen worden na inschrijving aan iedereen toegestuurd. Geschatte kosten zijn ongeveer 500. Op internet vind je studiemateriaal, links en een discussiegroep waar je met medestudenten en docenten kunt communiceren. Studieadvies De keuze voor een opleiding is één van de belangrijkste beslissingen in je leven. Denk er daarom goed over na. Bezoek één van onze open dagen en kom proefstuderen. Tijdens open dagen zijn onze studentendecanen aanwezig. Je kunt bij hen terecht met vragen over je studiekeuze, eventuele twijfels en persoonlijke omstandigheden, zoals studeren met een functiebeperking. Onder een functiebeperking verstaan we alle aandoeningen die chronisch van aard zijn en die tot studievertraging kunnen leiden. Bijvoorbeeld een motorische of zintuiglijke handicap, psychische belemmeringen, spraakstoornis, dyslexie/dyscalculie, autismespectrumstoornis of AD(H)D. Hogeschool Leiden biedt voorzieningen die je ondersteunen bij het volgen van de studie, zoals tentamentijdverlenging. Wil je hierover meer weten kijk dan op hsleiden.nl/studentenvoorzieningen/decaan. 12
Kijk voor de meest actuele informatie over toelating en inschrijving voor de studie van jouw keuze op www.hsleiden.nl 13
Hogeschool Leiden, meer dan een opleidingsinstituut Hogeschool Leiden staat voor passie, talent en menselijke maat. We zijn een betrokken hogeschool. Bij ons werken docenten met liefde en kennis voor het vakgebied, docenten die jou uitdagen tot luisteren, nieuwsgierigheid en het stellen van vragen. We vinden het belangrijk dat jij jouw talenten en ambities kunt ontwikkelen, zodat je zelf de kansen creëert voor je loopbaan. Uiteindelijk draait het om welke bijdrage jij aan de samenleving wilt gaan leveren. Jij wordt de professional waar de beroepspraktijk behoefte aan heeft. Jij zorgt ervoor dat werkgevers zeggen: je moet ze van Hogeschool Leiden hebben. Denkt Hogeschool Leiden denkt altijd vooruit. Continu werken we aan verbetering en innovatie van ons onderwijs en de samenwerking met de beroepspraktijk. Vraagstukken vanuit de praktijk worden door onze lectoraten en kenniskringen in samenwerking met het werkveld grondig onderzocht. Dit levert nieuwe kennis, ideeën en kansen op die worden doorvertaald naar jouw opleiding. Doet Hogeschool Leiden doet er alles aan om het beste in jou naar boven te halen. Van jou vragen we inzet, betrokkenheid, een kritische houding en een gezonde dosis nieuwsgierigheid. Wij stimuleren jouw ambitie om uit te blinken. Zo kun je bijvoorbeeld deelnemen aan ons Honoursprogramma; het excellentieprogramma waarin je, naast je reguliere opleiding, samen met studenten van verschillende opleidingen werkt aan een thema of project. Ook krijg je de kans om je kennis te verbreden. Bijvoorbeeld door onderdelen van andere opleidingen te volgen of een kijkje over de grens te nemen in de vorm van buitenlandse stages of deel te nemen aan ontwikkelingsprojecten. Voelt Onderwijs is meer dan alleen het overdragen van kennis. Wij voelen ons verantwoordelijk voor een duurzame samenleving waarin respect voor de ander normaal is, diversiteit het uitgangspunt is en waarin jij als individu en straks als professional bijdraagt aan een gezond milieu. Wij willen je inspireren, stimuleren, ondersteunen en laten voelen dat passie, talent en menselijke maat zo typerend voor ons zijn. Leiden: meer dan een studentenstad Hogeschool Leiden ligt midden in het BioScience Park, het grootste life sciences kenniscentrum in Nederland, en op een steenworp afstand van vele zorg- en onderwijsinstellingen. Kennisuitwisseling en samenwerking op onze kennisgebieden Jeugd, Life Sciences en Zorg kunnen wij hierdoor goed invullen. Dankzij de kennisinstellingen en de bedrijven op het BioScience Park, is Leiden de status van studentenstad ontstegen en heeft de stad regionaal en nationaal een sleutelpositie weten te verwerven als Kennisstad. Echt een plek waar jij het beste in jezelf naar boven kan gaan halen. In deze video vertellen Rosanne, Yannick en Willemijn over hun ervaringen op Hogeschool Leiden. Wat bevalt ze aan de studie, wat vonden ze lastig en hoe heeft de hogeschool ze hierbij geholpen? 14
Meer info? Meer weten over Bio-informatica? hsleiden.nl/bioinformatica facebook.com/hsleiden.bioinformatica Maak een goede keuze Je opleiding is van grote invloed op je carrière. Bereid je dus goed voor. Kom naar de open dag, doe mee met proefstuderen, zoek extra informatie online en praat eens met iemand met een beroep dat aansluit op de studie. Meer weten? Vraag het onze studentendecaan Toch een andere studie? Bekijk ook eens deze opleidingen: Kom kijken en ervaren! Kijk op hsleiden.nl voor actuele data voor Open dagen en Proefstuderen voor deze opleiding. Op hsleiden.nl kan je je ook aanmelden voor Open Dagen en Proefstuderen. Biologie en medisch laboratoriumonderzoek Chemie Informatica 15
Hogeschool Leiden Zernikedreef 11 2333 CK Leiden Postbus 382 2300 AJ Leiden 071-518 88 00 studeren@hsleiden.nl hsleiden.nl facebook.com/hsleidennl twitter.com/hsleidennl linkedin.com/company/hogeschool-leiden