Jaarverslag 2006
Jaarverslag 2006
Inhoud Het Jaarverslag Voorwoord 1 Het jaar 2006 in een notendop 3 Bestaansrecht en uitgangspunt 4 De organisatie 6 Nieuwe ontwikkelingen in 2006 9 Evaluatie van het beleid - Het bestedingsgedrag 11 De bruiklener nader geanalyseerd 15 De collectie muziekinstrumenten onder de loep 17 Cultureel erfgoed 20 Educatie 21 Fondsenwerving 22 De donateurs 25 Sterktes en zwaktes 27 Publiciteit en promotie 29 Samenwerking 32 Communicatie met belanghebbenden 33 De toekomst 34 Bestuursverslag 36 Mascha van Nieuwkerk celliste, bespeelt een cello gebouwd door de Hilversumse vioolbouwer Jaap Bolink (1984). Op deze foto met een Jacobus Stainer (Absam, 1e helft 17e eeuw), die zij eerder van het NMF in bruikleen had. De Jaarrekening Balans 41 Staat van baten en lasten 42 Bestemming netto-inkomsten boekjaar 43 Staat van herkomst en besteding der middelen 43 Grondslagen waardering en resultaatbepaling 44 Toelichting op de balans 45 Toelichting op de staat van baten en lasten 48 Toelichting op de uitvoeringskosten 49 Gecomprimeerde staat van baten en lasten versus begroting 51 Overige gegevens Verschillenanalyse rekening versus begroting 53 Accountantsverklaring 54
Het CBF is een onafhankelijke stichting die al sinds 1925 toezicht houdt op de inzameling van geld voor goede doelen. Wanneer u het CBF-keur ziet afgebeeld, kunt u er als gever vanuit gaan dat er verantwoord met uw gift wordt omgegaan. RVD Beschermheer Z.K.H. Prins Constantijn
Voorwoord onze organisatie was in 2006 genomineerd voor Muziek is zo oud als de mensheid. Duizenden jaren lang heeft de mens altijd iets bij zich gehad waaraan hij tonen en ritmiek kon ontlokken, hetzij door erop te blazen, hetzij door erop te slaan. Om van complexere vindingen als laten trillen maar niet te spreken. Muziek drukt onze vreugde uit of ons verdriet. Muziek, geluid, is een signaal voor het vragen van aandacht, het overbrengen van een boodschap, om ergens mee te beginnen of om er mee op te houden. Muziek is communicatie, maar tegelijkertijd veel meer dan dat. Het ondersteunt ons bestaan en schrijft er de geschiedenis van. Wat ik hierboven zeg geldt voor alle muziekvormen. Maar als NMF kunnen en willen we ons niet onttrekken aan de overtuiging dat de duurzaamheid (hoezeer past dat in de huidige tijd) van de meer klassieke muziek deze rollen bij uitstek vervult. Eeuwenlang hebben componisten belangrijke gebeurtenissen - al of niet in opdracht - met hun werken luister bij gezet. Laten we ons niet door bijziendheid misleiden: in Azië eerder dan in Europa, en net zo goed in de overige werelddelen. Je kunt betreuren dat er nog maar zo weinig hoven zijn die componisten in dienst hebben en presidenten doen dat niet. Misschien iets voor de vele nieuwe miljardairs en miljonairs: je eigen componist? Ook in 2006 deed de muziekwereld in Nederland weer vaak een beroep op de hulp van het NMF. Vierentachtig musici dienden een aanvraag voor een instrument in, een behoorlijke stijging ten opzichte van het jaar ervoor. Na bijna twintig jaar het Nederlandse muziekleven ondersteund te hebben (de eerste uitleen van het NMF vond plaats in 1988) blijkt er dus nog steeds een grote behoefte te zijn aan de activiteiten van het NMF namelijk het ter beschikking stellen van muziekinstrumenten aan professionele musici en muziekstudenten. Behalve een groei in het aantal musici dat het NMF om hulp vroeg viel er in 2006 ook een groei in het aantal mensen dat het NMF steunde te bespeuren. Sterker nog: deze laatste groei was bepaald spectaculair te noemen. Meer mensen dan ooit steunden het NMF. Deze groei wordt met name veroorzaakt door een drietal factoren: 1) de spectaculaire stijging van het aantal openbare evenementen, waardoor steeds meer mensen met het NMF geconfronteerd worden, 2) het organiseren van een aantal besloten evenementen voor particulieren (verjaardag- of jubileumconcerten) en 3) het voeren van een gerichte advertentiecampagne. Met name voor de eerste twee factoren valt vrij nauwkeurig aan te geven wat deze het NMF hebben opgeleverd. Steun voor het NMF blijft ook hard nodig. Want alleen al om de wachtlijst weg te werken is een bedrag van rond de 2.000.000 nodig (namelijk het aantal musici x de gemiddelde prijs van een instrument uit de NMF collectie). Daar komen nog eens de kosten voor alle nieuwe aanvragen bovenop. Het onderhoud en de verzekering van de collectie kost bovendien ook veel geld. Daarom blijft het NMF op zoek naar muziekliefhebbers met een groot hart, die ondersteuning van musici en het Nederlandse muziekleven belangrijk vinden. Het maakt je trots op het NMF dat door haar werk de muzikale ontwikkeling van jong talent bevordert, krachtig gesteund door haar donateurs, sponsors en subsidiënten. En door haar beschermheer Prins Constantijn, die met zijn echtgenote Prinses Laurentien aanzat bij ons 11e Diner Orchestral in oktober jl. Trots op de prestaties van onze bruikleners en hun instrumenten. Maar ook op iets heel anders dat bij een goed geleide organisatie hoort: de derde plaats in de strijd om De Transparant Prijs, de prijs voor het helderste jaarverslag in de charitatieve sector! Ook in 2007 zet het NMF in elk opzicht de deur wijd open: in het belang van het muziekleven in Nederland en in het belang van bruikleners en donateurs van het NMF. Dit jaarverslag getuigt hiervan. Als u doorgaat ons werk mogelijk te maken, blijven wij er hard aan trekken. Prof. Ir W. Dik voorzitter NMF
Rosanne Philippens Amstelveen, 1986 violiste viool Erhard Uebel Amsterdam, 1942 Rosanne is violiste, hoewel ze in haar (nog) jongere jaren ook heel actief op de piano was. In een ver verleden maakte ze zelfs een CD-opname als pianosoliste met orkest van het Rondo van de componist Sugar. Ze besloot echter twee jaar geleden definitief voor de viool te kiezen en speelt nu alleen nog piano wanneer haar iets oudere zus jazz met haar zingt. Achter de piano ga je zo makkelijk zitten, zegt Rosanne, maar de viool is veel dichter bij mij. Als ik de viool pak, wil ik ook echt mooi spelen, en dat is bij de piano lang niet altijd het geval. Rosanne speelt op een Erhard Uebel-viool uit 1942, afkomstig van de dirigent Anton Kersjes. Uebel was een van oorsprong Duitse vioolbouwer die in Nederland kwam werken onder Möller. Hij maakte slechts een klein aantal instrumenten met eigen label, die allemaal van bijzonder mooie kwaliteit zijn. Volgens vioolpedagoge Coosje Wijzenbeek, oprichtster van de Fancy Fiddlers waarvan Rosanne concertmeester is, klinkt de Uebel-viool als een instrument van een ton! Rosanne is dol op vioolspelen, op op het podium staan, op het krijgen van applaus en is dol op haar viool die ze nu al een aantal jaren bezit. Ze zegt zelf dat ze zich niet kan herinneren dat ze hem niet had. Vooral gecharmeerd is ze van de G-snaar die volgens haar heel erg bij haar past. Als ik een goede dag heb, haal ik de toon eruit die ik hebben wil. vindt. Ik wil alles uit mezelf halen, wil zoveel mogelijk muziek maken, wil dat mensen naar me kunnen luisteren. En dat mensen inderdaad naar haar luisteren blijkt ondermeer uit het feit dat laatst iemand naar haar toe kwam na een concert en haar meedeelde dat hij had moeten. Huilen om haar spel dat zijn de dingen die ze belangrijk vindt. Een groot talent dus, met het vermogen mensen te ontroeren. Spelend op een viool van het NMF is zij niet een goed voorbeeld van een violiste die alle steun verdient bij de ontwikkeling van haar talenten? Het NMF helpt haar graag en Rosanne helpt op haar beurt weer anderen door hen te ontroeren en in het hart te raken. Let op Rosanne we gaan nog veel van haar horen! Marcel Schopman, januari 2005 Rosanne is slim en gevoelig. Passie en hartstocht horen bij haar. En klassieke muziek. Een leven zonder vioolspelen is voor haar een oppervlakkig leven. En ze vindt het contact met mensen belangrijk. Als je speelt, is het alsof je muziek met hartstocht in de mensen kunt duwen. Vioolspelen maakt me gelukkig. Wat de toekomst brengt weet ze niet, wel dat ze het allemaal heel spannend vindt. In een orkest wil ze niet, want dan gaat ze teveel op in de groep en kan ze niet het directe contact maken met mensen wat ze zo belangrijk
Het jaar 2006 in een notendop Financieel 2006 2005 Baten uit eigen fondsenwerving 538 742 Kosten uit eigen fondsenwerving 142 149 Overige baten 30 2 Beschikbaar uit fondsenwerving 426 595 Subsidie OCW 76 76 Overige baten en lasten 130 82 Totaal beschikbaar voor de doelstelling 632 753 Beheer collectie 143 173 Verwerven en uitzetten instrumenten 489 1096 Educatie en presentatie 109 - Totaal besteed aan de doelstelling 741 1269 Netto resultaat 109 516 Alle bedragen x 1000 Operationeel De musici - Het aantal goedgekeurde aanvragen van musici voor een instrument bedroeg 78. - Van deze aanvragers konden 64 nog in 2006 geholpen worden aan een instrument. - Van de wachtlijst konden nog eens 24 musici geholpen worden aan een instrument. - In totaal werden dus 88 musici door het NMF geholpen. - Er werden 3 nieuwe geldleningen voor de aanschaf van blaasinstrumenten verstrekt. De instrumenten In totaal werden 28 instrumenten toegevoegd aan de NMF collectie: - Het NMF kocht 16 instrumenten en 7 strijkstokken aan. - Van die 16 nieuwe instrumenten waren 15 strijkinstrumenten, 1 was een vleugel. - Door een schenking kwam 1 viool in de collectie. - 1 viool en 3 strijkstokken werden door particulieren aan het NMF in beheer gegeven. - Voor het eerst werd er een aankoopopdracht voor (3) klassieke gitaren verstrekt. De concerten Nooit eerder organiseerde het NMF zoveel concerten. Er werden 24 evenementen georganiseerd in 2006, 8 meer dan in het jaar daarvoor. De donateurs Nooit eerder had het NMF zoveel donateurs. Een record aantal donateurs steunde het NMF, namelijk 531. Ten opzichte van vorig jaar werd het aantal donateurs meer dan verdubbeld.
Bestaansrecht en uitgangspunt Muziekinstrumenten kosten geld: veel geld. Vaak zoveel dat musici en muziekstudenten zich de aanschaf ervan niet kunnen veroorloven. En dat terwijl een goed instrument geen luxe is, maar een absolute noodzaak voor iemand wiens vak het is te musiceren. Dat betekent voor velen een probleem. Het NMF is opgericht om dat probleem op te lossen. Het geeft muziekinstrumenten in bruikleen aan professionele musici en aan hen die dat willen worden. In een aantal gevallen verschaft de stichting ook renteloze leningen aan musici. Doelstellingen Het NMF heeft zich in de afgelopen tijd ontwikkeld tot een organisatie die in grote lijnen drie specifieke doelen heeft: 1) het uitlenen van instrumenten aan musici De nadruk ligt hierbij op het helpen van jong talent, conservatorium studenten en beroepsmusici. Maar ook topsolisten die dure instrumenten nodig hebben krijgen hulp van het NMF. Zo wordt het hoogstaande Nederlandse muziekleven structureel gesteund. 2) het behouden van cultureel erfgoed Het NMF rekent het tot haar taak de instrumenten uit de belangrijke Nederlandse vioolbouwschool te behouden voor het nageslacht en deze ook bespeelbaar te laten zijn: het NMF is nadrukkelijk geen museum! Daarnaast stimuleert het NMF de hedendaagse Nederlandse vioolbouw door bij voortduring bouwopdrachten te plaatsen. Het is daarmee een belangrijke opdrachtgever voor de groep van Nederlandse vioolbouwers. Zo wordt de hoogstaande collectie Nederlandse instrumenten geconserveerd, uitgebreid en beluisterbaar gemaakt en gehouden. 3) het verschaffen van educatie Het NMF begeleidt muziekstudenten bij het maken van de juiste keuze van een instrument en/of stok. Het NMF is van mening dat er aan dit aspect in de traditionele muziekopleidingen te weinig aandacht wordt besteed, terwijl dit juist van wezenlijk belang is. Daarnaast biedt het NMF de bruikleners ondermeer de mogelijkheid podiumervaring op te doen, mee te doen aan CD-opnames en te participeren in masterclasses. Met name op het gebied van het opdoen van podiumervaring is een spectaculaire groei van de mogelijkheden te zien door de enorme toename van het aantal evenementen. Kortom: het NMF heeft zich in de afgelopen jaren in een natuurlijke ontwikkeling getransformeerd van een fonds dat instrumenten uitleent tot een belangrijke inspirator van het Nederlandse muziekleven. Het NMF als goed doel Het NMF is door de overheid gerangschikt als een van de ongeveer 16.000 algemeen nut beogende instellingen en wordt dus beschouwd als werkend ten behoeve van de samenleving, meer specifiek ten behoeve van de musici in de samenleving. Iedereen die professioneel muziek maakt of gaat maken en deelneemt aan het Nederlandse muziekleven kan een aanvraag voor een instrument indienen. Daarnaast is het NMF een van de ongeveer 270 goede doelen in Nederland die in het bezit is van het CBF-keur. Het NMF voldoet aan alle eisen die het CBF stelt aan het professioneel en doelmatig beheren en besteden van de aan hen toevertrouwde gelden. De unieke positie van het NMF Het NMF is de enige instantie in Nederland die een breed scala van musici aan een instrument helpt, zonder uitsluiting van enig instrument of leeftijdscategorie. Het NMF heeft door haar expertise een unieke positie opgebouwd. Het NMF meent de kennis in huis te hebben om een aanvraag juist te kunnen beoordelen. Het NMF schakelt de juiste kennis en ervaring in (ook van buiten het NMF) om het steeds wisselende aanbod van instrumenten te kunnen beoordelen en weet de match tussen aanvrager en instrument te maken. Het NMF geeft voorlichting aan musici om een juiste keuze te kunnen maken uit het grote en onoverzichtelijke aanbod van muziekinstrumenten. En het NMF kan musici begeleiden gedurende hun loopbaan, zodat zij tijdens de ontwikkeling van hun carrière kunnen terugvallen op de kennis van het Muziekinstrumenten Fonds. Tenslotte zorgt het NMF door haar bijna monopolie positie voor een rechtvaardige verdeling van instrumenten, waarbij degenen die het hardste hulp nodig hebben ook het eerst geholpen worden. Beleid Het beleid van het NMF is erop gericht de binnengekomen gelden zo snel mogelijk te besteden aan instrumenten. De vraag naar instrumenten is immers nog steeds groter dan het aanbod van het NMF. Deze discrepantie leidt tot het niet onmiddellijk kunnen helpen van musici en dus tot wachtlijsten. Men dient zich overigens te realiseren dat aanschaf van een goed en in de 4
collectie passend instrument doorgaans enige tijd vergt. Ook in dit verband geldt: haastige spoed is zelden goed! Het selecteren en aankopen van de juiste instrumenten vergt daarom altijd enige tijd. Bij de besteding van gelden wordt vooraf uitgebreid advies ingewonnen bij experts, zowel uit de commissies binnen het NMF als daarbuiten. Daarnaast maakt het NMF onderscheid tussen urgente aanvragen en niet-urgente aanvragen. Voor deze laatste categorie levert een wachtlijst geen onoverkomelijke problemen op. Het NMF reserveert overigens altijd de exploitatiekosten voor een jaar om de continuïteit van het bureau te kunnen garanderen. Conform het hierboven beschreven beleid is in 2006 bijna 450.000 uitgegeven aan instrumenten. Het geld is besteed aan instrumenten waar (gezien de wachtlijst) de meeste behoefte aan bestond. Evaluatie van het beleid Voor een verdere analyse van het beleid wordt verwezen naar pagina 11 en volgende ( Het bestedingsgedrag ). Nicolas van Poucke pianist, is met zijn 14 jaar een van de jongste bruikleners van het NMF en heeft sinds een jaar een vleugel van het merk Yamaha Japan 1974 in bruikleen.
De organisatie De doelgroep: de musici Het NMF wil beroepsmusici en hen die dat willen worden helpen. Zij kunnen een beroep doen op het NMF om een instrument in bruikleen te krijgen. Dit geldt voor zowel klassieke als niet-klassieke musici. Bovendien kan men voor elk instrument een aanvraag indienen, zodat met recht kan worden gezegd dat het NMF het gehele Nederlandse muziekleven steunt. De aanvraag Een musicus die een aanvraag wil doen moet voldoende kwaliteit hebben om beroepsmusicus te zijn of dat te worden. Hij komt in aanmerking voor een instrument dat past bij zijn artistieke niveau en hij mag uiteraard niet al zelf een instrument van voldoende niveau in eigendom hebben of zelf in staat zijn een dergelijk instrument aan te schaffen. Het NMF vindt het belangrijk dat alle muziekinstrumenten van het fonds door het publiek gehoord kunnen worden. Dat betekent dat bruikleners van het NMF een actieve rol in het Nederlandse muziekleven moeten vervullen. Musici die uitsluitend docent zijn komen daarom niet in aanmerking voor een instrument van het NMF: zij treden immers niet in het openbaar op. Buitenlanders die met enige regelmaat op de Nederlandse podia optreden kunnen een aanvraag bij het NMF indienen als zij aan de overige criteria voor bruikleen voldoen. De procedure Een instrument dient schriftelijk aangevraagd te worden. Na ontvangst van de aanvraag vinden er twee intakegesprekken plaats. De collectiebeheerder probeert een beeld te krijgen van motivatie, capaciteiten en verlangens van de potentiële bruiklener, de producent bespreekt met name mogelijkheden tot samenwerking op promotioneel gebied. In beide gesprekken worden de do s en don ts van het NMF uitvoerig uitgelegd. Na de voorselectie op basis van deze elementen bespreekt de Commissie Aanvragen en Instrumenten de aanvraag. Deze commissie bestaat uit een zestal deskundigen en brengt een niet-bindend advies uit aan het bestuur dat uiteindelijk beslist over de aanvraag. Het bestuur Bij aanvang van het jaar 2006 bestond het bestuur van het NMF uit zeven leden. Tijdens het voorjaar traden de vice-voorzitter, Ing. A. van de Beek en de penningmeester, de heer J. Helderman af. Deze laatste werd opgevolgd door de heer H. Hollander RA, zodat het bestuur aan het einde van het jaar uit 6 leden bestond. Ook in 2006 was Prof. Ir W. Dik voorzitter. Tijdens het verslagjaar is besloten de zittingstermijnen van bestuursleden te wijzigen. Met ingang van 2007 geldt dat bestuursleden drie termijnen van vier jaar mogen volmaken: voorheen was dit drie maal vijf jaar. Vanwege de specialistische kennis bij het NMF is het mogelijk na de derde termijn nog een korte periode als bestuurslid te functioneren. Dit geldt echter alleen in zeer uitzonderlijke gevallen en is dus zeker geen algemene regel. Tenslotte geldt voor bestuursleden een maximum leeftijd van 72 jaar. Voor de samenstelling van het bestuur en overige informatie omtrent het bestuur wordt verwezen naar het bestuursverslag op pagina 36. De Commissie Aanvragen en Instrumenten De Commissie Aanvragen en Instrumenten (kortweg: de instrumentencommissie) is het belangrijkste permanente adviesorgaan van het NMF en bestaat uit deskundigen uit de muziekwereld. De belangrijkste taken van deze commissie zijn enerzijds het beoordelen van de aanvragen, anderzijds het adviseren over het aankoopbeleid en dus over de samenstelling van de collectie instrumenten. Daarnaast fungeert de commissie als denktank voor het bestuur en bureau. De samenstelling van de commissie per 31/12/2006 was als volgt: Samenstelling en rooster van aftreden aangetreden herbenoeming herbenoeming aftreden Pieter Moerenhout 1996 2001 2006 2011-2014* Cyril van Lennep 1996 2001 2006 2011-2014* Christian Timm 1996 2001 2006 2011-2014* Coosje Wijzenbeek 1996 2001 2006 2011-2014* Francis Wammes 2003 2008 2012 2016 Monique Bartels 2004 2009 2013 2017 * In verband met het gelijktijdig aftreden van vier leden van de instrumentencommissie in 2011, is besloten gedurende de periode 2011 tot en met 2014 in elk jaar slechts één lid van de commissie te laten aftreden teneinde niet in een jaar teveel expertise te verliezen. 6
Comité van Aanbeveling Theo Olof voorzitter Dr J.E. Andriessen oud-voorzitter Nationaal Muziekinstrumenten Fonds Jhr. drs P.A.C. Beelaerts van Blokland voormalig Commissaris van de Koningin in de Provincie Utrecht Prof. dr A.J. Bindenga R.A. oud-voorzitter Raad van Bestuur Ernst & Young Anner Bijlsma cellist Mr M.J. Cohen burgemeester Amsterdam Mr J.H.M. Deiters directie Concertgebouw N.V. Philippe Herreweghe dirigent Janine Jansen violiste Mr P.J. Kalff oud-voorzitter Raad van Bestuur ABN-AMRO Bank N.V. Herman Krebbers violist Jhr drs D. Laman Trip oud-voorzitter Bestuur ING Nederland Mr C.J.A. van Lede voorzitter Raad van Bestuur Akzo-Nobel N.V. Prof. drs R. de Leeuw algemeen directeur Rijksmuseum Cornélie Möller Max Möller & Zoon Prof. Frans de Ruiter voorzitter CvB Koninklijk Conservatorium Den Haag W.E. Scherpenhuijsen Rom oud-voorzitter Bestuur van het Koninklijk Concertgebouworkest Prof. dr Ton Koopman dirigent Dr N. de Voogd voorzitter Bestuur van het Residentie Orkest De Raad van Advies In 2006 werden twee nieuwe leden toegevoegd aan de Raad van Advies van het NMF, altviolist en docent Sven Arne Tepl en klarinettiste en docente Céleste Zewald. Klarinettist Piet Honingh trad terug. Door deze wijzigingen bestaat de Raad inmiddels uit 17 leden. De Raad van Advies is opgericht om het bureau bij te staan in allerlei zaken waarbij extra expertise gewenst of noodzakelijk is. De leden van deze Raad worden op onregelmatige basis geconsulteerd en worden voor onbepaalde tijd aangesteld. In de Raad zitten ondermeer musici, docenten, vioolbouwers en beleidsmakers. De samenstelling van de Raad van Advies per 31/12/2006: Vera Beths violiste Jean Decroos cellist Ferdinand Erblich altviolist Kees Hülsmann violist Rudolf Koelman violist Bouw Lemkes violist Fred J. Lindeman vioolbouwer Andreas Post vioolbouwer Henk Rubingh violist Marien van Staalen cellist Serge Stam vioolbouwer Peter Stotijn contrabassist Sven Arne Tepl altviolist Christian Timm adviseur, ex-adjunct directeur Koninklijk Conservatorium Den Haag Jaring Walta violist Jan Wijn pianist Céleste Zewald klarinettiste Het bureau Medewerkers Het bureau van het NMF is gedurende het verslagjaar bemand door: drs Marcel Schopman directeur Marcel is eindverantwoordelijk voor de dagelijkse gang van zaken van het NMF. Hij geeft leiding aan het bureau. Behalve dat hij het gezicht van het NMF naar buiten toe is, is hij met name ook bezig met het voorbereiden en uitvoeren van beleid en met fondsenwerving. Hij is het eerste aanspreekpunt voor en met overheid, donateurs, fondsen, bedrijven en dergelijke en (samen met de producent) mede aanspreekpunt voor de pers. De directeur vertegenwoordigt het NMF bij de VFI, de branchevereniging van landelijk wervende goede doelen en de Federatie Jong Muziektalent (FJM). Voor vragen over bovenstaande zaken, mail naar: schopman@muziekinstrumentenfonds.nl
Frits Schutte collectiebeheer drs Geertje van der Linden bureaumedewerker Frits is verantwoordelijk voor het samenstellen, onderhouden en plaatsen van de collectie muziekinstrumenten. Tot zijn hoofdtaken behoren het adviseren over de aanvragen van potentiële bruikleners en het adviseren over de uitbreiding van de collectie. Hij is het eerste aanspreekpunt voor bruikleners (als het gaat om hun instrumenten), vioolbouwers en handelaren. Voor vragen aan Frits, mail naar: schutte@muziekinstrumentenfonds.nl. drs Manon Veenendaal producent Manon is degene die voor de invulling en organisatie van de vele evenementen van het NMF verantwoordelijk is. Tevens is de producent degene die pers en publiciteit onder haar hoede heeft. Zij is het eerste aanspreekpunt voor bruikleners (als het gaat om promotie, concerten en dergelijke) en (gezamenlijk met de directeur) mede aanspreekpunt voor de pers. Voor vragen aan Manon, mail naar: veenendaal@muziekinstrumentenfonds.nl. De bureaumedewerker is verantwoordelijk voor de dagelijkse administratie en de praktische zaken binnen het NMF. Zij is vaak de eerste met wie bezoekers (hetzij persoonlijk, hetzij via mail, post of telefoon) bij het NMF in contact komen. Voor vragen aan Geertje, mail naar: vanderlinden@muziekinstrumentenfonds.nl Door de sterk toegenomen activiteiten in 2006 is de bezetting van het bureau noodzakelijkerwijs gestegen van 3,0 FTE in 2005 naar 3,5 FTE in 2006. Deze stijging werd vooral veroorzaakt door de toegenomen hoeveelheid werk door evenementen. Voor 2007 wordt een verdere stijging voorzien naar 3,8 FTE, eveneens door een verdere uitbreiding van activiteiten. De behuizing Het kantoor van het NMF is gevestigd in het oudste stenen woonhuis van Amsterdam, gelegen in het zogenaamde Blaauwlakenblok in het hartje van de binnenstad. Het bevindt zich praktisch aan de voet van de Oude Kerk, waar Hollands beroemdste componist, Jan Pieterszoon Sweelinck begraven ligt. Het pand, eerst De Gulden Trip, later vanaf de 17 e eeuw De vergulde Leeuw genoemd, is gebouwd in 1565 en is eigendom van Stadsherstel. Dit rijksmonument bezit een plafond met 16 e eeuwse beschilderingen in vroege renaissancestijl en een tegelvloer uit 1380. De unieke gevel in de stijl van Vredeman de Vries staat in elk architectuurboek over Amsterdam. Sinds de restauratie, voltooid in 1995, maakt het NMF gebruik van dit bijzondere pand. In het gebouw bevindt zich een inspeelkamer waar aanvragers en bruikleners in alle rust de voor hen geschikte muziekinstrumenten uit kunnen proberen. Eenmaal per jaar, meestal begin september, stelt het NMF het pand open voor belangstellenden en vinden er korte concertjes plaats. In 2007 zal deze open dag op zaterdag 8 september plaatsvinden. 8
Nieuwe ontwikkelingen in 2006 Het NMF komt naar u toe Geen betere manier om het NMF te leren kennen dan te zien wie het NMF helpt en waarmee. Door deze gedachte geïnspireerd organiseerde het NMF in 2006 een record aantal concerten, zowel open als besloten. Op bijzondere plekken werden kleinschalige evenementen geproduceerd, doorgaans voor een publiek van rond de 50 personen. Door de bezoekers te vertellen over het hoe en wat van het NMF en de instrumenten van het NMF ter plekke te laten zien en vooral horen kan heel direct een beroep worden gedaan op mogelijke sympathisanten. In 2006 leverde dat een groot aantal nieuwe donateurs op. Een bijzondere verjaardag In 2006 werd voor het eerst aan particulieren de mogelijkheid geboden om besloten concerten te laten organiseren, bijvoorbeeld ter gelegenheid van een jubileum, afscheid of verjaardag. Geïnteresseerden konden zo zelf in samenspraak met het NMF musici en muziek uitzoeken en op deze manier hun dag tot een nog specialere gebeurtenis maken. Voor het NMF zit het grote voordeel in de bekendheid die hiermee verder uitgebouwd wordt en in de mogelijkheid om donateurs te werven tijdens deze concerten. Vaak vraagt de jarige of jubilaris ook aan de aanwezigen het NMF te steunen middels een vrijwillige bijdrage in plaats van een cadeau aan hemzelf. Mede door het organiseren van dit soort evenementen ontving het NMF in 2006 tweemaal zoveel geld van particulieren als in het jaar daarvoor. weegt deze elementen wel mee. Het nieuwe systeem berekent een apart tarief voor jongeren en ouderen en knipt de band met de taxatiewaarde grotendeels door. Een en ander heeft als resultaat dat de hogere tarieven uit 2006 in 2007 fors dalen, terwijl de soms zeer lage tarieven voor goedkopere instrumenten naar een normaler niveau stijgen. De totale opbrengst van de nieuwe regeling blijft voor het NMF ongeveer gelijk. De bruiklener als ambassadeur Meer dan in het verleden werden bruikleners ingezet bij de promotie van het NMF. De gedachte is heel eenvoudig: er is geen betere manier om te laten zien wat het NMF doet dan via de bruikleners. Dat kan zowel door het organiseren van evenementen als door het laten sponsoren van bruikleners door bedrijven. De verdere uitwerking van dit sponsoridee zal in 2007 gaan plaatsvinden. In 2006 werden 21 bruikleners tot Ambassadeur van het fonds benoemd. De rekening voor de bruiklener Het NMF heeft in 2006 een nieuw systeem van bruikleenvergoeding ontwikkeld dat verregaande consequenties heeft voor de NMF bruiklener. De regeling die tot dan gold, waarbij de vergoeding was gebaseerd op de taxatiewaarde van het in gebruik zijnde instrument, had een aantal nadelen. De belangrijkste daarvan was wel het feit dat de vergoeding van de duurdere instrumenten dermate hoog was, dat veel musici zich deze instrumenten niet meer konden veroorloven en dat terwijl het NMF juist opgericht is om musici te helpen. Daarentegen betaalden gebruikers van een goedkoper instrument een zeer lage vergoeding, die niet in verhouding stond tot de kosten die het NMF voor hen maakte. Daarnaast hield de regeling geen rekening met de persoonlijke situatie van de bruiklener: of hij nu conservatoriumstudent was of lid van het Concertgebouworkest, dit telde niet mee bij de bepaling van de hoogte van de vergoeding. Het nieuwe vergoedingssysteem daarentegen 9
Een Nationaal Fonds Het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds is een nationaal fonds. Het helpt mensen uit het hele land, ongeacht nationaliteit of woonplaats. Het NMF heeft ook donateurs uit het hele land. Het NMF wil dit nationale karakter graag laten zien door de keuze van de plek waar ze activiteiten organiseert. Vandaar dat in toenemende mate concerten buiten Amsterdam, de vestigingsplaats van het NMF, worden georganiseerd. In 2005 echter vonden nog verreweg de meeste activiteiten plaats in Amsterdam. Afgelopen jaar kwamen er evenementen bij in Dronten en Haarlem. In 2007 zullen ook in Almere, Scheveningen, Delden, Arnhem, Zeist, Amstelveen en Warmond concerten zijn. Ongeveer de helft van de concerten zal dan buiten Amsterdam plaatsvinden. Op deze manier wordt het grotere groepen mensen mogelijk gemaakt kennis te maken met het NMF, haar bruikleners en haar activiteiten. Op termijn moet dat leiden tot meer donateurs. Voor de bruiklener en aanvrager wordt het zich aanmelden bij het fonds en de toegankelijkheid van allerlei soorten informatie verbeterd en versneld door de ingebruikname in 2006 van de vernieuwde website. De website wordt in toenemende mate geraadpleegd door geïnteresseerden en is behalve bron van informatie ook het visitekaartje van het NMF. In twee jaar tijd werd het aantal bezoekers meer dan twee maal zo groot. Bezoekers website Oprukkende techniek Ook een fonds dat deels in eeuwenoude instrumenten doet, ontkomt niet aan de voortschrijdende zegeningen van de techniek. De nieuwe ontwikkelingen in computerprogramma s zorgen bij het NMF voor een betere en doelmatigere administratie, met name bijvoorbeeld als het gaat om zaken als bruikleeninformatie, concertproductie en -administratie en informatie over donateurs en mogelijke donateurs. Het aantal telefonische contacten met belangstellenden, donateurs en bruikleners wordt niet bijgehouden. 10
Evaluatie van het beleid: het bestedingsgedrag Het NMF is zowel een cultuurinstelling die subsidie krijgt van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen (OCW) als een goed doel, waaraan het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) haar keurmerk heeft verleend. Wanneer een goed doel een CBF-Keur heeft, vindt er toezicht plaats op het bestuur, beleid, de bestedingen, fondsenwerving en verslaglegging van dat goede doel. Dit dubbele karakter van het NMF leidt er toe dat er twee jaarverslagen moeten worden gemaakt, een volgens de voorschriften van OCW en een volgens de richtlijnen van het CBF. Welke methode van verslaggeving ook gevolgd wordt, het eerste uitgangspunt van het NMF blijft natuurlijk in beide gevallen dat het NMF mensen en meer specifiek musici wil helpen. Bij de beantwoording van de vraag hoe het NMF gefunctioneerd heeft in 2006 is het daarom zaak allereerst te kijken naar het antwoord op de volgende vragen: - waarom heeft het NMF geholpen? - wie heeft het NMF kunnen helpen? - hoe heeft het NMF geholpen? - waarom heeft het NMF kunnen helpen? Waarom heeft het NMF geholpen? Het NMF helpt omdat er behoefte aan hulp is Het NMF helpt omdat dat nodig is. Het NMF helpt musici, veelal maar niet uitsluitend jonge mensen, die een goed instrument nodig hebben om hun passie, hun opleiding, hun vak uit te kunnen oefenen. Een goed instrument is helaas kostbaar en voor velen niet (meer) betaalbaar. Het NMF vindt levende muziek een belangrijk element in de huidige maatschappij en steunt diegenen die door hun talent ervoor zorgen dat muziek gemaakt en gehoord kan blijven worden. Voorwaarde is dat degenen die voor steun aankloppen bij het NMF dermate getalenteerd zijn dat zij van muziek hun beroep gemaakt hebben of in de toekomst willen maken. Daarnaast moeten zij zelf niet in staat zijn een bij hen passend instrument te financieren. Tenslotte moeten zij een rol in het Nederlandse muziekleven spelen. Kortom, de instrumenten van het NMF moeten beluisterbaar zijn voor iedereen die dat wil. Want muziek is van ons allemaal en de muziekinstrumenten van het NMF dus eigenlijk ook. Jaarlijks doen ongeveer 75 musici een beroep op ondersteuning door het NMF. Beroepsmusici uit alle symfonieorkesten en ensembles van Nederland en (aankomende) conservatoriumstudenten. Strijkers, pianisten, harpisten, blazers. Jongeren en ouderen. Mannen en vrouwen. Klassieke en nietklassieke musici. Nederlanders en niet-nederlanders. Een bindend element hebben ze: muziek is hun leven. Het NMF helpt hen graag. Wie heeft het NMF kunnen helpen? Het NMF helpt 88 musici aan een nieuw instrument Het eerste doel van het NMF is musici helpen. Dankzij de gulle giften van meer donateurs dan ooit tevoren kon het NMF in 2006 maar liefst 88 musici aan een nieuw instrument helpen. Het grootste gedeelte van deze musici bespeelt nu een strijkinstrument van het NMF. Een klein deel van de door het NMF geholpen mensen echter kreeg geen instrument, maar een geldlening. Het gaat hierbij om leningen voor instrumenten die niet tot de collectie van het NMF behoren, met name om blaasinstrumenten. De waarde van een blaasinstrument wordt snel minder in het gebruik, vandaar dat het NMF niet zelf een dergelijke instrument aanschaft, maar (renteloze) leningen verstrekt waardoor de musicus zelf eigenaar kan worden. De hoogte van de lening bedraagt doorgaans 5.000. Het aantal in 2006 door het NMF geholpen musici is overigens iets minder dan het aantal in 2005: toen werden 93 musici aan een instrument of aan een geldlening geholpen. Het feit dat er minder mensen geholpen konden worden is voornamelijk het gevolg van het feit dat in 2006 minder instrumenten terugkwamen van bruikleners die zelf een instrument konden aanschaffen. Het aantal aan de collectie toegevoegde instrumenten was namelijk praktisch identiek aan het aantal in het jaar daarvoor (24 in 2005, 28 in 2006). Opvallend is dat in 2006 behoorlijk meer aanvragen binnenkwamen dan het jaar ervoor, namelijk 84 tegen 64, een stijging van ruim 31%. 11
Totaal aantal aanvragen, goedgekeurde en geholpen aanvragen Aanvragen Goedgekeurd Geholpen 2006 84 78 88 Overigens: er is eigenlijk geen sprake van één wachtlijst. Er bestaan separate lijsten voor alle instrumenten en binnen een categorie ook nog eens verschillende lijsten onderverdeeld in kwaliteiten van instrument en musicus. Dat betekent dat een gemiddelde wachttijd niets meer of minder is dan een gemiddelde met een statistische betekenis. In de praktijk varieert de wachttijd van enkele weken tot meerdere jaren. 2005 64 56 93 Het aantal geholpen musici is groter dan het aantal goedgekeurde aanvragen, omdat er ook musici van de wachtlijst geholpen zijn. Niet alle aanvragen worden goedgekeurd. Afwijzingen hebben meestal te maken met de kwaliteiten van de musicus, met zijn financiële situatie en ook met onrealistische wensen van een potentiële bruiklener. Naar verhouding bleef het aantal goedgekeurde aanvragen in 2006 ongeveer even hoog als het jaar ervoor, namelijk 93% in 2006 tegen 87% in 2005. Ingekomen aanvragen 2006 Met de 88 mensen die het NMF geholpen heeft, komt het totaal aantal door het NMF sinds haar oprichting geholpen musici op 835. Per 1 januari waren daarvan nog 326 bruiklener. Veel musici blijken na de hulp van het NMF op een zeker moment in staat te zijn zelf een instrument aan te schaffen. Voor hen is het NMF daarom slechts een tijdelijke steun. Dat lijkt ook begrijpelijk en wenselijk begrijpelijk omdat naarmate de carrière van een musicus zich ontwikkelt, zijn inkomen stijgt en hij zichzelf meer kan veroorloven. Wenselijk omdat het NMF graag een doorstroming van haar instrumenten ziet van diegenen die hulp niet langer nodig hebben naar diegenen die hulp juist extra verdienen. Het was mede deze overweging van doorstroming die het NMF in 2004 deed besluiten de bruikleencontracten voor onbepaalde tijd om te zetten naar bruikleencontracten voor zes jaar. Hoe heeft het NMF geholpen? 28 nieuwe instrumenten in de collectie! Het NMF kan op drie manieren musici helpen: doordat de collectie instrumenten uitgebreid wordt, doordat uitgeleende instrumenten terugkomen en opnieuw uitgeleend kunnen worden en door het verstrekken van leningen. Dit laatste gebeurt maar op beperkte schaal. Het NMF kon de collectie met behulp van donaties van particulieren, bedrijven, fondsen en overige inkomsten in 2006 uitbreiden met 28 instrumenten en strijkstokken, waarvan er 23 werden aangekocht en 4 in beheer werden gegeven door particulieren aan het NMF. In totaal werd in 2006 voor bijna 450.000 aan instrumenten aangekocht: de verzekerde waarde van de in beheer gegeven instrumenten in dat jaar bedroeg bijna 100.000. De waarde van de totale collectie per 31/12/2006 steeg naar 17.700.000. De wachtlijst daalde licht ten opzichte van het jaar daarvoor. Wel steeg de gemiddelde wachttijd van musici op de wachtlijst van 14 naar 15 maanden. Naast deze groep van 28 nieuwe instrumenten konden er in 2006 veelvuldig musici geholpen worden door de tijdelijke uitleen van strijkstokken en blaasinstrumenten. Een van de in het oog springende projecten op dit gebied was de uitleen van een dertigtal klassieke strijkstokken aan het Nederlands Kamerorkest voor de uitvoeringen van de drie Mozart/Da Ponte 12
Aanwinsten 2006 eigendom beheer totaal aantal waarde aantal waarde aantal waarde viool 10 1 11 alt 1 1 cello 3 3 bas 2 2 vleugel 1 1 strijkstokken 7 3 10 totaal 24 445.000 4 92.000 28 537.000 opera s in het Muziekgebouw in Amsterdam, najaar 2006. Deze strijkstokken worden ook elk jaar op projectbasis aan het Nederlands Jeugd Orkest ter beschikking gesteld. Waarom heeft het NMF kunnen helpen? Inkomsten uit fondsenwerving Het NMF kan helpen omdat het financiële steun uit diverse hoeken krijgt. Zonder geld geen aankopen van muziekinstrumenten. Zonder geld geen afdoende verzekering en geen afdoende onderhoud voor de kostbare collectie muziekinstrumenten. Zonder geld geen bureau dat op een professionele manier bruikleners aan instrumenten koppelt, dat de collectie uitbreidt en dat zorgt voor de fondsenwerving. Waar het geld van het NMF in 2006 vandaan kwam, valt te lezen op bladzijde 22 ( Fondsenwerving ). Scène uit de opera Le nozze di Figaro, een van de producties van de Nederlandse Opera waarvoor het NMF een dertigtal klassieke strijkstokken aan het Nederlands Kamerorkest ter beschikking stelde. 13
Een viool van Pieter Rombouts, Amsterdam ca. 1710 Het NMF heeft de hand weten te leggen op een uniek instrument van Nederlandse makelij uit de 18e eeuw. Het instrument bevond zich al jaren in de Verenigde Staten en is dankzij de aankoop van het NMF weer terug op Nederlandse bodem. Het is op zich al bijzonder dat een viool die in het 1710 van Amsterdam werd gebouwd, de tand des tijds heeft doorstaan. Nog unieker is het feit dat de viool op enkele details na in zijn originele barokstaat verkeert. De halsinzet is niet aangepast aan de moderne standaard van het eind van de 18e eeuw, een tijd waarin men de strijkinstrumenten zodanig aanpaste dat er meer spanning op het bovenblad kwam ten behoeve van een krachtiger toon. Het NMF zal de originele staat van deze viool niet aantasten en geeft hem dan ook alleen in bruikleen aan musici die zich specialiseren in de authentieke barokuitvoering. De viool is te beluisteren op onze CD van de Amsterdamse School en wordt inmiddels bespeeld door Antoinette Lohmann. Een viool van Jean Baptiste Vuillaume, Parijs ca. 1866 De Louisa van der Velden Stichting stelt het NMF in de gelegenheid om een aantal belangrijke projecten tot uitvoering te brengen. Eén van die projecten is het samenstellen van een hoogwaardig strijkkwartet. Om verschillende redenen heeft het NMF besloten vier Franse instrumenten aan te kopen uit de 19e-eeuwse Parijse school. Hierbij wordt gedacht aan bouwers als Lupot, Vuillaume, Pique, Chardon, etc. In december 2006 organiseerde het NMF een eerste klanktest, waarbij een zeer goede violiste en een bekwame jury betrokken waren. Bovenstaande viool van J.B. Vuillaume bleek het mooiste instrument en werd aangekocht. Begin 2007 zal een volgende klanktest hopelijk leiden tot de aankoop van de tweede viool. Het NMF denkt nog in 2007 het gehele kwartet bij elkaar te kunnen hebben, waarna een veelbelovend strijkkwartet in de gelegenheid zal worden gesteld om op deze instrumenten te spelen. Kawai RX 5 vleugel, Japan 2006 Een uitgebreide klanktest, zoals het NMF die meerdere keren per jaar organiseert, is onontbeerlijk bij de selectie van strijkinstrumenten. Je hebt het namelijk over een keuze uit duizenden bouwers die door de ruim 400 jaar vioolbouwgeschiedenis heen, talloze instrumenten hebben gemaakt die nu wereldwijd verspreid zijn. Bij de meeste andere instrumenten is deze verscheidenheid niet aan de orde; doorgaans heb je het over een beperkt aantal merknamen en modellen en kun je terecht bij de nationale handel. Gelukkig is het toch zo dat elk instrument zijn eigen karakter heeft, ook al is het volgens een bepaald productieproces gemaakt. Dat geldt ook voor de Kawai RX-5 vleugel, waar het NMF er ondertussen al vier van heeft aangekocht. Aanvrager Victoria Dmitrieva kreeg van het NMF de mogelijkheid om op het Europees distributiecentrum van Kawai in Krefeld (Duitsland) een keuze te maken uit verschillende vleugels van hetzelfde model. Voor de gelegenheid was de showroom geheel voor haar gereserveerd en kon zij in alle rust de vleugels onderwerpen aan een kritische vergelijking. Ook dit keer blonk er weer één duidelijk uit. Die vleugel staat nu te pronken op haar kamer in Hoogezand. Frits Schutte 2006 De J.B. Vuillaume-viool (zie foto), gebouwd in Parijs rond 1866, verkeert in vrijwel perfecte staat. Zowel het achterblad als het bovenblad bestaan uit één stuk. De viool is in bezit geweest van de heer E. Clemens-Schröder die gedurende ongeveer 30 jaar concertmeester is geweest van de toenmalige Groningsche Orkestvereniging (het huidige Orkest van het Noorden). In 1937 werd zijn plaats ingenomen door Jo Juda. 14
De bruiklener nader geanalyseerd Als er een gemiddelde bruiklener van het NMF zou bestaan, zou zij een violiste van 29 jaar zijn, woonachtig in de Randstad. Bijna tweederde van alle bruikleners is immers van het vrouwelijke geslacht. Meer dan de helft van de collectie van het NMF bestaat uit violen. De gemiddelde leeftijd van de bruikleners is 29 jaar. En 77% van de bruikleners woont in de Randstad. Toch is er een forse variatie in de groep bruikleners. De jongste bruiklener is 11, de oudste 65. Er is een groep jongeren die in de categorie jong talent valt, maar er is ook een grote groep beroepsmusici uit bijna alle orkesten van Nederland. Vier musici uit het Koninklijk Concertgebouworkest (waaronder de plaatsvervangend concertmeester en de aanvoerder van de tweede violen), drie uit het Rotterdams Philharmonisch Orkest, vier musici uit het Residentie Orkest (waaronder de aanvoerders eerste violen, celli en contrabassen) en vijf uit het Nederlands Philharmonisch Orkest en Nederlands Kamerorkest speelden per eind 2006 op instrumenten van het NMF en niet op de minste instrumenten! Een toenemende groep musici die niet de Nederlandse nationaliteit hebben doet een beroep op het NMF. Dat is ook mogelijk want niet nationaliteit of woonplaats is een criterium voor het toegewezen krijgen van een instrument van het NMF, maar deelname aan het Nederlandse muziekleven. Bruiklener Maria-Paula Majoor met haar viool, Hendrick Jacobs Amsterdam, 1690. Toch blijft ondanks het bovenstaande het NMF hoofdzakelijk een jong talent organisatie. Van alle bruikleners is 20% jonger dan 21 jaar. Nog eens 59% valt in de leeftijdscategorie 21 tot en met 35. De resterende categorie, boven de 35 jaar, maakt 21% van de totale groep uit. Ten opzichte van vorig jaar bleven de karakteristieken van de groep NMF bruikleners praktisch ongewijzigd: de gemiddelde leeftijd van de bruiklener nam ten opzichte van 2005 een jaar toe (van 28 naar 29 jaar). Het percentage vrouwen steeg 1%, van 65% naar 66%. Bruikleners naar geslacht Leeftijd van de bruikleners (per 1-1-2007) 15
Bruikleners in kaart Gezien de aanwezigheid van de belangrijkste conservatoria in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam en Utrecht is het niet verwonderlijk dat veel bruikleners van het NMF in de Randstad wonen. In Amsterdam woont de grootste groep bruikleners, namelijk 78 musici, 24% van de totale groep. Nog eens 49 bruikleners wonen in Den Haag, dat is 18%. In de vier grootste Nederlandse steden (dus de bovengenoemde twee plus Rotterdam en Utrecht) woont in totaal 49%, dus bijna de helft. Buiten de Randstad woont slechts 23% van alle bruikleners. 16
De collectie muziekinstrumenten onder de loep Omvang De collectie muziekvoorwerpen van het NMF telt per 1 januari 2007 ruim 850 items. Bijna 400 daarvan zijn echte instrumenten terwijl de collectie strijkstokken ruim 300 stuks bedraagt. De resterende items, een kleine 200, zijn zogenaamde accessoires. Hieronder vallen kisten, hoezen, transportkarren en dergelijke. Allerlei zaken die nodig zijn voor een goed en veilig vervoer van de instrumenten van het NMF. Een groot deel van de collectie van het NMF is immers dagelijks onderweg. Inherent aan de doelstelling van het NMF wordt een zo groot mogelijk deel van de collectie gebruikt. Gedurende 2006 was dat ruim meer dan 90% van alle instrumenten. Een klein deel van de collectie is tijdens het jaar (veelal voor korte duur) in depot. Inhoud De collectie instrumenten bestaat voor verreweg het grootste deel uit strijkinstrumenten. Daarnaast zijn er een aantal snaarinstrumenten, voornamelijk vleugels en harpen en is er een zeer klein deel blaasinstrumenten. Deze laatste zijn bijna alle afkomstig van schenkingen en nalatenschappen. Het NMF koopt deze tot nu toe meestal zelf niet aan. In 2006 werd voor het eerst ook besloten tot de aankoop van een drietal klassieke gitaren deze worden echter pas in 2007 aan de collectie toegevoegd. Waarde van de collectie De totale waarde van de collectie instrumenten van het NMF bedroeg per 31 december 2006 17,7 miljoen, 1,2 miljoen meer dan een jaar daarvoor. Voor deze stijging waren aankopen en schenkingen voor ongeveer de helft verantwoordelijk. Het resterende verschil van zes ton werd veroorzaakt door de waardestijging van de bestaande collectie. Waarde NMF collectie 2006 (in miljoenen euros) Een deel van de totale collectie, ongeveer 12% van het totaal (in waarde) is geen eigendom van het NMF, maar bestaat uit instrumenten die door derden (meest particulieren) in beheer zijn gegeven aan het NMF. Deze beheersovereenkomsten garanderen adequaat onderhoud en verzekering door het NMF, terwijl tegelijkertijd het instrument in kwestie bespeeld wordt Collectie Esther van der Eijk altvioliste, bespeelt een altviool uit de collectie van het NMF. De altviool is gebouwd door Pieter Rombouts in Amsterdam, rond 1700. Strijkinstrumenten Snaarinstrumenten Blaasinstrumenten Overig viool 207 fortepiano 1 hobo 1 strijkstokken 303 altviool 44 clavecimbel 1 klarinet 2 accessoires 176 cello 79 harp 7 basklarinet 1 contrabas 18 piano 3 contrabasklarinet 1 basgamba 1 vleugel 19 349 31 5 479 17
Waardeontwikkeling collectie NMF (in miljoenen euros) 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Eigendom 3,8 5,1 6,5 9,3 10,5 12 12,7 13,2 14,5 15,5 In beheer 1,3 1,7 2,1 2 2,1 2 2,1 1,9 2 2,2 Totaal 5,1 6,8 8,6 11,3 12,6 14 14,8 15,1 16,5 17,7 Collectie (x 1.000 euro) Waarde Waarde Eigendom In beheer Totaal eigendom in beheer Totaal Strijkinstrumenten 275 74 349 14.336 2.006 16.342 Snaarinstrumenten 28 3 31 313 41 354 Blaasinstrumenten 5 0 5 36 0 36 Strijkstokken 242 61 303 710 116 826 Accessoires 157 19 176 92 4 96 Totaal 707 157 864 15.487 2.167 17.654 en niet op een plank ligt te verstoffen. De eigenaar kan ten alle tijde de beheersovereenkomst opzeggen, maar heeft wel rekening te houden met een opzegtermijn van zes maanden om de bespeler van het instrument niet in de problemen te brengen. De waarde van de in bruikleen gegeven instrumenten is de laatste jaren vrijwel constant gebleven, zo rond de 2 miljoen. Gemiddelde waarde instrumenten (in euros) Gemiddelde waarde van instrumenten De gemiddelde waarde van de strijkinstrumenten in de collectie van het NMF steeg het afgelopen jaar opnieuw, dit keer met in totaal ruim 5,2%. De cello blijft verreweg het duurste instrument in de NMF collectie met een gemiddelde waarde van ruim 63.000. De gemiddelde prijs van een viool bedraagt bijna 45.000, alten en bassen kosten gemiddeld respectievelijk bijna 30.000 en bijna 24.000. Als er een gemiddeld NMF instrument zou bestaan zou dit een viool zijn van een waarde van 40.329. De gemiddelde NMF bruiklener is dus niet alleen vrouw en 29, zij bespeelt een viool van 40.000 en heeft daarnaast een stok van het NMF in bruikleen met een waarde van bijna 3.000. J.B. Lefèbvre Een van de bijzondere NMF aanwinsten uit 2006. Deze viool is gebouwd door J.B. Lefèbvre in Amsterdam, rond 1770. 18
Aankoopbeleid Bij het aankoopbeleid wordt uiteraard allereerst rekening gehouden met de samenstelling van de huidige wachtlijst en de te verwachten nieuwe aanvragen. Op basis daarvan wordt de prioriteit bepaald, dat wil zeggen welk soort en kwaliteit van instrument gewenst is. In principe koopt het NMF alleen strijkinstrumenten aan: de belangrijkste reden hiervoor is het feit dat de nood bij bespelers van deze instrumenten vaak het hoogst is vanwege de hoge aankoopprijs. De vraag naar blaasinstrumenten is veel geringer. Daarnaast zijn deze instrumenten doorgaans veel goedkoper en verliezen zij hun waarde vrij snel waardoor aankoop van dit soort instrumenten zeer onrendabel is. Aanvragers van een blaasinstrument wordt daarom (na goedkeuring van de aanvraag) meestal een renteloze lening aangeboden zodat de aanvrager in staat is zelf een instrument aan te schaffen. In 2006 werden drie nieuwe geldleningen verschaft voor de aankoop van blaasinstrumenten. Onderhoud Voor de instrumenten uit de NMF collectie geldt uiteraard een zorgplicht, zowel voor de bruiklener als voor het NMF zelf. De bruiklener wordt daarom verplicht om jaarlijks een onderhoudscontrole te laten uitvoeren door een door het NMF aan te wijzen expert. Daarbij geconstateerde gebreken dienen te worden verholpen. De instrumenten worden bij deze controle ook meteen getaxeerd ten behoeve van de verzekering en de vaststelling van de jaarrekening. Aantal NMF aankopen in 2006 Ongeveer 10% van de waarde van de totale collectie instrumenten van het NMF bestaat uit nieuwbouwinstrumenten, 90% uit oudere instrumenten. In aantallen is deze verhouding ongeveer 30% tegen 70%, wat uiteraard te maken heeft met de doorgaans hogere waarde van oudere instrumenten. Omvang NMF collectie in 2006 P. Rombouts Detail van viool. Amsterdam, 1710 Nieuwbouw Het NMF richt zich in haar aankoopbeleid niet alleen op antieke instrumenten. Het NMF realiseert zich ten volle dat er ook nu een belangrijke groep instrumentenmakers bestaat en plaatst daar regelmatig opdrachten zodat deze belangrijke bedrijfstak gesteund blijft worden. De voordelen van nieuwbouw zijn legio: musici kunnen zelf mede een bouwer uitzoeken die hem of haar aanspreekt. Men kan het hele bouwproces volgen. Het instrument kan passend gemaakt worden voor de aanvrager. De kwaliteit van de meeste nieuwbouwinstrumenten is zeer goed te noemen en de kosten zijn doorgaans veel lager dan die van een antiek instrument. Tenslotte steunt het NMF door het geven van bouwopdrachten de Nederlandse vioolbouwindustrie. In 2006 waren tien van de vijftien aangekochte strijkinstrumenten nieuwbouw. 19