Ammoniakemissiearme Vloeren Beschrijving van EA-Vloeren STIJN BOSSIN 24-6-2015 Deze studie werd gemaakt door het Innovatiesteunpunt en kadert in het demonstratieproject Duurzame Landbouw "Goed GeRUND" van het departement Landbouw en Visserij.
Inhoudsopgave I. Projectsituering Goed gerund 2 A. Aanleiding 2 B. Projectbeschrijving & doelstellingen 2 II. NH3& Rundvee 3 A. len bij rundvee 3 B. Proces ammoniakvrijzetting 3 C. Belangrijkste parameters die ammoniakvrijzetting beïnvloeden: 4 III. Reductietechnieken voor de ammoniakemissie EA-vloeren melkvee 4 A. Management-technieken relevant voor EA-vloeren 4 4 Water sproeien 5 B. Dichte vloeren met definitief emissiekengetal 6 A 1.5 Den boer Sleuvenvloer A 6 A1.5 Zeus Agrifloor 7 A 1.8 Den boer Sleufvloer B 8 C. Semi-roosters met definitief emissiekengetal 10 A1.6 Profielvloer C1: 10 A1.7 Profielvloer C3 12 D. Semi-roosters 14 A1.11/1.15 Swaans Patent Comfortvloer G1/G2 14 A 1.12/1.14 HCI Welzijnsvloer W2/W4 16 A 1.12/1.14 Berkel duurzaamheidsvloer 18 A 1.12/1.14 Concrelit Profielvloer C5/C6 20 A1.21 Altez Welzijnsvloer 22 A 1.24 Veld-V AE-Vloer 23 A 1.25 Concrelit profielvloer C10 24 E. Roosterachtige vloeren 26 A1.9 en 1.10 Groene Vlag (Plus) 26 A 1.13 Ecovloer 28 F. Dichte vloeren 30 A1.16 Herakles vloer 30 A1.18 HCI welzijnsvloer W5 32 A 1.22 Den Boer Sleufvloer B i.c.m Groene Vlag Plus 34 A 1.23 Swaans Patent Comfortvloer G6 34 A 1.26 Animat opti Cowfloor 35 E. Vloeren die niet opgenomen zijn in de RAV-lijst 36 Dairy Welfare system 36 VII. Kostprijs EA Vloeren 38 VIII. Suggesties voor opname van EA-vloeren in Vlaamse wetgeving 39 1 / 39
I. PROJECTSITUERING GOED GERUND A. Aanleiding De instandhoudingsdoelstellingen kunnen in grote mate de toekomstplannen van landbouwbedrijven gaan beïnvloeden. Zowel de stalemissies als de emissies die verspreid worden door mestaanwending zijn bepalend voor een gunstige instandhouding van de Natura-2000 gebieden. Via het demoproject Goed GeRund willen we landbouwers informeren over dit thema en emissiereducerende technieken demonstreren op enkele praktijkbedrijven in Vlaanderen. Praktische haalbaarheid van deze technieken staat in dit project centraal. B. Projectbeschrijving & doelstellingen Concreet zal dit project dus de volgende doelstellingen hebben: Bewustwording creëren over dit thema Onderzoeken, op basis van een literatuurstudie, welke technieken voorhanden zijn die kunnen leiden tot een reductie van de verzurende emissies; er worden 2 technieken geselecteerd en die zullen worden gedemonstreerd in de praktijk en door de onderzoekers onderworpen aan een haalbaarheidsanalyse. Onderzoeken of die technieken praktisch toepasbaar en economisch haalbaar zijn zodanig dat landbouwbedrijven zich ook verder kunnen ontwikkelen in de buurt van deze gebieden. Kennisuitwisseling met verschillende buitenlandse onderzoekscentra en disseminatie van deze kennis via allerhande communicatiemomenten Communicatie/demonstratie en sensibilisatie van ammoniak reducerende technieken voor rundvee kennislacunes wegwerken m.b.t. de technisch mogelijkheden die bestaan om verzurende emissies afkomstig van rundveehouderijen te verminderen; op zoek gaan naar een optimale mix van maatregelen die leiden tot een vermindering van de verzurende emissies lerende netwerken opzetten met landbouwers hoe zij in groep kunnen inspelen op het realiseren van instandhoudingsdoelstellingen binnen hun agrarische bedrijfsvoering Deze studie over EA-vloeren werd gemaakt door het Innovatiesteunpunt en kadert in het demonstratieproject Duurzame Landbouw "Goed GeRUND" van het departement Landbouw en Visserij. Deze studie zal op een later tijdstip nog uitgebreid worden met andere reductietechnieken. 2 / 39
II. NH3& RUNDVEE A. len bij rundvee Bron: http://edepot.wur.nl/294436 - Rapport Actualisering ammoniakemissiefactoren rundvee met het advies voor aanpassing in de Regeling ammoniak en veehouderij van Wageningen UR Livestock Reseach Hieronder de actuele emissiekengetallen rundvee: Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp 1 ) 9.5 11 Deze factoren zijn gebaseerd op een combinatie van meetreeksen en afleidingen, waarbij gebruik is gemaakt van emissieonderzoek dat hoofdzakelijk midden en eind jaren negentig van de vorige eeuw is uitgevoerd. Sinds die tijd zijn er veranderingen opgetreden in de wijze waarop nieuwe melkveestallen worden gebouwd en in de wijze waarop het voer- en weidemanagement bij melkvee plaatsvindt. Gedurende de afgelopen jaren zijn nieuwe gegevens over de ammoniakemissie uit melkveestallen beschikbaar gekomen. Gegeven deze ontwikkelingen heeft WUR livestock research een studie uitgevoerd om een advies voor het actualiseren van de ammoniakemissiefactoren op te stellen. Het beoogde resultaat was een aanreiking van een wetenschappelijk onderbouwde werkwijze voor de actualisering van de emissiefactoren voor de diercategorieën Het onderzoek concludeert dat de tot nog toe geldende uitstoot van 11,0 kg NH 3 per jaar per dierplaats van melk- en kalfkoeien in een ligboxenstal met roostervloer bij opstallen nu moet worden ingeschat op 13,0 kg NH 3. De uitstoot bij weidegang moet worden bijgesteld van 9,5 naar 11,3 kg NH 3 per dier per jaar. De ligboxenstal met volledig roostervloer is de referentie voor emissiearme systemen. De verhouding 13/11 levert een vermenigvuldigingsfactor op van 1,18. Deze factor wordt ook toegepast om de emissiewaarden van de verschillende emissiearme systemen bij te stellen. Ook die krijgen dus een hogere emissiefactor dan waar ze nu voor in de lijst staan. De onderlinge verhouding t.o.v. categorie A1.100 blijft echter ongewijzigd, waardoor het effect van de in de loop der jaren opgetreden veranderingen in de bedrijfsvoering gestand blijft. B. Proces ammoniakvrijzetting De vrijzetting van ammoniak uit dierlijke mest is het resultaat van de afbraak van in de mest aanwezige stikstofverbindingen. Bij rundveemest ontstaat ammoniak hoofdzakelijk ten gevolge van de afbraak van de stikstofverbinding ureum. Het ontstaan van NH 3 in de rundveemest is vooral het gevolg van microbiële processen die de in de mengmest aanwezige stikstof (onder de vorm van ureum, eiwitverbindingen en peptiden) omzetten naar ammoniak. Ureum is een stikstofverbinding die voorkomt in de urine van rundvee. Een klein deel van de stikstof in de faeces wordt snel omgezet naar ureum. Maar ammoniak wordt hoofdzakelijk gevormd door de afbraak van ureum die afkomstig is uit de urine. Deze afbraak wordt versneld door het enzym urease. Het enzym wordt door fecale bacteriën afgescheiden met als doel NH 3 vrij te stellen dat dan kan gebruikt worden voor de vorming van bacterieel eiwit. De optimale werking van urease ligt bij ph = 7 en een temperatuur van 20 C. Ureum (voornamelijk uit urine) kan dus onder invloed van urease die zich in de vaste mest bevindt, en in aanwezigheid van water, omgezet worden tot ammoniak. Ook de samenstelling van de vloer heeft een invloed op de reactie. Beton is basisch(ph 9) en kan daardoor de reactie van ammoniakvrijzetting versnellen. Als urine en faeces niet met elkaar in aanraking komen, wordt ureum in principe niet of nauwelijks omgezet. Ureasevormende micro-organismen zijn echter in ruime mate op betonvloeren, op roosters en in mest aanwezig. Wanneer dus een stalvloer regelmatig met faeces en urine bevuild wordt, ontstaat op deze stalvloer een laag met micro-organismen die een hoge urease-activiteit heeft. In urine die op deze laag terechtkomt, wordt ureum veel sneller afgebroken (binnen enkele uren) dan in urine/faeces-mengsels op een schone stalvloer. 1 Dierplaats 3 / 39
Hoe snel op de vloer de actieve laag ontstaat, hangt af van allerlei factoren zoals temperatuur, vloerbevuiling met zowel urine als faeces, ruwheid van de vloer en eventueel schuifwerking. C. Belangrijkste parameters die ammoniakvrijzetting beïnvloeden: Het NH 3/NH 4 + evenwicht dat in de mest aanwezig is, is verantwoordelijk voor de uitstoot van ammoniak. De grootte van de ammoniakemissie hangt af van de volgende factoren: - Ammoniakconcentratie( en indirect de ureumcontratie) - Temperatuur - Luchtsnelheid over het mestoppervlak - Mesttemperatuur - ph - Grootte van het emitterende oppervlak De emissie zal vooral optreden vanaf plaatsen waar korter dan ca24uur geleden een urinelozing is terechtgekomen. III. REDUCTIETECHNIEKEN VOOR DE AMMONIAKEMISSIE EA-VLOEREN MELKVEE Hierbij de een opsomming van vloer-stalsystemen van stalsystemen die momenteel in de praktijk gebruikt worden. De stalsystemen met voorlopige emissiefactoren (A1.9 t/m A1.19) zijn gebaseerd op modelberekende afwijkingen ten opzichte van overige huisvesting. Deze emissiefactoren worden op termijn vervangen door op metingen gebaseerde factoren. De voor A1.1 - A1.8 gebruikte praktijkmetingen zijn uitgevoerd conform of in lijn met de Beoordelingsrichtlijn van de vroegere Stichting Groen Label. Voor A1.100 is bij de vaststelling in 2002 gebruik gemaakt van een tweejarige meetreeks in een onderzoekstal voor voedingsonderzoek. Het blijkt dat de omgevingsfactoren op basis waarvan de Rav emissiefactoren in 2002 voor A1.100 zijn vastgesteld niet meer representatief zijn voor de huidige situatie door ontwikkelingen op het gebied van voeding, dierproductiviteit en stallenbouw. Op alle onderstaande vloeren moet de mest op de vloeren verwijderd met een mestrobot of mestschuif. De frequentie van schuiven en of rijden maakt deel van uit van de wijze waarop ammoniak gereduceerd wordt.,een traditionele roostervloer kost nu ongeveer 40 per m², een EA-vloer kost ongeveer rond de 100 per m². De vloeren zijn onderverdeeld in volgende categorieën Onderverdeling bestaande vloeren: - Dichte vloer - Semi-roosters - Roosterachtige vloeren A. Management-technieken relevant voor EA-vloeren Uit berekeningen bij de vorige vaststelling van de emissiefactor in 2002 is een effect van 2,4% emissiereductie per uur beweiding op een gegeven dagemissie vastgesteld. Omdat beweiding plaatsvindt in een seizoen met hogere temperatuur- en melkureum-niveaus, is in onderhavige studie uitgerekend hoe groot het emissiereductie effect per uur beweiding op jaarbasis bedraagt, rekening houdend met temperatuur- en melkureum-verloop over een jaar. Dit resulteert in een emissiereductie van 2,6% per uur. Op jaarbasis geldt de volgende formule: Emissiereductie (%) = 2,61 x (aantal weide-uren per dag) x (aantal weidedagen)/365. 4 / 39
Water sproeien Door de vloer voor of na het mestschuiven te besproeien met water worden urine en mest sneller afgevoerd. Daardoor vindt een vermindering van de vloeremissie plaats. De emissiereductie is afhankelijk van de hoeveelheid water en van het vloertype. Richtlijn is minimaal 5 liter m² water per bevuild oppervlak. Spoelleidingen kunnen zowel in bestaande als nieuwe stallen aangebracht worden. Ook een mestschuif of schuifrobot kan uitgerust worden met een sproei-installatie. Het water verdunt ook de mest in de kelder. Hoe meer verdunning, hoe meer emissievermindering. Theoretisch is deze relatie evenredig, wat betekent dat bij een halvering van de concentratie de ammoniakemissie ook halveert. Door de snellere afvoer van mest en urine verbetert de beloopbaarheid van de vloer. Wel brengt de maatregel directe kosten mee voor het water en indirect voor extra mestopslag en grotere hoeveelheden uit te rijden mest. Deze nadelen zijn te verminderen door bijvoorbeeld alleen in de zomermaanden te sproeien. In de zomer is er meer ruimte in de mestopslag doordat er regelmatig mest wordt uitgereden en/of koeien gedeeltelijk buiten zijn. Door deze aanpassing van de maatregel is de emissievermindering wel kleiner. http://multifunctionelelandbouw.net/system/files/documenten/boek/factsheet_melkvee_vloeren_sproeien_met_ water_feb14.pdf 5 / 39
B. Dichte vloeren met definitief emissiekengetal A 1.5 Den boer Sleuvenvloer A (Definitief) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.7 9.2 NH 3 -reductie in % 19% 16% Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van het emitterend oppervlak. De dichte betonvloer in de loopgang is voorzien van sleuven. In de sleuven kunnen perforaties zijn aangebracht voor de snelle afvoer van de urine. Wanneer de perforaties ontbreken moet de vloer frequenter worden geschoven Verwijdering van de mest van de vloer vindt plaats met een aangepaste mestschuif. Opmerkingen Bestaat reeds 10 jaar en er is al heel wat ervaring met deze vloer in Nederland. Gladheid kan een probleem zijn bij deze vloer. Door de breedte en de lengterichting van de sleuven die zonder onderbreking doorlopen kan beloopbaarheid moeilijk worden., waardoor koeien voorzichtiger gaan lopen. Het is een vloer waar je mee moet kunnen omgaan. Meer geschikt voor stallen met melkrobots waar koeien rustiger zijn. Rantsoen moet ook aangepast worden, mest mag niet te dun worden. Dit kan door ruwvoer of eiwitrijk voer. Daarnaast is bij gebruik van een mestschuif aan te raden om achter het voerhek een voerstoep te maken. Dat is een strook van 30 cm die enkele centimeters (5-10 cm) hoger ligt. De dieren hoeven dan alleen met hun achterpoten over de schuif heen te stappen. Dit geeft meer rust tijdens het vreten. Hierdoor blijven ook de klauwen properder. Voederopname stijgt en werkt kostprijs verlagend omdat de stoep niet emissiearm moet uitgevoerd worden. Verouderde vloer; wordt niet meer toegepast Er is een mestafstort nodig Heeft al een erkenning sinds 1994. Kostprijs Kostprijs Ca. 65 per m 2 Figuren Figuur 1: Den boer Sleuvenvloer A + voerstoep(bron: Boerderij.nl) 6 / 39
Bronnen/Erkenningen RAV-certificering-gep rofileerde-sleufvloer-2010.14.pdf Website fabrikant: http://www.denboerbeton.nl/assortiment/sleufvloeren/ A1.5 Zeus Agrifloor (definitief) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.7 9.2 NH 3 -reductie in % 19% 16% Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van het emitterend oppervlak. De dichte betonvloer in de loopgang is voorzien van sleuven. In de sleuven kunnen perforaties zijn aangebracht voor de snelle afvoer van de urine. Wanneer de perforaties ontbreken moet de vloer frequenter worden geschoven Verwijdering van de mest van de vloer vindt plaats met een aangepaste mestschuif. Opmerkingen De Zeus Agrifloor is een verbetering op de sleuvenvloer van de Boer. De sleuven zijn smaller en er is een dwarsprofilering aangebracht om gladheid te verbeteren. Maar op plaatsen waar er veel beweging is van de koeien wordt de vloer toch glad. Na 5 à 10jaar moet de vloer ruwer gemaakt worden. De dunne fractie wordt in de sleuven opgevangen, tijdens het schuiven wordt de urine mee vooruit gestuwd waardoor er een betere reiniging is van de vloer. Waardoor er geen water moet verneveld worden. De mestschuif moet 24 X per dag schuiven. De vloer = vlak, Er is geen urineafvoer kan met of zonder kelder In de gangen kan de mestschuif niet komen, daar is handwerk nodig om dichte vloer proper te houden. Kostprijs Ca. 65 per m 2 Figuren 7 / 39
Figuur 2: Zeus Agrifloor (website fabrikant) Figuur 3: schematische weergave (bron: Website fabrikant) Bronnen/Erkenningen Website fabrikant: http://www.zeusbeton.nl/index.php/stallenbouw/emissiearmevloeren A 1.8 Den boer Sleufvloer B (definitief) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.7 9.2 NH 3 -reductie in % 19% 16% Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van het emitterend oppervlak. De dichte betonvloer in de loopgang is voorzien van sleuven. In de sleuven kunnen perforaties zijn aangebracht voor de snelle afvoer van de urine. Wanneer de perforaties ontbreken moet de vloer frequenter worden geschoven Verwijdering van de mest van de vloer vindt plaats met een aangepaste mestschuif. Opmerkingen Aanpassing aan Den Boer Sleuvenvloer type A. De beloopbaarheid werd verbeterd door noppen aan te brengen. Er is een goeie mengsmering tijdens het schuiven. Er is geen urineafvoer en deze vloer is mogelijk zonder onderkeldering. Kostprijs Kostprijs Ca. 65 per m 2 8 / 39
Figuren Figuur 4: Den Boer Sleuvenvloer Type B (bron: website Fabrikant) Bronnen/Erkenningen Website fabrikant: http://www.denboerbeton.nl/assortiment/sleufvloeren/ RAV-certificering-gep rofileerde-sleufvloer-2010.14.pdf 9 / 39
C. Semi-roosters met definitief emissiekengetal A1.6 Profielvloer C1: (definitief) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.5 8.6 NH 3 -reductie in % 22% 22% Werkingsprincipe De vloeren hebben tot doel de gasuitwisseling tussen de mestput en de stallucht te minimaliseren door het contactoppervlak en de contactduur te verkleinen. De constructie van vloer wordt zo gemaakt dat een goede afvoer van urine en mest mogelijk gemaakt wordt. De ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van de met mest en urine besmeurde vloeroppervlakte. Opmerkingen Dit type vloer wordt amper toegepast. Door de helling van de vloer (2.5% afschot) is de beloopbaarheid minder. Het berg-dal effect is vooral in de doorsteken glad. Wordt in het zuiden van Nederland bijna niet toegepast. Uitvoeringsprincipe Profielvloer C1 bestaat uit haaks op elkaar staande groeven van 20 mm breed en 7,5 mm diep. De groeven hebben een V-vorm waardoor het horizontale loopvlak en de zijkant van de V-groef een stompe hoek vormen. Heeft een tegelprofiel. Kostprijs Kostprijs Ca. 65 per m2 Figuren Figuur 5: Concrelit profielvloer C1 (website fabrikant) 10 / 39
Figuur 6: Concrelit profielvloer C1 (website fabrikant) Bronnen/Erkenningen http://www.concrelit.nl/product/profielvloer-c1 bwl2009_11_v3.pdf 11 / 39
A1.7 Profielvloer C3 (definitief) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.5 8.6 NH 3 -reductie in % 22% 22% Uitvoeringsprincipe De Profielvloer C3 bestaat uit zelfdragende wigvormige prefab-betonelementen die boven de mestkelder liggen. De elementen zijn voorzien van een rubber loopmat. Door het indrukbare loopvlak krijgen de koeien optimale grip. De mest dient tenminste iedere twee uur van de vloer te worden verwijderd met de mestschuif. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie. De urine stroomt door het minimale afschot van 2,5% én het vlakke rubber snel af waardoor plasvorming op de mestgang wordt voorkomen. Door het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van de met mest en urine besmeurde vloeroppervlakte wordt de uitstoot van ammoniak sterk gereduceerd. Opmerkingen Rubber wordt vaak als vuil ervaren Kostprijs Ca. 105 per m 2 (1) Figuren Figuur 7: schematische weergave Profielvloer C3 (bron: website fabrikant) 12 / 39
Figuur 8: Profielvloer C3 (bron: website fabrikant) IV. Bronnen/Erkenningen http://cms.concrelit.nl/files/public/products/interview%20voskuilen-c3-vloer%20webversie.pdf https://www.youtube.com/watch?v=4ooapbsssaq bwl2009_22_v3.pdf 13 / 39
D. Semi-roosters A1.11/1.15 Swaans Patent Comfortvloer G1/G2 (voorlopig) Zonder kelderafluiters Met kelderafsluiters Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 8.1 9.2 7.0 8.0 NH 3 -reductie in % 15% 16% 26% 27% Uitvoeringsprincipe Vlakke elementen, het is de profilering die afhelt, ondiepe groeven op afschot Ruime sleuven om de 1.7m Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Kan met of zonder flappen die de mestkelder afsluiten. (G1= Zonder/ G2= Met flappen) Opmerkingen - Sleuven kunnen vuil worden., gier verdwijnt goed. Tegen de ligboxen waar er strooisel is, gaan de gleuven naar mestkelder toezitten. Belangrijk dus om zeker een mestafstort te maken om de mestophoping aan de boxen weg te kunnen werken. - Opletten met diepstrooiselboxen, beteren met rubber in de box zodat sleuven niet komen toe te zitten - Flappen zijn gemakkelijk te vervangen. Wanneer flappen geïnstalleerd worden kunnen mestgassen ophopen. Wat maakt dat er voorzichtig moet opgesprongen worden met vonken. - Mooi beloopbaar profiel - Er bestaan diverse varianten G2.2/ G3 - Het klepsysteem is altijd achteraf te monteren, waardoor "upgraden" van de G1 naar de G2 vloer (zonder gereedschap) achteraf kan gebeuren. Kostprijs Zonder klepafsluiters: Ca. 70/m 2 Met klapaflsuiters: Ca 75 /m 2 14 / 39
Figuren Figuur 9: Swaans G1/G2 (website fabrikant) Figuur 10: Swaans Comfortvloer G2 flappen Bronnen/Erkenningen http://www.swaansbeton.nl/product/28/20/patent-comfort-vloer-g2 15 / 39
A 1.12/1.14 HCI Welzijnsvloer W2/W4 (voorlopig) Zonder kelderafluiters Met kelderafsluiters Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 8.3 9.5 7.1 8.1 NH 3 -reductie in % 13% 14% 15% 14% Uitvoeringsprincipe De HCI welzijnsvloer is een vlakke profielvloer die is voorzien van urinesleuven en al dan niet een afsluitmechanisme in de afstortsleuf. Het afsluitmechanisme is een heel eenvoudig systeem, waarbij een flap van gewapende folie in de afstortsleuf hangt en daardoor de ammoniakemissie reduceert. De flap is zo gemonteerd dat deze op elk gewenst moment te vervangen is, ook als de vloer al gelegd of in gebruik is. Groeven op afschot -klein blokprofiel -75% klauwoppervlak -3.5cm mestgleuf tussen de elementen Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen - Is wat gladder dan Swaans G1/G2 (Gladdere beton) - Kan met of zonder kelderafsluiters - Kan ook direct opgeruwd worden, - Deze emissiearme rundveevloer is geschikt voor zowel een mestrobot als een vaste mestschuif. Op verzoek kunnen we de vloerplaten voorzien van een sponning, voor een verdiepte ligging van de kabel of ketting voor de aandrijving van de schuif. - Mestrobots op dichte vloeren zijn niet altijd even efficiënt, een mestrobot zal moeilijk de verdiepte gleuven reinigen, urine zal blijven staan wat leidt tot verhoogde emissies. Kostprijs W2 =Zonder klepafsluiters: Ca. 70/m 2 W4= Met klepaflsuiters: Ca 75 /m 2 16 / 39
Figuren Figuur 11: HCI welzijnsvloer (bron: website fabrikant) Figuur 12: Afsluitflap in de mestgleuf van gewapende folie (bron: www.boerderij.nl) Bronnen/Erkenningen http://www.hcibeton.nl/agrarische-sector/producten/page.aspx/409?cid=6&scid=10&pid=48 17 / 39
A 1.12/1.14 Berkel duurzaamheidsvloer (voorlopig) Zonder kelderafluiters Met kelderafsluiters Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 8.3 9.5 7.1 8.1 NH 3 -reductie in % 13% 14% 15% 14% Uitvoeringsprincipe De mest wordt door middel van een mestrobot of een mestschuif geschoven in een maximaal 4 cm brede spleet. Deze spleet wordt afgesloten middels een gepatenteerde emissie reducerende pvc klep waardoor geen verkleving van de mest ontstaat.. Middels een eenvoudig kliksysteem kan men, indien nodig, deze snel en makkelijk vervangen. Deze klepconstructie komt niet onder de vloer uit zodat mixen geen enkel probleem oplevert ook al is de punt nagenoeg vol. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen - Druk profiel, gier loopt niet goed weg. Is wat vuiler, maar beter beloopbaar - Wordt het meest gekozen binnen deze categorie - Klein ruitprofiel Groeven op afschot 75% klauwopppervlak - Open sleuf tussen de elementen met of zonder afdichtflap Kostprijs Zonder klepafsluiters: Ca. 70/m 2 Met klepaflsuiters: Ca 75 /m 2 18 / 39
Figuren Figuur 13: Berkel Duurzaamheidsvloer (Bron: www.bouwbureau-wedekind.nl) Bronnen/Erkenningen http://www.berkelbeton.nl/d-1.html 19 / 39
A 1.12/1.14 Concrelit Profielvloer C5/C6 (voorlopig) Zonder kelderafluiters Met kelderafsluiters Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 8.3 9.5 7.1 8.1 NH 3 -reductie in % 13% 14% 15% 14% Uitvoeringsprincipe Profielvloer C5 bestaat uit haaks op elkaar staande langs- en dwarsgleuven waarmee ze een tegelprofiel vormen. De langs- en dwarsgleuven zijn hellend uitgevoerd zodat de urine en mest optimaal afgevoerd kunnen worden. De elementen worden niet aangrenzend gelegd waardoor om de 113 cm een mestdoorlaat van 40 mm ontstaat. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen - Groeven op afschot, - Klein blokprofiel - 75% klauwoppervlak - open sleuf tussen de elementen met of zonder klep Kostprijs Zonder klepafsluiters: Ca. 75/m 2 Met klapaflsuiters: Ca 80 /m 2 20 / 39
Figuren Figuur 14: Concrelit C6 profielvloer (bron: website fabrikant) Figuur 15: Concrelit C6 profielvloer (bron: website fabrikant) Bronnen/Erkenningen http://www.concrelit.nl/product/profielvloer-c6 21 / 39
A1.21 Altez Welzijnsvloer (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.1 8.1 NH 3 -reductie in % 15% 14% Uitvoeringsprincipe Afwerking : geprofileerd dwars en diagonaal en onder helling vanuit het midden +Flexibele flap voor afsluiten kelder Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen - Heeft een eigen aanvraag gedaan, - Wordt nog niet gebouwd, Altez NL is failliet, verderzetting? - Poreus profiel, wordt gemaakt zoals roosters= betere beloopbaarheid Kostprijs Ca 70 /m 2 Figuren Figuur 16: Altez welzijnsvloer (bron : Altez) Figuur 17: schematische weergave Altez Welzijnsvloer (Bron: Altez) 22 / 39
Bronnen/Erkenningen www.altez.nl A 1.24 Veld-V AE-Vloer (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 6.2 7.1 NH 3 -reductie in % 35% 35% Uitvoeringsprincipe Goedkopere variant van Vande velde vloeren, de gaten zijn conisch dus loopt niet vast. Mest zal pas loskomen als koe zeikt. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen - Versnelde urineafvoer middels urinegaten op maximaal 30cm afstand - Breed loopvlak tussen urine groeven en bredere urinegroeven vingerschuif op maat - Vinger schuif op maat Kostprijs Ca 55 per m 2 Figuren Figuur 18: Veld_V AE-vloer (http://www.bbt-agribouw.nl/) 23 / 39
A 1.25 Concrelit profielvloer C10 (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.0 8.0 NH 3 -reductie in % 16% 17% Uitvoeringsprincipe De Profielvloer C10 is een emissiearme, vlakke vloer met geprofileerde rubbermatten, hellende gleuven en regelmatige mestafstorten. De mestspleten van 40 mm zijn prefab voorzien van een afdichting die bestaat uit een glijstrook en een flexibele flap. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen Vlakke betonplaat, rubber helt af Weinig realisaties Belangrijker voor rubber is dat het kan meegeven zodat het niet glad wordt Rubber met een klein blokprofiel Regelmatige mestgleuven met afsluitflap 1 ste stal november 2013 in gebruik genomen Kostprijs Ca.140 /m 2 24 / 39
Figuren Figuur 19: Concrelit C10 (Website fabrikant) Figuur 20: Concrelit C10 (Website fabrikant) V. Bronnen/Erkenningen http://www.concrelit.nl/product/profielvloer-c10 25 / 39
E. Roosterachtige vloeren A1.9 en 1.10 Groene Vlag (Plus) (voorlopig) Zonder kelderafluiters Met kelderafsluiters Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 6.5 7.4 4.1 4.7 NH 3 -reductie in % 32% 33% 57% 57% Uitvoeringsprincipe Het zijn veeroosterplaten die voorzien worden van een kunststof kap of van een kunststof kap met een rubberen flap om de kelder af te sluiten. Door de indrukbaarheid van de groene kap zorgt dit voor een uitermate goede beloopbaarheid en een enorm gezonde klauw. Deze vloeren zijn ook uitermate geschikt om te gebruiken zonder de kappen, dit komt door de juiste verhouding spleetbreedte 42 mm en balkbreedte van 143 mm. Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op versnelde afvoer van urine door de bolle thermoplastische rubber toplaag, waardoor er slechts weinig tot geen urine achterblijft en de omzetting van ureum naar ammoniak niet op de roostervloer plaatsvindt, maar in de mestkelder. Daarnaast vindt ammoniakemissiebeperking plaats door beperking van de uitstoot van kelderlucht middels het afsluiten van de roosterspleten door goed sluitende afdicht flappen. De mest en urine van de vloer wordt frequent verwijderd door een mestschuif waarvan het rubber zodanig is aangepast (iets verlengd), dat de bolle vorm van thermoplastische rubber toplaag goed wordt gevolgd. Opmerkingen Lage drukbelasting klauw, koeien hebben een grotere klauwaangroei en moeten dus meer bekapt worden. Speciale roostervloer, kan niet op bestaande vloeren Verhoogd risico op damslapers Beloopbaarheid koe is ok door hun gewicht, voor jongvee moeilijker Voor veehouder moelijker te belopen Werking mestschuif? Beperkt berijdbaar 5 jaar afbouwende garantie Kostprijs Ca 155 per m 2 26 / 39
Figuren Figuur 21: Groene Vlag (bron: Website fabrikant) Figuur 22: Groene wvlag kunstof kap (www.boerderij.nl) Bronnen/Erkenningen RAV-certificering-mat -en-valve-2010.30.pdf 27 / 39
A 1.13 Ecovloer (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 5.2 6.0 NH 3 -reductie in % 45% 45% Uitvoeringsprincipe Betonnen roosters met rubberen inserts (casettes) voorizen van hellende groeven en afdichtkleppen in de roosterspleten Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op versnelde afvoer van urine door casettes met hellende groeven in de roosterspleten, waardoor er slechts weinig tot geen urine achterblijft en de omzetting van ureum naar ammoniak niet op de vloer plaatsvindt, maar in de mestkelder. Daarnaast vindt ammoniakemissiebeperking plaats door reductie van de uitstoot van kelderlucht door middel van afsluitkleppen in de roosterspleten. Opmerkingen Gewapend rubber met de nodige flexibiliteit voor optimale beloopbaarheid. Mestdoorlaat: gunstig, maar niet met diepstrooiselboxen kleine spleetjes lopen dicht. Deze opmerking zou met de laatste variant van de afsluitklep niet meer gelden en dit zou opgelost zijn. Mestschuif om de 2u Mestrobot diagonaal laten rijden Loopvlak: deels beton/ deels rubber Afsluitkleppen die de put afsluiten kunnen ook in een later stadium aangebracht worden Kostprijs Ca 110 /m 2 28 / 39
Figuren Figuur 23: Anders Beton, Eco Vloer Figuur 24: Anders Beton, Eco Vloer Bronnen/Erkenningen http://andersbeton.com/nl/eco 29 / 39
F. Dichte vloeren A1.16 Herakles vloer (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.9 9.1 NH 3 -reductie in % 17% 17% Uitvoeringsprincipe 3 cm gietasfalt op beton op vloer met 2% afschot Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen Geen mestkelders Gierafvoergoot mestafstort nodig Asfalt niet zo sterk als beton, schuif gaat de asfalt polieren Kostprijs Ca. 130, per m 2 30 / 39
Figuren Figuur 25: Herakles Vloer (www.stalbouw.nl) Bronnen/Erkenningen www.stalbouw.nl 31 / 39
A1.18 HCI welzijnsvloer W5 (voorlopig) Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 6.7 7.7 NH 3 -reductie in % 30% 30% Uitvoeringsprincipe De HCI welzijnsvloer W5 is een dichte, hellende profielvloer die is voorzien van gladde urinesleuven onder afschot. Door de urinegoot apart van de plaat te laten afstorten, worden de dikke en de dunne fractie op de plaat van elkaar gescheiden (primaire mestscheiding). De mestscheiding is mogelijk door het afschot van de urinesleufjes in de plaat én door de vloer onder 1,5 % afschot te leggen, richting de urinegoot midden in de loopgang. Werkingsprincipe De ammoniakemissiebeperking in rundveestallen is gebaseerd op een dichte vloer met een snelle scheiding van de dunne en dikke fractie en op het afsluiten van het emitterend oppervlak. Opmerkingen Profielvoer onder helling met 1.5% afschot naar het midden Giergoot in het midden, zonder mestkelder primaire mestscheiding mogelijk Geschikt voor diepstrooiselboxen Goede grip alleen met vaste schuiven Kostprijs Ca. 70 per m 2 32 / 39
Figuren Figuur 26: HCI Welzijnsvloer W5 (bron: Website Fabrikant) Bronnen/Erkenningen http://www.hcibeton.nl/agrarische-sector https://www.youtube.com/watch?v=wsfu_icijhg 33 / 39
A 1.22 Den Boer Sleufvloer B i.c.m Groene Vlag Plus Definitief Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 7.5 8.6 NH 3 -reductie in % 21% 22% Uitvoeringsprincipe Een combinatie van twee verschillende systemen: Sleuvenvloer in combinatie met Groene vlag plus in de doorsteken Kostprijs Ca. 65 per m 2 voor sleufvloer B en Ca 155 per m 2 Voor groene vlag plus A 1.23 Swaans Patent Comfortvloer G6 Voorlopig Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 6.2 7.1 NH 3 -reductie in % 35% 35% Uitvoeringsprincipe Verbeterde versie van Swaans Comfortvloer G5, met urinegaten om de 60cm VI. Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van het emitterend oppervlak. De dichte betonvloer in de loopgang is voorzien van sleuven. In de sleuven kunnen perforaties zijn aangebracht voor de snelle afvoer van de urine. Wanneer de perforaties ontbreken moet de vloer frequenter worden geschoven Verwijdering van de mest van de vloer vindt plaats met een aangepaste mestschuif. Opmerkingen Versnelde urineafvoer middels urinegaten op maximaal 60 cm afstand Breed loopvlak tussen urinegroeven en smalle urinegroeven vingerschuif op maat met en zonder kelder Als dichte vloer of met kelder sleufvloer met profilering Kostprijs Ca. 95 per m 2 34 / 39
Figuren Figuur 27: Swaans G6 Bronnen/Erkenningen http://www.swaansbeton.nl/product/28/30/patent-comfort-vloer-g6 A 1.26 Animat opti Cowfloor Voorlopig Ammoniak (kg NH 3 per jaar per dp) 6.5 7.5 NH 3 -reductie in % 22% 22% Uitvoeringsprincipe Deze vloer is toepasbaar in stallen met of zonder mestkelder. De rubberdelen van de Opti-Cow Floor kunnen geplaatst worden op betonnen prefab vloerdelen. Ook kan er voor gekozen worden om ter plaatse de betonnen ondervloer te laten maken. De mestgang is uitgevoerd met een giergoot van 40x40 mm. en twee procent afschot naar het centrale middendeel van de vloer. Urinesleuven onder afschot zorgen voor versnelde afvoer van de urine. De urine wordt in de giergoot verzameld. De mestschuif die iedere twee uur zijn werk doet, zorgt er voor dat deze goot gereinigd wordt. Werkingsprincipe Ammoniakemissiebeperking is gebaseerd op het frequent verwijderen van de mest en urine van de vloer en door het beperken van het emitterend oppervlak Opmerkingen Wordt amper toegepast V vormige vloer met 2% afschot toplaag van geprofileerd rubber Vaste mestschuif met afstort voorziening Kostprijs? 35 / 39
Figuren Figuur 28: Animat Opticow floor (bron:website fabrikant) Figuur 29: schematische weergave Bronnen/Erkenningen http://www.opticowzone.com/pdf/opti-cowfloor-nl-2014.pdf E. Vloeren die niet opgenomen zijn in de RAV-lijst Dairy Welfare system Uitvoeringsprincipe Het Dairy Welfare system is een vernieuwend totaalconcept in de rundveehouderij ontwikkeld door Detricon en Beton Dobbelaere Tielt. In navolging van het VeDoWsystem(varkens), ontwikkelden Detricon (Geert Vermeulen en Denis De Wilde) samen met BDT (Danny Dobbelaere en Jo Martens) recent een recent nieuw stalsysteem voor melkvee op basis van een primaire scheiding in de put en reiniging op de roostervloer met nageschakelde technieken. Het systeem is in aanvraag en wordt beschreven als brongerichte, gescheiden afvoer van mest en uine onder de roostervloer door middel van een mest- en giergoot met een mestschraper en een automatisch gestuurde reinigingsrobot op de roostervloer met online logging van de prestaties. 36 / 39
Onder de roostervloer worden twee ondiepe U-vormige goten en vier schuine wanden geplaatst die toelaten de urine te scheiden van de vaste mest. Met behulp van een inox-schraper wordt de vaste mest dagelijks uit de mestgoot verwijderd en aan de hand van een reiningsrobot wordt de roostervloer dagelijks gereinigd. Figuren Figuur 30: Dairy Welfare System Bronnen / Erkenningen http://www.beton-dobbelaere.be/nl/producten/c/67/agrarische-sector/rundveemateriaal/dairy-welfaresystem/ 37 / 39
VII. KOSTPRIJS EA VLOEREN Hieronder een berekening van een traditionele stal ten op zichte van een stal met Emissiearme vloer. Deze cijfers zijn richtwaarden. (Bron: SBB Bouwadvies en consulenten Boerebond) Melkveestal 120 mekkoeien Aantal m2 Eenheidsprijs per m 2 Totalen Totale staloppervlakte: 1927 250 481.750,00 Roosteroppervlakte: (TRADITIONEEL VOLROOSTER) 760 40 30.400,00 Technieken 40.000,00 Robot 210.000,00 Hekwerk en inrcihting 50.000,00 koeltank 50.000,00 Totaalsom: 862.150,00 Per Dier 7.184,58 Melkveestal 120 mekkoeien met vloer (45% reductie) Aantal m2 Eenheidsprijs per m 2 Totalen Totale staloppervlakte: 1927 250 481.750,00 Roosteroppervlakte: 760 120 91.200,00 Technieken 40.000,00 Robot 210.000,00 Hekwerk en inrcihting 50.000,00 koeltank 50.000,00 Totaalsom: 922.950 Per Dier 7.691 Verschil traditioneel 60.800 meerprijs per koe 507 Melkveestal 120 mekkoeien met goedkopere emissiearme vloer(20% reductie) Aantal m2 Eenheidsprijs per m 2 Totalen Totale staloppervlakte: 1927 250 481.750,00 Roosteroppervlakte: 760 65 49.400,00 Technieken 40.000,00 Robot 210.000,00 Hekwerk en inrcihting 50.000,00 koeltank 50.000,00 Totaalsom: 881.150,00 Per Dier 7.342,92 Verschil traditioneel 19.000,00 meerprijs per koe 158,33 38 / 39
VIII. SUGGESTIES VOOR OPNAME VAN EA-VLOEREN IN VLAAMSE WETGEVING Bescherming van IP Het is belangrijk om een kader te scheppen waarin innovatie in EA-technieken aangejaagd wordt. Dit kan door de nodige bescherming van IP te voorzien zodat kopiëren van systemen niet mogelijk is. In Nederland bestaan er geen patenten voor de vloeren aan zich, wel voor enkele kleppen zijn er patenten afgesloten. De leaflets zijn beschermd wat enige bescherming biedt. Voldoende Meetinstanties In Vlaanderen zijn er momenteel weinig meetinstanties die emissies in stallen doormeten. Om de prijs van de metingen is het wenselijk dat er verschillende spelers op de markt komen die metingen in stallen kunnen uitvoeren. Wel belangrijk dat metingen dan op dezelfde manier gebeuren en er over de wijze van metingen geen discussie kan zijn. Overnemen van Nederlandse RAV-lijst Het is mogelijk om nu de lijst over te nemen en de voorlopige emissiecijfers te gebruiken. Deze zijn gebaseerd op model calculaties. Momenteel worden heel wat stalsystemen doorgemeten, midden 2016 zouden al deze fabrikanten een definitief cijfer hebben. Wanneer de cijfers definitief kunnen die dan ook aangepast worden in Vlaanderen. Maar het is wenselijk om de fabrikanten een dossier te laten indienen ter onderbouwing van het emissiereducerend karakter. Omdat de leaflets beschermd zijn is het onmogelijk om de details van alle systemen te vinden, deze details moeten dan deel uitmaken van hun dossier. Een wetenschappelijk team kan dan beoordelen of het dossier afdoende aantoont of de reductie haalbaar is, anders zijn metingen vereist. 39 / 39