INTERNATIONAAL SAMENWERKINGSPROJECT PROEF ONS PLATTELAND in uw stadsrand Verslag uitwisselingsbezoek aan! Europees Landbouwfonds voor plattelandsontwikkeling: Europa investeert in zijn platteland
1. Introductie Op 17, 18 en 19 april 2013 vond het derde uitwisselingsbezoek plaats binnen het internationale samenwerkingsproject Proef ons platteland in uw stadsrand. Tijdens het bezoek is er een groot aantal projecten besproken en bezocht die mede een antwoord geven op de projectvragen (zie annex 1). Op basis van de drie uitwisselingsbezoeken en de drie ondernemersuitwisselingen worden de projectvragen definitief beantwoord in het eindrapport. 2. Inhoud 1. Introductie...2 2. Inhoudsopgave...2 3. Verslag per programmaonderdeel...3 $ Woensdag 17 april 2013...3 $ Donderdag 18 april 2013 - ochtend...4 $ Donderdag 18 april 2013 - middag...7 $ Donderdag 18 april 2013 - avond...13 $ Vrijdag 19 april 2013...14 4. Achtergrondinformatie...27 Annex 1 Projectvragen...29 Annex 2 Deelnemers...30
3. Verslag per programma-onderdeel Woensdag 17 april 2013 Ferme du Clos d Ancoigny 18.30$ Check-in in het hotel 20.00$ Diner op de boerderij van Nadine en Xavier Morize, agrariërs in de gemeente St. Nom la Bretèche $ Vertoning ambassadeursfilms Ferme du Clos d Ancoigny De groep wordt hartelijk ontvangen op Ferme du Clos d'ancoigny, de boerderij van Xavier en Nadine Morize, gesticht in 1981. Het bedrijf van Nadine en Xavier bestaat uit 100 ha, waarvan 90 ha graanteelt en 10 ha fruit (appels, peren, pruimen, klein rood fruit) en verder ook groenten (kas in open grond). Veel producten worden verwerkt in jams, sappen, soepen en worden in hun winkel verkocht. De diversiteit is groot, dat heeft met de directe afzet te maken. Hun manieren van afzet zijn via een winkel aan huis met ruime openingstijden, een automaat vlakbij de weg waar producten uit kunnen worden gehaald en tweemaal per week staan ze s avonds op een treinstation met hun producten. Dit stationsconcept is nu ook door andere ondernemers overgenomen op 40 stations in Frankrijk (o.m. Aix en Provence, Marseille). Als boodschappentas hebben ze een ontwerp gemaakt die alle producenten die met het concept werken verkopen aan hun klanten. Het duurde 2 jaar eer het concept was uitgedacht en om alles rond gaat krijgen. Nu werkt het goed. Links lafermeduclosdancoigny.blogspot.fr www.plainedeversailles.fr 3
Donderdag 18 april 2013 - ochtend 09.00$ Wandeltocht door het dorp Rennemoulin Rennemoulin $ Presentatie van het systeem van welkomstborden bij de entree van de dorpen in het gebied $ Vertelling van een fabel van Fontaine 12.30$ Lunch in Bistrot du Roi Noisy le Roi Wandeltocht door Rennemoulin De groep wordt ontvangen in Rennemoulin vlakbij de kapel St.Nicolas. Jacques de Givry en Pierre Barreau geven bij een van de totemborden uitleg over het nieuwe signalisatiesysteem van Plaine de Versailles. Deze borden zijn ontwikkeld om informatie te geven over belangrijk erfgoed in de regio. Vervolgens lopen we naar de kapel van St. Nicolas zelf. Deze wordt binnenkort gerestaureerd om er evenementen (concerten, tentoonstellingen, etc) te organiseren. Het is één van de oudste kapellen uit de regio. uit de 13e eeuw. In de mairie van Rennemoulin wordt de uitleg over het signalisatiesysteem vervolgd. Het duurde 3,5 jaar om het signalisatiesysteem te realiseren. Vooral het op 1 lijn krijgen van de vierentwintig gemeenten die erbij betrokken zijn, kostte wat tijd. De eerste stap was om het logo van Plaine de Versailles te ontwikkelen en dat als basis te nemen. Het logo kent verschillende elementen: de 'V' van Versailles, de vallei, de zonnekoning Lodewijk de XIV die in het paleis woonde en het water dat heel belangrijk is de regio, bijvoorbeeld het riviertje de Gally. De volgende stap was vervolgens om het patrimonium van de streek, het cultureel en natuurlijk erfgoed, te inventariseren. Hierbij zijn ze gekomen tot 25 elementen die het belangrijkst zijn. Voor elk van die elementen hebben ze een fiche gemaakt met de achtergronden van dat element. Ze hebben ook overal foto's van genomen en zijn zo tot 1000 foto's gekomen om te zorgen dat alles ook historisch correct was. Ze hebben een dvd gemaakt met alle foto's van het patrimonium en gebruiken die foto's ook op elementen in de streek om mensen bewust te maken van het erfgoed. Er is verder ook een luchtfoto met allemaal cijfertjes erop en de elementen met foto die ernaar verwijzen. Op de achterkant van de luchtfoto staat meer informatie over elk element en over de streek. Deze luchtfoto was een voorloper voor de volgende stap. 4
Die volgende stap was het bekend maken van het erfgoed bij het publiek. Hiervoor is een Leaderbijdrage verkregen. Voor het project is een klankbordgroep ingesteld met mensen die zich bezighouden met allerlei zaken rond landschap en erfgoed, zoals bijvoorbeeld welstand, maar ook allerlei overheden. Taak van de groep was om allerlei praktische dingen te bepalen zoals waar wel een bordje bij mag staan en waarbij niet etc. Ze hebben een studiebureau aangetrokken om de vrijwilligers bij te staan bij de uitwerking van het project. Het studiebureau heeft eerst de locaties bepaald en vervolgens zijn er "totemborden" ontwikkeld bij elk erfgoed én toegangsborden bij de gemeentegrenzen. Het gaat om het gehele gebied van Plaine de Versailles maar er zijn ook deelgebiednamen die men ook wil gebruiken dus daar is ook ruimte voor gehouden op de borden (bijvoorbeeld Plaine de Versailles, commune des Plat des Alluets, gemeentenaam). Er zijn 24 totemborden, in elke gemeente 1, en er zijn 65 toegangsborden met Plaine de Versailles. In totaal heeft het project 70.000 Euro gekost. Een vraag uit de groep is of al die borden niet verwarrend zijn voor de bezoeker. Het blijkt dat nu er eenmaal gekozen is voor die overkoepelende naam men zich er ook in kan vinden. 5
Doel van het project was bewustwording creëren bij in eerste instantie de inwoners en in tweede instantie bij de omwoners van het gebied. Er is mondiaal toerisme in Versailles maar men is daar twee uur en gaat dan weer terug naar Parijs, ze komen niet naar het achterland van Plaine de Versailles. Omdat er vierentwintig gemeenten bij betrokken zijn, heeft het een tijdje geduurd en waren er wel tachtig vergaderingen nodig voordat men het eens was. Voor elke beslissing moest elke burgemeester en elke technische dienst apart worden bezocht om dat te regelen. Een vraag uit de groep is of de kaart raadpleegbaar is op internet om het daarmee ook bekend te maken buiten het gebied. De kaart zelf is nog niet raadpleegbaar maar op de internetsite van Plaine de Versailles is veel informatie te vinden. Voor routes kan men de wandelgids kopen. Men wilde de gids ook op internet zetten maar om het onderliggende kaartmateriaal daarvoor te kopen is heel duur. Vraag uit de groep is of het toerisme is toegenomen. Er zijn helaas geen cijfers bijgehouden maar men weet wel dat de naamsbekendheid is toegenomen. De gids met wandelwegen heeft daar ook aan bijgedragen. Zowel de gids als de kaart zijn met Leadersubsidie tot stand gekomen en dus moest de eerste druk gratis worden weggegeven. De tweede druk van zowel de gids als de kaart wordt wel en ook goed verkocht. Na de uitleg volgt een prachtige wandeling door het gebied rondom Rennemoulin. Onderweg passeert de groep erfgoed, weidse vergezichten, het lange pad door het gebied naar het kasteel, een historisch boerderijcomplex les Moulineaux die nu door meerdere huishoudens wordt bewoond en onderhouden en La Roseraie in het stadje Noisy le Roi. Daar volgt een lunch bij het nieuwe restaurant Bistrot du Roi dat zoveel mogelijk werkt met regionale producten. 6
Donderdag 18 april 2013 - middag 14.00$ Bezoek aan de ambachtelijke koekjesfabriek Les Deux Gourmands $ Bezoek aan de expositie Jean de la Fontaine $ Presentatie van de ontwikkelde communicatiemiddelen 20.00$ Diner in restaurant le Relais des Templiers $ Exposé Café-Sciences Crespières Feucherolles Thiverval- Grignon Biscuiterie Les Deux Gourmands De biscuiterie is december 2012 gestart door twee jongens die net afgestudeerd zijn in handelswetenschappen. Ze huren bedrijfsruimte op het bedrijf van de vader van een van de twee. Ze maken koekjes van hoge kwaliteit met ingrediënten uit de streek Ile de France. Ze gebruiken het streekmerk Saveurs d Ilde de France. De twee zijn in december gestart met het produceren van koekjes. Ze produceren 1500 koekjes per dag, ze verkopen ze voor 3,50 voor een klein doosje en 9,00 voor een groot doosje. Op elk doosje staat waar uit de streek de grondstoffen vandaan komen. Ze hebben nu twee mensen in dienst voor de productie en ze hopen er binnenkort zelf ook een inkomen mee te verdienen. Links www.lesdeuxgourmands.fr 7
Bezoek aan de expositie Jean de la Fontaine in Villepreux In Noisy le Roi bezoekt de groep een expositie van de fabels van Jean de la Fontaine. De la Fontaine kwam uit de streek en daarom zijn zijn verhalen/fabels gekozen als thema voor de activiteiten die dit voorjaar worden georganiseerd in het kader van Le Printemps de la Plaine de Versailles. In de fabels komen dieren tot leven, wat ze heel geschikt maken voor een landbouwregio als de Plaine de Versailles. De organisatie wordt gedragen door de gemeenten, bibliotheken en scholen zodat zo een ruim mogelijk publiek op verschillende plaatsen wordt aangesproken. 8
Uiteenzetting over de ontwikkelde communicatiemiddelen De groep wordt in de mairie van Feucherolles ontvangen. Na een kennismakingsronde vertelt Martine Delorenzi, wethouder van Bazemont en werkzaam voor Leader en lid van de commissie communicatie, over de communicatie van Plaine de Versailles. De communicatie over het gebied en over Leader wordt hier gedaan door de een commissie bestaande uit vrijwilligers. Doel van de communicatie is bekendheid verwerven voor de regio. Uit onderzoek is gebleken dat veel inwoners zelf de regio niet kennen. Daarom hebben ze een producentenkaart gemaakt met als doelgroep de inwoners. Op de kaart staan alle producenten met wat informatie over elke producent zodat ze te weten kunnen komen welke producenten er bij hen in de buurt wonen en die aan huis verkopen. In elke gemeente hebben ze op school in de kantine een maaltijd georganiseerd met enkele producten van deze producenten. Doel hiervan was om de producenten nog meer in de kijker te spelen. In Frankrijk is namelijk elke school verplicht om elke week minstens een keer een biomaaltijd te serveren en dus hebben ze met de bio-producenten afgesproken dat zij daarvoor de producten leveren. Plaine de Versailles brengt ook twee keer per jaar de brochure Notre territoire ( ons gebied ) uit. De brochure wordt verspreid in de kleinere gemeenten aan huis en in de grotere gemeenten wordt hij neergelegd in de bibliotheken en gemeentehuizen. De grootste opgave was het regelen van de verspreiding maar de gemeenten zijn nu zelf verantwoordelijk voor de verspreiding en dat doen ze via het gemeenteblad. Digitale verzending is helaas nog niet mogelijk want van er zijn 145.000 inwoners en er zijn maar 200 e- mailadressen bekend, namelijk alleen van de mensen die zich hebben aangesloten bij de Leaderwerking. 9
Een ander middel om de regio bekend te maken bij de inwoners is het organiseren van evenementen. Elk hal'aar organiseert men daarom Printemps de la Plaine oftewel de lente (of de herfst) van Plaine de Versailles. In het kader daarvan wordt elk weekend tussen 23 maart en 30 juni iets georganiseerd om de inwoners bekend te maken met de regio en met elkaar. Of de communicatie werkt, zien ze vooral door de opkomst bij de evenementen. Een suggestie uit de groep is om in de brochure een prijsvraag op te nemen met een prijs, dat kan mensen trekken. Op evenementen doen ze ook wel wedstrijden zoals: hoeveel zou deze kaas wegen? Daardoor komen ze ook gelijk een keer met de mensen aan de praat. En krijgen ze ook meer e-mailadressen. Plaine de Versailles begint nu bekend te raken want mensen beginnen steeds meer te bellen en producenten melden zich aan om hun producten te verkopen. De patrimoniumkaart, de grote kaart met erfgoed en de bezienswaardigheden die in het ochtendprogramma is toegelicht, wordt nu verkocht voor 6 en kan besteld worden via de website. Om de Leaderwerking meer bekend te maken bij de gemeenten gebruiken ze die kaart en kunnen ze daarmee aangeven hoe belangrijk Leader is. De gemeenten dragen ook bij aan de Leaderwerking. Vanaf dit jaar dragen ze 1 euro per inwoner bij aan Leader en/of aan de communicatiecommissie. Alles wordt gedaan door vrijwilligers en de gemeenten die het zich kunnen veroorloven dragen dit bedrag bij, de armere minder. De bijdrage is namelijk vrijwillig. Bovendien is er een maximumbedrag per gemeente. Binnen de gemeentelijke samenwerking werken ze vooral samen rond de omgeving, milieu, mobiliteit en economie en daar gaat die euro per inwoner naartoe. Daarnaast draagt de gemeente waarvan de burgemeerster de voorzitter van de PG is, ook meer bij. Er is nu ook een kaart gemaakt met ruiterpaden waarop ook de paardencentra staan. Dit is ook een stimulans voor hen om een beetje te vernieuwen. 10
Dan is er de wandelgids, gemaakt door een groep vrijwilligers. In die groep zit vanuit elke gemeente een vrijwilliger. Elke vertegenwoordiger heeft zelf afgestemd met de gemeenten wat mag en wat niet mag. De wandelgids is te koop bij producenten, gemeentehuis, bibliotheek etcetera. Alles is gemaakt door vrijwilligers. Er is ook geen toeristisch bureau in dit gebied die dit ook zou kunnen doen. Er is alleen het toeristisch bureau van Versailles zelf. Het toerisme moet hier dan ook verder ontwikkeld worden: er moeten meer logies komen, meer attracties etcetera. Er is wel samenwerking met het toeristisch bureau van Versailles in de zin van dat daar ook de folders liggen van evenementen zoals le Printemps de la Plaine de Versailles. Een vraag uit de groep is of er een camping is in de streek. Die is er niet. Er is er eentje helemaal aan de rand van het gebied en die is voor campers. Het past ook niet zo goed in het imago wat ze willen. Ook is het fenomeen logeren bij de boer niet bekend. Vanuit Pajottenland wordt aangegeven dat kamperen bij de boer toch heel natuurlijk is, en zou dan een minicamping bijvoorbeeld niet toch bij het imago kunnen passen. Helaas laten de normen in Frankrijk dat niet toe. Een van de ondernemers, een paarden- en manegehouder, gaat wel een gîte maken op zijn bedrijf maar het is hier nog helemaal niet zo vanzelfsprekend om dat te gaan doen. Er is met de hoge graanprijs van vandaag de dag ook nog geen behoefte aan diversificatie. De boer is met graan niet veel tijd kwijt en doet er nu ook veel naast. En kan dus gerust op vakantie bijvoorbeeld. Een logies houden betekent meer werk en maar ook meer gebonden zijn aan huis. Verder is er een groot verschil in de omvang van de landbouwbedrijven, er zitten hier vooral grote graanboeren en die vinden die groentebedrijven maar kleine bedrij'es. Maar bij de paardenhouderijen en maneges is het zo dat de eigenaren wel veel meer op het bedrijf moeten blijven dus wellicht biedt dat nog mogelijkheden voor meer logies. Op de boerderijen hier werkt de vrouw vaak buitenshuis en aangezien het vaak de vrouw is die het nevenbedrijf runt komt dat niet van de grond als zij buitenshuis werkt. Daarom zou je eerst met de boerin moeten gaan praten. Er is ook een werkgroep landbouw die een keer per kwartaal bij elkaar komt. Eerst waren er zes deelnemers, nu zestig. Een derde van de leden is altijd aanwezig. Door die werking kennen de ondernemers elkaar nu ook. 11
Het laatste communicatieproject is het Maison de la Plaine, het huis van Plaine de Versailles. Mensen zullen daar straks toeristische producten kunnen kopen. Lokatie daarvoor is het oude station bij St. Nom de la Breteche. Er loopt ook een fietspad langs. Er komt ook een klein museum in over het rurale leven, de historie, streekproducten en over de tijd dat het een station was. De Conseil Régionale (soort provincie) betaalt mee, net als Leader, enkele lokale fondsen en gemeenten. Door de week zal er bezetting zijn doordat de Leadercoördinator daar bijvoorbeeld zit maar voor het weekend zoeken ze nog een oplossing, wellicht via stagiaires. Ambassadeurfilmpjes Arie: de filmpjes hebben het karakter als bedrijfsfilmpje, wat is de relatie met leader? Dat is ook de bedoeling, dat ze ze zelf kunnen gebruiken. Aad: is de koekjesfabriek ook met leader tot stand gekomen. Nee ze geven geen geld aan ondernemingen, ze hebben alleen landbouw of gemeenschappen als eindbegunstigde maar dat gaan ze wel veranderen zodat ook verwerkers van landbouwproducten begunstigde kunnen zijn. Jos vraagt of dat een echte wijziging van de ontwikkelingsstrategie ook is. Marie geeft aan van ja. Eerst was de bedoeling om alleen de landbouwers te steunen die ook zelf afgewerkte producten zoden maken maar dat gaan ze nu verbreden zodat ook verwerkers egteund kunnen worden. Net als Nadine en xavier bijvoorbeeld, die laten hun producten vooral op den ander bedrijf maken. Dus wel grondstoffen en verkoop maar niet de verwerking. Hier lukt dag niet zo goed als in het zuiden van het land omdat men hier maar een paar soorten grondstoffen maakt, en nu er hier wel bier en koekjes komen, gaat men daarvoor de strategie veranderen. De koekjesfabriek was alles in orde, koekjes, verpakking etc was goed maar gisteren bij Nadine was dat de verpakking en marketing wat meer primitief. Het verschil is dat die jongens commercieel geschoold zijn en geen boeren. Aan de andere kant geeft die verpakking ook een eigenheid, een ambachtelijke tint aan het product. Het hangt er ook van af waar je het product verkoopt. Kristine geeft aan dat je ook wel betaalt voor de verpakking. Links www.maisongaillard.fr 12
Donderdag 18 april 2013 - avond 20.00$ Diner in restaurant le Relais des Templiers $ Exposé Café-Sciences Thiverval-Grignon Diner in restaurant le Relais des Templiers Le Relais des Templiers is een traditioneel restaurant met landelijk interieur. Er wordt veel gebruik gemaakt van producten uit de streek. Uiteenzetting over de wetenschapscafés In het restaurant krijgt de groep uitleg over Café- Sciences. Dit is een initiatief van een NGO (nongouvernementele organisatie). Het werkt als volgt: er wordt een thema of probleem gekozen en daar worden dan sprekers bij gezocht. Ze maken dan flyers om de avond aan te kondigen, regelen ruimte en koffie. Deelname is daarom ook niet gratis. Tijdens de avond kan iedereen vragen stellen over dat thema en die worden dan besproken. Deelnemers zijn experts, boeren etcetera. Wie bedenkt de vraag? Organisaties, besturen, overheden, boeren, particulieren kunnen een vraag aandragen maar zij kunnen ook suggesties doen. Het hangt er namelijk wel van af of ze een expert kunnen vinden bij de vraag of bij het probleem. Iedereen kan ernaartoe komen, het is open voor iedereen. De thema's hebben te maken met de omgeving, rurale thema s etcetera. De gemeente bijvoorbeeld kan een vraag stellen of een probleem voorleggen maar het kan ook een andere organisatie zijn. De volgende Café-Sciences gaat bijvoorbeeld over voedsel en wiskunde. Er zal iemand zijn van de Ferme de Grignon (een proe)oerderij in de omgeving, zie ook toelichting op pagina 18). Dan gaat het bijvoorbeeld over de rijping van kaas, daarover wordt nu iets uitgezocht om daar een wiskundig model over op te zetten zodat je kunt zien wat er zou gebeuren als je een variabele verandert. Er komen dan ook mensen uit de praktijk en die kunnen dan vragen stellen die dan kunnen worden beantwoordt. Andere voorbeelden van thema s zijn voedselallergie, kleurstoffen en natuurlijke kleurstoffen en de implicaties voor productie. Een ander voorbeeld is respecteer de seizoenen oftewel eet met de seizoenen. De onderwerpen die ze aan bod laten komen zijn wel dingen die echt streekgebonden zijn. Juist het feit dat de vragen van het gewone publiek komen, maken het interessant en geven een andere invalshoek voor het probleem en voor de experts om te beantwoorden. Zo kunnen er wel thema's aan de orde komen die wereldwijd zijn maar juist nu hier spelen. 13
Vrijdag 19 april 2013 09.00$ Bezoek aan het Aérodrome van Chavenay $ Uitleg over de openstelling voor jongeren en inwoners $ Voorbeeld van duurzame landbouw in Plaine de Versailles $ Presentatie van het landschapshandvest 12.00$ Lunch en evaluatie (einde 14.00) Aérodrome de Chavenay Bezoek aan de Aérodrome van Chavenay en uiteenzetting over de opening voor jongeren en inwoners Het vliegveld van Chavenay biedt plaats aan 100 kleine vliegtuigen van privé-eigenaars of clubs. Ze hebben besloten zich te richten op jongeren om de luchtvaartwetenschap meer bekend te maken bij jongeren omdat dit een economisch interessante sector is in Frankrijk. Het Aérodrome is deelnemer in Leader omdat ze zich richten op jongeren. De luchtvaart is een economische sector en ze willen de jongeren daarbij betrekken en daarvoor interesseren. Er zijn namelijk veel beroepen mogelijk in de luchtvaart. Zo kunnen ze leerlingen een mooi overzicht geven van alle beroepen. Ook luchtvaartrechten is zo n beroep. Ze organiseren ook een bedrijvendag en nodigen dan ook jongeren uit om hen voor beroepen te interesseren en te informeren. Dan begrijpen ze het beter. Dit is ook een historische regio voor de luchtvaart. De eerste vluchten ooit in Frankrijk zijn hier gemaakt. En vandaag de dag met de crisis blijft de luchtvaartsector goed overeind en is er ook export in. De groep wordt opgesplitst voor de rondleiding. Onder leiding van de luchtverkeersleider wordt een bezoek gebracht aan de verkeerstoren. De andere groepen bezoeken onder andere de hangar en de reparatieloods. 14
De luchtverkeersleider geeft aan dat de hoofdmissie van de verkeersleiding de veiligheid is. Ze zijn ambtenaren en het is dan ook een overheidstaak. De controleurs (luchtverkeersleiders) zijn technici omdat men met een radar werkt. Men vliegt hier op zicht. Er zijn nog meer vliegvelden in de nabije omgeving en die vallen allemaal onder dezelfde organisatie. Er vinden jaarlijks een miljoen vluchten rond Parijs plaats en anderhalf miljoen in heel het land. Er zijn twee diensten: de veiligheidsdienst voor het vliegverkeer die de regels maakt en een dienst voor de (begeleiding van) vliegtuigen. Hier in Chavenay zijn er acht controleurs. Men wil het vak graag hier leren omdat hier veel vliegverkeer is. Daarna gaan studenten naar andere vliegvelden om verder te trainen. Er is op zich ook wel vliegverkeer mogelijk zonder een bemande toren maar dat wordt steeds gevaarlijker omdat er steeds meer vliegverkeer is. Op dit vliegveld vliegt ook een acrobatisch team, recreatievliegers etc. En er zijn hier ook veel amateurvliegtuigbouwers die ook oude vliegtuigen restaureren. Hier hebben ze een afspraak dat elke piloot elke controleur kent en elke technicus. Die drie kennen elkaar en bespreken met elkaar de veiligheid. Dit is echt heel belangrijk. De controleur moet hier zes tot acht maanden werken om zijn kwalificatie te halen. Piloten trainen hier ook, vooral ook speciale dingen zoals touchand-go. 15
Voorbeelden van projecten op het thema duurzame landbouw in de Plaine de Versailles François Gaultier vertelt over zijn bedrijf Haras in Bazemont. Hij heeft al twintig jaar een paardenbedrijf met 35 paarden. Het bedrijf is ook een verzamelplaats van de paardenmest van een aantal bedrijven in de omgeving. Hij is op dat idee gekomen omdat het een probleem is om de mest af te zetten. In Nederland wordt paardenmest voor de champignonkwekerij gebruikt maar rond Parijs is er (nog maar) weinig champignonkwekerij. De eerste poging om de mest te verwerken was niet gelukt omdat het teveel investeringen vroeg en te weinig opleverde en ook te milieubelastend was. Nu hebben ze een eerste compostage op elk bedrijf afzonderlijk. Hij verzamelt nu dus mest die al twee of drie maanden voorgecomposteerd is. Ze leggen de mest uit en doen er wormen in. Na elke twee tot vier weken doen ze er nieuwe mest bij en na vier maanden is de compost klaar. Naast de mest hoop komt een nieuwe hoop waarnaar de wormen zich vanzelf verplaatsen en zich verder vermenigvuldigen. Tachtig procent van het volume vermindert door deze werkwijze waardoor er minder processen nodig zijn. Doel is de massa te verminderen en dat het product bruikbaar is voor de landbouw. François geeft aan dat het wel ingewikkeld is maar het doel voor hem is ook om neveninkomsten te genereren. En dus is het een soort verbreding. Uit de groep komt de vraag wat hij met de wormen doet. Die blijven aan het werk, die worden niet verkocht. François geeft aan dat de hoeveelheid wormen door natuurlijk verloop constant blijft. Hij woont in de bebouwde kom en is dus beperkt in hoeveel compost hij kan maken. De compost levert een behoorlijk bedrag op. 16
ISO14001: dit is een nieuwe organisatie opgezet met de boeren. Ze hebben er tien boeren die meedoen maar uiteindelijk moeten dat er twintig worden om de kosten per deelnemer beperkt te houden. Doel is een groep op te zetten die zijn ecologische impact controleert. De deelnemers krijgen een externe audit en doen vervolgens een omgevingscheck op hun bedrijf, wisselen daarover uit en maken een plan voor zichzelf met doelen waarop ze zichzelf willen verbeteren. Vervolgens worden ze daarin bijgestaan door experts en komen ze ook regelmatig bij elkaar en krijgen trainingen. Het geheel duurt een of twee jaar. Het was een idee van een producent die graag hiermee aan de slag wilde maar die graag de andere producenten wilde leren kennen om met hen hieraan samen te werken. Er zijn heel verschillende soorten boeren, groenten, fruit, veehouderij, akkerbouw, en anderen: zelfplukboerderij, coöperatie, paardenhouders, olieproductie, kaasmakers. Het idee van internal audits is vaker toegepast in Frankrijk bijvoorbeeld in Bordeaux. Er is ook een groep in Vlaanderen genaamd INAGRO DurAgr'ISO 14001. En die werken samen met een Waalse groep. ISARD research project. De boeren hebben twee problemen, ze moeten de hoeveelheid kunstmest verminderen maar de grond is niet zo vruchtbaar en mist noodzakelijke stoffen. Ze willen uitzoeken of het mogelijk is om kunstmest te vervangen door organisch afval. Dit doen ze in verschillende stappen. Ze hebben eerst in kaart gebracht welk organisch afval er is. Vervolgens hebben ze de bodem geanalyseerd en hebben ze de landbouwtechnieken onder de loep genomen. Het bleek vervolgens dat het wel degelijk mogelijk is. Nu willen ze een vervolgprogramma. Dit doen ze in drie regio's: een regio in Madagascar, een regio in Dakar in Senegal en een hier in deze regio. Voordeel hier is dat ze veel kennisinstituten en trainingsmogelijkheden hebben. 17
Ferme de Grignon - een experimentele boerderij De Ferme de Grignon is eigenlijk een onderdeel van de landbouwuniversiteit in Parijs, deze school heeft een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de Franse landbouw. En ook in de ontwikkeling van een bepaald schapenras. Het is een gerenommeerde school en hebben dan ook een pedagogische rol. Het onderzoekscentrum is vooral gespecialiseerd in schapen en koeienhouderij. En ze maken ook yoghurt op de boerderij. Ze winnen vaak prijzen op de landbouwsalon. De Ferme doet vooral toegepast onderzoek naar de relatie tussen landbouw en milieu, naar energiegebruik en biodiversiteit en naar de kwaliteit van het water. Ze zijn een voorbeeld om te tonen hoe je landbouw op een verantwoorde wijze kunt uitoefenen. Doel van de Ferme is ook om het imago van de landbouw te verbeteren, om het positiever te maken. In het gebied werken ze samen met veertig boerderijen. Ze zijn ook betrokken bij enkele Leaderprojecten. In het gebied werken ze vooral samen rond communicatie en biodiversiteit. Een Leaderproject was bijvoorbeeld een diagnose maken van hoe ze zich kunnen verbeteren op dit punt. Op elk bedrijf houden ze daarvoor in de gaten hoe het loopt. Verschillende dieren en flora monitoren ze. Enerzijds letten ze daarbij op de invloed op het landschap maar anderzijds ook op de bodem en het leven daarin. Een keer per jaar doen ze een vogeltelling om het effect te meten. Op de Ferme hebben ze allerlei soorten teelt, zoals graanvelden, waardoor ze kunnen kijken in welke teelt er hoeveel vogels zitten en welke soorten dat zijn. Ze houden ook indicatoren van biodiversiteit bij. Het blijkt dat afwisselende teelt leidt tot meer biodiversiteit. Ook optimaliseren ze de biologische wetten en zoeken dus naar biologische bestrijding. De biodiversiteit blijkt een productiefactor te zijn en kan dus bijdragen aan het verbeteren van de landbouw. 18
Een andere manier om de biodiversiteit te vergroten is te zorgen voor meer bloemen, zodat er meer pollen komen en dus meer bijen en meer honing. Hiervoor hebben ze grote velden met koolzaad maar zodra dat is uitgebloeid, verdwijnen de bijen ook dus zoeken ze nu naar een gewas voor daarna zoals haver. Op de akkerranden hebben ze bloemen geplant die daarna weer bloeien. Daarnaast hebben ze ook agro-ecologische infrastructuur aangelegd met hagen, kruidenranden om te bekijken wat welk effect heeft. Ze zoeken dus wat het meeste effect heeft op de biodiversiteit maar tegelijk ook goed is voor de landbouw. Ze zoeken ook een manier waarop de insecten zich bewegen op het terrein. Daarmee zoeken ze ook manieren om bijvoorbeeld ook de minder geschikte percelen optimaal te kunnen gebruiken. Dat kan dan bijdragen aan een efficiëntere bedrijfsvoering. Nu zijn ze bezig met het vooronderzoek. Voor de uitvoering zoeken ze nog deelnemende boeren. Een ander voorbeeld is dat ze ook vallen zetten om insecten te vangen, zowel nuttige insecten als schadelijke insecten. Dit is om de invloed te meten van allerlei maatregelen. Hiervoor moeten ze regelmatig tellen en dat doen ze op verschillende afstanden van de haag. Een voorbeeld van een val is de pot van Barber. Dit is echt experimenteel onderzoek, kost ook veel tijd. Voor de boeren is er een eenvoudige methode met een plank die de boer af en toe omdraait om te kijken wat er onder zit. Ze werken samen met de boeren in de streek, eerst met alle boeren maar nu vooral met de grote, vooral graanboeren. Vorig jaar zijn de boeren begonnen met de eerste onderzoeken. Zij werken lokaal maar ze geven hun bevindingen door aan een nationaal verzamelpunt. Zo maken ze deel uit van een landelijk onderzoek. In andere regio's doen ze dit onderzoek ook. Op dit moment werken ze in dit onderzoek rond grondwormen, grondinsecten en bijen, in een later stadium ook rond vogels. De Ferme de Grignon doet onderzoek op allerlei vlakken maar dit onderzoek, dat met een Leaderbijdrage wordt uitgevoerd, gaat alleen hierover. Het Département Yvelines waar we nu zijn, is een van de actiefste op dit vlak, net als de regio Île-de-France. Het positieve onderzoek van hier mobiliseert ook andere regio's. 19
Een vraag uit de groep is of de boeren die meedoen ook inderdaad hagen aanplanten. Sommigen hebben die inderdaad ook aangeplant. Ze proberen bedrijven te verleiden om de biodiversiteit te verhogen. Het geven van informatie aan de boeren is een van de doelen. Het is ook een doel om te communiceren naar het publiek en dat doen ze bijvoorbeeld door spelletjes voor kinderen of een parcours voor kinderen op de Ferme de Grignon. Uitleg over het landschapscharter Sandra Guerraoui vertelt over het landschapscharter in Plaine de Versailles. Deze charter (convenant) is gemaakt op aanvraag van de landbouwers in de streek zodat er regels kwamen om landbouw beter te kunnen implementeren in het landschap. Het charter is gemaakt om een landschap te kunnen behouden dat vooral op landbouw is gericht. Ook de linken tussen de stad en het platteland worden erin onderzocht. Ze geeft aan dat het van groot belang is dat het initiatief van de boeren komt en en niet van de overheden. Dat zorg voor draagvlak en de boeren komen op die manier ook met de andere actoren in het gebied in contact. Er zijn drie studies aan vooraf gegaan, eerst een desk-studie door de landschapsschool die hier in het gebied zit. Zij hebben een inventarisatie en een nulmeting gedaan. Dit was eigenlijk de basis voor het convenant. Ze hebben zowel bij boeren, inwoners als gemeenten een enquête gedaan naar hun perceptie van het landschap, vooral ook om de verschillen daarin te zien. Voornaamste doel van het convenant is om de landbouw in stand te kunnen houden. Maar een doel is ook om de gemeenten meer samen te laten werken op landbouwgebied en meer grensoverschrijdend te laten werken. Een ander doel is om te voorkomen dat de steden aan elkaar groeien en dat er tussen de dorpen altijd plaats voor landbouw en landschap blijft. Het is belangrijk dat de doorkijken in het gebied bewaard blijven net als de historische landschapspatronen. Het zijn de 24 gemeenten van Plaine de Versailles die met elkaar samenwerken. Het convenant is niet bindend voor de overheden maar bedoeld om aan te moedigen. Het is ook niet bedoeld om het landschap in een angstig perspectief te plaatsen, het is juist gericht op de toekomst. Voor alle partijen is het niet restrictief maar stimulerend. Iedereen kan ook zijn zegje hierin doen over het landschap. De boer moet er in werken, de inwoners willen erin recreëren. Dat is het belang van samenwerking en van draagvlak. Als het niet gedragen wordt verdwijnt het immers in de kast. De inventarisatie heeft geleid tot de diagnosekaart waarin de verschillende landschapseenheden benoemd zijn. Er zijn verschillende soorten eenheden binnen Plaine de Versailles en het is belangrijk om die te herkennen en te benoemen. Een soort landschapswaardenkaart. 20
Het convenant heeft vijf doelstellingen. De eerste is om de agrarische activiteit te behouden in het landschap. Alle actoren zijn het eens dat dat de basisdoelstelling is. De tweede doelstelling is een dialoog te organiseren tussen stad en platteland. En te komen tot een soort stadsrandzones. Nu bestaan er soms nogal abrupte overgangen tussen dorp en platteland. Een meer geleidelijke overgang verleidt mensen om het landschap te ontdekken. De derde doelstelling is om het landschap te verrijken. De vierde doelstelling is om de communicatie over het landschap te verbeteren richting de inwoners zodat ze de achtergrond en geschiedenis begrijpen. De vijfde doelstelling is om het patrimonium (het erfgoed) te bewaren. Dat zijn zowel gebouwen als ook bijvoorbeeld kapelletjes, wasbakken, drinkbakken enzovoort. Er zijn actieplannen (fiches) per doelstelling waarin er acties worden gekoppeld aan elke doelstelling. Hierin staat wat er al is, wat de wensen zijn, wat die kosten en of er elders goede voorbeelden zijn die ze kunnen gebruiken. Ook in de werkwijze willen ze vernieuwend zijn in de zin van dat ze iedereen erbij betrekken. Overal in Europa zie je hier acties op ontstaan maar toch is het nog nieuw. Maar omdat dit een innovatieve regio is, waren ze niet angstig om er al mee te starten. De vraag bestond ook en dus was het het goede moment om er op deze manier mee te starten. Vroeger was het nogal een elitaire manier waarop landschapsbeleid werd gemaakt maar dat willen ze met deze werkwijze democratiseren. De werkwijze was dat ze aan de slag zijn gegaan met de inwoners maar dat ze er ook experts bij betrokken hebben. Er is één foto die door de meeste mensen is genoemd als het beeld dat het beste de regio vertegenwoordigt. Enerzijds moesten ze een foto kiezen die het beste paste bij hoe het landschap nu is maar men moest ook een foto kiezen waarvan men vond dat landschap zo moest worden. Vanuit de groep komt de vraag welke elementen nu belangrijk waren in deze ene foto. Dat was het golfterrein, beboste randen, de toren, de bebouwing netjes op de de rand van de open ruimte, de landschappelijke elementen en je kunt ook de lucht nog zien. Een landschap met verschillende perspectieven. 21
Rond elk van de vijf doelstellingen waren er bijeenkomsten. Er mochten maar vijftien deelnemers per groep zijn om nog goed te kunnen uitwisselen. In die groepen brachten ze ook de resultaten naar voren van het professioneel onderzoek zodat ze daarmee verder konden denken. Ze zitten nu midden in het proces, volgende week beginnen ze met nieuwe bijeenkomsten met kaarten van de streek en gaan ze direct alle acties op de kaart aanduiden. Ze hebben verschillende acties om het proces te communiceren, bijvoorbeeld via een blog. Maar de mensen kunnen ook foto's plaatsen op de blog of op de website, foto's van nu of van vroeger. Ze baseren zich op een Belgische site waarop mensen het landschap jaarlijks fotograferen om te zien hoe het zich ontwikkelt. Ze maken ook filmpjes van hun dagelijks leven in het landschap: een levend landschap. Men moet zich namelijk niet blindstaren op het landschap want het is een levend landschap en mensen hebben daar emoties bij. Ze zijn al een tijd bezig want het eerste onderzoek was in 2006 maar ze hadden de tijd ook nodig om het goed te doen zodat je een landschapsconvenant krijgt dat participatief is. De laatste actie is om het charter te laten leven in de streek. Vanuit de groep komt de vraag wie de landschapselementen gaat beheren en betalen? Dit is op de actiesheet aangegeven, daar staat wie wat gaat doen en/of betalen. Dat is dus ook direct geregeld zodat het geen voornemens blijven. En hoe denken de boeren erover? Die hebben juist het initiatief genomen want ze willen zeker zijn dat ze kunnen blijven boeren in het gebied. Een andere vraag is of ze hier ook ruimtelijke structuurplannen hebben zoals in Nederland en België waarin zaken wettelijk en bindend zijn geregeld. Het convenant is ook de bedoeld om de gemeenten bewust te maken van het landschap voor als ze structuurplannen willen gaan maken. Ze hebben departementale plannen, regionale plannen en dit is een verfijning daarvan. Dit wordt in die andere plannen dus meegenomen. Links http://chartepaysagereappvpa2.jimdo.com/ 22
Evaluatie De eindevaluatie wordt vanwege tijdgebrek niet gedaan met een ronde per projectvraag maar met één eindronde waarin iedereen wordt gevraagd wat hem of haar het meest is opgevallen. De reacties zijn hieronder gegroepeerd aan de hand van de zeven projectvragen. Na het derde uitwisselingsbezoek combineren we de antwoorden van alledrie de uitwisselingsbezoeken tot een definitieve beantwoording van de projectvragen in het eindrapport. Hieronder staan per projectvraag dus de reacties voor de regio Plaine de Versailles. Vraag 1: Hoe kunnen we ambassadeurs creëren? Arie (GH): Het vliegveld is hier een goede ambassadeur voor het gebied. In het Groene Hart staat het vliegveld helaas te ver van ons af voor samenwerken. Wim Boesten (GH): men is hier trots op wat ze ontwikkeld hebben. Ook het logo is heel goed bedacht en iedereen is daar trots op, gemeenten maar ook ondernemers. De koppeling met La Fontaine is ook goed. Het is een heel mooi resultaat maar er zijn wel promotiekosten voor nodig. Bij ons in het Groene Hart wordt daar juist aan geknaagd. Michelle (GH): Les Deux Gourmands was interessant omdat het mooi is dat er twee jongeren zijn die bereid zijn iets nieuws te beginnen en iets te maken wat er nog niet was. En ook ambassadeur willen zijn van de regio. Lien (PL): de biscuiterie was zeer interessant met beperkte ruimte zoiets opstarten. Goed voorbeeld omdat de link met het platteland belangrijk is maar ook in de communicatie wordt gelegd. 23
Vraag 2: Welke communicatietools werken goed om de streekidentiteit onder de aandacht te brengen van de nabije stad/consument? Werner (PL): de charter dat men dat zo participatief heeft uitgewerkt. Maar hij komt uit de ecucatiewereld: de Café-Sciences was daarin interessant omdat het allerlei mensen bij elkaar brengt en elkaar doet begrijpen. Alwin (PL): begint ook een koekjeswinkel, we zijn van harte welkom, en hij wil ook aan de slag met een landscshapcharter maar ook het onderzoek landbouw en biodiversiteit is inspirerend, en de invalshoek. Inge (PL): de Café-Sciences was erg interessant, in Pajottenland hebben ze iets soorgelijks, koffiebabbels, maar die hebben toch een ander karakter. Ria (GH): het voorbeeld van de Biscuiterie, enthousiaste jonge mensen die met ingrediënten van de streek iets nieuws bedenken en een strakke verpakking. Groot contrast met hoe de producten verpakt waren bij Nadine. Maar mensen kopen dat ook, die producten zijn rustiek. Dat roept de vraag op wat nu een juiste insteek is, de moderne strakke professionele of het rustieke? Irma (GH): De veelheid aan communicatiemiddelen is ook interessant zoals de flyers, de evenementen etc. De nieuwsbrief die regelmatig uitkomt. Jan van de Werf (GH): Laat de koekjesfabriek ook La Fontaine gebruiken, dat is leuk voor kinderen. Vraag 3: Hoe zorg je voor een samenhangend en vraaggestuurd aanbod? Kan samenwerking en netwerkvorming een sleutel zijn voor succes? Wat zijn de valkuilen? Kristine (PL): de moeilijkheid is hier toch de eentonigheid in landbouwcultuur dat is in Pajottenland gelukkig niet zo, ze hebben daar ook veel hobbyboeren. Ander ding dat we geleerd hebben is dat we ons vooral moeten gaan richten op de vrouwen van de boeren en de producenten omdat zij het zijn die de verbreding oppakken. In welke vorm dan ook. Zij maken de kaas, zij hebben de winkel, de logies. Dus bij de coöperatie opstarten kwamen ze dat ook tegen, dat de vrouw wel geïnteresseerd was en de man niet. Jan van de Werf (GH): die wandeling was indrukwekkend net als het hele bezoek. Je zou hier best kunnen gaan proberen om recreatie van de grond te krijgen. Er is veel potentie maar er is nog geen samenwerking op. 24
Vraag 4: Welke voorbeelden zijn er in onze regio s rond afzet van streekproducten? Wat kunnen de verschillende initiatiefnemers van elkaar leren? Jan Kooijman (GH): vanuit streekproducten: je kunt ook waarde toevoegen aan je tomaten en soep verkopen of sap. Zoals bij Nadine. Waarde toevoegen! Irma (GH): was onder de indruk van alles wat met producten te maken had, zoals het bezoek aan Nadine die producten verkoopt via een automatique en op het station. Maar ook het bezoek aan de bistrôt die streekproducten gebruikt. José (GH): de enorme diversiteit van projecten hier met Leader, erg opvallend. Vraag 5: Hoe kunnen deze regio s de open ruimte in de toekomst behouden? Hoe kunnen ze het landschap gebruiken voor onder meer landbouw, recreatie en de waarde van de natuur behouden? Jos (PL): landschapscharter om met de regio gezamenlijk een visie uit te werken, is zeer interessant. Maar ook het evenement en daarvoor het Fontaine aan koppelen, dat is een interessant idee om zo cultuur te verbinden. Katelijne (PL): mooi om een impressie te krijgen van het landschap. De wandeling en de koppeling met de landschapselementen was zeer interessant. Het biodiversiteitsonderzoek was ook interessant. Vraag 6: Kunnen we het duurzaamheidsthema koppelen aan onze landschapsmarketing? Zo ja, hoe? Jan van de Werf (GH): over die wormpjes, dat kan echt veel efficiënter! Moeten we nog eens een boom over opzetten. Ook op dat vlak is er potentie want er zijn nog relatief weinig weidevogels bijvoorbeeld. 25
Vraag 7: Hoe werken de verschillende plaatselijke en regionale overheden met elkaar samen op bovenstaande thema s? Aad (GH): knap dat ze met 24 gemeenten toch alles op de kaart hebben gekregen. Je moet er toch altijd aan trekken om wat voor elkaar te krijgen en het is bijzonder dat het gelukt is. De communicatie is ook geweldig dat dat centraal wordt opgepakt. Ook de landbouwhogeschool verbindt zich aan het gebied, geweldig. Marianne (GH): gebeurt veel bottom up, veel initiatieven vanuit de organisaties en er wordt veel met vrijwilligers gewerkt. Reactie van Plaine de Versailles op de inbreng: Françoise geeft aan dat ze hoopt dat de inwoners van Plaine de Versailles evenveel kennis gaan opbouwen als in de andere twee regio s. Marie: Het doet haar deugd dat landschapscharter, biodiversiteit en de koekjesfabriek en de samenwerking veel genoemd worden. Ook dat er waardering is voor de promotie en het logo, het is nu hun eerste Leaderperiode en het werken aan de promotie en het logo was juist een doelstelling voor deze eerste periode. Martine is blij verrast dat het charter toch zo n positieve impact heeft. Rond de biodiversiteit heeft ze zelf ook nog bijgeleerd vandaag. De wetenschapscafes krijgen steeds meer aandacht en belangstelling en dat is een belangrijke werkwijze voor de streek. Catherine: is blij dat ze bekenden heeft teruggezien. Ook mooi dat het charter goed ontvangen is ondanks dat het nog niet helemaal af is. Françoise: is blij omdat Leader in het begin een document was met regeltjes en dat het aan het eind nu een actie is met en voor mensen. Samen sterk! Wim (GH): dank namens iedereen voor de geweldige organisatie, de goede maaltijden en de interessante bezoeken. We kennen elkaar nu weer een beetje beter dan in het begin. Jos (PL): Wim bedankt als voorzitter van de Groene Hart PG, dat je toch drie keer het eindrondje in goede banen hebt weten te leiden en dat je er ook elke keer bij bent. Dank aan de Franse collega's. We hopen jullie ook op de Dag van de Aardbei te zien en op het evenement in het Groene Hart in oktober. Dank en kadootjes van iedereen! 26
4. Achtergrondinformatie Regio Plaine de Versailles De regio Plaine de Versailles is een groene plek binnen de Parijse agglomeratie. De regio bevindt zich in het perspectief van het kasteel van Versailles. Deze groene zone is relatief goed behouden aangezien de wegen en de verstedelijking zich vooral noordelijk en zuidelijk hebben doorgezet. In de toekomst zal de Plaine de Versailles als een echte groene long worden aangeduid binnen het kader van het project Groot Parijs.! Het voormalige grote jachtpark van koning Louis XIV, was ook de verblijfplaats van veel prominente persoonlijkheden en machtshebbers. Hierdoor speelt het territorium een heel grote rol binnen het rijke erfgoedverhaal van de regio? Het territorium telt 18000 hectares waarvan 8000 hectare voor landbouw is bestemd, voornamelijk het verbouwen van graan. Maar er worden ook nog tuinbouwgronden en boomgaardenbewerkt. Paardensport vormt meer en meer een belangrijke vrijetijdsbesteding binnen het gebied Plaine de Versailles. Er zijn een hondertal landbouwers (activiteiten rond paarden inbegrepen) actief in de regio. Niettemin wordt de regio bedreigd door een permanente urbanisatie vanuit metropool Parijs waarvan de ambities bekend zijn een wereldstad te zijn. Daarom zijn vanaf 2004 landbouwers, politici en verenigingen uit de regio gegroepeerd om projecten uit te werken binnen de thema s landbouw en landschapsbeheer. Hierdoor is de regio weerhouden als een peri-urbane regio die kan deelnemen aan het Europese project LEADER 2007-2013. Het project staat nu nog in de startblokken maar heeft de ambitie om een natuurlijke innovatieve regio te worden binnen de Parijse agglomeratie. De drie hoofddoelstellingen zijn de uitbouw van een kwalitatieve landbouw, de valorisatie van het bestaande patrimonium en het stimuleren van toerisme en innovatief ecologisch met de regio omspringen (valorisatie van natuurlijke bronnen en afvalmaterialen). 27
De regio kent het voordeel dat er verschillende universiteiten en onderzoekscentra zijn gesitueerd waardoor gemakkelijk partnerschappen ontstaan. De samenwerkingsverbanden tussen enerzijds landbouwers, tussen landbouwers en andere ondernemers anderzijds en tussen landbouwers en organisaties staan vandaag nog in de kinderschoenen. Het bewustzijn van de regionale identiteit moet nog verder worden uitgebouwd bij de politici, inwoners en andere actoren binnen de regio. Er wordt nu ook gewerkt aan een landschapscharter. Er zijn ook al initiatieven genomen om een gemeenschappelijke regiosignalisatie binnen de regio uit te werken, een folder te verspreiden in de brievenbussen en het uitwerken van wandelroutes. Het einddoel is om omstandigheden te creëren die landbouwers de kans geven zich te diversifiëren naar producten en diensten die de stadsbewoners kunnen aantrekken en interesse opwekken. Op die manier zullen ondernemers uit Plaine de Versailles hun producten en diensten aan stadsbewoners kunnen aanbieden. 28
Annex 1 Projectvragen 1. Hoe creëren we ambassadeurs die het verhaal van de streek uitdragen en die het regiomerk uitdragen in hun eigen aanbod en promotie (co-branding)? 2. Welke communicatietools werken goed om de streekidentiteit onder de aandacht te brengen van de nabije stad / consument? 3. Hoe zorg je voor een samenhangend en vraag gestuurd aanbod? Kan samenwerking en netwerkvorming een sleutel zijn voor succes? Wat zijn de valkuilen? 4. Welke voorbeelden zijn er in onze regio s rond afzet van streekproducten? Wat kunnen de verschillende initiatiefnemers van elkaar leren? Zo opereert er in het Groene Hart de coöperatie Groene Hart streekproducten en de Groene Hart marktwagen VOF. 5. Hoe kunnen deze regio s de open ruimte in de toekomst behouden? Hoe kunnen ze het landschap gebruiken voor o.m. landbouw, recreatie en de waarde van de natuur behouden? 6. Kunnen we het duurzaamheidsthema koppelen aan onze landschapsmarketing? Zo ja, hoe? 7. Hoe werken de verschillende plaatselijke overheden met elkaar samen op bovenstaande thema s? 29
Annex II Deelnemers Pajottenland Katelijne Aelen - coördinator Natuureducatief Centrum De Paddenbroek Werner Godfroid - gemeenteraadslid Bever en lid van de PG Christine Hemerijckx - burgemeester Roosdaal Jos Huwaert - coördinator PG Inge Jacobs - Schepen van Gooik Alwin Loeckx - directeur Regionaal Landschap Pajottenland & Zennevallei Lien Standaert - Coördinator Regional branding Pajottenland, coördinator PG Pajottenland Plaine de Versailles Pierre Barrau (le 18 matin) Dominique Bouchez (le 17 soir) Martine Delorenzi - wethouder van Bazemont Catherine Lanen - Raadslid Thiverval Grignon Marie de Naurois - coördinator LAG Plaine de Versailles Joëlle Thannberger Bérengère Voillot - Kabinetschef Michel Colin (voorzitter van de LAG) Groene Hart Wim Boesten - Lid van de PG, stichting Werkgroup Behoud Lopikerwaard Marianne Breedijk - coördinator PG Wim Groeneweg - voorzitter van de PG Weidse Veenweiden, burgemeester van Vianen Arie Hoogendoorn - Lid van de PG stichting Groene Hart, kloppend hart Jan Kooijman - Lid van de PG stichting Groene Hart, kloppend hart Irma van de Kreij - Contactpersoon van de streekmarkt Woerden Ria Janmaat - kaasproducent en deelnemer streekmarkt Woerden Aad Mulder - Stichting Struinen en Vorsen (stichting voor de promotie van het platteland van het oostelijk deel van het Groene Hart) Michelle Poort - coördinator PG José van Rossum - Producent van kaas en streekproducten Jan van de Werf - Stichting Struinen en Vorsen (stichting voor de promotie van het platteland van het oostelijk deel van het Groene Hart) 30