Inhoudelijke karakteristieken Onderwijs en Opleidingsregio Zuid- Oost Nederland (OOR- ZON) OPLEIDINGSCONSORTIUM PSYCHIATRIE BRABANT / LIMBURG CLUSTER ZUID: MUMC- Mondriaan- GGzE 15 Oktober 2013 Dr. M. Marcelis, hoofdopleider GGzE Dr. J. Strik, hoofdopleider Mondriaan Prof. Dr. J. van Os, hoofdopleider Maastricht UMC
1 De opleiding tot psychiater in Cluster Zuid De opleidingen tot psychiater in het Cluster Zuid worden momenteel vormgegeven door 3 instroominstellingen, namelijk het Academisch Ziekenhuis Maastricht, Mondriaan en GGzE. Het betreffen dynamische, medisch specialisten opleidingen, academisch vormgegeven door samenwerkingsverbanden met de Universiteit Maastricht. De Universiteit Maastricht is een van de weinige Nederlandse Universiteiten met een door de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) erkend psychiatrisch top- onderzoek programma (zie Fig. 1). Het MUMC en Mondriaan verzorgen reeds geruime tijd gezamenlijk de opleiding tot psychiater, in samenwerking met de RIAGG Maastricht, RIAGG Zuid Roermond en Orbis Medisch en Zorgconcern in Sittard. De stageplekken zijn rijk geschakeerd en strekken zich uit over het gehele gebied van de psychiatrische basiszorg en de specialistische academische zorg. Plekken vormen een contrast tussen transmuraal, intramuraal en ambulant, alsmede tussen algemeen ziekenhuis, psychiatrisch ziekenhuis en OGGZ. Er is door MUMC- Mondriaan de afgelopen 10 jaar een netwerk van actieve zorgprogramma's ontwikkeld in de regionale GGZ, met veel aandacht voor transmuralisering, continue zorgevaluatie en een juiste balans tussen wetenschappelijke evidentie en de unieke ervaringen van individuele patiënten. De regio heeft een landelijke voorbeeldfunctie op het gebied van de psychosezorg (FACT), de neuropsychiatrie (ook in het kader van de geronto- psychiatrie) en de ziekenhuispsychiatrie (topreferente en landelijk unieke MedPsych units voor volwassenen en kinderen). Sinds enkele jaren bestaat er binnen de OOR- ZON ook een nauw samenwerkingsverband tussen GGzE en MUMC/Mondriaan. GGzE is een instelling met een grote diversiteit aan klinische, semimurale en ambulante cliëntenzorg. Er zijn speciale centra voor psychotische stoornissen (ACT- teams voor vroege herkenning/interventie bij psychose, FACT teams, technologisch innovatieve high- care unit), spoedeisende psychiatrie, angst en stemmingsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen, psychotrauma, autisme, kinder- en jeugdpsychiatrie, ouderenpsychiatrie (ook samenwerking in de opleiding tot klinisch geriater) en een groot supraregionaal/landelijk centrum forensische psychiatrie (De Woenselse Poort). Een deel van de opleiding wordt gevolgd in een algemeen ziekenhuis (Catharinaziekenhuis). Er is veel aandacht voor zorginnovatie voor cliënten met severe mental illness. Er is een academiseringsbeleid dat in samenwerking met de Vakgroep Psychiatrie en Psychologie van de Universiteit Maastricht en de Universiteiten van Tilburg en Eindhoven wordt uitgevoerd. De samenwerking met de Universiteit Maastricht neemt voor het psychiatrisch wetenschappelijk onderzoek een centrale plaats in. De psychiaters werkzaam binnen de opleidingen in het Cluster Zuid hechten aan het kweken en behouden van een collegiale atmosfeer en een veilig opleidingsklimaat. Er is veel aandacht voor de individuele ontwikkeling van de arts- assistenten en er zijn diverse mogelijkheden tot speciale verdieping op het gebied van wetenschappelijk onderzoek, psychotherapie, psychiatrie op het grensvlak van de somatische geneeskunde, sociale psychiatrie, vroege psychose, eetstoornissen, academische kinderpsychiatrie en forensische psychiatrie. De opleidingen van het Cluster voorzien in alle denkbare deelsegmenten van de psychiatrie en beschikken over de toepassing van alle mogelijke evidence- based behandelvormen. De regio kenmerkt zich door een combinatie van stedelijke en rurale gebieden met daaraan 2
gerelateerde problematiek en bevindt zich aan het voorfront op het gebied van onderzoek en innovatie, met snelle ontwikkelingen op het gebied van technologie en neuroscience (zie ook onder Wetenschappelijk onderzoek).!"#$%&$%'(")"*+%,%-.(*"/")#%,%-)/*01-*+% 2234526%7(89:*0%18"/% ; '6DE%*0+*)/*% -)/*01-*+94 97=--(%% F@G% D5@BF@% @-)/0"AA)% ; @AA9:0"7=:B C**0(*)% I*7=)"97=*% F)">*09":*":%% J0A")%.-0:% 0*#"-% HH1<% ; <")/=->*)%*)% /*%'*?.*)%% Kwaliteitskeurmerken: Instellingen die een opleiding verzorgen voor een medisch specialisme moeten aan zeer hoge eisen voldoen, waarbij steeds op gezette tijden een visitatie plaatsvindt vanuit de Medisch Specialisten Registratie Commissie (MSRC) en, in het geval van een erkende wetenschappelijke onderzoeksschool (de School Mental Health and Neuroscience van Maastricht UMC), de KNAW. De opleiding in GGzE heeft bij de laatste visitatie in 2011 een hernieuwde erkenning gekregen voor de maximale periode van 5 jaar. De opleiding in MUMC- Mondriaan wordt in 2015 opnieuw gevisiteerd en de School Mental Health and Neuroscience werd gevisiteerd en geaccrediteerd in 2011. Kwaliteits- en tevredenheidsmetingen onder AIOS en PhD studenten scoren binnen het gehele Cluster hoog. 2 Opleidingsstructuur Het opleidingsschema bestaat uit vijf halfjaarlijkse klinische en ambulante stages gedurende het algemeen gedeelte van 2,5 jaar. Er is in de basisjaren onder andere aandacht voor psychotische stoornissen, stemmingsstoornissen, angststoornissen, persoonlijkheidsstoornissen en ziekenhuispsychiatrie. De daarop volgende twee verdiepingsjaren kunnen worden gevolgd in drie verschillende aandachtsgebieden: de volwassenenpsychiatrie, kinder- en jeugdpsychiatrie en ouderenpsychiatrie. Voor deze aandachtsgebieden zijn beoogde of erkende deelopleiders werkzaam in zowel Eindhoven als Maastricht. Het Cluster Zuid biedt een grote diversiteit aan klinische en ambulante verdiepingsstages. Door de nauwe samenwerking is er de mogelijkheid tot uitwisseling van keuzestageplekken in Maastricht en Eindhoven. 3 Onderwijs Psychiaters in opleiding Er is een gezamenlijk cursorisch onderwijscurriculum in Cluster Zuid. Dit vindt plaats in Maastricht en Eindhoven. Het onderwijscurriculum is door eigen staf/docenten, experts 3
binnen hun vakgebied, vorm gegeven met veel aandacht voor Neuroscience en Psychotherapie. Dit regionale onderwijscurriculum van Opleidingscluster Zuid is gericht op integratie van praktische vaardigheden en theoretische kennis, en maakt gebruik van een corps van grotendeels gepromoveerde universitaire specialisten met BKO- certificering* (door Nederlands Universiteiten gehanteerde Basis Kwalifcatie Onderwijs). Het onderwijs beantwoordt aan het probleemgestuurde, contextuele en competentiegerichte opleiden volgens Herziening Opleiding en Onderwijs Psychiatrie (HOOP). De opleiding in de psychotherapie vormt een onderdeel van het cursorisch en praktisch onderwijs. Dit gebeurt in samenwerking met RINO Zuid- Nederland. Doordat het curriculum van Cluster Zuid (als enige in den lande) geen deel uitmaakt van het landelijk cursorisch onderwijs, blijft het programma optimaal flexibel en up- to- date: nieuwe wetenschappelijke inzichten kunnen snel geïmplementeerd worden. Cluster Zuid heeft eveneens het initiatief genomen om een skills- based uitwerking van het competentie- gerichte opleiden neer te zetten, in combinatie met een Leerboek dat in 2014 zal worden uitgegeven. Een overzicht van de te leren skills concretiseert de breder omschreven (op te vatten) competenties. Dit geeft zowel AIOS als supervisor meer zicht op de eindtermen van de opleiding en slaat een brug tussen de aangeboden theorie en de praktijk. Naast het cursorisch onderwijs zijn er nog een aantal interne (lokatiegebonden) onderwijsactiviteiten, zoals: Klinische conferenties / casuïstiek (MUMC- Mondriaan- GGze) Journalclub (GGzE) CAT besprekingen o.b.v. epidemioloog (MUMC- Mondriaan- GGzE) Referaten (GGzE) Klinische Interview Training / Intervisie (GGzE) Capita selecta neurologie en interne geneeskunde (MUMC- Mondriaan- GGzE) Er zijn separate onderwijstrajecten voor de drie verschillende aandachtsgebieden. AIOS volgen tijdens de verdiepingsjaren het landelijk cursorisch onderwijs, alsook een intern onderwijscurriculum. Tevens wordt er intensief supervisie gegeven door psychiaters en, ten behoeve van de supervisie psychotherapie, door daartoe gekwalificeerde psychiaters, klinisch psychologen en psychotherapeuten. Het mentoraat wordt in tijd gescheiden van de supervisie- uren aangeboden, door een andere persoon dan de supervisor. AIOS krijgen 50 zittingen (a ¾ uur) leertherapie aangeboden. Medische studenten Binnen Cluster Zuid is de medische staf intensief betrokken bij het onderwijs aan medische studenten. In veel gevallen volgen docenten de studenten over de tijd vanaf het eerste psychiatrie onderwijs in de studie geneeskunde tot aan het keuzeonderwijs (WESP/GEZP stages) in het laatste jaar. Deze docenten zijn daardoor actief betrokken bij het ontwikkelen van een kweekvijver van potentiële psychiaters in opleiding. Co- assistenten uit Maastricht volgen in het AzM, Mondriaan en GGzE hun stage psychiatrie. Ook wordt op al deze plekken praktisch onderwijs aan derdejaars medische studenten gegeven binnen de onderwijs- polikliniek. Zowel de AIOS als de psychiaterstaf geven les in deze onderwijspolikliniek. Zij worden hierin getraind middels docentprofessionaliseringscursussen, zoals de Teach the Teacher training. Dit draagt bij aan de professionele ontwikkeling van de medische staf (inclusief de AIOS) en verhoogt de kwaliteit van het onderwijs. 4
4 Werving- en selectie In Cluster Zuid wordt vanaf 2014 een gezamenlijke werving en selectieprocedure voor AIOS opgestart, waarbij de verdeling van AIOS over de instellingsplaatsen in gezamenlijkheid bepaald wordt (zie Fig 2). Daarbij wordt zoveel mogelijk aangesloten bij de voorkeuren van de AIOS met betrekking tot bepaalde inhoudelijke opleidingskarakteristieken, dan wel met betrekking tot zijn/haar persoonlijke omstandigheden cq. woon- /leefomgeving.!"#$%&$%'()*+,"-".#%*/012"345",% 6./45778%'6)9%% :+;/4,5%<;"-% =33/45"124%>=:%%%.?&% =7.-5"33.%%%.?@% AABC% %.?D% 5 Wetenschappelijk onderzoek Het wetenschappelijk denkklimaat en samenwerking met een KNAW- erkende onderzoeksschool met een sterke focus op klinische neuroscience is een unieke karakteristiek van de opleidingen binnen Cluster Zuid. Vernieuwingen en verbeteringen vereisen dat de kennis van professionals voortdurend onderhouden en vernieuwd wordt. Het overbrengen en vertalen van wetenschappelijke kennis in de klinische praktijk (en vice versa), en het uitvoeren van wetenschappelijk onderzoek, zijn hierbij een vereiste. De KNAW- erkende onderzoeksschool Mental Health and Neuroscience van Maastricht UMC is een van 's werelds meest geciteerde en innovatieve R&D groepen in de psychiatrie, met o.a. de volgende karakteristieken: ±50 PhD studenten verbonden aan Cluster Zuid ±34 gepromoveerde stafleden en 9 hoogleraren Goed geoutilleerde laboratoria, neuroimaging centrum, E- lab en serious gaming centrum, neuropsychologisch centrum, neurofeedback centrum Onderzoeksbudget van 9 miljoen euro per jaar onder andere VENI, VIDI, VICI, Zon- MW, FP7, ERC en vele andere grants Er bevinden zich permanent 1-3 AIOS in promotietrajecten Een continue stroom van innovatieve randomised clinical trials Diverse initiatieven en samenwerkingsverbanden binnen de Brainport Regio Eindhoven: met Philips, TU Eindhoven en de High Tech Campus als hart van open innovatie op het snijvlak van de zorg en technologie Een duidelijk focus op brain AND mind: het Excellence Center of Contextual Neuroscience van Maastricht UMC heeft als doel om de interactie tussen het 5
individu en zijn omgeving te ontrafelen, waar deze relevant is voor ontstaan (etiologie) en preventie (behandeling) van psychose, depressie en angst, met een focus op het samenspel van brain en mind mechanismen (zie Fig 3).!"#"$%$$ &#'()*#+"#,$ /"0)12$ 30#.4*#$ &%-")("#."$ Fig. 3. Contextual Neuroscience: the parallel study of gene- environment interplay affecting physical and experiential phenotypes makes it possible to relate alterations in neural function to alterations in experience, cognition and behaviour Er is een recent toegekende NWO- Graduate School voor Translational Neuroscience die dient als kweekvijver voor getalenteerde jonge (klinische) onderzoekers De R&D groep houdt zich bezig met de ontwikkeling van nieuwe psychiatrische diagnostiek De R&D groep houdt zich bezig met de ontwikkeling en evaluatie van nieuwe M- Health diagnostiek en M- health behandeling (PsyMate ): zowel in het kader van augmentatie als in het kader van primaire behandeling Er is geen sprake van een mono- diagnostisch focus: psychose, depressie, angst, borderline, dementia, parkinson's, transitiepsychiatrie zijn allen topics of interest Er bestaat sterke samenwerking met de academische psychotherapie de Onderzoeksschool Experimentele Psychopathologie van de faculteit Psychologie en Neurowetenschappen van de Universiteit Maastricht Vanuit de R&D groep vindt participatie plaats in vrijwel alle richtlijngroepen 6