Discriminatie? Dat kunnen Jaarberichten we samen 2013 oplossen! Financiële bijlage Jaarverslag 2012
INHOUDSOPGAVE 1. Discriminatiecijfers in beeld... 3 2. Meldingen nader uitgelicht... 5 3. Onderzoeken en peilingen... 6 A. Pesten en uitsluiting in het voortgezet onderwijs... 6 B. Roze Weken... 6 C. Tolerantieklimaat bij regionale sportverenigingen... 6 4. Voorlichtingsactiviteiten en conferenties... 7 A. Voorlichting op scholen... 7 B. Conferentie Homo is geen scheldwoord... 7 C. Conferentie Discriminatie in de woonomgeving... 7 5. Campagnes en activiteiten... 8 A. Iedereen doet mee, samen zeggen we discriminee!... 8 B. Campagne Homo is geen scheldwoord... 8 C. Jongerendebat... 8 D. Overig... 8 6. Verder reorganiseren... 9 VERANTWOORDING Bureau Art.1 Noord-Holland Noord legt jaarlijks verantwoording af over de activiteiten en de kosten die hiermee gemoeid waren. In deze rapportage wordt naast een financiële verantwoording ingegaan op de ontwikkeling van het aantal discriminatiemeldingen en wordt aandacht besteed aan de gevoerde campagnes, gehouden conferenties en overige activiteiten. Dit is een verkorte versie van het jaarverslag van Art. 1 Noord-Holland Noord over 2013. De belangrijkste activiteiten van het afgelopen jaar zijn hierin in het kort beschreven. Een uitgebreide versie is beschikbaar op onze website www.art1nhn.nl. Luc Hofmans Directeur Art. 1 Noord-Holland Noord Februari 2014 2
1. DISCRIMINATIECIJFERS IN BEELD Tabel 1. Aantal meldingen in Noord-Holland Noord Jaar 2011 2012 2013 Aantal meldingen 342 218 298 Tabel 2. Aantal meldingen in 2013 per gemeente Noord-Holland Noord Gemeente Art.1 NHN Politie CRM Totaal Alkmaar 35 42 6 84 Bergen 4 11 2 17 Castricum 2 7 0 9 Graft-De Rijp 1 0 0 1 Heerhugowaard 7 14 2 23 Heiloo 2 4 0 6 Langedijk 3 7 0 10 Schermer 0 1 0 1 Hoorn 18 26 2 46 Drechterland 4 0 0 4 Enkhuizen 2 5 0 7 Koggenland 2 2 0 4 Medemblik 9 7 1 17 Opmeer 1 1 0 2 Stede Broec 0 4 0 4 Den Helder 6 27 1 34 Hollands Kroon 9 13 0 22 Schagen 7 9 1 17 Texel 1 1 0 2 Totaal 113 181 15 310 * Het totaal van alle meldingen per gemeente ligt hoger dan het totaal aantal meldingen dat is gedaan. Dit wordt veroorzaakt door dubbeltellingen bij meldingen van bijvoorbeeld iemand uit den Helder die iets heeft meegemaakt in Koggenland. Deze melding wordt in beide gemeenten meegerekend. Uit onze cijfers, de voortgangsbrief Discriminatie 2013 aan de Tweede Kamer en het belevingsonderzoek van het Sociaal Cultureel Planbureau kunnen we opmaken dat ras en afkomst nog steeds de belangrijkste grond is om mensen te discrimineren. De helft tot een derde van de Turkse, Marokkaanse, Surinaamse, Antilliaanse Nederlanders en migranten uit Midden- en Oost Europa ervaren discriminatie.mensen met een Islamitisch of Joods geloof en andere afkomst ervaren de meeste discriminatie. Autochtone Nederlanders ervaren meestal discriminatie op leeftijd, geslacht en seksuele geaardheid..vijandige bejegening, omstreden behandeling en soms ook mishandeling, bedreiging of gewelddadige uiting komt het meest voor op grond van seksuele geaardheid en Joods of Islamitisch geloof. De incidenten in de publieke ruimte nemen af, in woonomgeving en op de werkplek nemen ze duidelijk toe. Er blijft sprake van een geringe meldingsbereidheid. De trends in de meldingen en aangiften zijn gelijk aan de feiten uit het belevingsonderzoek. We zijn blij dat het kabinet in 2014 weer een landelijke publiekscampagne overweegt, het bestrijden en voorkomen van discriminatie vraagt om blijvende aandacht en actief optreden van burgers, bedrijven en instellingen, sociale partners en overheid. In de volgende tabellen vindt u per grond, aard en maatschappelijk terrein, een vergelijking over drie jaar, van het aantal meldingen in percentages. Meer analyses vindt u op de website. 3
3 4
2. MELDINGEN NADER UITGELICHT Kun jij omgaan met andere geloofsovertuigingen? Deze vraag werd expliciet gesteld aan een Turkse sollicitante. Het bleef onduidelijk of de sollicitatiecommissie die vraag ook stelde aan andere kandidaten. Spreekt u Pools? Dan zijn wij opzoek naar jou Een taaleis in een personeelsadvertentie moet je motiveren, anders sluit je bij voorbaat kandidaten uit. Vakantiemedewerker graag, maar dan wel lekker jong De Wet gelijke Behandeling verbiedt op grond van leeftijd (WGB L) onderscheid te maken bij het aanbieden en behandelen van een openstaande vacature. Ouderschapsverlof? Geen sprake van! De boodschap in de brief was duidelijk: helaas hebben we besloten je contract niet te verlengen, want je bent al zolang afwezig vanwege je miskraam. Uit onderzoek naar discriminatie van zwangere vrouwen door het College voor de Rechten van de mens in 2012 bleek dat ruim 45 procent van de werkende vrouwen negatieve ervaringen heeft met zwangerschap in relatie tot werk. Ze verliezen hun baan, promotie of salaris. Die keurige jongens weten wel dat je niet mag discrimineren op station Hee daar heb je een neger Oh nee, het is een halfbloed. De burgemeester van Heerhugowaard noemt het een incident dat we niet moeten uitvergroten. De raadsleden denken er anders over. Op weg naar huis voelde een 17-jarige jongen zich bedreigd door leeftijdsgenoten. Hij vraagt zich af of je er met een Nederlands-Indische afkomst ooit gaat bijhoren. Voor zijn openheid krijgt hij veel support van jongeren die last hebben van racisme in de horeca. Kutneger en kankernikker Dit is de manier waarop een buurman dagelijks een 9-jarig jongetje begroet nadat zijn moeder klaagde over het geblaf van zijn hond. De woningbouwvereniging heeft de buurman een andere woning aangeboden, maar de bedreiging houdt aan, want hij komt nog op bezoek bij andere buren die hem steunen. Horeca Je komt er niet in, want jij bent +21 of te donker Art.1 NHN ontvangt al jaren meldingen over het café waar dit gebeurt. De eigenaresse stelt dat de personen die zij heeft geweigerd, zich in het verleden niet netjes hebben gedragen en vindt het teveel gedoe om iedere keer de reden van de weigering te moeten geven. Het kan zijn voorgekomen dat zij, om maar van het gezeur af te zijn, gefrustreerd een keer heeft gezegd: Ja, je komt er niet in omdat je zwart bent. De wethouder en de coördinator Handhaving gingen met haar in gesprek over naleven van de wet. 5
3. ONDERZOEKEN EN PEILINGEN A. Voortgezet onderwijs In 2013 kwam het rapport uit van het onderzoek naar discriminatie-ervaringen en het tolerantieklimaat in het voortgezet onderwijs. Gebleken is dat 1 op de 4 leerlingen wel eens wordt gepest, uitgesloten of gediscrimineerd. Bij meer dan de helft is het beeld min of meer structureel (eens per maand of vaker). Gedrag en uiterlijk zijn de voornaamste reden. Leerlingen zijn gemiddeld redelijk positief over de sfeer en veiligheid op school, maar docenten zijn positiever. Pesters zijn leeftijdgenoten, bij docenten gaat het om collega s. De schade is over het algemeen psychisch: pesten schaadt het zelfvertrouwen en tast het vertrouwen in de medemens aan. Ook schoolprestaties worden er soms door beïnvloed. Slachtoffers reageren vaak passief op pestgedrag en praten er ook nauwelijks over. Leerlingen stellen dat docenten strenger en consequenter moeten optreden tegen daders. Zelf lijken ze dat niet zo snel te doen. Eén op de vier leerlingen gaan zelf meepesten als ze getuigen zijn van een pestsituatie. Leerlingen zijn niet alleen slachtoffer, maar ook mededaders, of passieve getuigen. Aandachtspunt voor schoolleidingen, directies en docenten is met name actieve handhaving van het antipestbeleid. Doordat er nauwelijks meldingen zijn, is het beeld dat scholen zelf hebben wel eens rooskleuriger dan de werkelijkheid. Ook voorlichting in de klas door mensen die wel eens te maken hebben met pesten en discriminatie vanwege een handicap of ziekte, hun homoseksualiteit of hun geloof geeft leerlingen (en docenten) inzicht in eigen vooroordelen en in het soms ingrijpende effect van hun gedrag op anderen. Het voorkomt dat leerlingen anders zijn gebruiken om pestgedrag te legitimeren. B. Roze Weken In 2013 peilden we actief de mening van passerend publiek, bezoekers van en deelnemers aan de Roze Weken in Alkmaar en West-Friesland. Ongeveer de helft van de respondenten ervoer in 2013 zelf discriminatie, buitensluiting of pesten of was er getuige van. Bij een vijfde van de respondenten ging het om een eigen ervaring. Slachtoffers van discriminatie, pesten of buitensluiting, hebben hierbij voornamelijk behoefte aan praktische tips, informatie over hun rechten en over de ondersteuningsmogelijkheden die Art. 1 NHN biedt. Zij geven verder aan dat zij vooral hulp nodig hebben bij het doen van aangifte en bij het op een rijtje zetten van de situatie. Vier van elke tien getuigen en slachtoffers van discriminatie, pesten en buitensluiten maken hiervan melding. Dat gebeurt veelal bij de vertrouwenspersoon op school/werk of bij de politie. Slachtoffers en getuigen die er geen melding van maken, vinden het veelal niet belangrijk genoeg of zijn er niet zeker van dat het discriminatie betreft. De meerderheid van de respondenten ziet bij meldingen een rol weggelegd voor het COC NHN/Stichting Roze Netwerk en Art. 1 NHN. Als deze organisaties duidelijk als meldpunt aanwezig zijn bij activiteiten, verlaagt dat de drempel om incidenten te melden. Ook de mogelijkheid om te melden via een app maakt dat gemakkelijker. C. Tolerantieklimaat sportverenigingen NHN In 2013 onderzochten we het tolerantieklimaat bij sportverenigingen in onze regio. Gebleken is dat drie op de tien leden wel eens te maken krijgt met ongewenst gedrag. Van de leden kreeg 1 procent te maken met geweld of bedreiging. Over het algemeen zijn zowel leden als bestuurders dik tevreden over de sfeer. Veiligheid scoort een 8,4, respect 8,2. De meeste leden durven op de club voor hun mening uit te komen en zij kunnen er zichzelf zijn. Volgens de leden zijn andere seksuele gerichtheid of een niet-nederlandse herkomst geen probleem. Slechts 2 procent denkt dat een verenigingslid dat homo, transgender of biseksueel is het op de club wel moeilijk heeft. Eveneens 2 procent verwacht dat sporters met een beperking of chronische ziekte problemen ondervinden. Van de bestuurders vindt 7 procent dat meisjes en jongens op de vereniging niet gelijkwaardig worden behandeld. De impact van de meeste incidenten is bij de meerderheid gering; slechts 2 procent van de leden met een negatieve ervaring heeft er veel last van en 15 procent een beetje. Dit is een positiever beeld dan we van uit de scholen krijgen. Het verschil is dat school een verplichting is, en sport een keuze. Van de bestuurders zag 14 procent wel eens, of vaker, een lid de club verlaten vanwege pesten, buitensluiten en discriminatie. Het zicht op die groep is nog klein. Bestuurders, trainers, coachen zouden daar ook meer inzicht in willen. 6
4. VOORLICHTINGSACTIVITEITEN EN CONFERENTIES A. Voorlichting op scholen In ons werkgebied financierden in 2013 nog drie gemeenten voorlichting op school: Schagen, Alkmaar en Langedijk. Vooral het basisonderwijs heeft hiervan gebruik gemaakt, met verschillende programma s voor de beneden- en bovenbouw. Ook zijn trainingen gegeven aan docententeams. In het voortgezet onderwijs was er gezien de wettelijke verplichting vooral aandacht voor homoseksualiteit en pesten. Met de elf scholen die meededen aan het onderzoek naar discriminatie-ervaringen en tolerantieklimaat is een evaluatiegesprek gehouden om de individuele uitkomsten te koppelen aan de totaalcijfers en de uitkomsten te toetsen aan de ervaringen van leerkrachten. Hierin is geadviseerd over het aanpakken van knelpunten. B. Conferentie Homo is geen Scheldwoord Deze conferentie is in samenwerking met COC Noord-Holland Noord en de gemeente Alkmaar gehouden tijdens de Roze Week Alkmaar. Hoorn organiseerde een lunchbijeenkomst rond dit thema. Wij presenteerden de feiten uit het onderzoek in het voortgezet onderwijs. Daarnaast was er specifiek aandacht voor pesten in de woonomgeving en kregen beleidsmakers adviezen om hun organisatie veiliger en prettiger te maken. De conferentie telde 61 deelnemers vanuit zeer diverse sectoren. Vertegenwoordigers van belangenorganisaties voor lesbiennes, homo s, biseksuelen en transgenders hadden meer nadruk willen leggen op de uitsluiting rond seksuele geaardheid en transseksualiteit. De docenten van scholen, trainers van sportverenigingen wilden meer focus op pesten en uitsluiting in het algemeen. C. Conferentie Discriminatie in de woonomgeving In oktober hebben we medewerkers van de gemeenten, woningcorporaties en politie uitgenodigd om met ons te spreken over het voorstel van Het Landelijk Platform Woonoverlast om niet voorbij te gaan aan de discriminatoire aspecten bij woonoverlast. Pesterijen, treiteren, discriminerende opmerkingen, vernielingen en andere vormen van stiekem gedrag hebben een enorme invloed op het persoonlijke leven van mensen. De gemeentelijke Ombudsman Amsterdam kwam na grondig onderzoek tot vergelijkbare bevindingen. De voorbeeldaanpak woonoverlast en het rapport van de gemeentelijke ombudsman zijn te downloaden op onze website. 7
5. CAMPAGNES EN ACTIVITEITEN A. Iedereen doet mee, samen zeggen we discriminee! In Hollands Kroon kregen in de maanden februari en maart ruim 600 scholen, werkgevers, buurten, horeca, evenementenbureaus, politie, sportverenigingen een oproep om Discriminee! te zeggen. Als onderdeel van de campagne was een wedstrijd; inwoners werden opgeroepen een filmpje te maken over hoe zij Discriminee! zeggen. OBS De Markse wist met de videoclip Je mag er zijn op een leuke, creatieve wijze te inspireren en aan te zetten tot nadenken over discriminatie, waarin dit met elkaar wordt opgelost en waarin respect voor anderen stoer is. Robin Corbee (www.robincorbeeschrijft.nl) vertelde hoe zij met haar beperkingen en spasmen keek naar haar nog zwaarder gehandicapte zus en wist het publiek diep te raken. B. Homo is geen scheldwoord Tijdens de Roze Week Alkmaar en de Roze Weken West Friesland verspreidden we 10.000 kaarten met de tekst Homo is geen scheldwoord! We bezochten scholen in het voortgezet onderwijs, stonden op stations en in drukke winkelstraten. Op de schoolpleinen kregen we vaak gelijk te zien hoe homo als scheldwoord werd gebruikt. Het waren meestal de meiden die vonden dat de jongens moesten kappen en vervolgens een dialoog opstartten. 226 mensen gingen naar de link op de achterkant van de kaart en gaven ons inzage in de ondersteuningsbehoeften bij pesten, buitensluiting en discriminatie. In overleg met vrouwenorganisaties zijn we een soortgelijke actie gaan plannen voor de Internationale Vrouwendag in 2014. We werken samen met vrouwen uit Den Helder, Alkmaar en Hoorn en hopen dat de enquête een regionale meerjarenagenda oplevert. C. Jongerendebat Tijdens het jongerendebat Het recht op anders zijn stelden jongeren dat iedereen mag vinden en geloven wat hij wil, maar dat grenzen overschreden worden zodra een opvatting of overtuiging wordt opgelegd aan anderen of als eigen opvattingen meer worden gerespecteerd dan die van anderen. Jongeren toonden aan dat zij zeer respectvol en met humor kunnen debatteren over hun verschillen. Tijdens het debat deden schoolniveau en afkomst er weinig toe. Het najaarsdebat groeide uit tot een jongerenadviesteam voor vrijwilligersorganisaties, die volgens de jongeren massa s kansen laten liggen. D. Overig We ondersteunden Ineke van der Valk van de Universiteit van Amsterdam in haar onderzoek naar incidenten bij moskeeën en kwamen in gesprek met moslimorganisaties over hun ervaringen met uitsluiting. In het verlengde daarvan was er een besloten vertoning van de film I am Gay and Moslim met een aantal imams en vertegenwoordigers van christelijke kerken, waar homoseksualiteit nog niet geaccepteerd wordt als een realiteit, laat staan dat er begrip is voor het claimen van gelijke rechten in de samenleving. We zaten aan tafel met verschillende organisaties om Respect in de sport verdere impulsen te geven. Zo kwamen we tot het regionale onderzoek naar tolerantie in de sport. Helaas vonden we nog te weinig medestanders om in onze regio spreekkoren aan te pakken. Spreekkoren worden gezien als iets dat nu eenmaal bij voetbal hoort. 8
6. VERDER REORGANISEREN Van 2,9fte naar 2,2fte. Onze doelstelling is gehaald: we zijn een klein maar krachtig team met een consulent klachtbehandeling, een onderzoeker en directeur/medewerker projecten. Daarnaast werken we samen met diverse gespecialiseerde zzp ers van diverse pluimage. Wij zijn prima in staat gebleken gemeenten te voorzien van een goed overzicht van meldingen en eventueel aanvullend onderzoek te doen. Daarnaast focussen we op knelpunten in de samenwerking met organisaties die slachtoffers van discriminatie kunnen ondersteunen in empowerment. Wij ondersteunen organisaties om normen te formuleren en adequaat te handhaven. Vervolgens bieden we voortgangsonderzoek aan om de effectiviteit van maatregelen te meten en good practice uit te dragen. We werken aan de ontwikkeling van kwaliteitsproducten, zodat derden ook willen betalen voor onze diensten en we de teruglopende subsidie kunnen compenseren met nieuwe inkomsten. Het volledige jaarverslag is vanaf 1 maart te lezen op www.art1nhn.nl 9
EXPLOITATIEREKENING 2013 KOSTEN OPBRENGSTEN huisvesting en organisatie 30.421,44 management en ondersteuning 78.233,07 L. Hofmans 67.902,77 A. Panhuis 10.330,30 campagne&activiteiten 40.614,78 discriminee 19.805,70 overige pr, communicatie en website 18.950,78 overige activiteiten NHN 1.858,30 klachtbehandeling en registratie 32.883,20 M. Koster 32.883,20 onderzoek 51.329,97 F. Broeze 30.151,98 S. Kasanwidjojo 2.237,68 kosten projecten 18.940,31 activiteiten cofinan.gemeenten 52.289,32 subsidies regiogemeenten 292.752,13 gemeente Alkmaar 65.705,00 gemeente Bergen 11.413,00 gemeente Castricum 12.825,00 gemeente Graft-de Rijp 2.397,54 gemeente Heerhugowaard 19.523,30 gemeente Heiloo 8.425,80 gemeente Langedijk 18.796,00 gemeente Schermer 1.910,00 gemeente Drechterland 6.273,00 gemeente Enkhuizen 9.792,22 gemeente Hoorn 26.505,00 gemeente Koggenland 8.313,83 gemeente Medemblik 16.083,00 gemeente Opmeer 4.363,00 gemeente Stede Broec 7.960,00 gemeente Den Helder 21.228,00 gemeente Hollands Kroon 17.712,04 gemeente Schagen 28.441,40 gemeente Texel 5.085,00 kosten vrijwilligers 930,96 overige baten 879,05 ontvangen rente 663,21 overige inkomsten 215,84 totaal van de kosten 286.702,74 totaal van de inkomsten 293.631,18 naar algemene reserve 6.928,44 totaal 293.631,18 totaal 293.631,18 10
Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan. Art.1 Bureau Discriminatiezaken Noord-Holland Noord Gasthuisstraat 2, 1811 KC Alkmaar Postbus 3095, 1801 GB Alkmaar Tel. 072-515 44 00 info@art1nhn.nl Meldlijn: 0900 2 354 354 (10 ct/m) www.discriminee.nl KvK: 412 40 553 / Bank: ING 497 11 74