Kijkoperatie van de knie Artroscopie in dagbehandeling
2
Uw arts heeft voorgesteld om vanwege uw knieklachten een kijkoperatie (artroscopie) te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie over hetgeen de orthopeed in het CWZ met u heeft besproken, zodat u na het gesprek alles nog eens rustig kunt lezen en zich voor kunt bereiden op de opname. Het kniegewricht De knie bestaat uit drie botdelen: het bovenbeen, het onderbeen en de knieschijf. Om de knie ligt een gewrichtskapsel. Buiten dit gewrichtskapsel heeft de knie twee banden, die voor zijdelingse stabiliteit van de knie zorgen. Midden in de knie liggen de voorste en de achterste kruisband. Zij voorkomen dat het onderbeen naar voren of naar achteren verschuift. Daarnaast voorkomen de kruisbanden bepaalde draaibewegingen tussenboven- en onderbeen. In de knie bevinden zich tussen het boven- en onderbeen twee maanvormige schijfjes van zacht kraakbeen (de meniscus). Deze vangen schokken van de knie op en zorgen dat boven en onderbeen in iedere stand goed op elkaar passen. Elk botdeel is daarnaast nog bekleed met een laag kraakbeen (zie tekening hiernaast). 3
Wat kan er mis zijn met de knie? Als u last heeft van uw knie, kan dat veel verschillende oorzaken hebben. In deze folder worden slechts de oorzaken genoemd, die bij een artroscopie gezien kunnen worden. Zo kunnen klachten het gevolg zijn van: Beschadigde of gescheurde meniscus. Tijdens de artroscopie wordt deze bijgewerkt (gedeeltelijk verwijderd) en soms gehecht. Beschadigd of abnormaal kraakbeen. Loszittend kraakbeen kan verwijderd worden, maar meestal kan een kraakbeenbeschadiging niet hersteld worden. Soms kan de beschadiging behandeld worden met boringen. Deze boringen zorgen voor het ontstaan van bindweefsel, dat de beschadiging afdekt. Gewrichtsmuizen zijn afgeronde kraakbeenstukjes, die los in de knie voorkomen. Deze stukjes kunnen slotklachten geven. Tijdens de artroscopie kunnen ze verwijderd worden. Gescheurde kruisbanden. Meestal betreft het de voorste kruisband. Flarden van de gescheurde kruisband, die tussen het gewricht komen, kunnen verwijderd worden. Combinatie van bovenstaande aandoeningen. Wat houdt een artroscopie in? Een artroscopie is een kijkoperatie. De bedoeling is echter om niet alleen in de knie te kijken, maar zo mogelijk gelijktijdig een behandeling uit te voeren. Bij een artroscopie wordt met een buis (artroscoop) in de knie gekeken. Via een camera, die op de artroscoop is aangesloten, kan op een monitor de knie bekeken worden. Er worden drie kleine sneetjes van ongeveer een centimeter lengte in de huid gemaakt. Via het eerste sneetje gaan de artroscoop en vocht naar binnen. Het tweede sneetje zorgt voor de afvoer van het vocht. Via het derde sneetje kunnen instrumenten in de knie worden gebracht. Deze worden gebruikt bij de behandeling. Om een helder beeld te kunnen houden tijdens de artroscopie wordt het kniegewricht met vloeistof gespoeld en wordt de operatie vaak onder bloedleegte uitgevoerd. 4
Het bloed wordt uit het operatiegebied weggestreken en met een opgepompte bloeddrukband wordt het gebied bloedleeg gehouden. De artroscopie zal ongeveer vijftien minuten duren. Mogelijke complicaties Gelukkig treden na een artroscopie slechts zelden complicaties op. Na een artroscopie van de knie bestaat er een kleine kans op een trombosebeen. Trombose is herkenbaar aan een dikke, warme, rode en pijnlijke kuit. Als u deze klachten herkent, neem dan \ contact op met de polikliniek orthopedie of uw huisarts. Er kan een nabloeding optreden. Hier wordt soms een hechting voor geplaatst. Een infectie is een vervelende complicatie. De kans hierop is erg klein, maar het kan ernstige gevolgen hebben voor het gewrichtskraakbeen. Omdat er bij de artroscopie sneetjes in de huid worden gemaakt, kan een huidzenuw beschadigd raken. Dit geeft een doof gevoel in een klein gebied van de huid. Meestal verdwijnen deze klachten in de loop van de tijd vanzelf. De bloeddrukband voor het bloedleeg maken van de knie, kan te strak gezeten hebben. Dit kan een kneuzing veroorzaken. Deze klachten verdwijnen vanzelf. Voorbereiding operatie Beslissing tot operatie Als u samen met de arts heeft besloten tot een operatie, worden er door de dokterassistente van de operatieplanning orthopedie een aantal zaken met u afgesproken. Van hen hoort u de operatiedatum, opnametijd en de verdere noodzakelijke voorbereidingen. Zij maken voor u een afspraak bij het preoperatieve spreekuur van de anesthesist. 5
De arbodienst Vraagt u zich af of uw aandoening of behandeling consequenties heeft voor het uitoefenen van uw werk? Overleg dan met uw specialist. Zo wordt duidelijk of u (tijdelijk) beperkingen heeft en zo ja, welke. De bedrijfsarts begeleidt de terugkeer naar uw werk. Daarom is het belangrijk dat uw bedrijfsarts op de hoogte is van uw aandoening of behandeling. Afspraken over uw werk zullen vaak soepeler verlopen als u de bedrijfsarts al vóór de ingreep informeert. U kunt een gesprek voeren met uw bedrijfsarts op het arbeidsomstandighedenspreekuur van de arbodienst van het bedrijf of de organisatie waar u werkt. Om uw privacy te beschermen is uw toestemming nodig voor eventueel overleg tussen uw specialist en uw bedrijfsarts. Anesthesie (verdoving) Een goede verdoving bij een operatie is belangrijk. Deze verdoving kan bij een knie-operatie alleen via algehele anesthesie of via een ruggeprik. Hierover kunt u meer lezen in de CWZ-folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. Voor de operatie en de anesthesie zijn meestal enige voorbereidingen noodzakelijk, dit wordt ook wel preoperatief onderzoek of preoperatieve voorbereiding genoemd. Spreekuur anesthesioloog De anesthesioloog schat in welke risico s in uw geval aan de anesthesie verbonden zijn en hoe deze kunnen worden beperkt. Daarom heeft de doktersassistente een afspraak voor u op het spreekuur van de anesthesioloog gemaakt. Krukken Het is verstandig om voor dat u geopereerd wordt krukken te lenen bij een thuiszorgwinkel bij u in de buurt. U hoeft hier vaak niets voor te betalen. Na de operatie mag u volledig op uw been staan maar dit geeft vaak in het begin nog pijn. De krukken kunt u de eerste dagen gebruiken bij het lopen. 6
Bloedverdunnende medicijnen Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen of bent u onder controle van de trombosedienst? Meld dit dan aan uw behandelend arts in het CWZ. Denk bij bloedverdunnende medicijnen aan bijvoorbeeld acenocoumarol of fenprocoumon en/of aspirine. Als u bekend bent bij de trombosedienst, neem uw doseerkaart altijd mee naar het ziekenhuis. Het kan zijn dat u tijdelijk moet stoppen met deze bloedverdunnende medicijnen. Uw behandelend arts vertelt u hoe lang u voor de ingreep of operatie met het innemen moet te stoppen en wanneer u weer kunt beginnen met de medicijnen. Als u medicijnen gebruikt of overgevoelig bent voor bijvoorbeeld jodium, verdovingsvloeistof, pleisters of andere stoffen meld dit dan aan de arts, de verpleegkundige of assistente van polikliniek. Meld ook als u een pacemaker (of een ICD) draagt. Meld ook of u preventief antibiotica nodig heeft. De dag van de operatie Volgens de afspraak met de anesthesioloog op het anesthesiespreekuur bent u nuchter en eventueel gestopt met (bloedverdunnende) geneesmiddelen. U meldt zich nuchter op het afgesproken tijdstip bij de verpleegafdeling waar u wordt opgenomen. Op de afdeling krijgt u een opnamegesprek met de verpleegkundige. Daarna krijgt u de voorbereidende medicatie voor de anesthesie (premedicatie). 7
Het is belangrijk dat u deze medicijnen voor de ingreep inneemt. Ook is het belangrijk dat u voor de ingreep nog even plast, zodat de blaas leeg is. Daarnaast wordt er een pijl op uw knie aangebracht aan de zijde waaraan u geopereerd/behandeld wordt. Dit is een controle voor u als patiënt, maar ook voor de arts. Tijdens de operatie draagt u een operatiejasje dat u op de afdeling alvast aantrekt. Bovengenoemde maatregelen zijn er om de hygiëne op de operatiekamer. Een kwartier voor de ingreep wordt u naar de operatiekamer gebracht, waar u over moet stappen op een smalle operatietafel. De anesthesioloog geeft u de verdoving, die met u afgesproken wordt. Voordat de operatie begint, krijgt u eerst een infuus voor de toediening van vocht, medicijnen en eventueel een narcosemiddel en wordt er bewakingsapparatuur aangesloten. Hierna zal de artroscopie uitgevoerd worden. Als u gekozen heeft voor een ruggeprik is het vaak mogelijk de ingreep op de monitor te volgen. U ziet hierbij het inwendige van uw knie, dat niet bloederig is. Velen vinden het lijken op een onderwaterlandschap. 8
Na de operatie Na de ingreep blijft u in de uitslaapruimte (verkoeverkamer) van de operatieafdeling tot u goed wakker bent en tot alle controles, zoals bloeddruk en pijn, goed zijn. Een verpleegkundige van de afdeling haalt u weer op. Op de afdeling wordt door de verpleegkundige nog enkele keren de pols, bloeddruk en de wond gecontroleerd. Als u pijn heeft kunt u dit aangeven bij de verpleegkundige. Zij zal u dan de nodige pijnstilling geven. Zie hiervoor hoofdstuk pijnmeting in de folder Verdoving (anesthesie) bij volwassenen. Om uw knie zit een drukverband om zwelling te voorkomen. U mag de knie in principe volledig belasten, zonodig gebruikt u een paar dagen krukken. Verder op in de folder zal hier meer uitleg over worden gegeven. In het begin zal het belasten van de knie nog enigszins moeizaam gaan. De eerste vier tot zes weken kan de knie nog dik en pijnlijk zijn. Meestal worden de kleine steekwondjes niet gehecht. Mocht u wel hechtingen hebben, dan moeten deze na zeven tot tien dagen bij de huisarts verwijderd worden. Er ontstaat littekenweefsel op de steekplaatsen, dat na drie maanden weer soepel aanvoelt. Als u een ruggeprik heeft gehad moet de verdoving eerst uitgewerkt zijn en u moet geplast hebben voor dat u naar huis kunt. Als u algehele narcose heeft gehad moet u eerst goed wakker zijn. Voor beide geldt dat u gemiddeld 4 tot 6 uur na de operatie weer naar huis kunt. Ontslag Bij ontslag uit het ziekenhuis krijgt u een voorlopige ontslagbrief voor de huisarts. Deze kunt u daar afgeven. Daarnaast krijgt u een formulier mee, waarop de arts heeft ingevuld wat hij tijdens de artroscopie gevonden en gedaan heeft. Hierop staat ook of een controleafspraak nodig is. Vaak is deze niet nodig, omdat na zes weken de klachten in principe verdwenen zijn. Mochten er blijvende klachten zijn of treden er complicaties op, dan kunt u via de polikliniek orthopedie een afspraak met de orthopeed maken. 9
Wij adviseren u om vanwege de wond en de eventuele narcose nog niet zelf met de auto of fiets naar huis te rijden. Het is verstandig om af te spreken dat iemand u komt halen. Nazorg Adviezen voor thuis Afhankelijk van de operatie, de grootte van de ingreep en individuele factoren, zult u na de operatie nog enige tijd hinder kunnen ondervinden van het operatiegebied. Er volgen nog enkele adviezen: Wond Na 24 uur mag u het verband en de gazen verwijderen en douchen. Als er een gaasje vastzit aan de wond kunt u dit onder de douche losweken. De wondjes kunt u daarna droog deppen met een schone handdoek. U mag de eerste week niet baden en zwemmen. Drooghouden van de wond bevordert een goede genezing van de wond. U kunt beter ook geen afsluitende pleister op de wondjes gebruiken. Pijn Als pijnstillers nodig zijn, is paracetamol (500 mg) vaak voldoende. Een goede pijnbestrijding is belangrijk voor het genezingsproces. Als het nodig is, kunt u de eerste 2 dagen de pijn met pijnstillers onderdrukken en dit langzaam afbouwen. Dit doet u als volgt. De eerste 2 dagen neemt u 4 maal daags - om de zes uur - 2 tabletten paracetamol van 500 mg. Dan 2 dagen 4 maal daags - om de zes uur - één tablet paracetamol van 500 mg. Daarna stopt u en gebruikt u alleen zonodig bij pijn 2 tabletten paracetamol van 500 mg. (maximaal 4 maal daags). 10
Belasten Na de operatie mag u de knie volledig belasten. Probeer zo goed mogelijk te lopen, dat wil zeggen zo normaal mogelijk. Afhankelijk van pijn en zwelling kan het verstandig zijn om gedurende een paar dagen krukken te gebruiken. Pijn en zwelling van de knie zijn een teken dat u het rustiger aan moet doen. Blijf wel bewegen om trombose te voorkomen. Zodra het lopen weer goed gaat, kunt u de krukken aan de kant zetten. Bewegen U kunt meteen beginnen met buigen en strekken. In verband met de wondjes is het raadzaam om de eerste twee dagen na de operatie niet te fanatiek te buigen! Om goed te kunnen lopen, is het erg belangrijk dat u de knie meteen helemaal kunt strekken. Dus geen kussen onder de knie leggen. Opbouw van activiteiten Voer de loopafstand geleidelijk op afhankelijk van pijn en zwelling. Fietsen kan weer zodra u zich daartoe in staat voelt (begin op vlak terrein). Voorkom activiteiten waarbij u voelt dat u de knie forceert zoasl hurken, hardlopen en springen. Traplopen mag u gewoon doen, al is het de eerste dagen vaak prettiger om met uw geopereerde been bij te stappen. Het hervatten van uw werk is afhankelijk van de inhoud van het werk en van de restklachten van de ingreep. Sporten Wacht met sporten tot de knie volledig hersteld is. Dat wil zeggen dat er bij de dagelijkse activiteiten en inspanning geen reacties van pijn, zwelling of warmte meer aanwezig zijn. Begin bij het (her) starten van uw sport met een rustige opbouw. Zorg eerst dat uw conditie op peil is. Kijk steeds hoe uw knie op de inspanning reageert en doe zonodig een stapje terug. 11
Koelen Bij zwelling of toename van warmte van de knie kan het prettig zijn om de knie een paar keer per dag te koelen met een ijspakking. Wikkel de ijspakking in een doek om rechtstreeks contact met de huid te voorkomen. Langer dan 15 minuten per keer koelen raden we af. Fysiotherapie In principe verloopt het natuurlijk herstel vlot en is fysiotherapie niet noodzakelijk tenzij anders geadviseerd wordt door de orthopeed of bij een te traag herstel (niet binnen 6 weken) of andere klachten. In geval van klachten overleg dan met het telefonisch spreekuur of als u een controle-afspraak heeft bij uw orthopeed. Zij kunnen u dan alsnog verwijzen naar de fysiotherapeut. Oefeningen voor thuis Onderstaande oefeningen brengen de kracht en de beweeglijkheid van de knie weer op peil. U kunt de oefeningen het beste drie of vier keer per dag doen. U kunt met de oefeningen stoppen, wanneer uw knie weer normaal functioneert. U voert de oefeningen uit, terwijl u zit. Pijn en zwelling van de knie zijn een teken, dat u het rustiger aan moet doen. Ter voorkoming van trombose: Trek uw voet regelmatig vanuit de enkel naar u toe en strek de voet vervolgens weer. Herhaal deze oefening tien keer. 12
Ter versterking van de spieren van het bovenbeen: Ga met gestrekte benen zitten en leg een opgerolde handdoek onder de knie. Til het gestrekte been een stukje op. Laat het been in vijf tellen langzaam zakken. Herhaal deze oefening totdat uw bovenbeen moe aanvoelt. Ter verbetering van het strekken van de knie: Ga met gestrekte benen zitten. Strek de knie volledig en druk de knieholte in de onderlaag. Houd de spieren vijf tellen aangespannen en ontspan daarna. Herhaal deze oefening tien keer. Ter verbetering van het buigen van de knie: Ga op een stoel zitten en buig de knie totdat u rekpijn voelt aan de voorzijde van de knie. Houd de knie vijf tellen in deze stand. Ontspan daarna weer. Herhaal deze oefening vijf keer. 13
Ter verbetering van de kracht en de conditie van de knie: U kunt beginnen met fietsen als u de knie meer dan 90 graden kunt buigen en de ergste zwelling verdwenen is. Begint u met kleine afstanden in een lichte versnelling. Vragen en/of problemen Ontstaan er ondanks de goede voorbereidingen toch nog problemen of zijn er na het lezen van de folder nog vragen, neem dan contact op met het verpleegkundig spreekuur. Telefoonnummers vindt u achter in deze brochure. U kunt ook contact opnemen door een e-mail te sturen naar: polikliniek. orthopedie@cwz.nl Bij problemen - als u na de behandeling/operatie weer thuis bent kunt u buiten kantooruren en in het weekend contact op nemen met uw huisarts. Die kan u zonodig verwijzen naar de spoedeisende hulp van CWZ. Verhindering Mocht de geplande operatiedatum niet door kunnen gaan bijvoorbeeld omdat: Er meer voorbereiding nodig blijkt te zijn door longarts of cardioloog. U ziek bent met koorts (griep). U verhinderd bent door onverwachte privé-omstandigheden. Laat dit dan zo snel mogelijk weten. U belt dan naar de afdeling operatieplanning orthopedie, bereikbaar op werkdagen tussen 8.30 en 12.00 uur, op telefoonnummer (024) 365 88 36. Als u tijdig belt, kan er nog een andere patiënt gepland worden en maken we met u een nieuwe afspraak. 14
15
Adres en telefoonnummers Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Weg door Jonkerbos 100 6532 SZ Nijmegen Voor het maken, annuleren of verzetten van afspraken: Polikliniek orthopedie (B56) Iedere werkdag van 8.30 tot 16.30uur bereikbaar Telefoon (024) 365 82 65 of online via orthopedie.cwz.nl Voor het verzetten van de operatiedatum: Operatieplanning orthopedie Iedere werkdag van 8.30 tot 12.00 uur bereikbaar Telefoon (024) 365 88 36 Voor alle vragen over uw behandeling en/of operatie: Verpleegkundig spreekuur orthopedie Iedere werkdag van 8.30 tot 9.30 uur bereikbaar Telefoon (024) 365 81 19 Verpleegafdeling orthopedie (A22) Telefoon (024) 365 78 30 Website: orthopedie.cwz.nl 16 G320-A / 12-15