Oefeningen Digitaal Materiaal (Windows XP) Versie 20090826 Inleiding Sinds de enorme expansie van het world wide web worden hoe langer hoe meer documenten, afbeeldingen, muziek en filmpjes uitgewisseld tussen mensen en hun computers. Op welke manier kan men dit het beste doen? Welke problemen bestaan er en waar moeten we op letten? De cursus Digitaal Materiaal werd ontwikkeld met als doel het aanscherpen van ict basisvaardigheden van docenten en hen wegwijs te maken bij het gebruik van digitaal materiaal in hun onderwijs. In deze cursus gaan we niet in op het gebruik of verschillen tussen besturingssystemen zoals Microsoft Windows, Apple of Linux. Hoewel Microsoft Windows momenteel het meest courante systeem is, zijn Apple en Linux vaak betere alternatieven afhankelijk van persoonlijke noden/wensen/filosofieën. Bij uitwisseling of publicatie van bestanden is het echter wel van belang rekening te houden met deze verscheidenheid van systemen. Men kiest daarom best voor bestandsformaten welke vrij toegankelijk zijn voor eender welke gebruiker. (lees: eender welk besturingssysteem) In de meeste gevallen is het daarom wenselijk zo veel mogelijk gebruik te maken van open formaten 1 en standaarden. Bij de keuze van digitale bestandsformaten is het ook van belang rekening te houden met andere criteria zoals vertrouwelijkheid van informatie, welke vorm het best geschikt is voor welke situatie en hoeveel volume een bestand inneemt. Oefening Bestanden - formaten Trefwoorden: bestanden, extensies Een bestand (Engels: file) is een geordende verzameling van gegevens. De wijze waarop het bestand is geordend is bij wijze van conventie vaak te herkennen aan de uitgang (extensie) van de naam van het bestand (.doc,.txt,.jpg, etc). Met behulp van het juiste computerprogramma (de juiste software) kan een bestand worden gelezen of bewerkt. In Microsoft Windows wordt het bestandsformaat vaak verborgen als standaardinstelling. Opdracht1: Maak de extensies van bestanden zichtbaar en onzichtbaar. Open Windows File Explorer (verkenner) en pas de setting dan aan via Tools->View->Hide Extensions for known file types. Opdracht2: Maak een lijst aan van extensies die je terug vindt en categoriseer deze onder kantoorbestanden, grafische bestanden en geluid/film bestanden. Je kan hiervoor kijken in de folders My Documents, My Music en My Pictures. Opdracht3: Verwijder een extensie van een bestand en kijk hoe Windows zich gedraagt bij het openen van dit extensie-loze bestand. Opdracht4: Installeer het programma Notepad++. (zie verder) Maak dat elke txt file per default wordt geopend door Notepad++ in plaats van MS Notepad. Rechts klikken op txt file ->Open with-> (Browse naar het programma in Program Files->Notepad++->notepad++.exe) -> Make default aanvinken. 1
Oefening Bestanden Soorten Formaten Trefwoorden: bestanden, best practice In onze cursus onderscheiden we een aantal categorieën zoals grafische bestanden, kantoor-, geluid-, beeldbestanden, etc. De meest courante bestandsformaten zijn: kantoor:.odt,.odp,.ods,.doc,.ppt,.xls grafisch:.jpg,.gif,.png beeld:.fla (flash),.mpeg,.mov,.wmv,.real geluid:.wav,.aiff,.mp3,.ogg,.wma andere:.pdf,.txt,.html,.xml Opdracht1: Vul volgende lijst aan. Raadpleeg eventueel deze online cursus 2. Om er zeker van te zijn dat iedereen mijn kantoorbestand kan lezen exporteer ik mijn bestand het best naar.... Het... bestand is een alternatief voor.doc (MS Word). Met het programma... maak ik deze bestanden aan op eender welk besturingssysteem. Mijn slides maak ik in... of in... formaat maar op PointCarre zet ik dit best om naar... om volume te besparen. Het geluidsformaat... (open standaard) is vergelijkbaar met het formaat... (bekend om de spelertjes ). Beide formaten zijn te verkiezen boven.... Dit formaat met cd kwaliteit neemt eerder veel volume in, het is immers niet gecomprimeerd. Het grafische bestand... is eerder geschikt voor tekeningen, grafieken en logo's terwijl het formaat... eerder geschikt is voor foto's. Het meest recente formaat is.... Dit formaat is geschikt voor alle toepassingen en is patent-free! Voor beeld gebruik ik het best het formaat.... Het is een standaard formaat terwijl... (Quicktime) en... (Windows Media) niet cross-platform zijn. Oefening Bestanden Zippen en unzippen Trefwoorden:bestanden, zip, email Een ZIP-bestand of ZIP-archief is een gecomprimeerd bestand waarin 1 of meer computerbestanden gehuisvest zijn. Als men een pakket (een bestand of een folder met bestanden en/of onderliggende folders) zipt dan verpakt men als het ware dit pakket. Dit pakje is kleiner dan het oorspronkelijke geheel (compressie) en wordt gearchiveerd (boomstruktuur wordt behouden indien het een folder betreft). Bestanden die reeds van nature gecomprimeerd zijn zoals mp3, png, pdf zijn weinig comprimeerbaar maar andere zoals MS Word en bmp bestanden zijn zeer omvangrijk en kunnen sterk gecomprimeerd worden. Handige toepassingen voor het gebruik van een zip formaat is email (verschillende bestanden in éen keer doorsturen), file downloads (bestand is sneller gedownload) en archivering (backups nemen zo minder plaats in). Er bestaan ook andere technieken om een bestand te comprimeren/archiveren zoals rar, tar, bzip2 en gsip. Gratis software die met de meeste ZIP formaten om kan is 7-Zip 3. Opdracht 1: Maak een folder aan waarin een aantal subfolders en txt bestanden in staan. Pak de folder in met 7-zip en verplaats deze zip file naar My Documents. Pak het hier weer uit. 2
Oefening Bestanden Virussen en Spam Trefwoorden: spam, email, virussen Een computervirus is een vorm van schadelijke software welke zich in een bestand kan nestelen, bijvoorbeeld in bestanden van een besturingssysteem. Computervirussen worden als schadelijk beschouwd, want ze nemen schijfruimte en computertijd in beslag van de besmette computers. In ernstige gevallen kunnen ze in de computer schade aanrichten (zoals het wissen en verspreiden van (gevoelige) gegevens). Operating systems zoals Windows zijn zeer gevoelig voor virussen en hebben extra software nodig zoals McAfee om zich te beschermen terwijl andere systemen zoals Linux van nature heel veilig zijn tegen virussen. Via de website 4 van het AIV kan je McAfee gratis downloaden. Let wel, het installeren van antivirus programma's vormt geen sluitende garantie tegen virus infecties! In de meeste gevallen blijven hackers de antivirus software een stap voor. In Windows worden virussen of spyware vaak mee geïnstalleerd via.exe bestanden. Let dus op welke software je op je pc installeert! Als je een exe bestand gratispokerspel.exe uitvoert geef je het bestand de toestemming eender wat op je pc te installeren. Opdracht1: lees deze tips online 5. Verder kan je je systeem best zo veel mogelijk updaten. Opdracht2:Doe een update van je Windows computer: Start->Programma's->Windows Update. Let wel: deze operatie kan heel veel tijd in beslag nemen sit back and relax! Spam is een verzamelnaam voor ongewenste berichten. Het staat ook bekend als Unsolicited Commercial E-mail en Unsolicited Bulk E-mail. Meestal wordt met de term ongewenste mail bedoeld, maar ook ongewenste reclameboodschappen op websites (oa. fora) vallen onder spam. Opdracht3: Lees deze tips 6 online. Oefening Kantoorbestanden: Knippen, Plakken en Shortcuts Trefwoorden: copy+paste, tekst, shortcuts Eenvoudige tekstbestanden ("simple text") kan je aanmaken met behulp van editors zoals Notepad++ 7. Voor meer geavanceerde tekstverwerking is het gratis programma OpenOffice 8, een (gratis) alternatief voor Microsoft Office, uitstekend. 9 In vele programma's kan je je werk aanzienlijk stroomlijnen mits je een aantal ingebouwde toetsencombinaties uit je hoofd kent. Deze combinaties zijn vaak dezelfde in verschillende software paketten. Zo kan je bijvoorbeeld tekst knippen en plakken vanuit een word-processor, internet of pdf naar een andere applicatie met combinatie ctrl+c en ctrl+v. Opdracht1: Maak een nieuw Word document aan in OpenOffice. Copiëer tekst uit een webpagina en plak deze in je document. Shortcuts zijn handige toetscombinaties welke repetitieve taken aanzienlijk kunnen versnellen. Op deze manier werk je efficiënter en bespaar je op termijn een hoop tijd. Opdracht 2: Probeer de volgende meest courante shortcuts eens uit. Heb je ze al in de vingers? Neem dan eens een kijkje naar deze link 10. ctrl+c (copy copiëer een stuk tekst of een bestand) ctr+x (cut - verwijder een stuk tekst of een bestand) 3
ctrl+v (paste plak een stuk tekst of een bestand) ctrl+klik enkele bestanden (selecteer verschillende bestanden naar keuze) shift+klik enkele bestanden (selecteer een reeks bestanden) ctrl+z (undo maak de laatste stap ongedaan in een tekstverwerker) (ctrl+y = redo) alt+tab (snel wisselen tussen verschillende applicaties) f2 (funktietoets bestand hernoemen) alt+f4 (window of programma sluiten) Windows Icoontje + e: start file browser Windows Icoontje + d: minimize alle vensters en toon Desktop (en omgekeerd) Oefening Text Opmaak Trefwoorden: Word, layout Een tekstverwerker is een computerprogramma voor het schrijven en bewerken van teksten. Een aantal geavanceerde functies zoals spellingscorrectie en het automatisch bijhouden van voetnoten, eindnoten, inhoudsopgave en indexen werden al vroeg aan tekstverwerkers toegevoegd, maar sindsdien is deze categorie software weinig geëvolueerd. MS Word bestanden hebben als extensie.doc terwijl OpenOffice bestanden.odt extensies hebben. Let wel: MS Word kan.odt (Open Document Format) bestanden niet lezen. Opdracht1: Gebruik het gratis programma OpenOffice (zie vorige oefening) om volgende zaken in een document te plaatsen. (ter referentie: het alternatief voor MS Word staat tussen haakjes) Maak random tekst aan of gebruik het document uit de vorige oefening. Heading1, 2, 3,: Via Dropdown Menu in MenuBar Lijstjes: gebruik de bullet icoontjes Afbeelding: Insert->Picture->FromFile Header, Footer: Insert->Header/Insert->Footer [View->Header/Footer] PageBreak: Insert->Manual Break [Insert->Break->PageBreak] Pagina nummering: Maak een Footer, Insert->Fields->Page Number [pas footer aan] Table of Contents: Insert->Indexes And Tables [Insert->Reference->Index And Tables->Table of Contents] Footnote: Insert->Footnote [Insert->Reference->Footnote] Save het document. Tip: gebruik underscores en geef een veelzeggende naam. Vb Digitaal_Materiaal_Les1.odt ipv les1.odt 4
Oefening Web 2.0 - Web Publishing Het aanmaken van een eigen webpagina is buiten de scope van deze cursus. Er zijn echter wel een aantal manieren om je lesmateriaal online beschikbaar te stellen. in de eerste plaats raden we je aan om onze leeromgeving PointCarré gebruiken. Buiten het leerplatform loont het de moeite om de recente applicaties van Google eens onder de loupe te nemen. Zo is Google Docs 11 warm aanbevolen wanneer je bestanden (tekst, spreadsheets,...) overal beschikbaar wil hebben of wil publiceren/uitwisselen met studenten en collega's. "Google sites" 12 is een andere applicatie waarmee je je eigen website gratis kan aanmaken met een eenvoudige tekst editor. Het beheer en uitwisseling van bookmarks (informatiebronnen) kan met "delicious" 13. Met delicious is het eenvoudig om bookmarks te beheren, te delen (met collega's) en te publiceren. Een gelijkaardige social bookmarking tool is Diigo 14. Opdracht1: Maak een document aan in Google Docs en share het met je collega's. Opdracht2: Maak je eigen website aan en creëer alvast de eerste pagina met Google sites. Oefening Grafische Bestanden Downloaden Trefwoorden: licentie, creative-commons Grafische bestanden (afbeeldingen, foto's) kunnen meestal gedownload worden van het internet. Je kan deze bestanden opslaan op je harde schijf. Let wel: vaak gaat het om afbeeldingen die niet vrij zijn (onder licentie) Als algemene regel geldt dat bestanden zoals afbeeldingen, muziek en film enkel mogen gebruikt worden binnen je onderwijsinstelling 15. Indien je duidelijkheid wil over de rechten die je mag hanteren bij het publiceren van afbeeldingen moet je op zoek gaan naar bestanden onder Creative Commons licentie. Opdracht1: Lees meer hier 16. Opdracht2: Ga op het internet op zoek naar bronnen met afbeeldingen onder deze licentie. Opdracht3: Download een aantal bestanden naar je harde schijf. Dit doe je door rechts te klikken op de afbeelding en de optie Save Image (of iets gelijkaardigs dit hangt af van je browser) te volgen. Oefening Grafische Bestanden Resolutie en Pixels Trefwoorden: resizen, schermresolutie Je computerscherm wordt opgebouwd uit duizenden, soms zelfs miljoenen puntjes (pixels) welke in onderlinge combinatie gestruktureerd worden als éen geheel. (beeld) Resolutie is in de computertechnologie en in de digitale beeldbewerking een term die wordt gebruikt om het aantal gebruikte pixels (lichtpuntjes) op een beeldscherm te beschrijven. Hoe hoger dat aantal, hoe hoger de maximale resolutie van je scherm. Wanneer de resolutie van een beeldscherm wordt verhoogd, kunnen meer pixels op dat scherm worden getoond. Resolutie wordt uitgedrukt in het aantal pixels op een X en Y as van een vlak. Bijvoorbeeld 800x600 vertaalt zich in 800px breed en 600px hoog. Opdracht1: Ga na in welke resolutie je scherm staat ingesteld. Rechtsklik op je Desktop- 5
>Properties->Settings. Hier kan je de resolutie van je scherm ook instellen. De meest optimale resolutie is de grootste (leesbare - dit is persoonlijk) resolutie. De grootte van grafische bestanden zoals jpeg's, gif's en png's worden ook uitgedrukt in pixels. Je kan afbeeldingen herschalen met software zoals: Paint.NET 17 en Gimp 18. Opdracht2: Een afbeelding kan je niet vergroten zonder kwaliteitsverlies te lijden. Waarom? Opdracht3: Installeer en gebruik Paint.net om een afbeelding kleiner te maken: Image->Resize. Maak de afbeelding 100px breed. Vergroot dezelfde afbeelding 500%. Wat gebeurt er? Opdracht4: Installeer en experimenteer met meer geavanceerde software zoals The Gimp of Irfanview 19 om afbeeldingen te bewerken. Oefening PDF Trefwoorden: pdf, export, volume, html Het Portable Document Format (PDF) is sinds kort een ISO standaard formaat voor de uitwisseling van elektronische documenten en formulieren die in hun oorspronkelijke vorm gereproduceerd moeten kunnen worden. PDF is een universeel formaat waarin lettertypen, afbeeldingen en layout van eender welk brondocument behouden blijven, ongeacht het programma of het platform waarmee het document werd gemaakt. Een voordeel van een PDFbestand is dat het in tegenstelling tot bijvoorbeeld een Word-document op elke printer er hetzelfde uit zal zien. Ook kan een PDF-bestand op alle platformen bekeken en/of bewerkt worden; het is dus platformonafhankelijk! In de meest moderne Word processors kan je een document exporteren naar PDF. Opdracht 1: Exporteer een document in OpenOffice met de ingebouwde pdf export functie. Indien je niet beschikt over de allerlaatste Word versie van Microsoft moet je hiervoor extra software installeren, bijvoorbeeld pdfcreator 20. Opdracht 2: Installeer pdfcreator indien nodig. Exporteer een ppt (Powerpoint) document: File- >Print->selecteer PDFCreator->Print. Vergelijk de grootte tussen de originele ppt en het pdf bestand. Webpagina's zijn in zeker mate ook op te slaan als pdf. Mozilla Firefox 3 heeft een ingebouwde print to pdf functie. Opdracht 3: Exporteer een webpagina naar PDF in Mozilla Firefox. Indien je toch een andere browser verkiest is PDFCreator ook hier een optie. Oefening Slideshow/Presentaties Trefwoorden: slideshow, powerpoint, afbeeldingen Een slideshow is een reeks afbeeldingen of dia's welke gebruikt wordt om een voordracht grafisch te omkaderen met schema's, grafieken of overzichten. Door het gebruik van een eenvoudige layout kan men mooie, duidelijke presentaties maken met software zoals OpenOffice Impress of MS Powerpoint. Opdracht1: Maak een sildeshow aan in OpenOffice Impress of MS Powerpoint. Voeg titels, tekst en fotos toe. Hier zijn nog een aantal tips bij het presenteren van een slideshow: 6
Gebruik zowel tekst als afbeeldingen. Sommige studenten zijn eerder verbaal/tekstgeoriënteerd terwijl anderen eerder visueel zijn georiënteerd. Een reeks gelijkaardige slides gaat snel vervelen. Maak, indien mogelijk, ook gebruik van andere materialen zoals audio, video of screencasts 21. Gebruik niet te veel tekst tenzij je het eerst samen overloopt met je doelgroep. Vermijd dat je publiek je verhaal niet meer begrijpt omdat het ondertussen grote hoevellheden tekst moet lezen. Less is more. Hou de layout eenvoudig en zorg voor een goed contrast in kleur tussen voor- (tekst) en achtergrond. Geef een introductie en een conclusie mee. Dit geeft structuur aan je verhaal. Deel handouts uit. Zo geef je een mooi overzicht van je presentatie mee en moeten studenten zich niet concentreren op het nota nemen. Lok interactie uit met je publiek. Dit verhoogt de concentratie. Bijvoorbeeld, stel af en toe vragen. Neem je tijd bij het verwisselen van de slide en leg uit wat de toeschouwer ziet, zelfs indien dit (voor jou) redelijk duidelijk is. 7
1 http://people.mech.kuleuven.be/~bruyninc/ictvisie.html 2 http://osc.vub.ac.be/digitaal_materiaal/ 3 http://www.7-zip.org/ 4 http://softweb.vub.ac.be/ 5 http://us.mcafee.com/virusinfo/default.asp?id=tips 6 http://www.e-privacy.be/antispam.html 7 http://notepad-plus.sourceforge.net/nl/site.htm 8 http://nl.openoffice.org/ 9 http://wiki.services.openoffice.org/wiki/documentation + http://plan-b-for-openoffice.org/index 10 http://www.smashingmagazine.com/2007/07/20/developers-alarm-200-hotkeys-to-boostyour-productivity/ 11 http://docs.google.com 12 http://sites.google.com 13 http://delicious.com 14 http://www.diigo.com 15 http://www.inhetonderwijs.com/digirechten/ 16 http://creativecommons.org/about en verder: http://creativecommons.org/about/license/ 17 http://www.getpaint.net/download.html 18 http://www.gimp.org/ 19 http://www.irfanview.com/ 20 http://www.pdfforge.org/products/pdfcreator 21 http://www.debugmode.com/wink/