Natuurlijke bestrijding van Phytophthora in peen 2015

Natuurlijke bestrijding van Phytophthora in peen 2015 Februari 2016 Projectnummer Productschap Tuinbouw: 14967.09 Proefnummer Proeftuin Zwaagdijk: 150553 ing. J. de Lange Proeftuin Zwaagdijk Tolweg 13 1681 ND Zwaagdijk-Oost Telefoon +31-(0)228-563164 Fax +31-(0)228-563029 E-mail: proeftuin@proeftuinzwaagdijk.nl www.proeftuinzwaagdijk.nl

SAMENVATTING Door Proeftuin Zwaagdijk werd in 2015 onderzoek uitgevoerd met als doel het vinden van een natuurlijke bestrijding van Phytopthora (P. porri, P. cactorum, P. megasperma) in peen. De Phytophthora schimmel treedt met name op onder natte omstandigheden. Zuurstofarme omstandigheden en relatief zachte temperaturen lijken goede omstandigheden waarbij Phytophthora peen kan aantasten. Door het veranderende klimaat komen deze omstandigheden vaker voor. In overleg met de begeleidingscommissie van de landelijke werkgroep peen van LTOvollegrondsgroenten.net en het bedrijfsleven zijn verschillende perspectiefvolle middelen in de proef opgenomen. Het onderzoek werd gefinancierd door de sector via het Productschap Tuinbouw. Ringrot Donkerbruine ringen in peen worden vooral veroorzaakt door Phytophthora schimmels. De aantasting wordt meestal tegen de oogst zichtbaar, maar kan ook pas tijdens de bewaring duidelijk worden. Via schimmeldraden kan de ziekte in de grond en in de bewaring andere peen aantasten. De Phytophthora schimmel kan in het begin van de teelt zorgen voor uitval van kiemplantjes. Hiertegen kan een zaadontsmetting met thiram (Proseed) of iprodione (Rovral Aquaflo) worden gebruikt en er worden nieuwe middelen als zaadcoating in o.a. peen ontwikkeld. Het is onwaarschijnlijk dat deze middelen de aantasting door Phytophthora later in de teelt verminderen. In Nederland zijn ter bestrijding van deze grondgebonden ziekte geen systemische fungiciden zoals Metalaxyl M toegelaten. In de afgelopen jaren is gebleken dat verschillende toepassingen met natuurlijke middelen bepaalde ziekten sterk kunnen terugdringen. Hierbij wordt gedacht aan grondbehandelingen (voor of tijdens het zaaien), maar ook aan gewasbespuitingen later in de teelt. De proef werd aangelegd met het ras Bergen op een gevoelig perceel in de Wieringermeerpolder. Er werden 11 behandelingen in vier herhalingen getest. Conclusies Mede door de warme en natte weer in juli en augustus was de ziektedruk door Phytophthora in peen op het proefperceel in 2015 hoog. Op basis van de proef in Slootdorp kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Behandelingen 10 en 11 hadden een lager percentage peen met Phytophthora dan onbehandeld 2. Alleen behandeling 10 had minder Phythophthora dan onbehandeld 1 De behandelingen hadden geen effect op het percentage vertakte of gescheurde peen. Noch op het percentage peen met Pythium of overige oorzaken van rot. De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas. 2

INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 4 2. METHODE... 4 2.1 Algemeen... 4 2.2 Waarnemingen... 6 2.3 Statistiek... 6 3. RESULTATEN... 7 3.1 Het weer tijdens de proeven... 7 3.2 Resultaten proef 150553... 8 4. CONCLUSIES... 12 BIJLAGE 1. Proefopzet... 13 BIJLAGE 2. Foto s... 16 BIJLAGE 3. Resultaten per herhaling... 19 BIJLAGE 4. Weersgegevens... 24 BIJLAGE 5. GEP Certificaat Proeftuin Zwaagdijk... 28 3

1. INLEIDING Door Proeftuin Zwaagdijk werd in 2015 onderzoek uitgevoerd met als doel het vinden van één of meerdere natuurlijke producten tegen Phytopthora in peen. De middelen werden toegepast bij het zaaien, als gewasbespuitingen of combinaties van deze toepassingen. In overleg met de begeleidingscommissie van de landelijke werkgroep peen van Vollegrondsgroenten.net en het bedrijfsleven zijn verschillende perspectiefvolle middelen in de proeven opgenomen. Het onderzoek werd gefinancierd vanuit de sector via Productschap Tuinbouw. Het project staat geregistreerd onder PT projectnummer: 14967.09. De proef werd uitgevoerd bij dhr. J. Punter nabij Slootdorp. Dit rapport beschrijft de uitvoering en resultaten van de proef die bij Proeftuin Zwaagdijk geregistreerd staat onder proefnummer 150553. Ringrot / Phytopthora Donkerbruine ringen in peen worden vooral veroorzaakt door Phytophthora schimmels (P. porri, P. cactorum, P. megasperma). De Phytophthora schimmel treedt met name op onder natte omstandigheden. Zuurstofarme omstandigheden en relatief zachte temperaturen lijken gunstig voor Phytophthora om peen te infecteren. De aantasting wordt meestal tegen de oogst zichtbaar, maar kan ook pas tijdens de bewaring duidelijk worden. Via schimmeldraden kan de ziekte in de grond en in de bewaring andere peen aantasten. De Phytophthora schimmel kan in het begin van de teelt zorgen voor uitval van kiemplantjes. Hiertegen kan een zaadontsmetting worden gebruikt. Het is duidelijk dat zaadcoating wel effect heeft tegen uitval van kiemplanten door Phytophthora, maar dat deze coatingen geen effect hebben op de latere aantasting. In Nederland zijn ter bestrijding van deze grondgebonden ziekte geen systemische fungiciden toegelaten 2. METHODE 2.1 Algemeen In overleg met de begeleidingscommissie (dhr. H. Eerkens van Agrifirm, dhr. J. Punter en dhr. H. Zondag) is het onderzoek uitgevoerd met het gevoelige ras Bergen op een perceel bij Slootdorp waar de kansen op infectie hoog zijn. Er is op 22 mei 2015 gezaaid met een pneumatische precisie zaaimachine op een zaaidichtheid van 700.000 zaden per ha op ruggen van 75 cm. De velden zijn in de voorste 50 m van het perceel aangelegd omdat daar de hoogste kans op aantasting is. De mogelijkheden om het perceel te kunnen beregenen waren uitstekend. De grond tijdens het zaaien was droog en de structuur matig grof. Na het zaaien is er door de teler op 23 mei beregend (6 mm). Op 26 of 27 mei is er 8 mm beregend. De bespuitingen zijn uitgevoerd met 400 l water per ha met een handspuit op perslucht. Er werd 1,5 m breed gespoten met 2 spleetdoppen Albus AVI ISO 110-02 op een dopafstand van 50 cm en 1 kantdop Albus AVI OC 80-02 op een dopafstand van 67,5 cm. In tabel 1 worden de behandelingen weergegeven. De doseringen en toepassingen zijn in overleg met de leveranciers vastgesteld. 4

Tabel 1. Behandelingen, bestrijding wortelvlieg in peen PT 2015. object middel / toepassing dosering /ha werkzame stof toepassingen 1 onbehandeld 1 n.v.t. 2 onbehandeld 2 n.v.t. 3 Exp. 1 bij zaai 22 mei 4 Exp. 2 bij zaai 22 mei 5 Exp. 3 bij zaai 22 mei 6 Exp. 4 bij zaai 22 mei 7 Exp. 2 bij zaai 22 mei Exp. 2 spuiten 24 juli, 16 sep, 8 Exp. 3 bij zaai 22 mei Exp. 3 spuiten 24 juli, 16 sep, 9 Exp. 4 bij zaai 22 mei Exp. 4 spuiten 24 juli, 16 sep, 10 Exp. 5 om 2 week 24 juli, 7, 20 aug. 2, 18 sep., 1 okt. 11 Exp. 5 om 4 week 24 juli, 21 aug., 18 sep. Een samenvatting van de proefgegevens staat in tabel 2. In bijlage 1 zijn de proefopzet en plattegrond opgenomen. Bemesting werd uitgevoerd volgens GAP waarvan de gegevens in tabel 2 staan. Tabel 2. Proefgegevens, bestrijding wortelvlieg in peen PT 2015. Poefnummer 150553 Locatie Schelpenbolweg 44, Slootdorp (GPS coördinaten: 52.877689 4.966983) Teler dhr. J. Punter Zaaidatum 22 mei 2015 Aantal zaden/ha 700.000 Bergen (gecoat met Rovral) Veldgrootte bruto 4 ruggen * 0,75 m (3 m) * 8 m = 24 m 2 Proefveldgrootte (incl. rand) 1200 m 2 Grondsoort lichte zeeklei % afslibbaar 11-15 (9% lutum) % organische stof 2,1 ph-kcl 7,4 Data bespuitingen beh. 7, 8 en 9 24 juli en 16 september Spuitdata beh. 10 24 juli, 7, 20 augustus, 2, 18 september en 1 oktober Spuitdata beh. 11 24 juli, 20 augustus, 18 september Bemesting per ha 16 mei 250 kg/ha Kieseriet, 16 juli 150 kg/ha KAS, 15 juli 250 kg/ha Kali S, 20 augustus 100 kg/ha KAS, 11 september 800 kg/ha kali polysulfaat. Voorvrucht pootaardappelen Aantal herhalingen 4 Onkruid bestrijding per ha 20 juni 0,3 l/ha Linuron, 3, 11 en 18 juli 0,1 l/ha Sencor Flo Fungiciden 31 juli 0,6 l/ha Luna Experience, 24 augustus 0,5 l/ha Score en 25 september 0,4 l/ha Rudis Beregening 8 mm 23 mei Oogst 23 oktober 2015 Bewaring 15 december 2015 De proeven zijn uitgevoerd volgens GEP ( zie bijlage 6) en volgens de richtlijnen van EPPO PP1/148 (2) Efficacy evaluation of fungicides Soil treatments against Pythium spp. EPPO PP 1/181 (4) Conduct and reporting of efficacy evaluation trials, EPPO 1/152 (4) Design and analysis of efficacy evaluation trails en EPPO PP 1/135 (4) Phytotoxicity assessments. 5

2.2 Waarnemingen De waarnemingen zijn in overeenstemming met de GEP richtlijnen uitgevoerd. Het effect van de behandelingen op de opkomst (kieming) is gemeten door 4 en 6 weken na het zaaien van 4 ruggen 2 m 1 het aantal kiemplanten te tellen. Op het veld is om de vier weken het gewas beoordeeld. Bij de beoordeling van de % gewasstand en % fytotoxiciteit zijn cijfers gegeven van 0 tot 100, waarbij: 0 = zeer slechte gewasstand, geen fyto en 100 = goede gewasstand, alles dood door fyto. Per veld werd 5 m² netto veld geoogst en gesorteerd in gewichtsklassen (A tot 50 gram, B 50-200 gram, C 200-400 gram en D > 400 gram), geteld en gewogen. Het aantal aangetaste peen per ziekte werd genoteerd evenals het aantal vertakte en gescheurde peen. De kwaliteit (kleur) van de peen werd beoordeeld van 1 tot 10: (10 = diep oranje, 1 = bleek). Per veld werd een kist met 80 peen (C-peen) bewaard bij 5 C en na 1 maand beoordeeld op aantasting door Phytophtora en overig rot. Uit de aantallen werden gemiddelden en het percentage peen per ziekte en per gewichtsklasse berekend. 2.3 Statistiek Met behulp van de variantie-analyse (Anova) is bepaald of de behandelingen significant van elkaar verschillen. Er is gewerkt met een betrouwbaarheid van 95% (P = 0,05). Als de P een waarde heeft die kleiner is dan of gelijk is aan 0,05 dan zijn er betrouwbare verschillen tussen de behandelingen. De Lsd (Least significant difference) geeft het kleinst betrouwbare verschil aan. Indien het verschil tussen twee getallen groter is dan de Lsd dan is het verschil betrouwbaar. Voor de duidelijkheid is dit in de tabel weergegeven met letters. Wordt een behandeling gekwalificeerd met a en de andere met b dan is er sprake van een significant verschil, echter verschillen tussen a en ab zijn niet significant. Als de P een waarde tussen de 0,05 en 0,1 heeft, dan kan men spreken over een tendens als de uitkomsten in de lijn van de verwachting liggen. 6

3. RESULTATEN 3.1 Het weer tijdens de proeven Onderstaande weersgegevens zijn afkomstig van het KNMI en zijn landelijke gemiddelden. In bijlage 5 is een overzicht van het weer in de Wieringermeerpolder geven Mei 2015: Vrij koel, vrij droog en vrij zonnig De laatste maand van de lente lag de gemiddelde temperatuur in De Bilt met 12,4 C ruim een halve graad onder het langjarig gemiddelde. Op 11 mei werd eerste zomerse dag (25,0 C of hoger) van dit jaar gemeten. Door de overheersende west- tot noordwestenwind werd vooral vrij koele lucht van zee aangevoerd. De maand was vrij droog gemiddeld over het land 51 mm tegen een langjarig gemiddelde van 61 mm. Met landelijk gemiddeld 222 uren zon tegen een langjarig gemiddelde van 213 uren was de maand aan de zonnige kant. Juni 2015: Normale temperatuur, gemiddeld over het land droog en zonnig De gemiddelde temperatuur was met 15,6 C precies gelijk aan het langjarige gemiddelde. Rond 5 juni was het warm tot zeer warm weer, maar vaak lag de temperatuur rond of beneden normaal. Door hogedrukgebieden bleef de hoeveelheid regen beperk. Gemiddeld over het land viel 33 mm regen tegen een langjarig gemiddelde van 68 mm. In het westen waren gebieden waar slechts 20-30 mm regen viel. In het zuidoosten en oosten viel 50 tot 70 mm. Juni was een zonnige maand met gemiddeld over het land 241 zonuren tegen 201 normaal. Juli 2015: Vrij warm, vrij nat en vrij zonnig Met een gemiddelde temperatuur van 18,4 C tegen een langjarig gemiddelde van 17,9 C was juli een vrij warme maand. De maand begon met een hittegolf. Op 2 juli werd het in Maastricht 38,2 C. Met 92 mm neerslag gemiddeld over het land tegen een langjarig gemiddelde van 78 mm was de juli ook vrij nat. Het zuiden was vrij droog, het noordoosten nat (> 140 mm neerslag). Op 25 juli trok een zware zomerstorm over het land. Met gemiddeld 225 uren zon tegen 212 uren normaal was juli een vrij zonnige maand. Augustus 2015: Warm, zeer nat en aan de zonnige kant Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 18,5 C was augustus een warme zomermaand. De normale temperatuur in augustus bedraagt 17,5 C. Met 131 mm tegen 78 mm normaal was augustus een natte maand. Op 16 en 17 augustus viel in een brede strook van Noord-Holland naar Duitsland 50 tot ruim 100 mm regen. Op 24 augustus richtte een tornado schade aan in Wieringerwerf. 31 augustus viel het Rivierengebied 50-97 mm. Het aantal zonuren bedroeg gemiddeld 219 tegen een langjarig gemiddelde van 195 zonuren. September 2015: Koel, normale hoeveelheid neerslag en aantal uren zon Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 13,4 C tegen 14,5 C normaal was september sinds 2001 niet meer zo koel. De hoogst gemeten maximumtemperatuur in De Bilt bedroeg 20,2 C. Een record sinds 1950. Met gemiddeld over het land 88 mm regen week de hoeveelheid neerslag niet veel af van normaal (78 mm). De meeste regen in de westelijke kustprovincies. Zeer lokaal liep de neerslagsom daar op tot 180-200 mm. Gemiddeld over het land scheen de zon 157 uren tegen een langjarig gemiddelde van 143 uren. Oktober 2015: Vrij koud, droog en normale hoeveelheid zon Met een gemiddelde temperatuur van 9,9 C tegen een langjarig gemiddelde van 10,7 C was oktober vrij koud. Vooral rond het midden van de maand was het koud voor de tijd van het jaar. 7

Met landelijk gemiddeld 34 mm neerslag tegen normaal 83 mm was de maand droog. Normaal valt de meeste neerslag in het najaar langs de kust, maar deze maand was dit juist omgekeerd. Opvallend deze maand was de sneeuwval in Limburg op 14 oktober. De zonneschijnduur was met 114 uur vrijwel gelijk aan het langjarig gemiddelde van 113 uur. 3.2 Resultaten proef 150553 Op 30 juni stond de peen met één echt blad boven de grond. Bespuitingen bij behandelingen 7, 8 en 9 werden op 24 juli en 16 september voor of in de regen uitgevoerd. Behandeling 11 kreeg drie bespuitingen om de 4 weken tot 18 september en behandeling 10 kreeg zes bespuitingen om de twee weken tot 1 oktober. Op 23 oktober werden de velden geoogst. In de proef werd geen fytotoxiciteit ten opzichte van onbehandeld door de bespuitingen waargenomen. De bespuitingen waren dus selectief voor het gewas. Na de oogst werd de peen gesorteerd, geteld en gewogen. Er waren geen verschillen in kleur van de peen. Van de gezonde C-peen werden twee kisten met 80 stuks peen bewaard bij 5 C. Uit de beoordelingen kwamen duidelijke verschillen tussen de behandelingen naar voren. In onderstaande tabellen staan de resultaten van de beoordelingen. Achtereen volgens zijn dit de kieming (aantal planten per meter rug), percentage aantasting bij de oogst en bewaring, de productie en gewaswaarnemingen. Tabel 3. Resultaten kiemtellingen en geoogste peen per m 1, natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 aantal peen per strekkende meter nr. behandeling 30 juni 27 juli 6 augustus 23 oktober 1 onbehandeld 1 27,6 28,0 29,0 27,4 2 onbehandeld 2 32,6 32,6 32,6 29,0 3 Exp. 1 bij zaai 27,5 28,0 27,6 25,1 4 Exp. 2 bij zaai 34,3 31,1 33,7 33,5 5 Exp. 3 bij zaai 33,3 33,7 33,0 31,9 6 Exp. 4 bij zaai 34,1 34,2 33,9 32,4 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 35,3 35,5 36,0 33,8 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 37,6 36,1 38,0 35,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 37,8 38,2 37,9 35,5 10 Exp. 5 om 2 week 32,2 33,3 32,5 31,2 11 Exp. 5 om 4 week 26,9 27,4 27,3 27,3 P 0,368 0,343 0,263 0,408 LSD (P = 0,05) 10,4 9,5 9,3 9,8 Er waren geen betrouwbare verschillen in aantal peen per strekkende meter tussen de behandelingen. 8

Tabel 4. Resultaten beoordeling aantasting oogst 23 okt., natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 % sortering oogst peen in klassen bij oogst 23 oktober nr. behandeling Phytoph. vertakt scheur overig rot gezond 1 onbehandeld 1 1,8 abc 6,7 1,6 bcd 3,1 86,8 bcd 2 onbehandeld 2 4,0 cd 7,3 1,1 abc 2,1 85,5 abcd 3 Exp. 1 bij zaai 2,3 abc 7,8 2,2 d 6,4 81,3 abc 4 Exp. 2 bij zaai 3,9 bcd 8,4 1,1 abc 3,8 82,8 abc 5 Exp. 3 bij zaai 2,2 abc 9,5 1,7 cd 7,1 79,5 ab 6 Exp. 4 bij zaai 5,2 d 7,7 1,2 abc 5,6 80,3 ab 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 3,5 bcd 9,3 1,2 abc 7,4 78,7 a 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 3,7 bcd 8,2 0,8 ab 2,5 84,7 abcd 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 4,3 cd 7,4 0,7 a 5,7 81,9 abc 10 Exp. 5 om 2 week 0,6 a 6,7 0,6 a 1,1 91,0 d 11 Exp. 5 om 4 week 1,2 ab 6,8 1,1 abc 2,2 88,7 cd P 0,046 0,970 0,011 0,351 0,049 LSD (P = 0,05) 2,8 4,9 0,8 6,0 7,8 Bij de oogst op 23 oktober kwamen betrouwbare verschillen naar voren in aantasting door Phytophthora, percentage gescheurde peen en goede peen. Onbehandeld 2 en behandeling 6 en 9 hadden meer aantasting door Phytophthora dan behandelingen 10 en 11. Geen van de behandelingen had minder gescheurde peen dan beide onbehandelde behandelingen. Behandeling 7 had minder gezonde peen dan onbehandeld 1. Behandelingen 5, 6 en 7 hadden minder gezonde peen dan behandelingen 10 en 11. Tabel 5. Resultaten bewaring 15 dec., natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 % sortering peen in klassen na bewaring 15 december totaal % Phytoph. nr. behandeling Phytophthora rotpunt Pythium overig rot totaal % rot oogst + bew. 1 onbehandeld 1 25,3 bc 4,7 0,0 0,0 a 30,0 27,1 bcd 2 onbehandeld 2 27,5 c 5,0 0,9 2,8 cd 36,3 31,5 cd 3 Exp. 1 bij zaai 26,3 bc 4,7 0,6 3,1 cd 34,7 28,5 bcd 4 Exp. 2 bij zaai 25,9 bc 5,3 0,9 4,1 d 36,3 29,9 bcd 5 Exp. 3 bij zaai 27,8 c 4,1 2,2 1,3 abc 35,3 30,0 bcd 6 Exp. 4 bij zaai 27,8 c 6,3 1,6 0,9 abc 36,6 33,0 d 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 21,6 bc 7,5 0,9 2,5 bcd 32,5 25,1 bcd 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 16,3 ab 5,6 0,3 3,1 cd 25,3 20,0 abc 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 26,6 bc 7,8 0,9 0,3 ab 35,6 30,8 bcd 10 Exp. 5 om 2 week 9,1 a 4,4 0,9 1,3 abc 15,6 9,7 a 11 Exp. 5 om 4 week 18,1 abc 4,4 0,0 2,2 abcd 24,7 19,3 ab P 0,028 0,967 0,750 0,030 0,189 0,015 LSD (P = 0,05) 11,2 6,4 2,3 2,4 15,9 12,1 Na 1,5 maand bewaring had behandeling 10 betrouwbaar minder door Phytophthora aangetaste peen dan beide onbehandelde behandelingen. Behandeling 8 had minder peen met Phytophthora dan onbehandeld 2. Behandelingen 10 en 11 hadden in totaal een lager percentage peen met Phytophthora dan onbehandeld 2. Alleen behandeling 10 had in totaal minder aangetaste peen dan onbehandeld 1. De overige behandelingen verschilden niet significant van onbehandeld. 9

Grafiek 1: totaal percentage peen met Phytophthora 15 december 2015, natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. totaal % peen + Phytophthora (oogst + bewaring tot 15 dec.) 0 5 10 15 20 25 30 35 1 onbehandeld 1 2 onbehandeld 2 3 Trianum-G bij zaai 4 Exp. 2 bij zaai 5 Exp. 3 bij zaai 6 Exp. 4 bij zaai 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 10 Exp. 5 om 2 week 11 Exp. 5 om 4 week De behandelingen met een groene balk zijn vergelijkbaar goed. Tabel 6. Resultaten bewaring 1 februari 2016., natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 % sortering peen in klassen na bewaring tot 1 februari 2016 totaal % Phytopthora nr. behandeling Phytophthora overig rot totaal % rot oogst + bew. 1 onbehandeld 1 30,1 6,0 a 36,1 31,9 2 onbehandeld 2 27,9 18,6 bc 46,5 31,9 3 Exp. 1 bij zaai 25,3 19,7 bc 45,0 27,6 4 Exp. 2 bij zaai 23,5 24,4 c 47,9 27,4 5 Exp. 3 bij zaai 25,6 18,5 bc 44,1 27,9 6 Exp. 4 bij zaai 31,3 15,8 abc 47,1 36,5 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 27,5 18,4 bc 45,8 30,9 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 25,0 16,9 bc 41,9 28,7 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 28,3 14,5 abc 42,8 32,6 10 Exp. 5 om 2 week 12,8 9,7 ab 22,4 13,4 11 Exp. 5 om 4 week 17,7 14,2 abc 31,9 18,9 P 0,335 0,090 0,285 0,175 LSD (P = 0,05) 14,4 10,5 20,1 15,3 Na 3 maanden bewaring waren er geen betrouwbare verschillen in percentage Phytophthora aangetaste peen, hoewel de behandelingen 10 en 11 gemiddeld 50% minder aantasting hadden dan de overige behandelingen en onbehandeld. Er was een tendens dat onbehandeld 1 en behandeling 10 minder overig rot hadden dan behandeling 4. De verschillen in totaal % rot waren niet significant over de gehele proef, hoewel behandeling 10 de helft minder rotte peen had dan behandelingen 1 t/m 9 gemiddeld. Uit het totaal percentage peen met Phytophthora bij de oogst en bewaring tot 1 februari kwamen geen significante verschillen naar voren. 10

Tabel 7. Productie en sortering peen, natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 productie % A % B % C % D nr. behandeling (ton/ha) 0-50 g 50-200 g 200-400 g > 400 g 1 onbehandeld 1 79,9 4,4 a 40,5 50,1 5,1 2 onbehandeld 2 79,6 5,1 a 44,1 45,3 5,5 3 Exp. 1 bij zaai 73,5 4,3 a 37,7 50,6 7,5 4 Exp. 2 bij zaai 79,8 7,8 ab 47,3 41,9 3,1 5 Exp. 3 bij zaai 78,8 7,5 ab 47,0 41,3 4,3 6 Exp. 4 bij zaai 82,4 5,8 a 45,8 44,7 3,7 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 80,7 11,1 bc 47,0 39,6 2,4 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 86,8 12,2 c 49,0 37,1 1,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 86,0 6,2 a 48,9 41,6 3,3 10 Exp. 5 om 2 week 79,6 7,4 ab 44,7 42,9 5,0 11 Exp. 5 om 4 week 79,2 4,5 a 40,0 50,1 5,5 P 0,637 <0,001 0,845 0,293 0,711 LSD (P = 0,05) 11,7 3,7 14,8 11,7 5,7 Er waren geen betrouwbare verschillen in productie. Behandelingen 7 en 8 hadden een hoger percentage fijn A peen dan onbehandeld 1+2 en behandelingen 3, 6, 9 en 11. De verschillen in productie in de overige sorteringen waren niet significant. Tabel 8. Beoordelingen gewas peen, natuurlijke bestrijding Phytophthora in peen, PT 2015. 150533 % gewasstand cijfer kleur gewas nr. behandeling 30-jun 27-jul 6-aug 23-okt 17-sep 23-okt 1 onbehandeld 1 90 100 85 83 8,0 8,0 2 onbehandeld 2 90 100 83 78 8,0 8,0 3 Exp. 1 bij zaai 88 98 80 75 7,5 7,3 4 Exp. 2 bij zaai 90 98 80 78 7,5 7,6 5 Exp. 3 bij zaai 90 100 88 78 7,5 7,3 6 Exp. 4 bij zaai 88 100 88 78 7,5 7,8 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten 90 98 85 75 7,5 7,3 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten 88 100 83 78 7,5 7,5 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten 88 100 85 76 8,0 7,5 10 Exp. 5 om 2 week 88 98 88 78 7,5 7,8 11 Exp. 5 om 4 week 88 100 83 80 7,8 8,0 P 0,836 0,696 0,767 0,976 0,975 0,478 LSD (P = 0,05) 5 4 10 11 1,2 0,9 De kleine verschillen in gewasstand of gewaskleur waren niet het gevolg van de behandelingen. 11

4. CONCLUSIES Mede door de warme en natte weer in juli en augustus was de ziektedruk door Phytophthora in peen op het proefperceel in 2015 hoog. Op basis van de proef in Slootdorp kunnen de volgende conclusies worden getrokken. Behandelingen 10 en 11 hadden een lager percentage peen met Phytophthora dan onbehandeld 2. Alleen behandeling 10 had minder Phythophthora dan onbehandeld 1 De behandelingen hadden geen effect op het percentage vertakte of gescheurde peen. Noch op het percentage peen met Pythium of overige oorzaken van rot. De toegepaste middelen waren selectief voor het gewas. Gespoelde peen met aantasting door Phytophthora, 15 dec. 2015 12

BIJLAGE 1. Proefopzet Locatie: Schelpenbolweg 44 Slootdorp. Zaaidatum: Ruggen trekken april, zaaien 22 mei 2015 Ras: Bergen, standaard zaadcoating Zaaidichtheid: 700.000 zaden per ha Veldgrootte: Bruto: 3 m * 8 m = 24 m 2 (4 ruggen) netto: 1,5 *6 m = 9 m 2 Proefveldgrootte: = 1200 m 2 inclusief rand Bemesting: Standaard (wordt geregistreerd) Insecticiden: Standaard (wordt geregistreerd) Fungiciden: Niet systemische middelen Herbiciden: Standaard (wordt geregistreerd) Aantal objecten: 11 Aantal herhalingen: 4 Aantal velden: 44 Richtlijnen: EPPP PP 1/148(2), PP1/181(4), PP1/152(4) en PP 1/135(4). Objecten: object middel dosering /ha middel / 4 velden (400 l/ha = 3,8l) toepassing B= eind juli, D= half Sept/ 1 onbehandeld 1 zaai B C D E 2 onbehandeld 2 3 Exp. 1 bij zaai x 4 Exp. 2 bij zaai x 5 Exp. 3 bij zaai x 6 Exp. 4 bij zaai x 7 Exp. 2 bij zaai x Exp. 2 spuiten x x 8 Exp. 3 bij zaai x Exp. 3 spuiten x x 9 Exp. 4 bij zaai x Exp. 4 spuiten x x 10 Exp. 5 om 2 week x x x x x x x x 11 Exp. 5 om 4 week x x x x Hoeveelheid water: Druk: Spuit: Aantal bespuitingen: Tijdstip bespuiting: 400 l/ha Ca. 3,0 bar bij de fles Handspuit met perslucht, spuitboom 1,5 m. 2 spleetdoppen Albus AVI ISO 110-02 dopafstand 50 cm. 1 kantdop Albus AVI OC 80-02 Zie behandelingen Zie behandelingen 13

Waarnemingen effectiviteit: Waarnemingen selectiviteit: Niet doelwit organismen: Oogst + bewaring: Gewasvernietiging: Bodemanalyse: Registratie: Rapport: Tel aantal planten per 4 x 2m 1 rij bij BBCH = 12 Van opkomst (BBCH =12) om de 4 weken tot de oogst: Fytotoxiciteit: per veld % schade (0 = geen schade, 100 = alles dood) en beschrijven symptomen Eventuele positieve effecten beschrijven & foto s maken. % gewasstand peen (100% = als onbehandeld) Gewaskleur (1 = bleekgroen geel, 10 = donker groen). Elk effect op het optreden van ziekten of plagen, bestuivers of natuurlijke vijanden en naastgelegen of vervolg gewassen rapporteren Oogst netto veld 5 m², sorteren in gewichtsklassen en kwaliteit en wegen: aantal aangetaste peen per ziekte en misvormde peen apart tellen en wegen. Hieruit wordt productie in ton/ha berekend. Beoordeel kwaliteit (kleur) van de peen (10 = diep oranje, 1 = bleek) Bewaar per veld 2 kisten peen per veld. Na 1 en 2 maanden bewaring bij 5 C wordt 1 kist beoordeeld op aantasting door Phytophthora Niet van toepassing ph, % org. stof, % afslibbaar (grondsoort), kwaliteit zaaibed, bemesting en drainage. - Structuur en vochtigheid grond, zaaidiepte en weersomstandigheden tijdens behandeling inclusief vochtigheid gewas (dauw), bodemtemperatuur en % bewolking. - Klimaatgegevens vanaf 10 dagen voor de bespuiting: (min., max. En gem. Temperatuur, neerslag, wind, straling, rv, duur tot eerste neerslag na toepassing) en tevens beregening. - bij iedere waarneming gewasstadium peen). In Word inclusief digitale foto s van het verloop van de proef. Plattegrond proefveld 150553 bij dhr. J. Punter in Slootdorp. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. Veld Beh. 6 11A rand 17 1B rand 28 4C rand 39 8D rand 5 7A 11 2A 16 5B 22 3B 27 10C 33 9C 38 2D 44 6D 4 8A 10 9A 15 4B 21 6B 26 5C 32 1C 37 7D 43 3D 3 1A 9 10A 14 11B 20 2B 25 7C 31 3C 36 10D 42 11D 2 5A 8 6A 13 8B 19 9B 24 2C 30 11C 35 4D 41 1D 1 4A 7 3A 12 7B 18 10B 23 8C 29 6C 34 5D 40 9D Velden zijn 3 m breed en 8 m lang Proef = 24 m breed en 48 m lang. 14

Gegevens tijdens de bespuitingen Proef 150553 Slootdorp Datum 22 mei 24 juli 7 aug. 20 aug. 2 sep. tijd 11.00 14.00 11.00 15.30 9.30 % wolken 30 100 0 0 60 BBCH code (gewasstadium) 0 42 42 43 44 vochtigheid grond* droog droog vochtig nat vochtig vochtigheid gewas* n.v.t. droog droog droog vochtig RV (%) 80 62 70 65 97 windrichting en snelheid (m/s) O 3 O 2 Z 1 O 2 W 2 temperatuur (ºC) 18 22 20 24 15 behandelingen 3 t/m 9 7 t/m 11 10 10 en 11 10 * = nat, vochtig of droog. Datum 16 sep. 18 sep. 1 okt. tijd 17.30 14.15 14.30 % wolken 100 60 0 BBCH code (gewasstadium) 45 47 48 vochtigheid grond nat nat vochtig vochtigheid gewas nat droog droog RV (%) 100 84 77 windrichting en snelheid (m/s) ZO 3 N 3 NO 5 temperatuur (ºC) 18 17 15 behandelingen 7 t/m 9 10 en 11 10 * = nat, vochtig of droog. 15

BIJLAGE 2. Foto s Foto 1: peen proefveld 150553 in Slootdorp, 7 augustus 2015. Foto 2: peen proefveld 150553 in Slootdorp, 28 september 2015. Foto 3: close up door Phytophthora aangetaste peen, 23 oktober 2015. 16

Foto 4: overzicht totaal aangetaste peen per behandeling. Van voor naar achteren behandelingen 1 t/m 11. Linker 2 bakken zijn peen + Phytophthora en rechter 2 bakken per rij overig rotte peen, 23 oktober 2015. Foto 5: behandelingen 3, 4, 5 en 6 (van rechts naar links). Voorste bakken zijn met Phytophthora, achterste bakken is overig rot. De peen uit de bakken in het midden is later verdeeld, 23 oktober 2015. Foto 6: behandelingen 9, 10 en 11 (van rechts naar links). Behandelingen 9 en 10 hebben opvallend weinig aantasting, 23 oktober 2015. 17

Foto 7: overzicht totaal aangetaste peen per behandeling. Van achter naar voren behandelingen 1 t/m 11. De gestapelde bakken zijn peen + Phytophthora en hiervoor 1 bak overig rotte peen, 15 december 2015. Foto 8: behandelingen 11, 10, 9 en 8 (van rechts naar links). Voorste bakken zijn met overig rot, de achterste (stapel) bakken is peen met Phytophthora, 15 december 2015. Foto 9: gespoelde peen met aantasting Phytophthora, 15 december 2015. 18

BIJLAGE 3. Resultaten per herhaling Proef 150553 Slootdorp 150533 30 juni 27 juli nr. behandeling hh veld pl/m1 stand kleur fyto pl/m1 stand kleur fyto 1 onbehandeld 1 A 3 32,0 90 8 0 33,0 100 8 0 1 onbehandeld 1 B 17 25,6 90 8 0 26,3 100 8 0 1 onbehandeld 1 C 32 21,1 90 8 0 21,4 100 8 0 1 onbehandeld 1 D 41 31,5 90 8 0 31,3 100 8 0 2 onbehandeld 2 A 11 31,0 90 8 0 31,0 100 8 0 2 onbehandeld 2 B 20 28,4 90 8 0 28,8 100 8 0 2 onbehandeld 2 C 24 39,9 90 8 0 40,3 100 8 0 2 onbehandeld 2 D 38 31,0 90 8 0 30,1 100 8 0 3 Exp. 1 bij zaai A 7 35,9 90 8 0 37,8 90 8 0 3 Exp. 1 bij zaai B 22 28,4 90 8 0 28,6 100 8 0 3 Exp. 1 bij zaai C 31 23,9 90 8 0 24,6 100 8 0 3 Exp. 1 bij zaai D 43 21,9 80 8 0 21,1 100 8 0 4 Exp. 2 bij zaai A 1 34,0 90 8 0 30,9 90 8 0 4 Exp. 2 bij zaai B 15 31,3 90 8 0 29,8 100 8 0 4 Exp. 2 bij zaai C 28 27,4 90 8 0 26,6 100 8 0 4 Exp. 2 bij zaai D 35 44,5 90 8 0 36,9 100 8 0 5 Exp. 3 bij zaai A 2 35,0 90 8 0 36,0 100 8 0 5 Exp. 3 bij zaai B 16 32,6 90 8 0 33,4 100 8 0 5 Exp. 3 bij zaai C 26 25,5 90 8 0 25,6 100 8 0 5 Exp. 3 bij zaai D 34 40,1 90 8 0 39,6 100 8 0 6 Exp. 4 bij zaai A 8 42,8 90 8 0 42,1 100 8 0 6 Exp. 4 bij zaai B 21 27,8 90 8 0 29,0 100 8 0 6 Exp. 4 bij zaai C 29 44,4 90 8 0 43,9 100 8 0 6 Exp. 4 bij zaai D 44 21,3 80 8 0 21,8 100 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten A 5 31,8 90 8 0 32,8 100 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten B 12 32,8 90 8 0 33,3 90 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten C 25 39,8 90 8 0 38,9 100 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten D 37 36,9 90 8 0 36,9 100 8 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten A 4 30,9 90 8 0 30,9 100 8 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten B 13 40,9 90 8 0 42,6 100 8 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten C 23 45,9 90 8 0 37,8 100 8 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten D 39 32,5 80 8 0 33,0 100 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten A 10 30,3 90 8 0 31,3 100 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten B 19 39,8 90 8 0 41,3 100 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten C 33 33,3 80 8 0 33,5 100 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten D 40 47,6 90 8 0 46,6 100 8 0 10 Exp. 5 om 2 week A 9 26,1 90 8 0 27,9 100 8 0 10 Exp. 5 om 2 week B 18 42,5 90 8 0 42,4 90 8 0 10 Exp. 5 om 2 week C 27 31,8 90 8 0 31,8 100 8 0 10 Exp. 5 om 2 week D 36 28,4 80 8 0 31,1 100 8 0 11 Exp. 5 om 4 week A 6 22,6 80 8 0 23,1 100 8 0 11 Exp. 5 om 4 week B 14 31,6 90 8 0 32,4 100 8 0 11 Exp. 5 om 4 week C 30 32,9 90 8 0 33,0 100 8 0 11 Exp. 5 om 4 week D 42 20,3 90 8 0 21,1 100 8 0 19

150533 6 augustus 17 september 23 oktober nr. behandeling hh veld pl/m1 stand kleur fyto stand kleur fyto stand kleur Fyto 1 onbehandeld 1 A 3 33,1 90 9 0 100 8 0 80 8 0 1 onbehandeld 1 B 17 29,6 80 9 0 100 8 0 80 8 0 1 onbehandeld 1 C 32 21,5 80 9 0 100 8 0 90 8 0 1 onbehandeld 1 D 41 31,6 90 9 0 100 8 0 80 8 0 2 onbehandeld 2 A 11 31,4 80 9 0 100 8 0 70 8 0 2 onbehandeld 2 B 20 28,8 80 9 0 100 8 0 70 8 0 2 onbehandeld 2 C 24 40,9 90 9 0 100 8 0 80 8 0 2 onbehandeld 2 D 38 29,3 80 9 0 100 8 0 90 8 0 3 Exp. 1 bij zaai A 7 35,8 90 9 0 100 6 0 70 7 0 3 Exp. 1 bij zaai B 22 28,4 80 9 0 100 8 0 90 8 0 3 Exp. 1 bij zaai C 31 24,6 80 9 0 100 8 0 70 7 0 3 Exp. 1 bij zaai D 43 21,6 70 9 0 100 8 0 70 7 0 4 Exp. 2 bij zaai A 1 34,3 70 9 0 100 6 0 70 6,5 0 4 Exp. 2 bij zaai B 15 32,0 80 9 0 100 8 0 80 8 0 4 Exp. 2 bij zaai C 28 26,6 80 9 0 100 8 0 80 8 0 4 Exp. 2 bij zaai D 35 41,8 90 9 0 100 8 0 80 8 0 5 Exp. 3 bij zaai A 2 34,6 80 9 0 100 8 0 80 8 0 5 Exp. 3 bij zaai B 16 32,9 90 9 0 100 8 0 80 8 0 5 Exp. 3 bij zaai C 26 25,5 90 9 0 100 8 0 80 7 0 5 Exp. 3 bij zaai D 34 39,1 90 9 0 100 6 0 70 6 0 6 Exp. 4 bij zaai A 8 41,4 90 9 0 100 8 0 80 8 0 6 Exp. 4 bij zaai B 21 29,3 90 9 0 100 8 0 80 8 0 6 Exp. 4 bij zaai C 29 42,9 90 9 0 100 6 0 70 7 0 6 Exp. 4 bij zaai D 44 21,9 80 9 0 100 8 0 80 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten A 5 34,5 90 9 0 100 8 0 80 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten B 12 33,6 70 9 0 100 6 0 60 6 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten C 25 40,1 90 9 0 100 8 0 90 8 0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten D 37 35,8 90 9 0 100 8 0 70 7 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten A 4 33,0 80 9 0 100 8 0 80 8 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten B 13 41,5 80 9 0 100 8 0 60 7 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten C 23 44,5 90 9 0 100 6 0 80 7 0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten D 39 32,9 80 9 0 100 8 0 90 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten A 10 32,1 80 9 0 100 8 0 80 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten B 19 40,6 90 9 0 100 8 0 70 7 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten C 33 34,0 80 9 0 100 8 0 80 8 0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten D 40 44,9 90 9 0 100 8 0 75 7 0 10 Exp. 5 om 2 week A 9 27,9 90 9 0 100 8 0 80 8 0 10 Exp. 5 om 2 week B 18 41,9 90 9 0 100 6 0 70 7 0 10 Exp. 5 om 2 week C 27 31,0 90 9 0 100 8 0 80 8 0 10 Exp. 5 om 2 week D 36 29,0 80 9 0 100 8 0 80 8 0 11 Exp. 5 om 4 week A 6 23,4 80 9 0 100 7 0 80 8 0 11 Exp. 5 om 4 week B 14 32,4 90 9 0 100 8 0 80 8 0 11 Exp. 5 om 4 week C 30 32,3 90 9 0 100 8 0 80 8 0 11 Exp. 5 om 4 week D 42 20,9 70 9 0 100 8 0 80 8 0 20

150533 productie oogst per sortering % sortering oogst 23 okt nr. behandeling hh veld (ton/ha) % A % B % C % D Phytoph. vertakt scheur 1 onbehandeld 1 A 3 82,3 2,9 55,0 40,1 2,0 1,3 10,4 1,3 1 onbehandeld 1 B 17 76,6 4,9 32,2 54,3 8,6 1,6 6,1 1,6 1 onbehandeld 1 C 32 81,6 4,2 38,6 52,6 4,6 1,4 5,3 2,1 1 onbehandeld 1 D 41 79,1 5,5 36,1 53,3 5,2 2,7 5,2 1,4 2 onbehandeld 2 A 11 77,2 1,6 37,8 51,4 9,2 2,8 12,0 0,4 2 onbehandeld 2 B 20 71,3 2,3 39,6 49,2 8,8 7,7 5,4 1,2 2 onbehandeld 2 C 24 86,4 7,6 56,3 34,4 1,7 3,1 3,9 1,1 2 onbehandeld 2 D 38 83,5 8,7 42,7 46,3 2,3 2,6 8,1 1,6 3 Exp. 1 bij zaai A 7 70,6 7,6 53,5 38,9 0,0 3,6 5,2 2,4 3 Exp. 1 bij zaai B 22 83,3 4,7 40,1 47,7 7,5 2,9 12,2 2,9 3 Exp. 1 bij zaai C 31 75,6 3,3 31,6 56,6 8,6 1,2 8,2 0,8 3 Exp. 1 bij zaai D 43 64,6 1,4 25,6 59,1 14,0 1,4 5,6 2,8 4 Exp. 2 bij zaai A 1 66,7 7,8 48,8 43,2 0,3 5,3 5,6 1,6 4 Exp. 2 bij zaai B 15 84,1 5,7 41,8 45,4 7,1 3,6 10,4 1,1 4 Exp. 2 bij zaai C 28 79,5 8,4 44,3 42,9 4,4 5,4 14,5 0,7 4 Exp. 2 bij zaai D 35 88,7 9,2 54,1 36,2 0,5 1,4 3,1 1,0 5 Exp. 3 bij zaai A 2 88,1 4,5 53,0 40,5 2,1 0,9 8,9 1,8 5 Exp. 3 bij zaai B 16 67,4 3,9 33,3 55,4 7,4 1,5 8,3 2,0 5 Exp. 3 bij zaai C 26 84,9 10,7 40,1 41,5 7,7 3,3 14,7 1,7 5 Exp. 3 bij zaai D 34 74,7 10,8 61,6 27,6 0,0 3,2 6,0 1,4 6 Exp. 4 bij zaai A 8 86,9 4,3 57,4 38,0 0,3 3,3 6,7 1,2 6 Exp. 4 bij zaai B 21 81,6 7,7 38,1 50,2 4,0 11,0 9,2 1,1 6 Exp. 4 bij zaai C 29 85,6 7,2 58,5 33,6 0,8 3,3 4,1 1,0 6 Exp. 4 bij zaai D 44 75,3 4,1 29,1 57,1 9,7 3,0 10,8 1,5 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten A 5 88,2 9,9 40,1 44,9 5,1 3,7 15,1 1,8 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten B 12 61,0 12,8 51,4 35,8 0,0 4,9 7,9 1,6 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten C 25 94,6 12,3 52,0 33,0 2,8 1,7 6,7 0,3 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten D 37 78,9 9,3 44,5 44,5 1,7 3,7 7,3 0,8 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten A 4 88,4 6,8 44,9 44,6 3,7 2,4 9,1 1,0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten B 13 81,6 9,5 55,7 34,3 0,5 2,2 5,9 0,5 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten C 23 94,5 19,9 47,4 32,4 0,3 4,2 5,4 1,0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten D 39 82,7 12,5 47,8 37,0 2,6 6,1 12,2 0,9 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten A 10 83,3 5,9 37,4 49,6 7,1 5,1 11,0 0,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten B 19 90,7 5,9 57,7 34,8 1,5 8,5 4,4 1,0 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten C 33 74,9 7,5 39,5 48,6 4,4 1,0 10,5 0,7 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten D 40 95,3 5,5 60,8 33,4 0,2 2,4 3,6 0,5 10 Exp. 5 om 2 week A 9 84,9 6,2 44,3 41,2 8,2 0,3 5,5 0,0 10 Exp. 5 om 2 week B 18 78,1 9,1 54,3 36,0 0,5 1,5 5,1 1,3 10 Exp. 5 om 2 week C 27 78,7 9,3 33,6 47,4 9,7 0,3 9,7 0,0 10 Exp. 5 om 2 week D 36 76,4 5,1 46,5 46,8 1,7 0,3 6,4 1,0 11 Exp. 5 om 4 week A 6 81,5 3,0 37,9 54,6 4,5 0,7 7,8 1,1 11 Exp. 5 om 4 week B 14 79,2 6,7 47,5 43,3 2,5 1,3 4,5 0,0 11 Exp. 5 om 4 week C 30 89,2 5,2 46,1 45,1 3,6 2,3 6,8 1,9 11 Exp. 5 om 4 week D 42 67,1 2,9 28,3 57,4 11,5 0,4 8,2 1,2 21

150533 % sortering oogst 23 okt % sortering na bewaring 15 december nr. behandeling hh veld overig rot gezond Phytophthora rotpunt Pythium overig rot totaal rot 1 onbehandeld 1 A 3 1,6 85,3 21,3 0,0 0,0 0,0 21,3 1 onbehandeld 1 B 17 2,0 88,6 25,0 6,3 0,0 0,0 31,3 1 onbehandeld 1 C 32 3,9 87,4 31,3 7,5 0,0 0,0 38,8 1 onbehandeld 1 D 41 4,8 85,9 23,8 5,0 0,0 0,0 28,8 2 onbehandeld 2 A 11 0,4 84,5 36,3 7,5 0,0 5,0 48,8 2 onbehandeld 2 B 20 5,4 80,4 23,8 7,5 3,8 1,3 36,3 2 onbehandeld 2 C 24 0,6 91,3 13,8 0,0 0,0 3,8 17,5 2 onbehandeld 2 D 38 1,9 85,8 36,3 5,0 0,0 1,3 42,5 3 Exp. 1 bij zaai A 7 11,6 77,2 28,8 6,3 0,0 6,3 41,3 3 Exp. 1 bij zaai B 22 3,2 78,9 18,8 10,0 2,5 2,5 33,8 3 Exp. 1 bij zaai C 31 3,7 86,1 25,0 1,3 0,0 3,8 30,0 3 Exp. 1 bij zaai D 43 7,0 83,3 32,5 1,3 0,0 0,0 33,8 4 Exp. 2 bij zaai A 1 8,1 79,5 25,0 6,3 3,8 6,3 41,3 4 Exp. 2 bij zaai B 15 2,9 82,1 36,3 7,5 0,0 1,3 45,0 4 Exp. 2 bij zaai C 28 1,7 77,7 15,0 0,0 0,0 3,8 18,8 4 Exp. 2 bij zaai D 35 2,7 91,8 27,5 7,5 0,0 5,0 40,0 5 Exp. 3 bij zaai A 2 1,2 87,2 30,0 3,8 2,5 0,0 36,3 5 Exp. 3 bij zaai B 16 4,9 83,3 16,3 1,3 0,0 0,0 17,5 5 Exp. 3 bij zaai C 26 4,7 75,6 35,0 2,5 0,0 5,0 42,5 5 Exp. 3 bij zaai D 34 17,5 72,0 30,0 8,8 6,3 0,0 45,0 6 Exp. 4 bij zaai A 8 1,8 86,9 30,0 7,5 0,0 2,5 40,0 6 Exp. 4 bij zaai B 21 5,1 73,6 38,8 6,3 3,8 0,0 48,8 6 Exp. 4 bij zaai C 29 14,1 77,4 18,8 8,8 2,5 0,0 30,0 6 Exp. 4 bij zaai D 44 1,5 83,2 23,8 2,5 0,0 1,3 27,5 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten A 5 2,2 77,2 23,8 0,0 0,0 2,5 26,3 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten B 12 11,2 74,3 13,8 8,8 2,5 0,0 25,0 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten C 25 0,8 90,5 16,3 2,5 1,3 2,5 22,5 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten D 37 15,5 72,7 32,5 18,8 0,0 5,0 56,3 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten A 4 2,0 85,5 18,8 6,3 0,0 2,5 27,5 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten B 13 1,9 89,5 8,8 2,5 0,0 5,0 16,3 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten C 23 3,5 85,9 12,5 6,3 1,3 3,8 23,8 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten D 39 2,6 78,1 25,0 7,5 0,0 1,3 33,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten A 10 2,8 80,3 32,5 5,0 0,0 1,3 38,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten B 19 11,6 74,5 17,5 13,8 1,3 0,0 32,5 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten C 33 2,4 85,4 23,8 7,5 2,5 0,0 33,8 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten D 40 6,3 87,3 32,5 5,0 0,0 0,0 37,5 10 Exp. 5 om 2 week A 9 0,0 94,2 22,5 2,5 0,0 2,5 27,5 10 Exp. 5 om 2 week B 18 2,3 89,8 5,0 6,3 3,8 2,5 17,5 10 Exp. 5 om 2 week C 27 0,7 89,3 3,8 1,3 0,0 0,0 5,0 10 Exp. 5 om 2 week D 36 1,3 90,9 5,0 7,5 0,0 0,0 12,5 11 Exp. 5 om 4 week A 6 1,1 89,2 10,0 0,0 0,0 1,3 11,3 11 Exp. 5 om 4 week B 14 1,6 92,7 13,8 1,3 0,0 2,5 17,5 11 Exp. 5 om 4 week C 30 4,2 84,7 30,0 13,8 0,0 3,8 47,5 11 Exp. 5 om 4 week D 42 2,0 88,1 18,8 2,5 0,0 1,3 22,5 22

150553 totaal % Phytophthora % sortering na bewaring tot 1 februari 2016 totaal % Phytophthora oogst + oogst + nr. behandeling hh veld bewaring tot 15 dec. Phytoph thora overig rot totaal % rot bewaring tot 1 feb. 1 onbehandeld 1 A 3 22,6 21,3 3,8 25,0 22,6 1 onbehandeld 1 B 17 26,6 40,0 5,0 45,0 41,6 1 onbehandeld 1 C 32 32,7 32,9 8,9 41,8 34,3 1 onbehandeld 1 D 41 26,5 26,3 6,3 32,5 29,0 2 onbehandeld 2 A 11 39,0 30,1 20,5 50,6 32,9 2 onbehandeld 2 B 20 31,4 27,5 28,8 56,3 35,2 2 onbehandeld 2 C 24 16,8 17,7 8,9 26,6 20,8 2 onbehandeld 2 D 38 38,8 36,3 16,3 52,5 38,8 3 Exp. 1 bij zaai A 7 32,4 25,0 37,5 62,5 28,6 3 Exp. 1 bij zaai B 22 21,6 26,3 20,0 46,3 29,1 3 Exp. 1 bij zaai C 31 26,2 25,0 11,3 36,3 26,2 3 Exp. 1 bij zaai D 43 33,9 25,0 10,0 35,0 26,4 4 Exp. 2 bij zaai A 1 30,3 21,3 35,0 56,3 26,5 4 Exp. 2 bij zaai B 15 39,8 23,8 17,5 41,3 27,3 4 Exp. 2 bij zaai C 28 20,4 22,5 23,8 46,3 27,9 4 Exp. 2 bij zaai D 35 28,9 26,3 21,3 47,5 27,7 5 Exp. 3 bij zaai A 2 30,9 17,5 11,3 28,8 18,4 5 Exp. 3 bij zaai B 16 17,7 15,0 17,5 32,5 16,5 5 Exp. 3 bij zaai C 26 38,3 37,5 23,8 61,3 40,8 5 Exp. 3 bij zaai D 34 33,2 32,5 21,3 53,8 35,7 6 Exp. 4 bij zaai A 8 33,3 21,3 11,3 32,5 24,6 6 Exp. 4 bij zaai B 21 49,7 34,1 17,1 51,2 45,1 6 Exp. 4 bij zaai C 29 22,1 17,3 22,2 39,5 20,6 6 Exp. 4 bij zaai D 44 26,7 52,5 12,5 65,0 55,5 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten A 5 27,4 21,3 15,0 36,3 24,9 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten B 12 18,7 23,5 22,2 45,7 28,4 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten C 25 17,9 21,3 8,8 30,0 22,9 7 Exp. 2 bij zaai + spuiten D 37 36,2 43,8 27,5 71,3 47,4 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten A 4 21,1 27,5 16,3 43,8 29,9 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten B 13 10,9 16,3 22,5 38,8 18,4 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten C 23 16,7 9,9 13,6 23,5 14,0 8 Exp. 3 bij zaai + spuiten D 39 31,1 46,3 15,0 61,3 52,4 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten A 10 37,6 31,3 23,8 55,0 36,4 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten B 19 26,0 25,6 17,9 43,6 34,1 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten C 33 24,8 42,5 5,0 47,5 43,5 9 Exp. 4 bij zaai + spuiten D 40 34,9 13,8 11,3 25,0 16,2 10 Exp. 5 om 2 week A 9 22,8 20,0 11,3 31,3 20,3 10 Exp. 5 om 2 week B 18 6,5 12,3 16,0 28,4 13,9 10 Exp. 5 om 2 week C 27 4,1 6,2 2,5 8,6 6,5 10 Exp. 5 om 2 week D 36 5,3 12,5 8,8 21,3 12,8 11 Exp. 5 om 4 week A 6 10,7 12,5 11,3 23,8 13,2 11 Exp. 5 om 4 week B 14 15,0 10,1 12,7 22,8 11,4 11 Exp. 5 om 4 week C 30 32,3 30,7 25,3 56,0 32,9 11 Exp. 5 om 4 week D 42 19,2 17,5 7,5 25,0 17,9 23

BIJLAGE 4. Weersgegevens DACOM weerstation in Wieringerwerf, nabij Slootdorp. Op 5 juni en 1 juli viel uit lokale buien 15 mm (water stond tussen de ruggen). temperatuur ( C) neerslag % RV wind- windsnelheid datum Gem. Max. Min. (mm) (min) richting (m/s) 15-5-2015 9,7 15,8 5,0 0,0 53 N 2,7 16-5-2015 9,8 15,2 2,1 0,8 53 N 3,1 17-5-2015 11,4 16,9 6,0 0,0 48 N 3,0 18-5-2015 10,5 12,3 7,6 5,2 82 N 3,8 19-5-2015 10,1 15,1 6,8 5,8 58 N 3,5 20-5-2015 10,5 16,8 5,8 0,2 57 N 3,1 21-5-2015 11,8 19,0 4,1 0,0 57 N 2,2 22-5-2015 15,4 22,3 11,0 0,0 51 N 2,4 23-5-2015 12,5 16,3 7,4 1,0 55 N 3,4 24-5-2015 12,3 21,4 4,8 0,0 41 N 1,6 25-5-2015 12,4 16,1 9,4 0,2 56 N 2,7 26-5-2015 11,7 16,8 8,2 1,4 43 N 3,4 27-5-2015 12,1 18,4 5,0 0,0 51 N 1,7 28-5-2015 13,0 16,4 8,7 0,0 49 N 3,7 29-5-2015 10,7 14,8 7,1 6,2 60 N 4,0 30-5-2015 10,5 15,8 6,2 1,6 48 N 3,5 31-5-2015 11,6 15,5 7,2 9,8 72 N 3,7 1-6-2015 11,7 16,9 5,6 0,4 42 N 2,5 2-6-2015 13,7 16,8 10,8 9,2 68 N 9,0 3-6-2015 14,8 18,1 9,2 0,0 52 N 4,5 4-6-2015 14,5 21,5 5,0 0,0 41 N 1,9 5-6-2015 19,7 29,9 11,9 2,0 41 N 3,0 6-6-2015 15,9 18,9 12,8 0,2 39 N 3,5 7-6-2015 14,5 19,7 8,1 0,0 42 N 2,2 8-6-2015 13,1 17,3 8,1 0,0 49 N 4,3 9-6-2015 11,9 14,8 9,6 0,0 52 N 4,6 10-6-2015 14,6 20,3 8,5 0,0 55 N 4,3 11-6-2015 16,8 23,8 9,1 0,0 39 N 3,0 12-6-2015 19,4 27,9 11,2 0,0 37 N 3,0 13-6-2015 16,7 19,6 13,4 0,4 73 N 3,6 14-6-2015 13,8 16,0 12,3 0,2 74 N 1,5 15-6-2015 13,9 19,5 8,1 0,0 41 N 3,6 16-6-2015 13,2 20,9 5,3 0,2 38 N 1,7 17-6-2015 14,6 21,2 6,3 3,4 47 N 3,1 18-6-2015 14,5 16,6 11,0 1,4 56 N 3,1 19-6-2015 12,8 16,5 10,2 2,4 67 N 2,8 20-6-2015 12,4 16,4 8,9 1,2 63 N 1,7 21-6-2015 14,6 20,3 11,5 2,6 69 N 2,7 22-6-2015 13,6 17,0 9,4 2,4 58 N 1,9 23-6-2015 11,5 14,1 8,9 1,2 84 N 2,8 24-6-2015 15,5 23,0 10,6 0,0 60 N 2,3 25-6-2015 18,4 26,9 12,3 0,0 45 N 1,9 24

temperatuur ( C) neerslag % RV wind- windsnelheid datum Gem. Max. Min. (mm) (min) richting (m/s) 26-6-2015 18,7 24,3 14,0 0,0 46 N 0,8 27-6-2015 18,7 25,2 13,7 0,0 51 N 2,5 28-6-2015 15,6 20,3 8,8 1,2 69 N 1,2 29-6-2015 18,8 27,6 12,9 0,0 41 N 1,7 30-6-2015 19,9 28,1 10,8 0,0 42 N 1,4 1-7-2015 23,8 31,5 15,7 0,0 37 N 3,4 2-7-2015 25,1 33,9 19,9 0,4 44 N 2,7 3-7-2015 23,6 29,2 16,9 0,2 52 N 1,5 4-7-2015 24,6 32,2 19,1 0,0 47 N 2,8 5-7-2015 20,1 27,4 16,5 6,6 56 N 1,8 6-7-2015 18,0 22,6 13,1 0,0 42 N 2,9 7-7-2015 18,8 24,9 11,5 0,0 60 N 2,3 8-7-2015 16,2 19,4 12,5 7,8 62 N 3,7 9-7-2015 13,9 17,2 9,9 0,0 46 N 3,6 10-7-2015 16,2 24,4 7,2 0,0 40 N 1,4 11-7-2015 20,5 29,0 14,9 0,0 39 N 1,1 12-7-2015 17,5 19,7 15,1 0,8 67 N 1,9 13-7-2015 17,4 19,1 16,1 9,0 80 N 2,6 14-7-2015 17,9 20,8 14,9 2,8 76 N 2,7 15-7-2015 16,5 19,4 13,2 2,2 95 N 2,1 16-7-2015 18,9 24,5 14,2 0,0 49 N 1,3 17-7-2015 20,3 23,4 16,4 0,6 59 N 5,7 18-7-2015 18,3 22,2 12,2 0,4 44 N 2,5 19-7-2015 15,8 19,9 11,7 2,8 53 N 2,6 20-7-2015 16,5 24,2 8,1 1,0 61 N 1,7 21-7-2015 20,4 24,4 16,6 0,0 42 N 4,4 22-7-2015 18,8 23,0 13,7 0,0 49 N 2,5 23-7-2015 18,0 21,9 14,1 0,0 45 N 2,2 24-7-2015 17,6 24,0 9,1 0,0 50 N 1,0 25-7-2015 16,5 19,7 12,4 14,6 42 N 5,1 26-7-2015 14,5 20,0 8,5 4,8 25 N 2,3 27-7-2015 15,9 18,8 13,8 25,0 33 N 5,4 28-7-2015 15,6 17,5 14,1 4,8 81 N 5,1 29-7-2015 13,9 15,9 11,3 4,8 82 N 4,7 30-7-2015 14,0 16,6 11,2 0,2 72 N 3,8 31-7-2015 13,9 19,0 7,6 0,0 45 N 1,1 1-8-2015 15,6 23,5 7,5 0,0 40 N 1,1 2-8-2015 17,5 25,2 9,1 0,0 44 N 1,3 3-8-2015 21,0 28,2 14,6 0,0 45 N 2,8 4-8-2015 17,7 20,3 15,6 13,4 62 N 2,2 5-8-2015 18,2 24,1 11,7 0,0 51 N 2,4 6-8-2015 21,1 28,0 15,9 0,0 43 N 2,4 7-8-2015 19,2 26,8 11,7 0,2 55 N 1,5 8-8-2015 18,4 21,4 14,5 0,0 58 N 3,1 9-8-2015 18,2 24,9 10,2 0,0 38 N 0,8 10-8-2015 19,7 25,3 16,3 0,0 68 N 0,8 11-8-2015 19,4 25,9 15,5 0,0 72 N 1,6 25

temperatuur ( C) neerslag % RV wind- windsnelheid datum Gem. Max. Min. (mm) (min) richting (m/s) 12-8-2015 18,8 21,8 16,3 0,0 65 N 2,8 13-8-2015 21,1 27,9 15,5 0,0 57 N 2,9 14-8-2015 21,5 24,6 18,7 14,8 69 N 1,7 15-8-2015 18,6 21,5 16,5 5,2 81 N 1,8 16-8-2015 15,3 17,7 13,2 12,6 85 N 2,8 17-8-2015 14,2 16,3 12,6 51,8 98 N 2,9 18-8-2015 15,6 16,3 14,8 5,6 17 N 2,9 19-8-2015 16,7 21,7 12,9 1,4 25 N 1,9 20-8-2015 18,1 24,6 12,3 0,0 65 N 1,6 21-8-2015 19,4 25,8 13,2 0,0 72 N 0,9 22-8-2015 20,9 26,5 15,8 0,0 60 N 2,3 23-8-2015 20,3 24,9 16,6 0,0 55 N 6,4 24-8-2015 18,5 21,3 16,3 3,0 73 N 2,0 25-8-2015 16,8 19,7 14,5 2,4 51 N 4,7 26-8-2015 18,8 22,8 15,4 22,0 73 N 5,0 27-8-2015 16,0 17,5 14,6 2,4 88 N 3,7 28-8-2015 16,3 20,5 12,4 2,6 54 N 2,5 29-8-2015 17,0 24,1 11,1 0,0 44 N 1,1 30-8-2015 18,4 23,4 13,8 1,0 65 N 1,6 31-8-2015 19,3 24,2 17,0 20,2 21 N 1,7 1-9-2015 15,9 18,7 12,2 0,2 68 N 3,7 2-9-2015 13,8 18,1 9,9 6,6 64 N 2,0 3-9-2015 11,7 16,0 8,3 13,8 76 N 1,5 4-9-2015 13,7 15,7 11,6 36,0 16 N 3,7 5-9-2015 13,3 15,7 10,5 6,2 67 N 3,7 6-9-2015 12,8 15,9 10,1 1,2 63 N 3,6 7-9-2015 14,3 17,5 12,3 2,0 84 N 2,7 8-9-2015 14,2 17,2 11,1 1,0 73 N 1,9 9-9-2015 13,8 20,1 8,5 0,2 74 N 1,0 10-9-2015 14,4 20,0 9,8 0,0 56 N 2,0 11-9-2015 14,7 21,3 10,4 0,0 55 N 2,3 12-9-2015 15,0 18,6 11,9 0,0 75 N 2,6 13-9-2015 16,1 19,3 13,5 0,0 41 N 2,5 14-9-2015 15,2 18,5 12,5 3,4 90 N 3,9 15-9-2015 12,0 14,8 8,9 8,8 83 N 5,6 16-9-2015 13,9 17,2 10,7 4,2 95 N 3,8 17-9-2015 14,3 15,7 10,2 7,0 91 N 3,4 18-9-2015 13,7 18,7 10,3 0,2 83 N 2,4 19-9-2015 13,5 17,0 9,5 0,0 78 N 1,3 20-9-2015 13,3 17,5 9,2 0,0 85 N 1,3 21-9-2015 14,7 17,4 12,4 2,6 77 N 3,1 22-9-2015 12,7 16,8 9,3 6,4 41 N 2,5 23-9-2015 11,8 18,6 5,5 1,6 50 N 0,9 24-9-2015 12,6 15,0 9,5 3,6 96 N 3,4 25-9-2015 12,2 17,2 6,6 0,6 79 N 1,7 26-9-2015 10,7 16,7 4,4 0,0 78 N 1,2 27-9-2015 11,7 17,5 5,1 0,0 78 N 1,6 26

temperatuur ( C) neerslag % RV wind- windsnelheid datum Gem. Max. Min. (mm) (min) richting (m/s) 28-9-2015 11,9 16,6 6,4 0,0 84 N 1,7 29-9-2015 12,3 18,3 6,7 0,0 57 N 2,0 30-9-2015 12,7 19,0 7,4 0,0 55 N 2,1 1-10-2015 12,6 17,9 8,0 0,0 58 N 2,3 2-10-2015 11,8 16,6 6,0 0,0 83 N 2,1 3-10-2015 11,5 14,8 7,8 0,0 85 N 2,2 4-10-2015 11,9 18,4 7,6 0,0 69 N 1,0 5-10-2015 12,3 17,1 5,9 0,0 77 N 1,9 6-10-2015 14,7 16,7 13,0 0,0 89 N 1,8 7-10-2015 15,1 17,3 13,8 0,4 92 N 3,3 8-10-2015 13,6 15,4 11,2 0,6 91 N 1,6 9-10-2015 13,0 16,3 10,3 0,8 74 N 0,9 10-10-2015 11,5 16,3 7,2 0,0 64 N 1,4 11-10-2015 7,4 12,6 3,3 0,0 51 N 2,6 12-10-2015 5,8 10,5 2,6 0,0 60 N 2,9 13-10-2015 6,0 9,1 3,2 0,0 62 N 3,0 14-10-2015 7,3 8,4 5,4 2,0 74 N 2,7 15-10-2015 6,9 8,8 5,1 22,2 86 N 1,7 16-10-2015 8,2 9,9 6,6 5,0 96 N 2,2 17-10-2015 9,4 10,6 8,1 4,6 98 N 1,1 18-10-2015 9,0 12,6 4,5 2,0 75 N 1,1 19-10-2015 11,0 12,9 7,8 0,2 94 N 0,8 20-10-2015 10,1 13,0 5,9 1,2 90 N 1,1 21-10-2015 9,5 12,2 6,3 0,2 92 N 3,5 22-10-2015 12,4 14,3 10,5 2,4 90 N 3,4 23-10-2015 11,2 14,3 7,7 0,0 81 N 1,6 27

BIJLAGE 5. GEP Certificaat Proeftuin Zwaagdijk 28

29

30