Hans van der Heijden Architect Knikkers Rotterdam
Hans van der Heijden Architect Knikkers Rotterdam 9 oktober 2017 Renovatie 704 woningen in opdracht van Woonbron, Rotterdam in samenwerking met BAM Volker, Rotterdam [aannemer] Pieters Bouwtechniek, Delft [constructeur] Van der Ree & Vermeulen, s-gravenpolder [kostenadviseur] EGM, Dordrecht [adviseur bouwfysica] ontwerpteam Hans van der Heijden, Angela Schoen, Lidwine Spoormans, Paul Voorn, Rick Wessels [biq]
Ontwerptoelichting Flatgebouwen in het groen / Apartment blocks in green setting Begane grond voor bergingen en garages / Ground floor used for storage and garages Aluminium hekken / Aluminum railings De wijk Ommoord bestaat voor een groot gedeelte uit hoogbouw in een parkachtige omgeving. In Rotterdam overheerst het vertrouwen in de toekomst van deze wijk. Dit was reden om te anticiperen op een gewijzigde bewonerssamenstelling. Veel van de problematiek die langzaam zichtbaar werd was te herleiden tot het ontwerp van de gemeenschappelijke verkeersruimten. Woonbron had 4 lange knikkende gebouwen (zogenaamde Knikflats of Knik kers) in bezit. Per gebouw deelden de bewoners van de 176 woningen 2 liften en 1 hoofdentree. Nieuwe huishoudens hadden uiteenlopende economische en etnische achtergronden. Ze waren niet vertrouwd met de gevoelige codes van de zittende bewoners, die er vaak vanaf de oplevering woonden. Deel van onze opgave was om deze tendens van verstedelijking te beantwoorden. Daarnaast is gestudeerd op het effect dat de knikflats op het maaiveld hebben. Waar mogelijk zijn woningen op de begane grond gelegd. Zo ontstaat een bewoonde plint. De materialen in deze plint zijn duurzaam en solide: brons geanodiseerde kozijnen, gestofstraald architectonisch beton en goudkleurig metselwerk in tegelverband. Alle gebouwen zijn op een klassieke manier geordend. Ze hebben een plint, een middenpartij en een kroonlijst. 2 knikflats zijn herontwikkeld voor oudere huurders, de 2 andere gebouwen zijn bestemd voor verkoop en verhuur in de vrije sector. 2 gebouwen zijn herontwikkeld als 55+ woningen met bijbeho ren de voorzieningen. De bergingen werden verplaatst van de begane grond naar de verdieping. De garages werden verwijderd. De ruimte die hierdoor ontstond in de plint van het gebouw werd bestemd voor nieuwe woningen. Elk gebouw heeft een ontmoetingsruimte die is afgestemd op de doelgroep. De 3 3
balkon sk sk wk sk galerij Plattegrond bestaande woningen 1:200 / Plan existing apartments 1:200 begane grond heeft zoveel mogelijk woonfuncties. Collectieve fietsenbergingen, oplaadpunten voor scootmobiels en de post kasten zijn compact gehouden en aan een servicegang ge concentreerd. Deze is oranje geschilderd en wordt bij donker aangelicht. De toegankelijkheid van de gebouwen en woningen is verbeterd door drempels te verwijderen en de galerijvloeren te verhogen. Voor de voordeuren zijn de hekwerken naar buiten geplaatst, zodat manoeuvreerruimte voor rolstoelen ontstond. Dit leverde een motief op om de lange galerijgevels te geleden. De twee overige gebouwen werden binnen het Te woon concept (voorheen klant kiest ) van de corporatie Woonbron her ont wikkeld. Dit betekende dat de woningen op de algemene woonmarkt van Rotterdam werd aangeboden. Klanten konden kiezen tussen verschillende arrangementen van huur en koop. Men verwachtte een grote variëteit binnen de bewonersgroep. Het voorstel was om de schijven te verdelen in zelfstandig functionerende segmenten. Elk segment moest zijn eigen ont sluiting krijgen. De galerij- en balkonstroken werden onderbroken door plaatselijk de prefab betonplaten te demonteren. Er ont stonden kortere overzichtelijke galerijen. Nieuwe liftschachten en noodtrappen werden aan het gebouw toegevoegd. De bouwmassa werd geleed met vanzelfsprekende middelen die voortkomen uit het gebruik. De woningen op de 1e laag hebben hun voordeur op het maaiveld gekregen en worden via een ruime woonhal ontsloten. Aan de achterzijde ligt een oranje gekleurde servicegang met bergingen. Situatie 1:2000 4 4
Design Statement Wijkgedachte, naoorlogse harmonie / Neighbourhood Unit Doctrine, post-war harmony Built in 1968, the larger part of the Ommoord residential district consists of multi-storey blocks in a park-like setting. In recent years, its demographic had changed signifi cantly and the buildings needed an overhaul. Many of the problems that had slowly arisen could be traced back to the design of the communal access system. The residents of the 176 dwellings in the so-called splayed apartment blocks (or Knikkers) shared two lifts and one entrance. Newer households, which had varied economic and ethnic backgrounds, were unfamiliar with the delicate codes of the older occupants, many of whom had been in residence since the blocks were first completed. The scheme emerged out of a consultation process conceived and managed with the buildings 2,000-plus residents. The result was a more socially compartmentalized distribution of tenures, with two blocks being designated for the exclusive use of older residents. The continuous gallery access in the other blocks was divided up into smaller lengths, supported by the introduction of additional stair and lift towers in steel and glass. The buildings encounter with the ground was also addressed: garages were replaced by a deeper and more powerfully articulated plinth, which was occupied by care facilities in the buildings designated for older residents and additional garden facing apartments in the others. The extensive use of prefabrication served both as a means of achieving economies of scale and of minimising disruption to residents. Two of the buildings were redeveloped as accommodation for elderly with a community centre. The accessibility of these was 5 5
Ommoord opgezet als satellietstad / Ommoord defined as satellite town Ommoord, resultaat van Wijkgedachte / Ommoord result of Neighbourhood Unit Doctrine enhanced, and new apartments were added on the ground floor. The remaining two blocks were to be redeveloped within the customer choice concept (a Dutch equivalent of Right to Buy). Owing to the financial model, which allowed residents to either buy the flat outright, rent the shell of the flat and buy the interior or simply rent, the diversity of the residents was expected to be substantial. The proposal was to divide the slabs into autonomously functioning segments, each of which would have its own access system. The existing strips of gallery and balcony were broken up because it was unlikely that a long access deck would work on the commercial market. Short and clearly arranged private decks are the result. New lift shafts and emergency staircases were added to the block, articulating the main volume of the blocks. All first floor flats have their front door at ground level. In addition to this, the pedestrian access, and cycle routes feel more engaged with their surrounds; helping to promote the existing buildings as invigorated parts of the shared environment. 6 6
President Franklinweg Senioren Senioren Te Woon John Mottweg Te Woon 1:1 1:5 Locaties 1:5000 7 1:10 1:20 10 25 50 1:50 mm President Rooseveltweg 50 125 250 mm 100 250 500 mm 0,20 0,50 1 m 0,50 1,25 2,50 m 1 2,50 5 Noord 7
Nieuwe seniorenwoningen op de begane grond 8 8
A_b A_b(sp) B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) A_b(sp) B_b B_b B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b(sp) N A1_n A2_n(sp) A2_n A2_n(sp) A2_n A2_n(sp) 1:1 Plattegronden seniorenblok 1:500 9 1:5 1:10 knikflats ommoord overzicht blok A1 10 25 50 mm 50 125 250 A3_n A2_n(sp) A2_n A2_n(sp) A2_n A2_n(sp) A2_n A2_n(sp) A2_n A1_n(sp) 1:20 1:50 mm 100 250 500 mm 0,20 0,50 1 m 0,50 1,25 2,50 m 1 2,50 5 Noord 9
10 10
terras sk wk b sk Seniorenwoningen op begane grond Plattegrond seniorenwoning b.g. 1:200 11 11
Terrassen seniorenblok 12 12
Entreezijde seniorenblok 13 13
Te Woon blok 14 14
G_n B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b C1_n(sp) C1_n B_b(sp) B_b B_b(sp) D1_b B_b C1_n(sp) C1_n B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b B_b(sp) B_b G_n(sp) D2_b D1_n D2_n D3.1_n D3.1_n(sp) D3.2_n D4_n(sp) D4_n D3.2_n(sp) D3.1_n D5_n(sp) E_n E_n(sp) D5_n D4_n(sp) D4_n D3.2_n(sp) D3.1_n D3.1_n(sp) D3.1_n D3.1_n(sp) D2_n D1_n(sp) D1_n D2_n D3.1_n D3.1_n(sp) D3.2_n D4_n(sp) D4_n D3.2_n(sp) D3.1_n D5_n(sp) 1:1 Plattegronden Te Woon blokken 1:500 15 1:5 1:10 10 25 50 N knikflats ommoord overzicht blok C1 D5_n D4_n(sp) D4_n D3.2_n(sp) D3.1_n D3.1_n(sp) D3.1_n D3.1_n(sp) D2_n D1_n(sp) 1:20 knikflats over 1:50 N mm 50 125 250 mm 100 250 500 mm 0,20 0,50 1 m 0,50 1,25 2,50 m 1 2,50 5 Noord 15
Nieuwe lifthal Te Woon blok 16 16
balkons bestaande flats galerijen servicegang bergingen woonhal Doorsnede Te Woon blokken 1:200 17 17
servicegang balkon sk sk wk bergingen sk entree/ keuken woonhal Plattegronden b.g. en 1e verd. Te Woon blokken 1:200 Servicegang Te Woon blok 18 18
xxv xxvi xxvii xxviii xxix xxx xxxi xxxii Verlichting nieuwe trappenhuizen, lifthallen en begane grond Draagconstructie, nieuwe motieven xxxiii xxxiv xxv xxvi 19
Plaatsing geprefabriceerde trappenhuizen in bewoonde staat Bouw nieuwe liftschacht en noodtrappenhuis 20 20
Begane grond in architectonisch beton, handvormsteen en geanodiseerd aluminium Gevelfragment 1:50 21 21
Hans van der Heijden Architect www.hvdha.com info@hvdha.com Fotografie Stefan Müller Tekenwerk Hans van der Heijden Architect 22