master in onderwijsmanagement master na masteropleiding 2008-2009 www.ua.ac.be/manama
Colofon Redactie Vormgeving Fotografie Departement studentgerichte diensten en de faculteiten Departement studentgerichte diensten J. Crab Deze brochure is met grote zorg samengesteld. Studieprogramma s veranderen echter voortdurend. Het is daarom mogelijk dat het aanbod van opleidingsonderdelen van de verschillende studierichtingen enigszins afwijkt van de informatie in deze brochure.
Inhoud Situering............................................................... 5 Doelgroep en toelatingsvoorwaarden....................................... 5 De noodzaak aan onderwijsmanagement................................... 6 Referentiekader en inhoud................................................ 6 Programma............................................................. 7 Examens............................................................... 13 Diploma................................................................ 13 Werkvormen............................................................ 13 Locatie en duur.......................................................... 13 Wetenschappelijke en administratieve coördinatie........................... 13 Studieadvies - en studentenbegeleiding.....................................14 Nuttige websites......................................................... 15 Meer info?...............................................................16
4
Situering De deeltijdse master na masteropleiding Onderwijsmanagement is: een academische opleiding die de relatie legt tussen management en kwalitatief onderwijs; een opleiding waarin het verband tussen management en onderwijsproces niet enkel vanuit de theorie maar vooral vanuit de praktijk wordt gelegd; een opleiding waarin naast academici ook praktijkmensen u vertrouwd maken met het management van onderwijsinstellingen Doelgroep en toelatingsvoorwaarden Master in onderwijsmanagement is bedoeld voor mensen die een verantwoordelijke functie in de onderwijssector vervullen of ambiëren, zoals: directeuren en adjunct-directeuren in secundaire scholen; leraren secundair onderwijs die zich wensen voor te bereiden op een leidinggevende functie in scholen; algemeen-directeuren, (aspirant) departementshoofden en leidende ambtenaren in hogescholen; leidende ambtenaren en kadermedewerkers in openbare (onderwijs)besturen en van inrichtende machten. Tot de opleiding onderwijsmanagement worden in principe toegelaten: houders van een master diploma en de beschikking hebben van een referentieschool De inschrijving is slechts definitief na een intake-gesprek. Van kandidaat deelnemers wordt verwacht dat ze eigen ervaring en/of professionele praktijk kunnen en willen inbrengen. 5
De noodzaak aan onderwijsmanagement Het onderwijs ondervindt zoals andere sectoren in de social profit sector de invloed van diverse maatschappelijke evoluties. Schaalvergroting, decentralisatie van bevoegdheden en verantwoordelijkheden, nieuwe technologieën, de opkomst van de multiculturele samenleving, de trend naar levenslang leren,... zijn slechts enkele tendensen met een directe weerslag op het schoolbeleid. Vooral deregulering en decentralisatie van beslissingsbevoegdheid gaan gepaard met een toenemende responsabilisering van scholen. Deze tendens tot het optimaliseren van de efficiëntie, de effectiviteit en de kwaliteitszorg doet de behoefte aan professioneel management nog voortdurend groeien. Deze opleiding wil het onderwijsveld in zijn streven naar professionalisering en kwaliteitsverbetering ondersteunen. Referentiekader en inhoud De beleidsnota 2004-2009 van Minister Vandenbroucke beklemtoont het belang van professionele schoolleiders: Indien scholen beter zijn dan andere, dan is dat vaak te danken aan de directeurs. Het leiden van een goede school veronderstelt immers heel wat competenties (...) Steeds meer wordt van hen verwacht dat ze deskundigheid en bezielend leiderschap combineren. De gespecialiseerde studie Master in onderwijsmanagement wil beide doelstellingen realiseren. Het programma berust op het door de Vlaamse overheid ontwikkelde beroepsprofiel van schooldirecties. De functie wordt daarin als volgt samengevat: vertalen van het pedagogisch project van de school in specifieke concrete doelen, op basis hiervan plannen, organiseren, coördineren en bijsturen van de schoolactiviteiten, met als doel de beoogde resultaten (ontwikkelingsdoelen van de leerlingen, de eindtermen en de specifieke doelstellingen van de school) te realiseren. Dit dient te gebeuren in 13 resultaatgebieden (pedagogisch project; lange termijnplanning; schoolorganisatie; kwaliteitszorg; personeelbeleid; leerlingenbegeleiding; communicatie en samenwerking met ouders; overleg en samenwerking met alle interne partners; overleg en samenwerking met externe partners; materieel en financieel beleid; administratief beheer; public relations; nascholing). De nota somt verder negen competenties op, nl. toekomstgericht denken, probleemoplossend denken, resultaatgerichtheid, teamleiderschap, bezieling, organisatietalent, overtuigingskracht, relatiebekwaamheid en flexibiliteit. Bij de uitbouw van het programma wordt daarop ingespeeld mede vanuit wetenschappelijke inzichten en internationale ervaringen. 6
Programma Het programma omvat dertien opleidingsonderdelen (vakken) en een masterproef. Hierbij is gestreefd naar een evenwichtige verhouding en een integratie tussen theorie en praktijk, tussen inzicht en vaardigheden. Het progaramma is gespreid over twee academiejaren en wordt in principe op woensdagen donderdagnamiddagen georganiseerd op de stadscampus. Een aantal vakken wordt om de twee jaren gezamenlijk voor alle studenten georganiseerd (A & B). vak uren studiepunten jaar 1 Management en strategische sturing van een professionele organisatie 45 6 Interne en externe communicatie 30 3 studiepunten jaar 2 studiepunten jaar A (08-09) studiepunten jaar B (09-10) Financieel management en beleid 30 3 Onderwijsvernieuwing 30 3 Management van het onderwijsproces 30 3 Marketingbeleid 30 3 HRM & Arbeidsrecht 30 6 Toegepaste onderwijssociologie 30 3 Onderwijsbeleid - en recht 30 3 Onderwijseconomie 30 3 Onderwijsmanagement en ethiek 30 3 Training in sociale vaardigheden 30 3 Training in communicatieve vaardigheden 30 3 Masterproef 15 7
Financieel management en -beleid Docenten: Prof. P. Coppieters, Prof. E. Deloof Als inleiding wordt de rol van het financieel beheer binnen het managementmodel van een onderwijsinstelling gesitueerd. Vervolgens wordt het systeem van dubbel boekhouden aangebracht in de context van de wettelijke verplichtingen die voor onderwijsinstellingen gelden. Bespreken en analyseren van jaarrekeningen. De studie van technieken voor middelenallocatie (beginselen van budgetteren). Tenslotte wordt het investerings- en financieringsbeleid onder de loupe genomen. Interne en externe communicatie Docent: Prof. P. Mahieu Dit onderdeel omvat drie onderdelen c.q. benaderingen. 1. Op basis van literatuurstudie wordt een algemeen referentiekader opgebouwd. Daarin komen o.a. aan bod: het belang van communicatie in en door scholen, communicatiemodellen, communicatie en organisatiecultuur, het interne communicatieproces en informatiebeleid.. Thematische colleges rond exemplarisch: crisiscommunicatie klachtenmanagement interculturele communicatie ICT-beleid omgaan met media. Een actie-onderzoek waarbij de concrete communicatiestromen in een school worden geïnventariseerd, geanalyseerd en getoetst aan theoretische modellen Management en strategische sturing van een professionele organisatie Docent: Prof. G. Devos Scholen zijn professionele organisaties. De managementuitdagingen zijn hierdoor heel specifiek. Deze elementen uit de algemeen managementheorie die directe relevantie hebben op het leiden en sturen van een professionele organisatie worden behandeld en toegepast op de situatie van een onderwijsinstelling. Het belang van organisatiestructuur en -cultuur wordt toegelicht. En er wordt gewezen op het bijzonder uitdagingen van de strategische sturing van een professionele organisatie. Vooral de bruikbaarheid en beperktheid van de controlefunctie als instrument van strategische sturing worden toegelicht. Hierdoor wordt een globaal kader aangereikt waarop andere opleidingsonderdelen (i.h.b., Management van het onderwijsproces, Onderwijsvernieuwing, Personeelsmanagement en Praktijkproject) verder bouwen.
Management van het onderwijsproces Docenten: Prof. P. Van Petegem en Prof. E. Verbiest Bij het opleidingsonderdeel Management van het onderwijsproces komen twee thema s aan bod: zelfevaluatie en beleidsvoerend vermogen van scholen. Zelfevaluatie wordt voorgesteld als een strategisch instrument voor kwaliteitszorg. In dit kader wordt stil gestaan bij de mogelijke foci van zelfevaluatie, de betrokkenen, de procedure en condities. Het beleidsvoerend vermogen van scholen wordt bekeken vanuit de dragers voor beleidseffectiviteit van scholen. Er worden acht dragers van dichterbij bekeken: doeltreffende communicatie, ondersteunende professionele en persoonlijke relaties, gedeeld leiderschap, gezamenlijke doelgerichtheid, responsief en innovatief vermogen, geïntegreerd beleid en reflectief vermogen. De beide thema s worden met elkaar in verband gebracht en dit zal zich ook vertalen in de praktijkopdracht die bij dit opleidingsonderdeel hoort. In beide onderdelen wordt uitgegaan van een actieve en op het werk betrokken deelnemer. Marketingbeleid Docent: Prof. P. Mahieu Dit vak betreft een inleiding in de marketingtheorie met specifieke toepassing op het onderwijs en schoolgebeuren (basis: KOTLER, Ph & FOX: Strategic marketing for educational institutions). Bijzondere aandacht gaat naar het analyseren van de marktpositie van een school, de specifieke marketing-mix voor onderwijsinstellingen, het definiëren en segmenteren van doelgroepen en de werving van leerlingen. Onderwijsbeleid en recht Docent: Prof. L. Van Slycken Eerder dan een inventaris van wetten en decreten te presenteren wordt een referentiekader geschetst dat de onderwijsmanager in staat moet stellen een lokaal schoolbeleid te ontwikkelen rekening houdende met de mogelijkheden en beperkingen van het bredere juridische kader. De cursus wordt onderverdeeld in: een historische benadering van het Belgische (c.q. Vlaamse) onderwijsrecht: grondwettelijke principes en hun structurele consequenties. Verschillen inzake rechtspositie van scholen naargelang hun wettelijk statuut De relatie tussen centrale regelgeving en lokaal (participatief) schoolbeleid Actualia in het onderwijsrecht aan de hand van casuïstiek en analyse van rechtspraak Wettelijke verantwoordelijkheden van onderwijspersoneelsleden 9
Onderwijseconomie Docent: Prof. W. Nonneman Economisten verklaren waargenomen gedrag als het resultaat van individuele keuzes uit een aantal alternatieven waarbij het eigenbelang primeert. De cursus heeft tot doel om studenten vertrouwd te maken met dit standaard economisch denken om gedrag, posities, situaties en beleidstandpunten in het onderwijs te verklaren. Inhoud: inleiding economie (schaarste & competitie, analysemethoden: marginale analyse, evenwichtsanalyse) - de vraag naar onderwijs (consumptie, investering, kostenbaten, onderwijs als filter) - het aanbod van onderwijs (onderwijsproductie, kosten van onderwijs, principaal-agentprobleem & governance, kwaliteit) - de markt van onderwijs (de markt voor arbeidskrachten & onderwijs, subsidiëring versus overheidsproductie, de rol van indoctrinatie, rol van de overheid) - de vraag naar inputs (de markt voor leerkrachten, e-learning & ICT) - macroeconomische implicaties (onderwijs & groei, inkomensverdeling) Onderwijsmanagement en ethiek Docenten: Prof. L. Braeckmans, Prof. H. Opdebeeck Aan vele ethische vragen en bekommernissen die in de hedendaagse samenleving aan de orde zijn, participeert uiteraard ook de schoolleider. Sommige van die vragen verkrijgen in de context van onderwijs en vorming een meer specifiek karakter. Enkele voorbeelden: Vanuit welke eventuele impliciete waarden wordt onderwijs aangeboden c.q. gevolgd? Welke waarden worden best uitdrukkelijk geëxpliciteerd? Kan of moet een schoolleider bij zijn leerkrachten aandacht vragen voor welbepaalde ethische waarden, en zo ja voor welke? Kunnen onderwijsprocessen ethisch neutraal verlopen? En welke meerwaarde wordt gerealiseerd door een zeker gewicht aan ethische componenten toe te kennen? Onderwijsvernieuwing Docenten: Prof. E. Verbiest, Prof. P. Van Petegem Eerst wordt een analyse gemaakt van de fasen van innovatieprocessen in het onderwijs: initiatie, implementering, continuering en evaluatie. Vervolgens worden de bronnen van onderwijsvernieuwing bestudeerd: de extern opgelegde vernieuwingen en de op grond van kwaliteitsbeleid intern geselecteerde. Daarna worden implementatiestrategiën bestudeerd. Tevens worden de voornaamste actuele onderwijsvernieuwingen belicht. Ook wordt aandacht besteed aan de rol die ICT bij onderwijsinnovaties kan spelen. 10
Masterproef Dit belangrijke onderdeel beoogt het ontwikkelen van vaardigheden in het onderkennen en analyseren van situaties en het voorstellen van adequate oplossingen voor managementcontrole in een schoolorganisatie. De studenten verwerven inzicht in de belangrijkste methoden en technieken van gerichte informatieverwerving, prestatiemeting, time-management. Gedurende het volledige verloop van de opleiding werken de deelnemers in een (evt. hun) school. Essentieel is dat dit project vertrekt vanuit een door de stagebegeleider goedgekeurde probleemstelling en leidt tot een (voorstel van) oplossing of een ander concreet resultaat. Over dit praktijkproject wordt een scriptie opgesteld. Deze wordt mondeling verdedigd in aanwezigheid van de begeleider, een assessor, collega-studenten en eventueel externe deskundige(n). Toegepaste onderwijssociologie Docent: Prof. P. Mahieu Dit onderdeel behandelt de interactie tussen maatschappelijke ontwikkelingen; onderwijsbeleid en schoolmanagement. De cursus wordt thematisch opgevat. Mogelijk te behandelen thema s zijn: maatschappelijke ontwikkelingen en hun gevolgen voor het onderwijs- en schoolbeleid onderwijs aan achtergestelden organisatiecultuur van scholen arbeidsmarktontwikkelingen en primaire startkwalificaties maatschappelijke positionering van de school positie, rol en professionele taakinvulling van onderwijs actoren (incl. de directie) Training in communicatieve vaardigheden Docent: Prof. L.Van Waes Deze training is gericht op het verwerven van essentiële vaardigheden voor mondelinge en schriftelijke communicatie met diverse doelgroepen. In drie workshops worden behandeld: schriftelijke rapportering gespreksvaardigheden vergadervaardigheden 11
Training in sociale vaardigheden Docent: Prof. L.Van Waes In deze training verwerven de studenten essentiële vaardigheden voor sociale relaties met diverse doelgroepen. In drie blokken komen achtereenvolgens aan bod: teambuilding inter-persoonlijke relaties onderhandelen HRM & Arbeidsrecht De centrale vraag is: hoe kunnen HRM praktijken bijdragen aan: (1) competenties (kennis, vaardigheden en attituden), motivatie en empowerment. Ingegaan wordt enerzijds op de personeelswetenschappelijke onderzoekslijnen, anderzijds op de diverse theoretische inzichten, waar HRM kan op steunen. Concreet komen aan bod: instroom (werving en selectie), doorstroom (mobiliteit, loopbanen, inzetbaarheid), uistroom (individueel (verplicht/ vrijwillig) of collectief cq. downsizing), leren en opleiden, performantiemanagement, belonen en waarderen en tenslotte workdesign. In dit opleidingsonderdeel zal eveneens de nodige aandacht worden besteed aan het arbeidsrechterlijke kader. Hierbij wordt er naar gestreefd om de bedoeling, de dynamiek en de eigenheid van het arbeidsrecht, zowel het individuele als het collectieve, in het kader van een aantal specifieke HRM-toepassingen te duiden: juridische regelingen bij het tewerkstellen van personeel, de verschillende types arbeidscontracten, het ontslag, de rol van het collectief overleg, collectieve arbeidsovereenkomsten. In zoverre dit van toepassing is wordt ook gewezen op de groeiende invloed vanuit de Europese regelgeving. 12
Examens De beoordeling geschiedt deels op basis van permanente evaluatie en deels op basis mondelinge examens met tijd voor een schriftelijke voorbereiding. De masterproef wordt beoordeeld op basis van een schriftelijke rapport dat mondeling wordt verdedigd. Diploma Na gunstige beoordeling ontvangen de deelnemers het diploma van Master in Onderwijsmanagement. Werkvormen Een combinatie van hoor- en werkcolleges, actie- onderzoek, praktijkopdrachten en intensieve vaardigheidsopdrachten verzekert een evenwicht tussen theoretische kennisoverdracht, vaardigheidstraining en attitudevorming. Locatie en duur Het programma wordt gespreid over 2 academiejaren. In principe worden de colleges op woensdagen en donderdagen gegeven op de Stadscampus. Wetenschappelijke en administratieve coördinatie De opleiding wordt ondersteund door een team van professoren. De cursisten worden direct betrokken bij tussentijdse evaluatie en kwaliteitszorg. 13
Studieadvies - en studentenbegeleiding Algemene studie- en studentenbegeleiding Het hele academiejaar kan je terecht bij de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding, zowel met studie- als met persoonlijke problemen. Zowel groepsactiviteiten als individuele begeleiding zijn volledig gratis. Afspraken met de begeleiders van deze dienst kan je maken via het Studenten Informatie Punt (STIP). Studiekeuze De dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding helpt je om een studietraject uit te werken dat enerzijds nauw aansluit bij je interesses, en je anderzijds maximale kansen op de arbeidsmarkt biedt. Ook als je je studie wil afsluiten of een nieuwe wending wil geven, kan je bij deze dienst terecht. studievaardigheden en studieplanning Een masteropleiding vraagt een nieuwe studieaanpak: het aandeel zelfstudie wordt groter, presentaties maken deel uit van de meeste programma s, de masterthesis moet worden voorbereid, Wie hulp wil bij het uitwerken van een geschikte studieaanpak, kan gebruik maken van het aanbod aan groepstrainingen en individuele begeleiding. Psychosociale begeleiding Studenten met psychische (depressie, angst, ) of relationele (conflict met partner, ouders,.) problemen kunnen beroep doen op de dienst Studieadvies en Studentenbegeleiding. Het aanbod aan individuele, groepsgerichte en digitale begeleiding wordt in het begin van elk semester bekend gemaakt in verschillende publicaties voor studenten. Je vindt ook heel wat informatie op de website www.ua.ac.be/adstud of www.ua.ac.be/studentenportaal. Begeleiding van studenten met specifieke noden: aanvragen bijzondere faciliteiten Studenten met functiebeperkingen (fysische handicap of chronische ziekte, leerstoornis zoals dyslexie, ADHD, psychische problemen...) of met bijzondere vragen omwille van sport op topniveau of kunstbeoefening kunnen via de dienst voor Studieadvies en Studentenbegeleiding bijzondere faciliteiten voor onderwijs en/of examens aanvragen. Dit is voorzien in het Onderwijs- en examenreglement van de Universiteit Antwerpen. Na het indienen van je aanvraag, word je uitgenodigd voor een intakegesprek met een studentenbegeleider. In onderling overleg worden de nodige afspraken gemaakt. Als je dossier helemaal in orde is en voorzien van de nodige attestering zal de dienst je dossier ter goedkeuring voorleggen aan de rector. 14
Nuttige websites Website masters Op www.ua.ac.be/masters vind je uitgebreide informatie over alle masteropleidingen die de Universiteit Antwerpen inricht. Je kan vanuit deze URL ook doorklikken naar de website van een faculteit. Infodagen Elk jaar organiseert de Universiteit Antwerpen twee infonamiddagen rond de Masteropleidingen. De ene vindt plaats in april, de andere begin september. Elke faculteit organiseert een infosessie om haar masterprogramma s verder toe te lichten. Hierbij krijg je ruim de kans om je vragen met docenten en studenten te bespreken. Vooraf inschrijven is niet nodig. De data vind je op onze website onder www.ua.ac.be/infodagen. Inschrijven Praktische informatie in verband met inschrijvingen vind je op: www.ua.ac.be/inschrijvingen Het Studentenportaal Op het studentenportaal van de Universiteit Antwerpen www.ua.ac.be/studport vind je algemene informatie die voor alle studenten nuttig kan zijn: de academische kalender, de computer- en netwerkinfrastructuur, blackboard, beschikbare cursussen, financiering, huisvesting, sociale voorzieningen, eten en drinken op de campussen, studentenjobs, studentenclubs, sport, contactpersonen, studieloopbaanbegeleiding per faculteit, doctoreren, enz.. Bibliotheek De Universiteit Antwerpen heeft een uitgebreide collectie ter beschikking voor studenten en personeel. Op de Stadscampus is er een gloednieuwe bibliotheek voor de humane en sociale wetenschappen. Op de campus Middelheim, Groenenborger en Drie Eiken zijn de bibliotheken voor de Exacte en Medische Wetenschappen gehuisvest. Meer info? Kijk dan op http://lib.ua.ac.be Begin academiejaar Het academiejaar 2008-2009 start op maandag 22 september 2008. Op www.ua.ac.be/onthaaldag kan je vanaf midden september actuele informatie over het begin van het academiejaar terugvinden. Hoe de campus te bereiken? De vier campussen zijn vlot bereikbaar met de auto, de fiets of het openbaar vervoer. Op www.ua.ac.be/route vind je duidelijke wegbeschrijvingen. 15
Meer info? OPLEIDINGSSECRETARIAAT Instituut voor onderwijs- en informatiewetenschappen Stadscampus Venusstraat 35 2000 Antwerpen Prof. dr. Paul Mahieu (coördinator) T +32 (0)3 220 40 35 paul.mahieu@ua.ac.be Lieve Billion (secretariaat) T +32 (0)3 220 44 13 lieve.billion@ua.ac.be Britt Van Ham (secretariaat) T +32 (0)3 220 44 86 britt.vanham@ua.ac.be Departement Studentgerichte diensten Studenten Informatie Punt (STIP) Stadscampus Agora-gebouw, 1ste verdieping Grote Kauwenberg 2 2000 Antwerpen T +32 (0)3 220 48 72 Campus Drie Eiken Gebouw G Universiteitsplein 1 2610 Antwerpen (Wilrijk) T +32 (0)3 820 20 09 stip@ua.ac.be 16