RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE GEMEENTE Soest Plaats : Soest Gemeentenummer : 0342 Onderzoeksnummer : 293771 Datum onderzoek : 31 augustus 2017 Datum vaststelling : 9 november 2017
Pagina 2 van 15
INHOUDSOPGAVE SAMENVATTING........................................ 5 1 INLEIDING............................................ 7 2 HOOFDCONCLUSIE...................................... 9 3 RESULTATEN ONDERZOEK................................ 10 4 REACTIE VAN DE GEMEENTE............................... 15 Pagina 3 van 15
Pagina 4 van 15
SAMENVATTING De gemeente Soest heeft het vve-beleid grotendeels op orde, maar moet op één onderdeel haar beleid verbeteren. Wat gaat goed? Een sterk punt in het vve-beleid van de gemeente Soest is dat de gemeente niet alleen voorschoolse educatie betaalt voor jonge kinderen van ouders met een lage opleiding, maar ook voor kinderen die het risico lopen dat hun (taal) ontwikkeling niet goed verloopt. De gemeente zorgt ervoor dat er voor deze kinderen voldoende vve-plaatsen zijn en heeft toen er in 2017 door onvoorziene ontwikkelingen een tekort ontstond snel ingegrepen door extra plaatsen te regelen. De gemeente kan laten zien dat bijna alle kinderen in Soest die voorschoolse educatie nodig hebben deze ook krijgen. Het belang dat de gemeente Soest hieraan hecht, is ook te zien in de manier waarop de ouders van de doelgroepkinderen naar de voorschool worden toegeleid. Aan de hand van een vaste werkwijze stimuleert en helpt het consultatiebureau ouders bij de aanmelding van hun peuter. Wat kan beter? Een onderdeel van het gemeentelijk vve-beleid in Soest dat beter kan, is de manier waarop de gemeente haar eigen beleid evalueert. Dit gebeurt wel, maar de gemeente kan dit systematischer doen en ook meer (in het openbaar) rapporteren over de effecten en de ontwikkeling van het beleid. De kwaliteitseisen die de gemeente voor 2017 heeft geformuleerd, kunnen hierin een rol spelen. Hoewel veel onderdelen van het gemeentelijk beleid voldoende zijn, is verdere ontwikkeling mogelijk. Zo kan het beleid dat de gemeente formuleert om ouders bij de ontwikkeling van hun kind te betrekken, sterker worden door voor de verschillende oudergroepen na te gaan wat hiervoor nodig is. Mogelijk zijn voor de verschillende oudergroepen andere acties nodig. Ook speelt de gemeente nog een bescheiden rol als het gaat om het zorgen voor een doorgaande lijn tussen de voorscholen en de vroegscholen. Zij kan haar rol hierin versterken door met de houders en de schoolbesturen afspraken te maken, bijvoorbeeld over de doorstroom van kinderen van de voorschool naar de vroegschool, het aanbod en het ouderbeleid. Wat moet beter? Omdat de gemeente met de schoolbesturen geen afspraken heeft gemaakt over resultaten van de de vroegschoolse educatie, voldoet zij op dit punt niet aan haar wettelijke plicht. De gemeente moet dit tekort herstellen. De inspectie maakt daartoe de afspraak dat op 1 april 2018 deze tekortkoming Pagina 5 van 15
is opgeheven. Pagina 6 van 15
1 INLEIDING Wat voor onderzoek heeft de inspectie gedaan? De inspectie houdt toezicht op de wijze waarop de gemeenten de verplichtingen aangaande het gemeentelijk onderwijsachterstandenbeleid (GOAB) nakomen. Gemeenten hebben hiervoor een digitale vragenlijst ingevuld. Volgens de analyse van de digitale vragenlijst van de gemeente Soest bestaan er mogelijk risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vveverplichtingen in deze gemeente. Wij hebben daarom besloten een onderzoek uit te voeren. Wij hebben deze vragenlijst geverifieerd aan de hand van de aangeleverde documenten en de toelichting daarop, in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens hebben wij de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de eigen aspecten van kwaliteit gewaardeerd. Werkwijze Analyse van de beantwoorde digitale vragenlijst in relatie tot de bevindingen tijdens eerder onderzoek van het vve-beleid van de gemeente. Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Soest. Voor meer informatie over het nieuwe toezicht en het nieuwe onderzoekskader, zie de website van de inspectie. Wij publiceren jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl/onderwijs/kinderopvang. Leeswijzer Hierna volgt eerst de conclusie van het onderzoek in de gemeente Soest. Hoofdstuk 3 geeft per kwaliteitsgebied de resultaten van het onderzoek. In hoofdstuk 4 is de reactie van de gemeente op het onderzoek en de rapportage opgenomen. Pagina 7 van 15
Pagina 8 van 15
2 HOOFDCONCLUSIE Het vve-beleid van de gemeente Soest voldoet op één onderdeel (standaard 1.5) niet aan de wettelijke eisen. De gemeente moet op korte termijn afspraken maken met de schoolbesturen over de resultaten van vve die de leerlingen aan het eind van groep 2 bereiken. Aan de overige wettelijke eisen die aan het vve-beleid gesteld worden voldoet de gemeente en op onderdelen laat zij zien dat zij de lat hoger legt als het gaat om kwaliteitseisen. Dit is het geval voor de standaarden die betrekking hebben op de definitie van doelgroepkinderen (standaard 1.1), het bereik van doelgroepkinderen (1.2) en de toeleiding van de kinderen naar de voorscholen (1.3). In de beleidscontext is er één onderdeel dat de gemeente beter kan doen. De gemeente kan meer doen om het vve-beleid systematisch te evalueren (standaard 2.5) en om in het openbaar te rapporteren over de effecten van het vve-beleid. De beleidscontext is in de gemeente voor de overige onderdelen voldoende. Er zijn kansen voor de gemeente haar beleid op onderdelen aan te scherpen, bijvoorbeeld als het gaat om het stimuleren van ouderbeleid in de context van de doorgaande leerlijn en de interne kwaliteitszorg op de locaties. De gemeente Soest voldoet aan de vve-condities. Er is toezicht geregeld door de GGD en er is een recent gemeentelijk subsidiekader. Het gemeentelijk onderzoek geeft geen aanleiding locaties in de gemeente Soest te onderzoeken. Pagina 9 van 15
3 RESULTATEN ONDERZOEK Hieronder staan de waarderingen van de standaarden en een toelichting daarop. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledig onderzoekskader voorschoolse educatie en primair onderwijs. De score geeft aan in welke mate de betreffende standaard is gerealiseerd. Gemeentelijk vve-beleid Onvoldoende Voldoende Goed Gemeentelijk vve-beleid Kan beter Voldoende Goed 1.1 Definitie doelgroepkind 1.2 Bereik 1.3 Toeleiding 1.4 Doorgaande lijn 1.5 Resultaten 1.6 Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Gemeentelijk beleid De gemeente gebruikt een brede en concrete definitie van doelgroepkinderen Al ruime tijd (sinds 2009) hanteert de gemeente in haar vve beleid een eigen definitie van vve-doelgroepkinderen. Deze definitie is breder dan de gewichtenregeling op basis van de opleiding van de ouders en omvat ook kinderen met een risico op een taalachterstand en/of kinderen waarvan de sociale omgeving een verhoogd risico geeft op taal en/of ontwikkelingsachterstand. De gemeente laat in haar definitie van doelgroepkinderen eigen aspecten van kwaliteit zien omdat zij een brede definitie hanteert en bovendien criteria heeft opgesteld om (verhoogd) risico te concretiseren. Dit draagt bij aan een zorgvuldige signalering van doelgroepkinderen. De gemeente realiseert voldoende kindplaatsen en bereikt nagenoeg alle doelgroepkinderen De gemeente voldoet aan de wettelijke verplichting door te zorgen voor voldoende vve-plaatsen op basis van haar eigen definitie van de vve-doelgroep. Aan het begin van 2017 waren er 75 plaatsen. Dit aantal bleek in de loop van het jaar echter niet toereikend. Er was sprake van een stijging van het aantal doelgroepkinderen. Mogelijke verklaringen die de gemeente hiervoor heeft zijn Pagina 10 van 15
onder andere instroom van nieuwkomers en een geboortepiek. Na het signaleren van het tekort aan plaatsen in april 2017 heeft de gemeente ingegrepen en per 8 juni 2017 35 extra plaatsen gerealiseerd. In de komende jaren zijn er structureel 110 plaatsen begroot. Deze plaatsen worden ook bezet door doelgroepkinderen. De gemeente heeft hier actueel inzicht in omdat zij maandelijks een overzicht ontvangt van de houders van het aantal peuters dat 14 uur per week gebruik maakt van een vve-plaats. Nagenoeg alle doelgroepkinderen worden bereikt met het voorschoolse aanbod. Daarin laat de gemeente kwaliteit zien en maakt ze haar doelstelling, dat er geen wachtlijsten zijn voor kinderen met een vve-indicatie, waar. De toeleiding verloopt zorgvuldig en wordt regelmatig geëvalueerd Aan de wettelijke eisen voor de toeleiding van doelgroepkinderen naar het vveaanbod voldoet de gemeente. In het bereiken van vve-geïndiceerde peuters en de toeleiding naar de peuterspeelzaal vervult de Jeugdgezondheidszorg (JGZ) een sleutelrol. De gemeente Soest laat hier eigen kwaliteit zien door het verlenen van een extra subsidie aan de JGZ om ouders actief te bewegen hun kind naar de vve-peuteropvang te laten gaan. Hiervoor is een toeleidingsprotocol ontwikkeld. Een sterk punt hierin is dat de jeugdverpleegkundige drie maanden na de indicatiestelling contact opneemt met de ouder(s) om na te gaan of het kind is aangemeld of gestart. Dit wordt na twee maanden nogmaals gedaan. Zo nodig vindt een huisbezoek plaats om ouders alsnog te motiveren voor vve. Door frequent contact tussen JGZ, houders en de gemeente is er actueel zicht op het aantal doelgroepkinderen dat geen gebruik maakt van het vve-aanbod. Het gaat op het moment van het onderzoek om vier kinderen. Evaluatie van de toeleiding vindt regionaal jaarlijks plaats en lokaal is er driemaal per jaar overleg hierover met de JGZ. De gemeente kan meer doen om de doorgaande lijn tussen voor- en vroegschool te stimuleren De gemeente heeft afspraken gemaakt over de coördinatie tussen de voorschool en de vroegschool en voldoet daarmee aan de wettelijke eisen. In het document Herijking onderwijskansenbeleid Soest 2017-2018 is als nieuwe/herijkte doelstelling opgenomen dat doelgroeppeuters warm worden overgedragen naar de basisschool. Naast dit belangrijke onderdeel van de doorgaande lijn tussen de voorschool en de vroegschool liggen er kansen om in het gemeentelijk beleid meer aandacht te besteden aan de samenwerking en afstemming tussen de voorscholen en de vroegscholen. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het ouderbeleid en het aanbod. Pagina 11 van 15
De gemeente moet met de schoolbesturen afspraken maken over de resultaten van vve Omdat de gemeente met de schoolbesturen geen afspraken heeft gemaakt over resultaten van de vroegschoolse educatie, voldoet zij op deze standaard niet aan haar wettelijke plicht. Op dit moment voldoet de gemeente Soest niet aan artikel 167, eerste lid, sub b, van de Wet op het primair onderwijs (WPO). Daarin staat dat de gemeente moet zorgen voor afspraken over de resultaten van de vroegschoolse educatie. De inspectie geeft de gemeente Soest de opdracht om op 1 april 2018 te voldoen aan het hiervoor genoemde artikel. De resultaatafspraken van de vroegschoolse educatie moeten dan gemaakt zijn en daarvan heeft de inspectie ook een afschrift ontvangen. De gemeente heeft in 2017 kwaliteitseisen ingevoerd De gemeente geeft aan dat vve in Soest prioriteit heeft in het onderwijskansen beleid en dat ze haar rol als regievoerder hierin serieus neemt. Er is structureel overleg met de betrokken partners. Toename van het aantal organisaties dat voorschoolse educatie aanbiedt heeft geleid tot het vaststellen van kwaliteitseisen (voor kalenderjaar 2017). Deze eisen hebben onder andere betrekking op de coaching die de pedagogisch medewerkers minimaal ontvangen en op het opleidingsplan met daarin de ontwikkeling van de competenties van de pedagogisch medewerkers. De implementatie van deze kwaliteitseisen wordt eind dit jaar geëvalueerd en doorgezet in 2018. Een mogelijke volgende stap is ook de schoolbesturen hierbij te betrekken en afspraken te maken over de kwaliteit van vve in de vroegschool. Vve-beleidscontext Kan beter Voldoende Goed 2.1 Integraal vve-programma 2.2 Ouders 2.3 Externe zorg 2.4 Interne kwaliteitszorg voor- en vroegscholen 2.5 Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau Vve-beleidscontext De gemeente laat de keuze van een programma en observatiesysteem vrij De gemeente heeft het gebruik van een erkend vve-programma als Pagina 12 van 15
subsidievoorwaarde voor voorscholen opgenomen. De gemeente gaat ervan uit dat de voorscholen het bij het programma behorende observatiesysteem gebruiken. In de keuze van het programma zijn de houders vrij. Met de schoolbesturen zijn geen afspraken gemaakt over het gebruik van een vveprogramma en een observatiesysteem. Op de voorscholen zijn twee programma s in gebruik. De basisscholen gebruiken ook vve-programma s, maar deze sluiten op de locaties in hetzelfde gebouw niet altijd op elkaar aan. Hierboven is opgemerkt dat er voor de gemeente kansen liggen de doorgaande lijn te versterken door hierover afspraken te maken met de houders en de schoolbesturen. Ook het aanbod kan daar een onderdeel van zijn. Een analyse van de kenmerken van doelgroepouders kan het effect van het ouderbeleid vergroten De gemeente beoogt dat ouders een actieve rol vervullen in de taalontwikkeling van hun kind. Om dit doel te bereiken heeft de gemeente ouderparticipatie verwerkt in de kwaliteitseisen vve (2017). Daar is onder andere opgenomen dat ouders bij de intake een ouderprotocol tekenen, waarin ze onder meer toezeggen minimaal 8 themabijeenkomsten per jaar bij te wonen. Hiermee beoogt de gemeente te bereiken dat 90% van de ouders aan de bijeenkomsten deelneemt. Een nieuw onderdeel van het ouderbeleid is de VoorleesExpress, dezeis gestart in augustus 2017. De gemeente geeft aan dat in het verleden onderdelen van het ouderbeleid niet voldoende hebben gewerkt. De gemeente kan de kans op effectvol beleid vergroten door het te baseren op een analyse van de kenmerken en behoeften van de verschillende groepen doelgroepouders in de gemeente. De gemeente Soest heeft een zorgstructuur voor jonge kinderen De zorg voor jonge kinderen is onderdeel van de integrale jeugdzorg, in samenwerking met de jeugdgezondheidszorg. Het Centrum voor Jeugd en Gezin en het Jeugdteam vervullen daarin hun rol. Onderdeel van de zorgstructuur is ook een observatiegroep. Peuters die (tijdelijk)naar de observatiegroep gaan behouden hun plaats op hun locatie. Met kwaliteitseisen stimuleert de gemeente kwaliteitszorg op de locaties De afspraken met de voorscholen over de wijze waarop ze hun eigen kwaliteit evalueren, verbeteren en borgen zijn opgenomen in de vve-kwaliteitseisen en hebben onder andere betrekking op het opleidingsplan en de coaching van pedagogisch medewerkers. In het opleidingsplan maken de houders de vaardigheden van de pedagogisch medewerkers, aanbod, inrichting van de ruimte, ouderbeleid enzovoort concreet. De gemeente geeft aan dat met de Pagina 13 van 15
houders het gesprek wordt gevoerd over de mate waarin de gemeente kan voorschrijven wat in het opleidingsplan staat. Het is een uitdaging voor de gemeente de balans te vinden tussen het stimuleren van interne kwaliteitszorg en de ruimte voor de houders deze op eigen wijze in te richten. De gemeente kan meer openbaar rapporteren over de effecten van het vve-beleid De evaluatie van het vve-beleid is een onderdeel van de evaluatie van het onderwijskansenbeleid. In de periode tot 2015 heeft deze evaluatie niet structureel plaatsgevonden. Evaluatie in 2016 heeft geleid tot een herijking voor 2017 en 2018. Hoewel de gemeente haar vve-beleid nu heeft geëvalueerd en vertaald in verbeterpunten voor de volgende periode, vindt niet structureel openbare rapportage plaats, bijvoorbeeld in een vve-monitor. Op dit onderdeel kan de gemeente haar beleid aanscherpen. Bijvoorbeeld door meer, openbaar toegankelijk, te vertellen over de effecten die met vve bereikt worden en de inspanningen die zij verricht om de voor- en vroegschoolse educatie verder te ontwikkelen. Vve-condities Kan beter Voldoende Goed Vve-condities Onvoldoende Voldoende Goed 3.1 De gemeente heeft geregeld dat de GGD de basiskwaliteit van de voorscholen beoordeelt 3.2 Er is een gemeentelijk subsidiekader Vve-condities De gemeente Soest voldoet aan de vve-condities De gemeente heeft geregeld dat de GGD de voorscholen jaarlijks controleert, waarbij ook de voorschoolse educatie beoordeeld wordt. De regels voor de subsidie peuteropvang en vve zijn geactualiseerd voor 2017 en omvatten vvekwaliteitseisen. Deze eisen hebben betrekking op het opleidingsplan, coachingon-the-job van pedagogisch medewerkers, certificering van de pedagogisch medewerkers, groepsgrootte en groepssamenstelling, ouderbetrokkenheid en toeleiding. Pagina 14 van 15
4 REACTIE VAN DE GEMEENTE Dit rapport beschrijft de oordelen en waarderingen van de inspectie over het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Soest. Wij hebben de gemeente gevraagd de ontwikkelrichting van het vve-beleid aan te geven op basis van de eigen kwaliteitsoordelen en die van de inspectie. Hieronder geeft de gemeente haar reactie: De afgelopen jaren hebben we in Soest samen met alle VVE partners hard gewerkt aan een ruim en kwalitatief hoogstaand VVE aanbod. Het rapport reflecteert deze inspanning doordat het laat zien dat we op bepaalde onderdelen de lat hoger leggen, bijvoorbeeld wat betreft de kwaliteitseisen en het ruime bereik van VVE kinderen. Op korte termijn gaan wij afspraken maken over het enige onderdeel waar wij niet aan voldoen: de resultaatafspraken met schoolbesturen over de kinderen die groep 2 bereiken. We gaan onderzoek doen naar hoe we beter openbaar kunnen evalueren en naar de analysemogelijkheden om de verschillende doelgroepen ouders beter te bereiken. Pagina 15 van 15