Overzicht Flanders Care legislatuur 2009-2014
INHOUD 1. Ontstaan en doelstellingen... 4 2. Uitdagingen voor de gezondheidszorg... 4 3. Zorgvernieuwingsplatform... 5 4. dienstverlening... 6 Innovatiecentrum... 6 Subsidies... 7 Partnermatch... 7 Advies... 8 Impulsloket /contactpunt voor ondernemers in de zorg... 8 5. Thema s... 13 Zorg voor ouderen en mensen met een beperking... 13 Demonstratieprojecten Flanders Care... 13 Zorg Proeftuinen... 14 Hulpmiddelen beleid... 14 Flanders Care Invest... 15 Ondernemerschap en het Belgisch Zorgeconomisch model... 16 Gegevensdeling in de welzijns- en gezondheidszorg... 16 Zorg voor talent... 17 Inleiding... 17 Actieplan Werk maken van werk in de zorgsector... 17 De promotiecampagne en de zorgambassadeur... 18 Stageproblematiek Resultaten van de promotiecampagne... 19 Slimmer zorgen voor morgen... 21 Internationale valorisatie... 23 Flanders Investment and Trade (FIT)... 23 2
Europese samenwerkingen tussen regio s... 23 Translationeel onderzoek... 24 3
Dit overzicht kwam tot stand met bijdrages van de verbindingsambtenaren Flanders Care. 1. ONTSTAAN EN DOELSTELLINGEN Aan de basis van het programma Flanders Care liggen de ateliers van Vlaanderen in Actie (ViA) waarin de hoogstaande gezondheidszorg in Vlaanderen als een belangrijke troef werd geïdentificeerd en de contouren zijn geschetst van een breed actieplan dat moet leiden tot een hoog performante zorg en een groeiende witte economie gevoed door de nodige competenties. De aanzienlijke uitdagingen die de sector tegemoet ziet, vormen hierbij een goede voedingsbodem voor veranderingen die ten dele door (soms radicale) innovatie mogelijk worden. De nieuwe Vlaamse regering heeft hierop verder gebouwd en haar ambities inzake Flanders Care (het vroegere Vlaams Medisch Centrum) gestalte gegeven en benadrukt in een apart hoofdstuk van het regeerakkoord 2009-2014. 2. UITDAGINGEN VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Het is duidelijk dat de druk op het zorgsysteem de komende decennia fors zal toenemen. De demografische evolutie brengt meer zorgbehoevenden met zich mee en daarmee gecorreleerd een stijgend aantal chronische aandoeningen. Met het programma Flanders Care wil de Vlaamse overheid deze evolutie aangrijpen als een kans om door innovatie de kwaliteit van zorg te garanderen en tegelijkertijd ook kansen te scheppen voor ondernemers. Daarbij zijn de mogelijkheden voor mensen die langer thuis willen blijven wonen, een belangrijk aandachtspunt. We zijn overtuigd dat om de stijgende zorgvraag aan te kunnen, het van cruciaal belang is dat de zorg evolueert van een intramurale zorg, waar behandeling centraal staat, naar extramuraal, naar een zorg op maat, die veel meer gericht is op preventie en thuiszorg. De gewenste evolutie wordt geschetst in Figuur 1. Onder het programma Flanders Care zetten verschillende ministers hun schouders: Coördinerend Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, Jo Vandeurzen; de minister-president van de Vlaamse regering (en tegelijk Vlaams minister van Economie en Buitenlands Beleid) Kris Peeters, de Vlaamse minister van Innovatie, Overheidsinvesteringen, Media en Armoedebestrijding, Ingrid Lieten, de Vlaamse minister van Financiën, Begroting, Werk, Ruimtelijke Ordening en Sport, Philippe Muyters. Dit interministerieel comité keurde 4
de conceptnota1 goed, naast het jaarplan 2013-2014, de documenten met betrekking tot de Flanders Care demonstratieprojecten alsook de Flanders Care labelnota2. Figuur 1: Evolutie van een intramurale naar een transmurale zorg. Het programma Flanders Care werd in de legislatuur 2009-2014 geoperationaliseerd door in te zetten op verschillende thema s: Zorg voor ouderen en mensen met een beperking Gegevensdeling en ICT in de welzijns-en gezondheidszorg Zorg om talent (rapportage door Filip Van Laecke en Lon Holtzer) Internationale valorisatie Translationeel onderzoek 3. ZORGVERNIEUWINGSPLATFORM Om richting te geven aan het programma werd het Zorgvernieuwingsplatform (ZVP) opgericht, waar verschillende stakeholders (kennisinstellingen, ondernemers en zorgactoren) 3 vertegenwoordigd zijn. De grote kracht van Flanders Care is dat er een goed overleg is met deze verschillende stakeholders. Op dit overleg worden projectvoorstellen 1 http://www.flanderscare.be/sites/default/files/uploads/conceptnota%20vlaanderen%20medisch%20centru m.pdf 2 http://www.flanderscare.be/sites/default/files/uploads/labelnota%20%2b%20layout.pdf 3 Zorgvernieuwingsplatform samenstelling: http://www.flanderscare.be/nl/over-ons/organisatie 5
besproken, suggesties gegeven om thema s verder uit te diepen en verschillende ervaringen uitgewisseld. In de schoot van dit Zorgvernieuwingsplatform werd er ingezet op verschillende thema s, het Zorgvernieuwingsplatform was actief betrokken bij het thema gegevensdeling in de zorg, slimmer zorgen voor morgen en daarnaast bij de Flanders Care demonstratieprojecten, de klankbordcommissie van de Zorgproeftuin. Bovendien kwam in het zorgvernieuwingsplatform eveneens het thema hulpmiddelen, Jaar van het brein en Synergie creëren aan bod. 4. DIENSTVERLENING Tijdens de legislatuur 2009 tot 2014 zette de Vlaamse overheid in op verschillende instrumenten en diensten om innovatie in de zorg te stimuleren. In oktober 2010 werd het impulsloket opgericht als contactpunt voor ondernemers (profit, als non-profit) in de zorg, sinds juni 2013 bestaat het impulsloket verder als contactpunt Zorgeconomie. Daarnaast werd het Innovatiecentrum versterkt met specifieke zorgadviseurs en is er sinds november 2013 ook de Sociale Innovatiefabriek die ondernemers die maatschappelijke uitdagingen willen aanpakken ondersteunt. Verder organiseert iminds als programme office van de proeftuinen en ook de demonstratieprojecten oproep 4 actief workshops voor zorginnovatie actoren. In het kader van het strategisch Actieplan Limburg in het kwadraat werd in Limburg de health cluster versterkt met onder meer iminds Health die zich richt op het versterken van innovaties gelinkt aan health-ict. Ook het Microsoft Innovation Centre kreeg steun van de Vlaamse overheid in het kader van Flanders Care met betrekking tot het versterken van het Vlaamse health IT netwerk. INNOVATIECENTRUM De innovatiecentra ondersteunen innovatie in de zorgsector in Vlaanderen. Om dit te realiseren zijn twee innovatieadviseurs zorg actief, respectievelijk sinds juli 2011 en januari 2012. Meer dan 1000 unieke actoren in de zorg werden in een tijdspanne van minder dan drie jaar bereikt door de innovatieadviseurs. Daaruit vloeiden heel wat individuele begeleidingen van innovatieprojecten in de zorg voort. Deze begeleiding valt uiteen in drie grote pijlers: 1/subsidiebegeleiding en doorverwijzen naar financieringsmogelijkheden 2/zoeken van de geschikte kennis en partners en 3/ advies op maat om de innovatie te structureren. Elke organisatie of bedrijf (of consortium) met een innovatieproject in de zorg kan bij de innovatiecentra terecht zolang het project zich in de fase van ideeëngeneratie, onderzoek en ontwikkeling of optimalisatie bevindt. Klanten van de innovatiecentra zijn heel divers: WZC 6
uit de privé alsook OCMW afhankelijke WZC, ziekenhuizen, mutualiteiten, thuiszorgorganisaties etc. maar evengoed steden en gemeenten (cfr. Zorgproeftuinen), verenigingen zoals apothekersvereniging, mantelzorgvereniging etc. alsook bedrijven uit diverse sectoren zoals telecom, productontwikkeling, IT, voeding, verzekeringen, logistiek en textiel. Figuur 2: Innovatie trechter. SUBSIDIES Innovatie in de zorg betekent vaak ook op zoek gaan naar subsidiemogelijkheden. De innovatieadviseurs evalueren mee de mogelijkheden en de geschiktheid van een subsidiekanaal. Voor innovatie in de zorg werd grotendeels naar de oproepen van de Flanders Care demonstratieprojecten en de proeftuinen zorg verwezen. Het merendeel van de ruim 80 begeleidde en ingediende subsidiedossiers kaderde in deze oproepen. De innovatiecentra speelden vanaf de lancering van deze subsidiekanalen een belangrijke rol in de communicatie en toelichting naar de doelgroepen toe. Naast heel wat infosessies samen met de Flanders Care verbindingsambtenaren - waren er ook veel één-op-één gesprekken en partnermatchinginspanningen van de innovatieadviseurs. Op die manier werden van bij aanvang heel wat projectideeën gefilterd, correct georiënteerd en consortia gevormd. Door de feedback van de innovatieadviseurs werden de subsidieaanvragen naar een hoger niveau getild. PARTNERMATCH Innovatie in de zorg betekent ook samenwerken, de juiste partners en kennis vinden, open innovatie en co-creatie. De innovatiecentra zijn de schakel tussen organisaties die willen innoveren en hiervoor op zoek zijn naar kennis en het Vlaams Innovatie Netwerk (VIN). Via 7
het VIN alsook het opgebouwde netwerk in de zorg (o.a. het Flanders Care netwerk) brengen de innovatieadviseurs de gezochte kennis tot bij de bedrijven en zorgactoren. Daarnaast spelen de innovatieadviseurs een rol in het bijeen brengen van potentiële (commerciële) partners. In de zorg wordt samenwerking tussen diverse actoren sterk aangemoedigd. In de subsidieoproep van de proeftuinen zorg alsook in de demonstratieprojecten werd dit overigens als een criterium opgenomen en was het de rol van de innovatiecentra om dit te bewerkstelligen. Van alle doorverwijzingen en partnermatches begeleid door de innovatieadviseurs zorg leidden er 120 tot een effectieve samenwerking. ADVIES Innovatie in de zorg betekent ook de innovatie in de organisatie of het innovatieproject kunnen structureren. Op maat van de organisatie en op maat van het innovatieproject formuleerden de innovatieadviseurs, naast heel wat antwoorden op vragen van beperktere omvang, ruim 200 adviezen. Deze adviezen zijn heel divers. Het gaat over het uitwerken van een innovatiestrategie, het genereren van ideeën door middel van diverse brainstormtechnieken, het opstellen van een business model canvas, het toepassen van de running lean methodiek, advies over intellectuele eigendomsrechten, etc. In lijn met de missie van Flanders Care, gaat er bijzondere aandacht bij de adviesverlening naar het centraal stellen van de potentiële gebruikers en/of klanten en de valorisatie. Om de slaagkans van een innovatieproject te verhogen is het niet enkel essentieel een goed zicht te hebben op de waardeketen maar ook de gebruikers en klanten, met hun noden en behoeften, van bij aanvang te doorgronden en dit mee te nemen in het innovatieproject. In het kader van het klantgericht (leren) denken worden diverse methodieken ingezet zoals persona s en de customer journey map. Een ingezette methodiek om de kans dat het ondernemingsmodel zal werken sterk te verhogen, is de business model canvas. Voor starters wordt eerder naar de running lean methodiek gegrepen. Naast de begeleiding van individuele innovatietrajecten organiseerden de innovatieadviseurs ook heel wat events en workshops rond innovatie in de zorg al of niet in samenwerking ter sensibilisering van de beoogde doelgroepen. Een nieuwe formule zijn de zitdagen zorg. IMPULSLOKET /CONTACTPUNT VOOR ONDERNEMERS IN DE ZORG Op 13 oktober 2010 werd het Impulsloket Flanders Care opgericht binnen het Agentschap Ondernemen vanuit de vaststelling dat de zorgaanbieders en de ondernemers met innovatiepotentieel in de zorgsector, de weg onvoldoende naar elkaar en naar het bestaande instrumentarium van de Vlaamse Overheid vinden. Door deze kloof gaat heel wat innovatiepotentieel in de zorgsector verloren en daarmee dus ook de kans op de creatie van nieuw ondernemerschap met uitzicht op economische meerwaarde. 8
Het Impulsloket Flanders Care fungeerde als een neutrale wegwijzer en een faciliterende makelaarsrol voor de diverse stakeholders van Flanders Care. Met de groei van de Flanders Care community was het belangrijk om meer transparantie en efficiëntie binnen de gehele werking te brengen, dit om ook één van de oorspronkelijke rollen, nl. het verlenen van impulsen naar de stimulering van economische activiteit in de zorgsector van het Impulsloket verder uit te bouwen. Het Impulsloket Flanders Care wordt vanaf 17 mei 2013 het Contactpunt Zorgeconomie en evolueert van een projectactiviteit naar een structurele inbedding in het geïntegreerd loket van de Vlaamse Overheid binnen het Agentschap Ondernemen. De kerntaken van het Contactpunt: 1. Onthaal van ondernemer-initiatiefnemers inzake projecten in de zorgeconomie; 2. Informatie over bestaand ondersteunend instrumentarium van de lokale, Vlaamse en Federale overheden aan deze initiatiefnemers en doorverwijzing/begeleiding naar deze geëigende en bestaande kanalen binnen de Vlaamse overheid; 3. Dienstverlening in regie, conform de algemene afspraken in de beheersovereenkomst van het Agentschap ondernemen aan initiatiefnemers in de zorgeconomie, met specifieke aandacht voor het (pre)start, doorgroei en internationalisering; 4. Opzetten van infosessies, seminaries, studiedagen, workshops, teneinde initiatiefnemers in de zorgeconomie te ondersteunen met specifieke kennis (bvb. Bootcamps naar startende ondernemingen in de zorgeconomie); 5. Specifiek en eenduidig afgesproken opdrachten ter ondersteuning van Flanders Care. Realisaties van het Impulsloket/Contactpunt Zorgeconomie in de periode 2009 2014 binnen het kader van Flanders Care. Een gedetailleerd overzicht de resultaten van de dagdagelijkse werking van het Impulsloket is terug te vinden in de online gepubliceerde jaarverslagen. 9
ONTWIKKELEN VAN ONDERSTEUNENDE INSTRUMENTEN DEMONSTRATIEPROJECTEN Het Impulsloket was in 2011 de architect van het demonstratie instrument. De eerste drie oproepen (totaal budget 2.3 miljoen euro) werden gecoördineerd door het Impulsloket, waar ook de opvolging van de 14 geselecteerde projecten gebeurt. Meer informatie over de demonstratieprojecten is te vinden onder thema s in dit document. TOOLBOXKIT EVIDENCE BASED CARE De toolboxkit is een online instrument waar via een begeleid vraagtraject zorgondernemers de juiste en gevalideerde onderzoeksmethodiek kunnen bepalen voor hun product/dienst voor de zorgsector. Het wil op deze wijze een kader scheppen om de verschillende actoren te sensibiliseren op een begrijpelijke en toegankelijke wijze om hun nieuwe product/dienst af te toetsen bij de toekomstige gebruikers via de juiste aanpak zodat de outcome van het onderzoek ook als hefboom kan gebruikt worden bij het internationaal vermarkten. USER CENTERED DESIGN TRAJECT De geselecteerde demonstratieprojecten van oproep 1, 2 & 3 worden begeleid in het omzetten van de resultaten en opmerkingen van de gebruikers van het onderzoek naar de kenmerken van hun getest product/dienst/concept, het uitwerken van een gebruiksvriendelijke handleiding/gebruiksaanwijzing en de integratie hiervan in de (commerciële) strategie van de diverse zorgondernemers. DOKZ - DATABANK VOOR ONDERNEMERS IN DE ZORG, KENNISINSTELLINGEN EN ZORGACTOREN De databank wil iedereen die actief is in de zorgeconomie zichtbaar maken. Elke actor krijgt de kans om zijn activiteiten op een informatieve wijze voor te stellen en dit in zowel de Nederlandse als de Engelse taal. Dit online instrument laat toe dat vraag en aanbod dichter bij elkaar gebracht worden, actoren zelf kunnen zoeken naar partners, projectdeelnemers, toeleveranciers,. Daarbij kan ook internationaal gevisualiseerd worden wat Vlaanderen te bieden te heeft. KEA (JAPANS WOORD VOOR ZORG) In maart 2014 werd de aftrap gegeven van het KEA-project. KEA begeleidt (pre-) starters in de zorgeconomie intensief van idee-fase tot aan de effectieve start. Aan het einde van dit 2- jarig traject dient via de concrete en succesvolle begeleidde start-ups in de zorgeconomie, 10
eveneens een inzicht verworven te worden in werkende zorgeconomische business modellen. KEA wordt gedragen door Flanders Business School en Thomas More. Het Contactpunt Zorgeconomie Agentschap Ondernemen verzorgt de brugfunctie tussen KEA en het zorglandschap en is in deze actief betrokken in de stuurgroep hiervan. NIEUW INDUSTRIEEL BELEID ZORGECONOMIE In het najaar 2013 werd de 1 ste oproep Zorgeconomie binnen het Nieuw Industrieel Beleid gelanceerd. De doelstelling van de oproep is de creatie van nieuwe zorgorganisatie modellen binnen een waardenketen aanpak. De consortia bestaande uit partners van zowel de zorg als lokale overheden als bedrijven actief in de zorg (profit en non profit) als kennisinstellingen, werken samen in de projectperiode een blue print in al zijn aspecten uit van deze nieuwe zorgorganisaties. Hierbinnen gaat het maatschappelijk valoriseren samen met het bouwen van nieuwe economische activiteiten en aanpakken. Centraal staat de lead-customer, die een algemene zorgnood identificeert, die omwille van het generische karakter ervan, kan uitgroeien tot zowel economische als maatschappelijke valorisatie. 11
EUROPESE / INTERNATIONALE DIMENSIE ENTERPRISE EUROPE NETWORK SECTOR GROEP HEALTHCARE Het Contactpunt is een actief lid van de sectorgroep met vertegenwoordigers uit 35 verschillende regio s vanuit zowel de Europese lidstaten als derden landen met een E.E.N. contactpunt. Op deze wijze kan de vinger aan de pols gehouden worden waar het betreft de deelname van Vlaamse zorgondernemers en kennisinstellingen aan Europese (brokerage) events, zoals jaarlijks Medica in Düsseldorf. Tijdens deze 2-daagse matchmaking participeren jaarlijks een 300-tal actoren op zoek naar partners zowel op business als technologisch vlak. De sectorgroep zelf wordt eveneens op regelmatige basis geconsulteerd door de Europese commissie waar het betreft de ontwikkeling van nieuwe oproepen, de participatie aan allerhande activiteiten, openbare consultaties, Hiernaast kunnen zorgeconomisch gerelateerde vragen vanuit Vlaanderen naar diverse regio s of andersom van de internationale partners naar Vlaanderen snel opgelost worden. NANO4HEALTH - NANOTECHNOLOGIES FOR PERSONALISED HEALTHCARE. Het Contactpunt Zorgeconomie wil vanuit de verschillende noden en behoeften binnen de zorgeconomie in Vlaanderen participeren in Europese projecten zodat deze zowel als hefboom tot het vinden van oplossingen en financiering tot kunnen gebruikt worden als het benchmarken met andere Europese initiatieven. Een eerste succesvolle indiening bij de Emerging industries oproep is het Nano4Health project waarvan op 6 maart 2014 de kickoff gegeven werd. Dit Europese project heeft als doel om een (trans)nationaal platform op te richten dat nano-electronische en bio-technologische interclusterwerking ondersteunt en stimuleert in het domein van de gepersonaliseerde zorg. De partners in dit project zijn het Agentschap Ondernemen, Flanders Bio, DSP Valley en Flanders DC. De coördinatie ligt bij het Contactpunt Zorgeconomie. MIC - MICROSOFT INNOVATION CENTER VLAANDEREN Het Agentschap Ondernemen subsidieert samen met andere privé en publieke partners, het MIC met als doel de ontwikkeling van de regio Vlaanderen te stimuleren op het vlak van informatie en communicatietechnologie met een sterke focus op e-health. Het Contactpunt Zorgeconomie werkt nauw samen met het MIC voor de toeleiding van startups binnen deze nieuwe sector zodat deze de nodige voedingsbasis krijgen om uit te groeien tot volwaardig bedrijven. Binnen de samenwerking worden zowel startups/bestaande ondernemingen verder begeleidt als voor vragen vanuit de zorg zelf oplossingen gezocht. Het jaarboek 2013 van het MIC is te vinden via: http://issuu.com/micvlaanderen/docs/mic_jaarboek2013_issuu
5. THEMA S Het programma Flanders Care concretiseert zich in een aantal thema s. De thema s werden in de conceptnota beschreven met een geformuleerde ambitie en in het jaarplan 2013-2014 werd dit verder uitgewerkt. ZORG VOOR OUDEREN EN MENSEN MET EEN BEPERKING Ambitie: inzetten op Vlaamse zorgtechnologie met groot exportpotentie => deze ambitie werd in 2012 hertaald naar: uitbouwen van zorg innovatieve technologieën en processen om de betaalbaarheid en kwaliteit van zorg te verbeteren In de voorbije legislatuur werden verschillende middelen gereserveerd voor zorginnovatie. De Flanders Care demonstratieprojecten waren met 4 oproepen goed voor een budget van 3.3 miljoen euro. Daarnaast werd er in het kader van de Zorg proeftuin een budget van 10 miljoen middelen IWT + 2 miljoen in het kader van het SALK voorzien. In 2013 werd een 4 e oproep Nieuw Industrieel Beleid gefocust op de Zorgeconomie gelanceerd voor een budget van 3 miljoen euro. De projectoproep in het kader van het leeftijdsonafhankelijk hulpmiddelenbeleid voegde daar ook nog eens 800 duizend euro aan toe. Daarnaast werden er door het IWT en Agentschap Ondernemen verschillende zorg innovatie/ondernemerschap projecten gesubsidieerd via andere kanalen. Deze verschillende initiatieven hebben een dynamiek gecreëerd en zeker inspiratie gegeven om meer in te zetten op ondernemerschap door innovatie in zorg zoals bijvoorbeeld gezien kan worden uit de stijging van de Vlaamse deelnames aan Europese Ambient Assisted Living (zie ook onder internationalisatie) project oproepen 4 of de verschillende TETRA (IWT) of sociale innovatie projecten die zich richten op de zorg. De verschillende projecten worden verbonden doordat ze allen in aanmerking komen voor het Flanders Care label. Flanders Care label projecten worden op de Flanders Care website beschreven bij in de kijker. DEMONSTRATIEPROJECTEN FLANDERS CARE Deze projecten dienen een meerwaarde te creëren op twee niveaus/tracks: ze moeten enerzijds een verbetering van de kwaliteit van de zorg aantonen én anderzijds moeten ze een roll-out perspectief hebben en liefst ook hun oplossing internationaal kunnen 4 http://iwtinnovatie.fb.mi.addemar.com/files/a_iwtinnovatie/data/file/in93/zesde-oproep-aalprojecten_2013.pdf. AAL staat voor Ambient Assisted Living en de doelstelling is om de levenskwaliteit van ouderen te verhogen door het gebruik van ICT en technologie en tegelijkertijd de industriële basis in Europa te verhogen. Het is een gemeenschappelijk onderzoeksprogramma van de Europese Commissie en Europese nationale overheden. 13
vermarkten. Hierbij is het cruciaal dat de projectresultaten objectief aantoonbaar zijn via de methode van de evidence based medicine. De meeste projecten zijn gericht op telemonitoring, elektronische ondersteuning van en gegevensdeling in de thuiszorg en verschillende nieuwe producten. Verschillende technieken laten toe om het zorgpersoneel efficiënter in te zetten. In de voorbije legislatuur werden 4 oproepen voor een totaal budget van 3.3 miljoen euro gelanceerd. In totaal werden 19 projecten geselecteerd, die alle terug te vinden zijn op de website van Flanders Care. Een opvallende observatie is dat er door de projectindieners erg veel belang wordt gehecht aan het merk Flanders Care. ZORG PROEFTUINEN De Zorg Proeftuinen Vlaanderen richt zich op het stimuleren van innovatie in de ouderenzorg om op termijn het hoofd te kunnen bieden aan de uitdagingen die gepaard gaan met de vergrijzing van de Vlaamse bevolking. De proeftuin bestaat uit 5 platformen, waarop projecten uitgevoerd worden. Een platform bestaat uit een infrastructuur, een ondersteunende structuur voor de algemene werking en een testpopulatie (www.zorgproeftuinen.be). Om aansluiting met het werkveld te garanderen is er voor de proeftuin een Flanders Care klankbordcommissie opgezet die bestaat uit vertegenwoordigers van het Zorgvernieuwingsplatform en verschillende actoren uit het werkveld die als taak heeft om nieuwe innovatieve ideeën aan te reiken voor de proeftuinplatformen. HULPMIDDELEN BELEID De ambitie van het hulpmiddelen beleid is de inzetbaarheid van hulpmiddelen bevorderen voor de ruime doelgroep van ouderen, personen met een handicap en chronisch zieken PROJECTOPROEP BEVORDEREN VAN HET INZETTEN VAN HULPMIDDELEN ZONDER ENIGE LEEFTIJDSBEPERKING Het Departement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin lanceerde samen met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap een projectoproep voor het bevorderen van het inzetten van hulpmiddelen zonder enige leeftijdsbeperking. Specifiek kadert deze oproep in de toekomstverkenning inzake het leeftijdsonafhankelijk hulpmiddelenbeleid. Deze oproep ondersteunt bestaande initiatiefnemers die betrokken zijn bij de ontwikkeling en/of verstrekking van communicatie-gerelateerde en mobiliteitshulpmiddelen financieel bij hun inspanningen om deze verstrekking meer betaalbaar, meer accuraat, dus efficiënter en effectiever te maken voor de vermelde doelgroep. Om het beleid rondhulpmiddelen verder 14
vorm te geven loopt er verder een onderzoek rond strategieontwikkeling voor sociaal ondernemerschap voor hulpmiddelenverstrekking en resultaatgerichte financiering door de overheid. REFLECTIEGROEP In de schoot van het Zorgvernieuwingsplatform rond hulpmiddelen werd er een reflectiegroep samengesteld, met als opdracht: Het monitoren van de transitie mobiliteitshulpmiddelen in het kader van de 6de Staatshervorming; Het definiëren van kritische succesfactoren voor een leeftijdsonafhankelijk hulpmiddelenbeleid; Het dissemineren van de resultaten van de projectoproep 2013, van de lopende onderzoeken inzake het hulpmiddelenbeleid en de organisatie van de netwerking die daartoe bijdraagt. De samenstelling van de Reflectiegroep Hulpmiddelen is van die aard dat ze specifieke expertise verzamelt vanuit de betrokken administratieve entiteiten, vanuit voorzieningen, verwijzers, mutualiteiten, ondernemingen (producenten en verstrekkers), en vanuit de gebruikers: ouderen, personen met een handicap en chronisch zieken FLANDERS CARE INVEST Het Flanders Care Invest (FCI) fonds wordt beheerd door de Participatie Maatschappij Vlaanderen. De bedrijven waarin FCI investeert komen uit verschillende hoeken. De nadruk ligt daarbij op: - preventie; - gezondheidsmanagement; - de verbetering van de kwaliteit van screening; - vroege diagnose; - het verhogen van de kwaliteit en de efficiëntie van zorg; - langer zelfredzaam wonen via innovatieve oplossingen. Sinds de start van het FCI fonds werden er drie investeringen gerealiseerd. Opnieuw kunnen de voorbeelden gevonden worden op de Flanders Care website, bij in de kijker. 15
ONDERNEMERSCHAP EN HET BELGISCH ZORGECONOMISCH MODEL Er werd onderzocht welke obstakels er zijn met betrekking tot ondernemen in de zorg. De studie van professor Annemans vestigde de aandacht op de complexiteit van ons Belgisch zorgeconomisch model specifiek met betrekking tot hulpmiddelen. Het blijkt dat er nog wat opportuniteiten zijn om dit model beter kenbaar te maken bij ondernemers. Dezelfde observatie wordt gemaakt in de evaluatie studie met betrekking tot de demonstratieprojecten: er dient meer aandacht gegeven te worden aan het business model in relatie tot de specificiteit van het Belgisch zorg economisch model bij de opzet van projecten. GEGEVENSDELING IN DE WELZIJNS- EN GEZONDHEIDSZORG 5 Ambitie: volledig geïntegreerd elektronisch zorgplan => deze ambitie wordt hertaald naar: de elektronische gegevensdeling in de zorg mogelijk maken en stimuleren 6 Tijdens de legislatuur 2009-2014 zette de Vlaamse Regering met Flanders Care onverminderd in op het thema gegevensdeling in de zorg. Er werd een visietekst (e) Zorgzaam Vlaanderen 7 geschreven over de elektronische gegevensdeling in de zorg, die werd voorgesteld op de ViA/Flanders Care ronde tafel rond dit thema in 2012. De Vlaamse Regering verwacht dat een betere deling van zorggegevens tussen de zorgverleners die een zorgrelatie of een therapeutische relatie hebben met eenzelfde zorggebruiker de zorg beter, goedkoper, veiliger en patiëntgerichter zal maken. De Vlaamse Regering wil een duidelijk kader aanreiken voor deze gegevensdeling, internationale standaarden stimuleren en ontwikkelingen op het terrein stimuleren en faciliteren. In januari 2014 keurde de Vlaamse Regering het ontwerp van decreet over het netwerk voor digitale gegevensdeling in de zorg goed. Met de goedkeuring van het decreet werd het startschot gegeven voor het delen van zorggegevens tussen zorg- en hulpverleners. Het ZVP van Flanders Care heeft in dit kader een projectgroep gevormd onder leiding van iminds. Deze projectgroep maakte een richtingsdocument dat het gebruik van de standaarden moet faciliteren en bevorderen. 5 Dit luik heeft enkel betrekking op de via de overheid ter beschikking gestelde ICT-systemen. 6 https://www.e-zorgplan.be/login/login.aspx?returnurl=%2f. 7 http://www.flanderscare.be/sites/default/files/uploads/visiedocument-ezorgzaam-vlaanderen.pdf 16
In het kader van iminds Health werd een Interoperability labo opgericht, om zo een test omgeving voor standaarden te creëren. Om het digitaliseringsproces van woonzorgcentra verder te ondersteunen werd er begin 2014 een projectoproep gelanceerd door de koepels i.s.m. het Agentschap Zorg en Gezondheid. ZORG VOOR TALENT INLEIDING De pijler Zorg voor Talent wijst op het engagement van de Vlaamse overheid om haar verantwoordelijkheid op te nemen om de aantrekkelijkheid van een job in de zorgsector te verhogen en zodoende bij te dragen tot een oplossing van de (nakende) tekorten aan zorgpersoneel. Want de uitdagingen zijn groot. Simulaties tonen aan dat zowel omwille van de groei als omwille van te vervangen personeelsleden de bedrijfstak gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening de komende jaren nood zal hebben aan tienduizenden nieuwe arbeidskrachten. ACTIEPLAN WERK MAKEN VAN WERK IN DE ZORGSECTOR Om de gestelde problematiek het hoofd te kunnen bieden werd er op 21 mei 2010 een actieplan Werk maken van werk in de zorgsector uitgewerkt en binnen de Vlaamse regering op tafel gelegd. Met dit actieplan wilden wij enkele acties op lijsten ter bevordering van de werkgelegenheid in de zorgsector zodoende op die manier de problematiek van het tekort aan zorgpersoneel te kunnen aanpakken. Een geactualiseerde versie 2.0 van het plan werd op de Vlaamse Regering van 12 juli 2013 voorgelegd en goedgekeurd. Het plan bevatte tal van acties, gaande van het versterken van de instroom, het zorgen voor een evenwichtige doorstroom naar de verschillende sectoren (ziekenhuizen, woonzorgcentra, ) en het werken aan het behoud van de werknemers in de sector (retentie). Zo werden er bijvoorbeeld initiatieven opgezet rond het uitvoeren van het Werkgelegenheids- en investeringsplan (extra opleidingen), werd er ingezet op een Vlotte doorstroming zorgkundigen naar de werkvloer, werden er in samenwerking met de VDAB Servicepunten Zorg opgericht in elke Vlaamse provincie, werden er (o.m. in VIA4) inspanningen geleverd inzake de uitbouw en ondersteuning in het HR-beleid van organisaties. 17
De twee belangrijkste pijlers binnen het actieplan behelzen het versterken van de instroom enerzijds en het efficiënter en effectiever inzetten van het huidig zorgpersoneel anderzijds. DE PROMOTIECAMPAGNE EN DE ZORGAMBASSADEUR Onder leiding van de Vlaamse zorgambassadeur is er nu al 3,5 jaar op rij een grootscheepse promotiecampagne uitgewerkt om jongeren bij het bepalen van hun studiekeuze te informeren over de mogelijkheden die er zijn in de zorg- en welzijnssector. De Zorgambassadeur wordt bij de uitwerking hiervan ondersteund door het Vlaams Overlegplatform Zorgberoepen (VOPZ). In elke provincie is een Provinciaal Overlegplatform Zorgberoepen (POPZ) opgericht dat zich focust op het uitwerken van zowel Vlaamse als lokale initiatieven in de provincie. Op die manier zijn er over heel Vlaanderen meer dan 300 personen uit het werkveld, onderwijs, VDAB, Minderhedenforum, bezig met actief promotie voeren voor de zorgberoepen. Ook de provincies zijn vertegenwoordigd in de Vlaamse én provinciale stuurgroepen en de samenwerking werd verankerd in een convenant (ook met de Vlaamse Gemeenschapscommissie). In het bestuursakkoord dat in het kader van de Interne Staatshervorming tussen de Vlaamse Regering en de vijf provincies werd afgesloten, is het engagement van de provincies voor een verdere ondersteuning van de campagne mee opgenomen. Via diverse kanalen zoals onder andere een jongerenmagazine, een televisiezender, een affichage-campagne in scholen, maar ook een grootschalige online bannering-campagne werden jongeren op een ludieke manier aangespoord om naar de website ikgaervoor.be te gaan. Deze site is inmiddels uitgegroeid tot hét forum waar mensen met interesse voor een opleiding in de zorg hun informatie kunnen vinden. Met bijna 256.000 bezoeken waarvan 75 % unieke (nieuwe) bezoekers en meer dan een kwart die de website meermaals bezoekt, mag worden gesteld dat deze meer dan goed wordt bezocht. Ook de facebook pagina van de campagne doet het bijzonder goed met meer dan 5.277 likes. Dergelijke positieve campagnes waarbij in de eerste plaats wordt ingezet op een correcte beeldvorming, blijven broodnodig, want foute percepties blijven jammer genoeg nog steeds overeind. De beeldvorming is aan het veranderen, maar het gaat langzaam. Daarom wordt ook in 2014 verder ingezet op het voeren van een promotiecampagne. Het mandaat van de zorgambassadeur is verlengd tot november 2014 zodat zij niet alleen het gezicht maar ook de drijvende kracht kan blijven achter het promoten van de zorgberoepen en het werken in de zorg én welzijnssector. De campagnes zijn op basis van evaluatie geslaagd te noemen. De mediacampagnes bestonden uit diverse filmpjes, affiches, en daaraan gekoppelde reclamespots op zowel TV 18
Aantal (zowel VRT, VTM als TMF, MTV en JIM) als youtube, facebookbannering en Google Adwords. Tezelfdertijd onderging de website www.ikgaervoor.be een facelift. De impact van de campagne op het aantal aanvragen voor inleefmomenten is ook voelbaar en zichtbaar. Cf. Figuur 3 300 Aanvragen inleefmomenten via website www.ikgaervoor.be 267 250 200 150 100 50 0 64 48 4 5 13 20 3 17 9 9 0 14 35 22 195 121 91 181 98 58 119 178 156 140 119 90 Figuur 3: Evolutie van het aantal aangevraagde inleefmomenten via de website www.ikgaervoor.be januari 2012 maart 2014. STAGEPROBLEMATIEK RESULTATEN VAN DE PROMOTIECAMPAGNE In maart 2014 mag geconcludeerd worden dat de genomen initiatieven hun vruchten hebben afgeworpen. Zo zijn het aantal openstaande vacatures bij de VDAB in de zorgsector sinds 2 jaar in dalende lijn (vergelijking tussen zelfde maand) licht gedaald en blijft het aantal studenten in verschillende zorgopleidingen stijgen. Het aantal openstaande vacatures bedroeg in maart 2014 voor verpleegkundigen 1069 en voor verzorgenden/zorgkundigen 589. De dalende trend voor verpleegkunde is ingezet in september 2012 en blijft bestendigd. In de evolutie van het aantal vacatures voor verzorgenden en zorgkundigen is het aantal vacatures min of meer constant ondanks de toenemende vergrijzing. Sinds 2009 kennen de opleidingen verpleegkunde (bachelor en HBO5) een zeer sterke stijging (+ 38% in oktober 2013 in vergelijking met oktober 2009). En ook het laatste academiejaar blijven de opleidingen verpleegkunde sterk stijgen en bereiken we een nieuw record qua aantal inschrijvingen. Voor het academiejaar 2013-2014 passeren we ruim de kaap van meer dan 16.500 studenten verpleegkunde. 19