Aanvullende informatie gesprekstafel: gespecialiseerde begeleiding vanuit Goodwillwerk Leger de Heils regio Den Haag (GLD) 1. Samenwerking SHOP en het GLD De Gemeente Leiden en het Veiligheidshuis Hollands Midden hebben Stichting Hulpverlening en Opvang Prostitutie en slachtoffers Mensenhandel (hierna SHOP) en het Goodwillwerk Leger des Heils regio Den Haag en (hierna: GLD) gevraagd om respectievelijk de zorgcoördinatie en de begeleiding aan (vermoedelijke) slachtoffers van mensenhandel in haar regio te organiseren. Shop verzorgt sinds 2006 de zorgcoördinatie mensenhandel voor de gemeenten Den Haag, Delft en Zoetermeer. Het GLD begeleidt en vangt zowel jeugd als volwassenen op, die te maken hebben met problemen op meerdere leefgebieden; dit zijn veelal zorgmijders en de meest kwetsbaren in de samenleving, waaronder prostituees en (potentiele) slachtoffers mensenhandel. Deze zorg vindt zowel tweedelijns als vanuit de jeugd- en wijkteams plaats. Shop en het GLD zetten zich samen in om slachtoffers mensenhandel te ondersteunen en hun positie te verbeteren. Dit doen zij met respect voor de eigenheid van de cliënten en aansluitend bij hun wensen en mogelijkheden. 2. Organisatorische vormgeving gespecialiseerde begeleiding Het GLD werkt in de regio Haaglanden samen met SHOP en andere partners uit het Haagse zorgnetwerk mensenhandel. Het GLD werkt sinds 2014 aan de herijking en expertiseontwikkeling op het gebied van mensenhandel. Zowel de persoonlijk begeleiders (hierna: pb ers) van de jeugd- als volwassenafdelingen zijn toegerust om signalen mensenhandel te herkennen bij haar doelgroep; een kwetsbare doelgroep waar een hoog risico op slachtofferschap bestaat. De zorgcoördinator van SHOP en AVIM zijn betrokken partners in de voorlichting en ondersteuning van cliënten waar signalen of vermoedens mensenhandel aanwezig zijn, dan wel in de begeleiding van slachtoffers mensenhandel.
Gespecialiseerde begeleiding van het GLD 3.1 Afbakening doelgroep SHOP en het GLD richten zich met de zorgcoördinatie en de gespecialiseerde begeleiding op alle (vermoedelijke) slachtoffers van mensenhandel (hierna: slachtoffers). Dat wil zeggen zowel mannen, vrouwen, transgenders, minderjarigen, van Nederlandse en van niet Nederlandse nationaliteit, verblijvend binnen de regio Hollands Midden. Hierbij kan sprake zijn van alle vormen van mensenhandel zoals seksuele uitbuiting, economische uitbuiting, gedwongen criminaliteit en bedelarij. We hanteren geen contra-indicaties. 3.3 Gespecialiseerd pb ers team van het GLD De volgende doelen en verantwoordelijkheden heeft het gespecialiseerde pb ers team (hierna: pb er) van het GLD, wanneer de aangemelde slachtoffers van mensenhandel begeleiding vanuit het GLD wensen. A. Doelen 1. De pb er biedt een ambulant hulp- en begeleidingstraject voor het slachtoffer, die aangemeld wordt door de zorgcoördinator, en eventuele kinderen in de regio waar het slachtoffer woont en kan verblijven. 2. De pb er begeleidt een slachtoffer bij de (dagelijkse) procedurele stappen die gezet moeten worden om de voortgang van zowel het strafrechtelijke- als het verblijfsrechtelijk traject te realiseren. Bij knelpunten in de procedure ondersteunt de zorgcoördinator de pb er en neemt contact op met de benodigde partijen (zoals een zorgpartner of de gemeente). B. Uitgangspunt(en) van de gespecialiseerde begeleiding Naast de trauma s van de mensenhandel situatie besteedt de pb er in de begeleiding van het slachtoffer aandacht aan de impact van, en de spanningen en onzekerheid over het verblijfsrechtelijke- en strafrechtelijke traject. Bij alle vormen van mensenhandel zal de pb er dan ook begeleiding bieden vanuit drie specialismen: 1. Trauma, afhankelijkheidsproblematiek en onveiligheid. 2. Spanningen rondom verblijfs- en strafrechtelijke procedures. 3. Culturele en religieuze achtergronden van slachtoffers. Het pb ers team heeft in de begeleiding van slachtoffers en hun eventuele kinderen de interventie 10 voor Toekomst methodiek als grondbeginsel en basishouding.
Vooral de basishouding van de pb er is belangrijk in contact met het slachtoffer. De pb er werkt vanuit de volgende uitgangspunten. 1. Vraaggericht: er wordt begeleiding op een aandachtsgebied geboden wanneer dit volgens de cliënt aandacht behoeft. 2. De p ber staat naast het slachtoffer en richt zich op de opbouw van een vertrouwensrelatie. Daarbij wordt rekening gehouden met het trauma en 2. veiligheidsproblemen van het slachtoffer en het kind. 3. De pb er is vasthoudend, laagdrempelig, flexibel en de hulp is gericht op het hier-en-nu. 4. De pb er ondersteunt het slachtoffer bij het herstel van het gewone leven (herstelmethodiek). C. Verantwoordelijkheden 1. De pb er biedt na aanmelding van een nieuw slachtoffer direct een persoonlijk/op maat traject tot aan de afsluiting van het traject. Dit betreft ambulante gespecialiseerde begeleiding. 2. Bij knelpunten en benodigde belangenbehartiging (op de zorg- en/of juridische kant), en wijzigingen in het strafrechtelijke- of verblijfsrechtelijke proces van het slachtoffer, krijgt de pb er ondersteuning van de zorgcoördinator. 3. Bij aanmelding van een (vermoedelijk) slachtoffer via een andere organisatie, of bij een constatering van een vermoedelijk slachtofferschap bij een bestaande cliënt meldt het GLD dit slachtoffer aan bij de zorgcoördinator. 4.1 Stap 1: van signaal mensenhandel tot intake slachtoffer A. Aanmelding (vermoedelijk) slachtoffer Signaleren en melden SHOP: Het zorgnetwerk mensenhandel van de regio Hollands Midden en andere partijen en individuen melden signalen of een (vermoedelijk) slachtoffer mensenhandel aan bij de zorgcoördinator. De aanmelding kan telefonisch of per mail plaatsvinden. De zorgcoördinator inventariseert de hulpvragen en opvangbehoeften van het slachtoffer, welke netwerkpartners al betrokken zijn, wat het aanmeldverhaal is en of de veiligheid van het slachtoffer in het geding is. Het is van belang dat in deze fase de veiligheidsrisico s in kaart gebracht worden. Inzichtelijk wordt gemaakt om, waar nodig, een veilige opvang of andere verblijfsplaats te bieden. Als bij de aanmelding blijkt dat er sprake is van veiligheidsproblemen, wordt het slachtoffers door de zorgcoördinator buiten de regio geplaatst. Hierbij legt de zorgcoördinator het contact met AVIM en CoMensha. Het slachtoffer wordt tevens in dit stadium uitgelegd wat het betekent om aangifte te doen. Als een slachtoffer bereid is om een intakegesprek met de politie aan te gaan, dan neemt de zorgcoördinator contact opneemt met AVIM.
B. Intake slachtoffer Intakegesprek met slachtoffer SHOP en GLD: De zorgcoördinator legt bij behoefte aan begeleiding en opvang contact met het intakebureau van het GLD (Afdeling BTM: Bureau Traject Management). BTM koppelt het slachtoffer aan de beschikbare pb er van het gespecialiseerde pb ers team. Als het slachtoffer opvang krijgt bij een instelling in de regio, wordt in alle gevallen door de pb er contact gelegd met de begeleider in de zorginstelling. Met dit contact wordt bezien of en waar de pb er aanvullend kan zijn. Bij begeleiding door de pb er plant de zorgcoördinator een driegesprek tussen het slachtoffer, de zorgcoördinator en de pb er om een intake met het slachtoffer te doen. De volgende zaken worden in de intake besproken: 1. De veiligheidssituatie wordt verder uitgewerkt en geïnventariseerd. 2. De zorgcoördinator legt de strafrechtelijke- en verblijfsrechtelijke procedures aan het slachtoffer uit. Het doel van dit gesprek is het slachtoffer inzicht te bieden in wat hem/haar te wachten staat. Om hem of haar vervolgens in staat te stellen om met begeleiding de (werk)situatie te normaliseren en door hem of haar tijdelijk het recht op (sociale) voorzieningen te geven, te ondersteunen bij het straf- en/of verblijfsrechtelijke traject en de uitbuiting en gedwongen tewerkstelling te verwerken. Omdat deze procedures specifiek en complex zijn, kan de pb er na de intake helpen door vragen van het slachtoffer te beantwoorden. 3. De pb er levert basisinformatie aan en stelt samen met het slachtoffer het Persoonlijk Profiel en een Persoonlijk Plan op om krachten en wensen helder te krijgen. 4.2 Stap 2: start begeleiding door pb er tot afronding traject Start begeleiding De begeleiding door de pb er wordt gestart, met de uitgangspunten zoals beschreven bij basishouding. Gespecialiseerde zorg door een psycholoog of psychiater wordt ingezet wanneer het noodzakelijk is en het slachtoffer dit wil. Indien de pb er inschat dat het slachtoffer meer zorg nodig heeft dan het slachtoffer zelf aangeeft, of er zijn zorgen met betrekking tot dreigende suïcidaliteit, er is sprake van vermissing, zwangerschap of medische zorg, dan kan de pb er contact leggen met de zorgcoördinator om af te stemmen welke hulp het meest passend is. Afhankelijk van de problematiek en de vraag van het slachtoffer en/of het gezin vinden huisbezoeken plaats. De pb er kan meerdere keren per week bij het slachtoffer aanwezig zijn. De trajectduur hangt sterk af van de procedure. Als een verdachte wordt vrijgesproken, wordt het recht op voorzieningen voor buitenlandse slachtoffer in feite opgeheven. Maar procedures kunnen soms 1 tot 2 of zelfs tot 3 jaar duren. Het traject is in ieder geval veelal intensief aan de start en neemt af zodra
de procedures ingezet zijn. Maar bij een sepot of andere tegenslag in de procedure kan de onzekere verblijfsstatus of (ervaren) dreiging van verdachte, door toename van spanning en associaties met het trauma, weer veel begeleiding vragen. Buitenlandse slachtoffers hebben als (vermoedelijk) slachtoffer drie maanden bedenktijd vanuit de B8-regeling (hoofdstuk B8 in de Vreemdelingenwet). In deze periode vindt afweging plaats of iemand aangifte wil doen of niet. Dit gesprek zal de pb er met het slachtoffer aan gaan en hem/haar indien gewenst motiveren. Omdat het slachtoffer net uit de mensenhandel-situatie komt, staat het trauma of verwaarlozing nog op de voorgrond. De eerste interventies richten zich dan ook op het uitwerken van het veiligheidsplan, het inventariseren van traumatische gevolgen, het opbouwen van een vertrouwensrelatie en het mogelijk maken van ontspanningsactiviteiten. Gedurende het traject verzamelt de pb er signalen over het welzijn van het slachtoffer en het kind. In samenwerking met de zorgcoördinator zal de pb er met het slachtoffer de opties van de verblijfsrechtelijke- en strafrechtelijke procedures bespreken. De pb er ondersteunt vervolgens bij vragen van het slachtoffer. Bij knelpunten in de procedures de benadert de pb er de zorgcoördinator voor ondersteuning. Zodra er sprake is van stabilisatie, de crisissituatie is verminderd en de crisiszorg is ingezet, procedures gaan lopen, zet de pb er in op werk, wonen en opvoeding. Bij een terugval in stabilisatie kan intensivering van begeleiding geboden worden. Indien gewenst kan de pb er langdurig de gespecialiseerde begeleiding blijven bieden. Slachtoffers kunnen veelal weer (begeleid) zelfstandig wonen. Begeleidingsvragen die gesteld worden, liggen met name op gebied van de procedures en eventueel opvoeding. Het traject is ten einde als de verblijfs - of strafrechtprocedure is afgerond. B. Aangifteprocedure Start traject met politie bij aangifte SHOP en GLD: Gezien het strafrechtelijk proces legt de zorgcoördinator het eerste contact met de politie, wanneer het slachtoffer hier nog geen contact mee heeft. In het overdrachtsgesprek wordt de aangifte procedureel uitgelegd. Er wordt niet expliciet gesproken over strafbare feiten waarvan nog aangifte moet worden gedaan, om te voorkomen dat het strafrechtelijk proces in gevaar komt. Tijdens het intakegesprek bij de politie is altijd zowel de pb er als het slachtoffer aanwezig. Vaak begrijpen slachtoffers niet alles (te veel, soms te heftige informatie). Dan kan de pb er later de informatie bespreken en uitleggen aan het slachtoffer. De pb er begeleidt vervolgens het slachtoffer bij de aangifte. Dit is een belangrijk onderdeel in de
ondersteuning, omdat dit het moment is, waarop het slachtoffer de verklaring aflegt over zijn/haar slachtofferschap. C. Verblijfs- en strafrechtelijke procedure Start traject met advocaat SHOP: de volgende acties worden uitgezet: 1. De zorgcoördinator meldt het slachtoffer aan bij een mensenhandel advocaat ( B8- advocaat ), als iemand nog geen advocaat heeft. Als iemand wel een advocaat heeft, die niet geregistreerd staat als mensenhandel advocaat, neemt de zorgcoördinator contact op met deze advocaat voor afstemming. 2. Gezien het verblijfrechtelijk proces zorgt de zorgcoördinator voor verlenging van de verblijfspas. De pb er houdt samen met het slachtoffer de einddatum van de verblijfspas in de gaten. Als verlenging aan de orde is, meldt de pb er dat tijdig aan de zorgcoördinator. 3. Wanneer er sprake is van een sepot in de strafzaak en het verblijfsrecht komt daarmee in het geding, dan bespreken de zorgcoördinator, de pb er, het slachtoffer en de advocaat welke mogelijkheden er zijn voor een verblijf in Nederland en/of terugkeer naar het land van herkomst. De pb er overlegt met de zorgcoördinator wie de opties voor terugkeer bespreekt met het slachtoffer. De pb er begeleidt het slachtoffer bij het maken van een keuze voor terugkeer naar het land van herkomst. GLD: Bij afspraken met de advocaat begeleidt de pb er het slachtoffer naar de afspraken, wanneer hij of zij dit wenst. De advocaat zorgt voor het voegen in het strafproces en bijvoorbeeld eventuele loonvorderingen. Bij knelpunten op procedureel vlak of keuzes in het volgen van een andere verblijfsrechtelijke procedure, stemt de pb er af met de zorgcoördinator. D. Strafrechtelijke procedure Bijwonen strafrechtproces De pb er begeleidt het slachtoffer naar de rechter-commissaris en naar de rechtbank, indien hij of zij hierbij aanwezig wil zijn. E. Procedure schadevergoeding slachtoffer Aanvraag Schadefonds GLD en SHOP: Als daar mogelijkheden toe zijn, verzorgt de pb er de aanvraag bij het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Op moment dat een slachtoffer voegt als benadeelde partij en een schadevergoeding wil aanvragen, dan is afstemming met de advocaat en bemoeienis van de zorgcoördinator gewenst. F. Voortgang procedures Evaluatie GLD en SHOP: De zorgcoördinator, het slachtoffer en de pb er bespreken frequent de voortgang van het strafrechtelijke- en verblijfsrechtelijke proces en eventuele problemen daaromtrent. De zorgcoördinator is altijd bereid tot overleg met de pb er en het slachtoffer bij tussentijdse ontstane vragen of dilemma s.
GLD: De pb er en de gedragswetenschapper hebben periodiek intervisie en bovendien is de gedragswetenschapper ondersteunend in casuïstiek op de drie specialismen. Zij adviseert en weegt signalen en keuzes die gemaakt worden in de begeleiding van pb er en het slachtoffer. G. Afronding procedures en begeleiding slachtoffer Afronding traject GLD en SHOP: De zorgcoördinatie stopt wanneer de strafrechtelijke procedure is afgerond. Procedures kunnen soms 1 tot 2 of zelfs 3 jaar duren. Het traject is in ieder geval veelal intensief aan de start en neemt af zodra de procedures ingezet zijn. Begeleiding kan nog doorlopen wanneer er nog ondersteuningsvragen liggen en hulpverlening op verschillende levensgebieden noodzakelijk is. Bij een sepot of andere tegenslag in de procedure kan de onzekere verblijfsstatus of (ervaren) dreiging van verdachte, door toename van spanning en associaties met het trauma, weer veel begeleiding vragen. Als er vrijspraak volgt op het strafproces, zal de IND overgaan tot het beëindigen van het verblijfsrecht humanitair/tijdelijk in het kader van mensenhandel, waarbij vaak ook nog ondersteuning gewent is.. H. Overige samenwerkingsafspraken Afspraken over informatiedeling/ privacy GLD en SHOP: Aan de start van het proces wordt door beide organisaties schriftelijke toestemming aan het slachtoffer gevraagd om informatie uit te wisselen.