Chart Navigator - week 46/2012

RBS Markets - Door Nico P.R.Bakker Chart Navigator - week 46/2012 Meer informatie Ga naar www.rbs.nl/markets of bel 0900-MARKETS (0900-6275387; lokaal tarief) De turbulentie op de aandelenvelden houdt aan, beren en stieren bevechten elkaar, er worden links en rechts rake klappen uitgedeeld. Ondanks het Duwen en Trekken lijkt de ondertoon toch wel aan te zwellen. Op de intermarket velden zie ik dat de bullen hun grip willen verstevigen, althans dat signaleert mijn marktlens, die alle bevindingen voor u weer heeft vastgelegd in een nieuwe editie van de Chart Navigator. Lastige landschappen Hoopvolle stierenprikken afgewisseld door vervelende berentikken, dat zorgt voor lastige landschappen. Het is moeilijk navigeren door de financiële jungle, kijk maar naar de weekcharts van uw favoriete fondsen. Op de intermarket speelvelden zie ik dappere pogingen van de stier om richting het noorden op te stomen (Goud en Zilver), een troebel beeld bij BrentOil en een neerwaartse draai in EuroDollar. Uiteenlopende swings waar ik u als coach probeer doorheen te loodsen. Lees verder mijn commentaar. Bij de selectie van de Grondstoffentitels heb ik gekozen voor drie titels die een aanzwellende ondertoon ten toon spreiden als inleiding voor nieuwe of extra stierenprikken. Kijk maar eens naar de charts van Palladium, Platine en Sugar. Uit het RBS Turbo Buitenland universum bespreek ik de positief getinte weekgrafiek van KBC Group, toon ik de dansende stieren op de grafiek van Carrefour en bespreek ik de correctieve tikken op de weekchart van Bayer. Lees mijn commentaar, bekijk de plaatjes en onderneem indien gewenst actie. Ook bij de Midkapfondsen zie ik duwende en trekkende bewegingen. Ik leg drie charts op de analysetafel die er technisch (nog) niet zo fraai uitzien. Ik heb het dan over Delta Lloyd, Wereldhave en publiekslieveling BAM. Dagelijks verstuur ik vele Twitterberichten, verzorg ik technische analyses en presenteer ik Turbo Tijd Setups. Ik heb mijn digitale nieuwsbrief en mijn AEX Buienradar. En ik start binnenkort een nieuwe service, het Chart Navigator Dashboard. Kortom, een breed pallet, voor elk wat wils. Goed om in de TA vraagbaak alles eens op een rijtje te zetten. Op de Dag van de Belegger wordt dienaangaande een flyer uitgedeeld. Inspiratie op Web, Plek en Beurs Dinsdag 20 november mijn BBB Webinar met nieuwe (eindejaars-) tips en suggesties, schrijf in op RBS Seminars en Webinars. Vrijdag en zaterdag 23 en 24/11 de Dag van de Belegger met veel korte presentaties in de RBS stand, komt u langs om de hand te schudden? Dinsdag 27/11 RBS Beleggersbijeenkomst in Eindhoven met interessante workshops. Nico P.R. Bakker Inhoud Chart Navigator Indices P. 2 AEX Hoofdfondsen P. 4 TA Vraagbaak P. 12 Obligaties P. 12 Valuta P. 13 Grondstoffen P. 14 Turbo Titels Buitenland P. 16 Midkapfondsen P. 17 Info P. 18 Wilt u reageren? Heeft u opmerkingen, vragen, suggesties, aanvullingen, wilt u reageren? Doe dit dan door een email te sturen naar beleggen@rbs.com. Op het moment van schrijven heeft Nico Bakker noch in privé, noch zakelijk een positie in de onderliggende waarden zoals beschreven in deze Chart Navigator en zijn er geen andere belangenconflicten bekend. rbs.nl/markets

Chart Navigator - Indices week 46-16 november 2012 AEX-Index - Zigzaggende stieren Al een aantal weken zigzagt de AEX heen en weer op een relatief klein speelveld met duidelijke kantelpunten op enerzijds 322 en anderzijds 340. De index bevindt zich wel boven een gestaag oplopende sleepkabel, terwijl de RSI keurig boven het 50-niveau schommelt. De stieren hebben dus de touwtjes in handen. Het lijkt mij een kwestie van tijd wanneer zij van hun plaats komen en weer eens overtuigend over het veld gaan schuiven. Het moge duidelijk zijn dat dit laatste het geval is bij een doorbraak boven 340. Dan komt 347 en zelfs 374 in beeld. Dit acht ik nog steeds het meest waarschijnlijke scenario. Trendvolgers handhaven hun portefeuilles, boven 340 meer aankopen doen. DAX index - Lichte neerwaartse druk De bullen weten maar niet door de weerstandzone op afgerond 7479-7524 te drukken. Ze verliezen wat grip op de chart, waardoor er zelfs ruimte is voor een correctiebeweging richting het steunpunt op afgerond 6871, waar tevens de Fibo retracementzone begint. Echter, bij koersvorming boven de net genoemde weerstandzone breken de bullen alsnog uit en wordt de uptrend vervolgd. Al met al een plaatje met een opwaartse trend, maar wel met lichte haarscheurtjes. Het is wachten op meer duidelijkheid. Wacht op bodemvorming voor een vervolg van de uptrend, dan nieuwe koopacties optuigen... EUROSTOXX50 index - Saai koersverloop Op het middellange termijn speelveld hangt de koers twijfelachtig tussen de weerstand op afgerond 2611 en het steunpunt op afgerond 2440. Boven 2611 is er sprake van een opwaartse impuls en wordt het speelveld open gebroken richting circa 2900, maar onder 2440 is het oppassen voor berentikken richting de sleepkabel..., schreef ik recent. Vooralsnog wordt het zijwaartse verloop voortgezet. Het blijft wachten op een breakoutbeweging aan de boven- of onderkant, waarbij de stieren het voordeel van de twijfel genieten. Pas boven 2611 is het tijd voor nieuwe koopacties... 2 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Indices week 46-16 november 2012 S&P 500 index - Wachten op het Engeltje Op de weekgrafiek is een correctiebeweging gaande. Lange zwarte kaarsen drukken de koers richting de steunzone. Momenteel noteert de koers in de Fibo retracementzone. Maar verdere correctieve tikken richting de sleepkabel op circa 1350 zijn toegestaan. Al met al is het wachten op een hogere bodem en een vervolg van de uptrend. Bovendien ligt de RSI net boven de OS-lijn, hetgeen bodemvorming ondersteunt. Nog even geduld. Pas bij het Engeltje gaan de bulls het weer proberen. Wacht op bodemvorming op de sleepkabel voor nieuwe koopacties. Na het Engeltje in actie komen. DOW JONES index - Steunzone zwaar onder vuur Op het middellange termijn speelveld worden er redelijk lange zwarte kaarsen geplaatst. Kortom, de correctieve fase houdt aan. Door al het geweld noteert de koers momenteel fractioneel onder de Fibonacci retracementzone, onder de stijgende trendlijn en tegelijkertijd onder de sleepkabel. Kortom, de bullen hebben het moeilijk. Komen zij nog terug of laten ze zich afslachten door de bears? De berendreiging is aanzienlijk, even aanzien of dit daadwerkelijk tot een trendbreuk leidt. Trendvolgende spelers wachten op een overtuigende witte candle boven de sleepkabel voor nieuwe koopacties... NIKKEI 225 index - Slappe bewegingen Op het middellange termijn speelveld blijft het zijwaartse koersverloop rond de vlakke sleepkabel in tact. Pas bij een duidelijke slotkoers boven de weerstand op afgerond 9227 is er meer actie van de stieren te verwachten. Zolang de koers hier onder noteert zijn berentikjes richting de steunzone op afgerond 8500-8357 aannemelijk. Al met al is er sprake van een neutraal plaatje met trading range karakteristieken; de trendmatigheid loopt uit de grafiek. Bespeel de range of blijf wachten aan de zijlijn, aan u de keuze. Het is even niet anders, het wordt heus wel weer een keer Turbo Tijd... 3 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 Aegon - Zware weerstandzone De bullen blijven tegen de weerstandzone op 4,53/57 aanschurken. Het lukt hen vooralsnog niet om door te breken. De strijd speelt zich af boven de gemiddelde lijn, dus een opwaartse uitbraak lijkt een kwestie van tijd, niet waar? Boven de weerstandzone is er ruimte tot aan circa 5,50 voor een nieuwe hogere top. Aan de onderkant van het speelveld ligt nog immer 4,00 als vangnet voor de bulls. We wachten geduldig op de definitieve stierenstoot. Onder 4,00 vervagen de kansen op een uitbraak uiteraard. Trendvolgende beleggers handhaven hun posities en doen extra aankopen bij een breek boven ruim 4,50. Onder 3,99 worden koopacties gestaakt. Ahold - Stieren door het ijs Een en ander impliceert lagere toppen en hogere bodems, ofwel een driehoekspatroon. Het speelveld wordt hierdoor krapper en krapper, de trendmatigheid zal uit de grafiek lopen. Het is even niet anders, het wachten is op meer vuurwerk..., zo schreef ik recent. Welnu, kijk eens wat er is gebeurd, de koers is uit de driehoek gedrukt, de 9,46 steungrens is verpulverd en de RSI draait scherp omlaag. De beren geven hun visitekaartje af, de breakoutbeweging richting wellicht 9,00 is in volle gang. Laat ze maar uitrazen. Hou het kruit droog en wacht op duidelijke signalen uit het veld waaruit blijkt dat de stieren zullen aansterken. ik herhaal... AirFrance KLM - Eindelijk de correctie Ik blijf bij mijn stelling dat eerst een correctie richting circa 5,50 tot 5,00 moet plaatsvinden om daarna een serie hogere toppen en hogere bodems te starten... zo luidde recent mijn commentaar. Welnu, de zwarte candle wordt geplaatst, de RSI zakt onder de OB-lijn, de correctie kan van start De Fibonacci retracementzone indiceert een mogelijke terugval tot 6,10 of zelfs 5,35, zowaar een forse berentik. Niet erg, er moet wat lucht uit de ballon. Nu de beurt aan de beer, straks de stier weer. Winsten afromen voor zover nog nodig en wachten op een hogere bodem, een zijlijnpositie is gerechtvaardigd. 4 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 Akzo Nobel - Bodemvorming in het stijgingskanaal De bullen houden goed stand bij de onderkant van het kanaal en tevens 61,8% retracementgrens rond 40,50. De sleepkabel reikt steun aan en de RSI kronkelt rond de 50-lijn. Al met al indicaties die wijzen op bodemvorming en daarna een aantrekkende koers. Zolang de koers boven 40,50 noteert, is een vervolg van de uptrend richting 49,00 het meest waarschijnlijke scenario. Onder 40,50 nemen de beren het stokje over. Het zou het plaatje goed doen als er wat witte candles verschijnen. Kopen op zwakte, mits 40,50 als steun blijft liggen, is de aangewezen strategie. Bij witte weekkaarsen additionele aankopen doen. Arcellor Mittal - De bullen willen niet De koers staat stil midden op het speelveld, er is nauwelijks enige beweging zichtbaar. De RSI ketst af tegen de 50-lijn en dat impliceert een technische verzwakking. De potentiële opwaartse uitbraak boven de sleepkabel op 13,45 zal hierdoor worden uitgesteld. Vooralsnog is de 10,50/11,00-13,45 trading range valide. De sleepkabel begint flink af te vlakken, hetgeen duidt op een afnemende trendmatigheid, de spelers willen geen richting kiezen. Het wachten is op een duidelijk signaal uit het veld waaruit blijkt wie het heft in handen neemt. Hou posities bescheiden zolang de trading range valide is. Een zijlijnpositie is ook gerechtvaardigd. Boven 13,45 flink aankopen doen... ASML - Stap terug in de uptrend Er wijzigt vooralsnog niet veel in de positieve technische conditie. Wellicht dat er even getopt gaat worden rond 44,80, de candles kleuren immer zwart, maar de 38,25 steun blijft het kritieke kantelpunt. De koers ligt nog steeds ruim boven de oplopende sleepkabel en de RSI blijft boven de 50-lijn bewegen, dus de ondertoon is positief. Even aanzien tot hoe ver de beren kunnen toeslaan. Als het Engeltje weer verschijnt kan de uptrend nieuw leven worden ingeblazen. Koopconditie is valide met 38,25 en 44,80 als duidelijke krijtstrepen op het veld. Wacht op het Engeltje voor nieuwe of additionele aankopen. 5 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 Aperam - Berendruk houdt aan De neerwaartse de druk wordt opgevoerd, de candles kleuren zwart, de RSI duikt onder de 50-lijn, de beren nemen het heft in handen, zo lijkt het. Ze zijn hard op weg naar de 10,15 steungrens, gelijk aan een recente bodem. De RSI indiceert meer dalingspotentieel, dus het is zeer de vraag of 10,15 als steun zal houden. Wellicht dat de beren doorrazen naar 8,65, het dieptepunt dit jaar. De sleepkabel loopt redelijk vlak, dus de kans op een nieuwe trading range neemt toe. Wat dat betreft even aanzien wat er tussen 10,15 en 13,90 gaat gebeuren. Zolang de candles zwart kleuren laten trendvolgende beleggers dit fonds links liggen... Boskalis - Stapje terug naar de lijn Het charttechnische beeld ziet er op zich vriendelijk uit. Er is immers sprake van koersvorming boven een mooi oplopende sleepkabel, terwijl de RSI boven de 50-lijn bivakkeert. Maar de bullen gedragen zich erg krampachtig. Ze laten zwarte candles toe, ze worden zelfs teruggedrukt naar de sleepkabel, kortom er is een correctie gaande. Ben benieuwd of zij de beren bij krap 28,00 kunnen tegenhouden. Bodemvorming aldaar valideert de uptrend en dat zou dan ook een mooie plek zijn voor een vervolg van de trend. Mits de koers boven 28,00 noteert, is een koopconditie valide. Laat eerst de beren even uitrazen, daarna weer aankopen doen. Corio - Van trend naar trading Ik heb eerder geschreven over de breakoutbeweging als eerste stap in wellicht een nieuwe dalende trend. De uitbraak werd een halt toegeroepen rond 31,60, gelijk aan een recente bodem. Verder gingen de beren niet. Dit noopt mij er toe om over te stappen naar een trading range analyse. Het ziet er namelijk naar uit dat de koers gaat zigzaggen tussen 3,50 steun en 35,50 weerstand, een kleine bandbreedte in de buurt van de gemiddelde lijn. Maar eens bezien of de spelers dit spel zo gaan spelen. Voor korte termijn koopjesjagers zijn er wel kansen, langere termijn beleggers doen pas aankopen boven 35,50... 6 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 DSM - Zwakke stierenstootjes Het blijft zeuren op het speelveld. De bullen komen niet echt los van de sleepkabel, de bereidheid om overtuigend richting te kiezen is er niet. De RSI worstelt met de 50-lijn, kronkelt er omheen, ook hier geen overtuiging. Maar de beren kunnen ook geen vuist maken, dat is pas onder 38,00 het geval. Toch blijven de stieren het proberen, ze prikken richting de 42,00 weerstand. Ze moeten echter met een stevige witte candle doorbreken om de weg te effenen voor meer opwaarts potentieel. Zo niet, dan blijft het kwakkelen. Trendvolgende beleggers mogen boven 42,00 in actie komen, tot die tijd rustig aan de zijlijn wachten... Fugro - Gekronkel boven de lijn De ondertoon op het weekveld is gematigd positief. Er is een proces van hogere bodems gaande, helaas geen hogere toppen, de koers bevindt zich boven een gestaag oplopende sleepkabel en de RSI beweegt boven het 50-niveau. Cruciale steun kan worden genoteerd op 50,14. Zolang de koers hier boven blijft liggen, krijgen de bulls het voordeel van de twijfel en is een opleving richting 55,00 en hoger aannemelijk. De beweeglijkheid is redelijk groot, dus wat vervelende berentikken sluit ik niet uit. Hou de kantelpunten goed in de gaten, het zijn de routepaaltjes in het veld. Slechts actieve koopjesjagers komen in actie. Zij respecteren de kantelpunten... Heineken - Dubbele top of niet? Maar wat gaan de bullen bij afgerond 49,50 doen? Blijven ze daar hangen, dan dreigt het gevaar van een dubbele top. Breken ze uit, dan krijgt de actuele uptrend een stevige impuls en kunnen de stieren opstomen tot ver boven 52,00... zo schreef ik recent. Welnu, de bullen hebben nog niet overtuigend gekozen. Ze breken niet door, maar zakken ook niet echt weg. Er groeit wel enige negatieve divergentie, dus een verrassingsaanval van de beren sluit ik niet uit. Onder ruim 46,00 gaat een stevige correctie richting 42,00 van start. Kantelpunten op 49,50 bovenin en 46,20 onderin zijn cruciaal. Buiten deze triggers in actie komen. 7 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 ING Groep - Haperende stieren Het is een beetje kwakkelen bij de stieren. Ze hikken tegen de 7,19 weerstand aan, vooralsnog een lastige horde die moet worden genomen om daarna (boven 7,27) de weg volledig open te zetten. Het lijkt een kwestie van tijd zo te zien. De negatieve divergentie op de RSI kan echter roet in het eten gooien, zonder dat de trend in gevaar komt. Het wachten is op de definitieve stierenstoot boven 7,27, daarna kan het vizier op 9,50 worden gericht. Een extra aanloop is toegestaan. Ik heb hiertoe 6,52 als steun toegevoegd op de weekchart. Zoek naar momenten om aankopen te doen als voorbereiding voor de definitieve doorbraak boven 7,27...spannend... KPN - Stieren hebben nog geen kracht voor een herstel De meest recente zwarte candle is de zesde in de berenrij, waarmee nog eens wordt aangetoond hoe sterk de dalende trend is. Maar de RSI staat door de recente berentikken ver op OS gebied en de koers staat zelfs fractioneel onder het kanaal. Dit impliceert dat bodemvorming aanstaande is. Mijn Swingteller (niet zichtbaar) gaf onlangs een -9 stand aan, dus ook die stuurt aan op een correctie die de koers kan opstuwen naar 6,00 tot 6,50. Let wel, er moet veel meer gebeuren om het tij definitief te keren. Langzaam maar zeker wordt het tijd voor een zogenaamd climax scenario, ofwel een opleving in de downtrend. We zien uit naar het Engeltje, bij een witte kaars toeslaan... Philips - Stijgend trendkanaal intact De stieren zijn prima op weg richting het noorden, ook al zijn er lichte haarscheurtjes zichtbaar. De RSI als spanningsmeter onderschrijft het positieve beeld. Er is voldoende stijgingspotentieel in deze indicator voordat er sprake kan zijn van topvorming. Op termijn is 24,00 als koersdoel haalbaar, maar ik moet toch 20,30 als weerstand toevoegen. Kritieke steungrens blijft nog even op 18,00 liggen. Zolang de bullen tussen de lijnen blijven, wijzigt het scenario niet of nauwelijks. Komende weken graag weer witte kaarsen. Koopconditie is valide, kopen op zwakte mits de koers boven 18,00 blijft bewegen is de aangewezen strategie... 8 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 Randstad - Stieren aan zijden draadje Het gaat moeizaam met de bullen, ze komen niet echt los van de sleepkabel. Deze dynamische trendlijn houdt hen echter nog wel in de race, zij het ternauwernood. De RSI laat een verzwakking zien door onder de 50-lijn te duiken Met 24,55 als kritieke steungrens krijgen de bulls het voordeel van de twijfel. Zij moeten wel witte candles produceren om los te komen van allerlei steunlijnen. Aan de bovenkant van het speelveld liggen 27,40 en 28,00 als kantelpunten. Al met al een gematigd positief getint plaatje, de stieren hebben het moeilijk. Matige koopconditie houdt aan met 24,55 als cruciaal draaipunt. Boven 27,40 en 28,00 additionele aankopen doen. Reed Elsevier - Sprieterig koersbeeld hoog in het veld Vanaf de recente 10,70 top is er een lichte correctie gaande, eigenlijk is er sprake van stabilisatie. De koers kan in theorie terug naar 9,75, waar de eerste retracementgrens ligt. De sleepkabel ligt veel verder weg, dus de uptrend komt voorlopig niet in gevaar. De RSI beweegt richting de 50-lijn en bevestigt daarmee de correctieve fase waarin de koers zich thans bevindt. De bullen blijven het wel proberen, maar ze hebben veel last van de turbulentie op het aandelenveld. Als de rust terugkeert komen nieuwe kantelpunten in beeld. Kijk de kat nog even uit de boom. De koers blijft hoog in het veld hangen, liever aankopen doen in de FIBO zone... Royal Dutch Shell - Steungrens zwaar onder vuur Het charttechnische beeld van de Koninklijke verpietert zienderogen. De strijd speelt zich af rond de kritieke 25,90 steungrens. Bij een overtuigende weekslotkoers onder deze grens breekt de trendlijn en kan de koers rap onderuit naar het volgende vangnet op 24,30. Door de berentikken raakt de RSI bijna de OS-lijn, hetgeen een rem op de daling kan zijn. Zo ver is het nog niet, even aanzien tot hoever de beren zullen doorrazen. Boven 27,31, eerste weerstand, kunnen de stieren weer een vuist maken. RBS Turbobeleggers met koopposities houden de vinger aan de pols. Onder 25,90 afscheid nemen... 9 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 SBM Offshore - Dalende trend zet door Het totaal-plaatje oogt al wekenlang negatief. Er is een serie lagere toppen en lagere bodems gaande. Bovendien bevindt de koers zich onder een sterk dalende gemiddeldelijn en trendlijn. Kortom, de beren zijn heer en meester. Het is hen inmiddels gelukt om de 8,40 steun te bereiken, gelijk aan bodems uit het verre verleden. Of dit voldoende is, is zeer de vraag, de RSI staat immers nog niet op OSterrein. Vooralsnog de beren maar even uit laten razen. Bij een witte weekcandle is er zicht op enig herstel. Geen aankopen doen, wacht op het Engeltje en dus bodemvorming rond 8,40. Voor speculanten is er binnenkort een climaxscenario... Post NL - Berentikken Steeds maar weer zorgt de sleepkabel er voor dat de opmars van de bulls wordt afgeremd. Dat is ook de functie van deze dynamische trendlijn. Onlangs was dit bij 3,15 weer het geval. De RSI deed ook mee door exact tegen te 50-lijn te ketsen en daarna scherp te draaien. Kortom, een negatief getint charttechnisch plaatje met enerzijds 3,15 en anderzijds 2,00 als kantelpunten. Zolang de weekcandles zwart kleuren wijzigt er niets in het plaatje. Een witte candle rond 2,00 is een prelude voor wat herstel. Wachten op bodemvorming rond 2,00 om daarna mogelijk de countertrend te bespelen. Trendvolgers wachten tot koersvorming boven 3,15... TNT Express - Vrije koersval De koersgeschiedenis is kort, dus ik kan nog geen lange weekgrafiek tonen. De indicatoren geven sinds kort hun signalen. Met lange zwarte candles wordt de koers rap in elkaar gedrukt. Inmiddels staat de koers ruim onder de sleepkabel en zakt de RSI rap weg onder het 50-niveau. Anders gezegd, de beren hebben vrij spel om hard richting het zuiden te bewegen. Wellicht dat er rond 6,50 gebodemd gaat worden, omdat er dan een gap is gevuld, maar een verdere daling naar 4,56 sluit ik ook niet uit. Maar eens bezien wat er verder gaat gebeuren. Een zijlijnpositie is gerechtvaardigd, wacht op indicaties van bodemvorming... 10 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - AEX hoofdfondsen week 46-16 november 2012 Unibail Rodamco - Korte dip Ondanks het grillige koersverloop houden de bulls de touwtjes in handen. Zij zorgen voor een serie hogere toppen en hogere bodems, zij zorgen er voor dat de koers boven een stijgende trendlijn en oplopende gemiddeldelijn blijft bewegen. Anders gezegd, er is een uptrend actief, waardoor op termijn hogere koersen haalbaar zijn tot zelfs 240 aan toe, een top uit 2007. Maar eerst even corrigeren, zo indiceert de RSI. Een rondje winstnemingen vanaf krap 175,00 tot wellicht circa 165,00 of 155,00 is toegestaan, daarna moeten de bulls weer terugkeren. Koopposities handhaven en op zwakke momenten tot uiterlijk 155 de bullen helpen met additionele aankopen. Unilever - Slap uptrendje Alle ingrediënten voor een positief getint scenario zijn aanwezig, maar de bullen komen slechts schoorvoetend van hun plek. Een hernieuwde aanval richting de weerstanden op afgerond 29,00 en 30,00 is nog steeds het meest waarschijnlijke scenario. Mochten ze verslappen en onder 27,00 duiken, dan kan de sleepkabel op 26,00 hen nog opvangen. De RSI noteert boven de 50-lijn, dat moet toch een duwtje in de rug opleveren, niet waar? Dus al met al een hoopvol plaatje, eens bezien of de stieren hun opdracht begrijpen. Van hen wordt verwacht dat ze de komende weken witte candles gaan produceren. Koopposities handhaven mits de koers boven 27,00 blijft bewegen. Wolters Kluwer - Correctie in volle gang Zolang de koers onder 15,19 beweegt en er zwarte candles bijkomen, kan de koers in elkaar worden gedrukt richting de Fibo retracementzone die rond 13,75 de eerste steun aanreikt..., zo luidde recent mijn commentaar. Ik hoef hier niets aan toe te voegen, de correctie is in volle gang, we gaan het aantal zwarte candles tellen. De RSI maakt het wel spannend door de 50-lijn aan te tikken. Een val onder de 50 indiceert extra neerwaartse druk. Hoe het ook zij, de huidige daling is vooralsnog een correctie in de uptrend. Als het Engeltje langskomt is het tijd om een koopconditie te schetsen. Tot die tijd de beren volgen op hun correctieve pad... 11 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Technische Analyse vraagbaak week 46-16 november 2012 Nico s Technische Analyse Pallet #AEXID Twitterberichten Als u dagelijks in RBS Turbo s en Boosters handelt, dan kunnen mijn Tweetberichten (TheDailyTurbo) over de intradaygrafiek van de AEX- Index u van dienst zijn. Trend en sentiment op het intraday speelveld. Coaching op het intraday speelveld... Technische Condities Een dagelijks commentaar op het verloop van de AEX grafiek. Elke dag twee updates uit een selectie intermarket RBS titels. Elke publicatie omschrijft zowel de korte (dagchart) als langere (weekchart) termijn technische conditie, inclusief een praktische coaching aanbeveling. Turbo Tijd Setups Als diverse technische signalen en charttechnische ingrediënten samenvallen is het Turbo Tijd, het juiste moment om in actie te komen. De Turbo Tijd Setup omschrijft de actuele weekgrafiek en presenteert een handelssuggestie. AEX Buienradar Maandelijkse publicatie, bestemd voor langere termijn trendvolgende beleggers. De tendens tot stijgen of dalen van de AEX-Index wordt met groene en rode bars inzichtelijk gemaakt.bovendien worden kantelpunten en toekomstige draaipunten in het lange termijn speelveld aangegeven. Figuur 1 Navigeren door de financiële jungle Chart Navigator Een wekelijkse digitale gratis nieuwsbrief met actuele technische analyses van alle AEX hoofdfondsen en een gevarieerde mix uit het RBS Turbo universum. Ook is er een TA vraagbaak. Bestemd voor actieve beleggers op zoek naar inspiratie en coaching. Chart Navigator Dashboard Een wekelijkse extra Chart Navigator service die weergeeft hoe het is gesteld met trend en sentiment op diverse markten. Tevens worden er Turbo Tijd Setups geïndiceerd t.b.v. het coachen van actieve doe-het-zelf beleggers en handelaren. Figuur 2 Chart Navigator - Obligaties Bund - Haperende stieren Op het middellange termijn speelveld zijn de stieren de laatste weken mooi opgeklommen. Al met al is een stijgende trendfase actief. Echter, momenteel blijft de koers hangen en is er weinig actie. Een extra aanloopje richting de sleepkabel op circa 141,00, om vervolgens de weg omhoog richting de weerstandzone op afgerond 146,30-146,90 weer in te zetten, sluit ik dan ook niet uit. Mocht er binnenkort toch een witte candle geplaatst worden, dan wordt de opleving richting de net genoemde zone voortgezet. Met of zonder aanloopje, de ondertoon blijft vooralsnog positief. Stel wat winsten veilig en wacht op nieuwe kansen voor additionele aankopen... 12 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Valuta week 46-16 november 2012 EUR/USD - Euroberen voeren de regie Het middellange termijn speelveld oogt negatief. In de brede downtrend is recent op afgerond 1,317 een lagere top geplaatst. Inmiddels hebben de beren hun grip op de markt vergroot en is een nieuwe actiebeweging ingezet. Het eerste steunpunt ligt pas op afgerond 1,20. Kortom, de beren hebben vrij spel. Maar eens bezien wat de beren aan kunnen richten. Blijf wel op je hoede voor een hogere bodem, hetgeen de downtrend enigszins zou afzwakken. Ook de huidige Fibonacci retracementzone kan een remmende werking hebben. De verkoopconditie is valide, mits de koers onder 1,317 noteert... EUR/GBP - Lichte afzwakking van de trend Er is sprake van negatief vaarwater, de koers bevindt zich immers onder een gestaag dalende gemiddelde lijn met 81,63 als duidelijke weerstand boven in het veld. Maar er lijkt een hogere bodem op 79,63 geplaatst te worden, waardoor de dalende trend aan kracht verliest. De RSI dreigt met een upcross met de 50-lijn, hetgeen opwaartse druk zal aanwakkeren. Kortom, twee duidelijke kantelpunten, waarbinnen de strijd zich momenteel afspeelt. Buiten deze triggers een nieuwe significante beweging. Hou het kruit maar even droog. Buiten genoemde kantelpunten is het weer Turbo Tijd... EUR/YEN - Kleverige koers De koers noteert nog steeds twijfelachtig rond een afvlakkende sleepkabel. Het is vooralsnog niet duidelijk welke richting de markt zal kiezen. Buiten de kantelpunten op afgerond 104,50 en 99,70 is er meer duidelijkheid. Bij een slotkoers boven afgerond 104,50 nemen de bulls het heft in handen en ligt de weg omhoog vrij richting afgerond 111,50. Onder afgerond 99,70 kan de koers wegzakken richting het steunpunt op afgerond 94,00. Even aanzien en afwachten dus. De grafiek nodigt niet uit om grote posities in te nemen. Buiten de kantelpunten is dit uiteraard wel het geval. 13 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Grondstoffen week 46-16 november 2012 Goud - Stieren houden goed stand Onlangs is er een lange witte candle geplaatst, zelfs als Bullish Engulfing patroon, op de sleepkabel en fractioneel boven de 50% retracementgrens. Tevens veerde de RSI op vanaf het 50 niveau. Kortom, de ideale plek op de chart om de uptrendfase nieuw leven in te blazen. Wat dat betreft noteer ik 1673 als cruciaal steunpunt. Zolang de koers hier boven blijft bewegen is een rally richting de weerstandzone op afgerond 1796-1803 aannemelijk. Hierboven komt de top op afgerond 1921 in zicht. Onder 1673 vervalt het geschetste scenario en gaat er zelfs een downtrend van start. Koopconditie is valide, mits de koers boven afgerond 1673 noteert. Meeliften naar 1800 is het idee. Zilver - Iets meer glans Na de recente opwaartse sleepkabelbreuk, de breakoutbeweging en de pullback (wat een termen he) wordt het nu tijd dat de zilverstieren rap richting het noorden gaan bewegen. Ze hebben immers een bodem geplaatst op de gemiddeldelijn, ze hebben een witte candle geproduceerd en ze hebben er voor gezorgd dat de RSI opkrult vanaf het 50-niveau. Al met al een positieve ontwikkeling met zicht op hogere niveaus tot aan ruim 35,00 in eerste instantie. Daarna komt 37,50 en wie weet 45,00 in zicht. Onder in het veld ligt 30,50 als cruciaal kantelpunt. RBS Turbospelers komen in actie aan de longkant, mits de koers boven afgerond 30,50 noteert. Zij willen de zilverstieren graag een handje helpen... Brent Oil - Beren voeren de regie De stieren weten vooralsnog niet boven de sleepkabel te klimmen. De zwarte candles en de neerwaarts krullende RSI indiceren dat de beren de touwtjes in handen houden. Zolang de koers onder de sleepkabel op ruim 110 noteert, is het vizier gericht op afgerond 105 en lager. Er is immers sprake van een dalende trendfase, dus lagere toppen en lagere bodems liggen voor de hand. De trendmatigheid is vooralsnog niet erg groot, de beweeglijkheid daarentegen wel, dus hou rekening met wat spastische sprongen van zowel beer als stier. Shortposities zijn gerechtvaardigd, maar hou ze klein. De trendmatigheid is zwak... 14 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Grondstoffen (selectie) week 46-16 november 2012 Palladium - Lichte verbetering Al geruime tijd beweegt de koers zijwaarts tussen de afgerond 555 steunzone en 725 weerstand. De trend loopt uit de chart, hetgeen ook zichtbaar is door de afvlakkende sleepkabel. Dan is het raadzaam de RSI en de kantelpunten te volgen. Dan constateer ik een verbetering in de technische conditie. Met 587 als eerste steun is een opleving naar 705 aannemelijk. Zolang de candles wit kleuren, inmiddels drie op rij, zwelt de ondertoon licht aan en kunnen de bulls een vuistje maken. Met 587 als belangrijk kantelpunt zien RBS Turbojagers wel kansen aan de koopkant. Meeliften naar 705 is het idee... Platina - Poging om uptrend te starten Het charttechnische beeld van deze commodity oogt best wel vriendelijk. Ik zie een stijgend trendkanaal en koersvorming boven een overigens vlakke sleepkabel. Bovendien krult de RSI omhoog vanaf de 50-lijn, een mooie bevestiging van toenemende opwaartse druk. Ik noteer 1539 dan ook als cruciaal kantelpunt onder in het veld. Zolang de koers hier boven beweegt, is een opleving naar de recente top op 1711 het meest waarschijnlijke scenario. Kom maar bulls! Er is een koopconditie valide met 1539 en 1711 als eerste routepaaltje in het veld... Sugar - Spannende steunlijn De koers noteert voor de derde maal op de steungrens op afgerond 18,80. Het is wachten op witte candles, want bij witte kaarsen op de steunlijn zijn stierenprikken richting de dalende trendlijn op circa 21,00 aannemelijk. Echter, bij koersvorming onder de cruciale steunlijn is er sprake van een neerwaartse impuls en slaat de beer genadeloos toe. Kortom, hou de ontwikkeling rond afgerond 18,80 goed in de gaten. Het is in ieder geval een spannend kantelpunt. Shortposities zijn gerechtvaardigd, maar hou rekening met herstelpogingen, vinger aan de pols dus. Onder 18,80 shortposities uitbreiden. 15 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Turbo Titels Buitenland (Selectie) week 46-16 november 2012 KBC Groep - Positieve trend KBC overleeft de turbulentie op de aandelenvelden uitstekend. Het koersverloop in het stijgende trendkanaal ziet er goed uit, er is sprake van een stijgende trend. Sleepkabel en RSI onderschrijven deze bevinding. Onlangs is er een hogere bodem op 17,58 geplaatst, tevens eerste steun in de nieuwe trendfase. Sindsdien kleuren de candles wit en dat stimuleert de stier natuurlijk om lekker door te stomen richting de recente top op krap 22,00. Al met al een positief getint plaatje met duidelijke kantelpunten. Een duidelijke koopconditie is valide met 17,58 als cruciaal kantelpunt onder in het veld. Doe maar mee richting 22,0... Carrefour - Voorzichtige uptrend Recent is de koers boven de sleepkabel gestegen, waardoor een uptrendfase van start is gegaan. Schoorvoetend bewegen de bullsrichting het noorden, ze hebben nog niet de overtuiging. De sleepkabel loopt ook redelijk vlak, dus de trendmatigheid is laag. Na de top in de buurt van 19,34 is er een correctie gestart die nog gaande is. De RSI is uit OB-gebied teruggekeerd, het is nu uitzien naar het Engeltje, boven de sleepkabel, om daarna de uptrend nieuw leven in te blazen. Een voorzichtige uptrend vraagt om enige terughoudendheid met bijbehorende bescheiden koopposities. Boven 19,35 zijn de remmen los... Bayer - Gezonde correctie De grafiek ziet er goed uit. Zowel subjectieve als objectieve bevindingen wijzen in de richting van de bulls. Zij hebben recent op 70,50, keurig tegen de bovenkant van het stijgingskanaal, een top geplaatst, waarna zij een stapje terug hebben gedaan. Anders gezegd, er is een correctie gaande, een counterttrendbeweging, die de koers kan terugzetten naar niveaus rond 60 of iets lager. Daar zullen trendlijn en sleepkabel steun moeten aanreiken. Daarna de trend vervolgen... Trendvolgende beleggers wachten op een nieuwe hogere bodem voor additionele aankopen. 16 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator - Midkapfondsen (selectie) week 46-16 november 2012 Delta Lloyd - Berenkaart De sleepkabel loopt vlak, de bereidheid om richting te kiezen is laag, maar de beren nemen wel meer en meer de touwtjes in handen. Dit blijkt uit de recente dubbele top op krap 13,00 en aansluitend de zwarte candles. De gehele plaat toont lagere toppen en lagere bodems, dus het is echt wel een berenkaart. Boven in het veld ligt 13,00 als belangrijk draaipunt. Onder in het veld komt er pas rond 9,00 steun de markt binnen, daaronder zijn de beren goed los. Al met al een negatief getint plaatje. Boven 13,00 kan het tij keren. Niet eerder dan boven 13,00 gaat een koopconditie van start. Tot die tijd laten trendvolgers dit fonds links liggen. Wereldhave - Prima trend, omlaag Lagere toppen en lagere bodems, een gestaag dalende gemiddelde lijn en een RSI neerwaarts krullend onder de 50-lijn. Stuk voor stuk indicaties die wijzen op lagere koersen. Een verder wegzakkende koers richting de recente steun op 40,00, dat is vooralsnog het meest waarschijnlijke scenario. Mocht er onverhoopt een hogere bodem worden geplaatst boven 40,00, dan zal de downtrend afzwakken. Hoe het ook zij, boven de weerstand op 46,45 is er zicht op een verbetering, maar er moet meer gebeuren om een uptrend te starten. Een bearish getint plaatje dat niet uitnodigd om aankopen te doen. Boven 46,45 komen koopjesjagers in actie... BAM - Slappe stieren Het zag er hoopvol uit, de koers steeg recent immers boven de gemiddelde lijn, maar de stieren laten het volledig afweten. Ze zakken terug onder de sleepkabel, de RSI hangt nog net boven de 50-lijn, de kaarsen kleuren zwart. Voldoende reden om 2,97 te benoemen als kantelpunt boven in het veld. Zolang de koers onder deze weerstand beweegt, krijgen de beren de gelegenheid de koers verder in elkaar te drukken tot wellicht 1,95. De contouren van een downtrend doemen op. De koopconditie komt te vervallen, afscheid nemen van koopposities en wachten op nieuwe kansen. Boven 2,97 opnieuw aankopen doen. 17 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Chart Navigator week 46-16 november 2012 Wie is Nico Bakker? Ik ben technisch analist met visuele analyse ofwel chart reading als specialisatie, waarbij ik op een eigen specifieke wijze naar markten en koersontwikkelingen kijk. Ik doe veel research op dit gebied, geef trainingen en workshops en besteed veel tijd aan kennisoverdracht. Dit laatste doe ik vooral aan de hand van columns, commentaren en analyses op bekende beleggings-websites. Daarnaast mag ik regelmatig spreken op seminars en congressen en kunt u mij zien op web-tv en zelfs volgen via Twitter. Ik benader de technische analyse vanuit een visionairs oogpunt. Ik probeer het beleggingslandschap in kaart te brengen en actieve beleggers te wijzen op kansen en bedreigingen. Een belegger bepaalt zelf wat hij met mijn informatie doet. Als er dan een mooi rendement gehaald kan worden, is mijn missie geslaagd. Ik speel daarbij niet een rol als trader, maar als coach. In mijn rol als coach staat denken en handelen in termen van waarschijnlijkheden centraal. Anders gezegd, het definiëren van scenario s is de basis voor een verantwoorde beleggingsbeslissing. Visies herzien als de markt daar aanleiding voor geeft is dan ook een discipline die niet mag ontbreken. Naast marktbeelden schetsen en routes uitzetten, gaat mijn belangstelling ook uit naar de Behavioral Finance, ofwel allerlei psychologische valkuilen en vaardigheden die bij beleggen een rol spelen. Met diverse uitspraken en beeldspraken geef ik in presentaties en workshops aan hoe emotie en discipline als rode draad tussen de oren van beleggers loopt. Ik heb mee mogen helpen de technische analyse in Nederland een gezicht te geven en dat geeft mij veel voldoening. Ik probeer nog steeds op eigen wijze vernieuwingen en andere inzichten over het voetlicht te brengen, in de veronderstelling dat u daar als actieve belegger uw voordeel mee kan doen. Kijk op www.rbs.nl/markets voor Technische Condities, Turbo Tijd Setups en aanbevelingen en Breaking News, en op twitter.com met naam TheDailyTurbo. Dan verliest u mij geen seconde uit het oog... Chart Navigator...achter de schermen Als belegger wilt u weten hoe het beleggingslandschap eruit ziet. U wilt weten, als je het Damrak overziet, hoe de bulls en bears gemutst zijn. U wilt weten waar significante steun- en weerstandpunten liggen, ofwel cruciale navigatieniveaus. Ik noem dit ook wel kantelpunten, potentiële draaipunten in de markt. Vervolgens is het natuurlijk raadzaam om inzicht te hebben in de route die je als belegger kunt afleggen. In mijn wekelijkse nieuwsbrief Chart Navigator omschrijf ik van veel financiële titels de technische conditie, afgeleid van subjectieve en objectieve bevindingen die de weekgrafiek en enkele indicatoren prijsgeven. Ik bekijk de markten en fondsen met een min of meer vaste marktlens, om u als belegger door het financiële landschap te coachen. Naast de informatie in deze nieuwsbrief presenteer ik aanvullende technische bevindingen, tips en suggesties op de website www.rbs.nl/markets. De Chart Navigator vervult ook een rol als vraagbaak. Interessante onderwerpen, uitspraken, patronen, beeldspraken en indicatoren uit de technische analyse passeren de revue. Chart Navigator gratis abonnement Bent u na het lezen van deze Chart Navigator enthousiast en wilt u een gratis abonnement? Ga naar www.rbs.nl/markets en klik in de carrousel op Turbo tijd met Nico Bakker. In de rechter kantlijn ziet u vervolgens een link naar de Chart Navigator Nieuwsbrief. 18 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

Dit marketing document is niet opgesteld in overeenstemming met de juridische vereisten opgenomen in Europese Richtlijn 2004/39/EC die van toepassing zijn op de promotie van onafhankelijke research. Juridische beperkingen op grond van deze richtlijn zijn derhalve voorafgaand aan de distributie van dit document niet van toepassing op RBS indien handelend in de financiële instrumenten genoemd in dit document. Dit document is opgesteld en uitgebracht door Bakker Technische Analyse Consultancy B.V. (BTAC) en verspreid door RBS. Nico Bakker is bestuurder van BTAC en hij is een onafhankelijk analist. RBS en BTAC zijn een samenwerkingsverband aangegaan waarin BTAC in ruil voor een financiële vergoeding technische analyse verzorgt en bepaalde promotionele activiteiten verricht. De technische analyses van BTAC zijn niet bedoeld als individueel beleggingsadvies of als aanbeveling tot het doen van bepaalde beleggingen. Iedere (potentiële) investering dienen beleggers te toetsen aan hun persoonlijke beleggersprofiel en te bespreken met hun adviseur. De in de technische analyses genoemde standpunten en vooruitzichten zijn door BTAC/Nico Bakker gegeven in zijn hoedanigheid als technisch analist. RBS kan van tijd tot tijd producten uitgeven die dezelfde onderliggende waarden kunnen hebben als de financiële instrumenten besproken in de technische analyses van BTAC. RBS heeft echter geen enkele betrokkenheid bij, op welke manier dan ook, invloed op, zeggenschap over of inspraak in van de totstandkoming van de technische analyses van of namens BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. RBS is niet verantwoordelijk voor de volledigheid, juistheid en geschiktheid voor welke doeleinden dan ook en aanvaardt geen enkele aansprakelijkheid in verband met de technische analyses van BTAC of een aan haar gelieerde onderneming of persoon. The Royal Bank of Scotland plc. Alle rechten, behalve indien expliciet toegekend, worden voorbehouden. Reproductie in welke vorm ook van de inhoud van deze brochure is zonder voorafgaande schriftelijke toestemming verboden tenzij voor persoonlijk gebruik. Alle intellectuele eigendomsrechten met betrekking tot de hier genoemde indices behoren toe aan de relevante Index Sponsoren. De relevante Index Sponsoren zijn op generlei wijze betrokken bij de totstandkoming of verkoop van effecten, noch wordt door hen enig advies tot aankoop van effecten gegeven. Bij elke grafiek in dit document krijgt u met een button rechtstreeks toegang tot de etalage van de RBS Turbo s op de betreffende onderliggende titel en kunt u het prospectus inzien. TURBO en BOOSTER zijn merknamen van The Royal Bank of Scotland Group plc. 19 De waarde van uw belegging kan fluctueren. In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.

rbs.nl/markets