info voor ouders Afkolven van moedermelk

info voor ouders Afkolven van moedermelk

Inhoud 01 Mama tovert melk! 4 02 Hoe vk afkolven? 5 03 Kolven, de eerste dagen na de geboorte 6 04 Kolven als de melk goed stroomt 8 Materil....................................................... 8 Techniek........................................................ 9 Moedermelk nr de baby brengen...................... 10 Reinigen afkolfmateril.................................... 10 05 Nr huis wat heb ik nodig?................ 11 Afkolftoestel.................................................. 11 Schildjes en flessen......................................... 13 06 Moedermelk bewaren 14 Jij en je baby zijn thuis..................................... 14 Bewaren van moedermelk in het ziekenhuis........... 14 Moedermelk ontdooien en verwarmen.................. 15 Transport van moedermelk................................ 15 07 Wr blijft die melk? 16 08 Borststuwing 16 09 Checklist 17 10 Kolfdagboek 17 11 Nuttige adressen 20

01. Mama tovert melk! Je geeft borstvoeding en gt afkolven. De vroedvrouwen en verpleegkundigen van de materniteit en de dienst Neonatale intensieve zorg helpen je grg op weg. Je kan bij hen terecht met al je vragen. Deze folder dient als geheugensteuntje. Net na je bevalling komt een ingenieus systeem in werking dat ervoor zorgt dat je moedermelk gt maken. Telkens je baby n de borst drinkt, komt het hormoon prolactine vrij. Dit hormoon zorgt ervoor dat je melkklieren melk nmaken. Hoe vaker je baby n je borst drinkt, hoe vlugger en hoe meer moedermelk wordt gemkt. Soms mag of kan een baby (nog) niet rechtstreeks n de borst drinken. Dat wil gelukkig niet zeggen dat je geen borstvoeding kan geven! Door af te kolven zorg je ervoor dat er toch moedermelk gemkt wordt, want ook dan komen die belangrijke hormonen vrij. Als de baby niet n de borst drinkt én je niet frequent kolft, zal de melkproductie niet goed op gang komen. Wist je dat jouw melk, elk druppeltje ervan, goud wrd is? moedermelk tijdens de eerste dagen extra veel antistoffen bevat?

02. Hoe vk afkolven? Om de melkproductie een ideale start te geven, raden we n om, zeker de eerste 2 weken, 8 keer per 24 uur af te kolven. Net zo vk als je baby zelf zou drinken. De eerste keer afkolven kan al in het verloscomplex, kort na de geboorte. Zo vlug starten is positief voor het verdere verloop van de borstvoeding. 8 keer op 24 uur Je kolft wanneer het voor jou het makkelijkst is. Sommige ouders vinden stipt om de drie uur afkolven het best. Andere ouders voelen zich beter bij een flexibel schema. Je hoeft geen 3 uur tussen 2 kolfbeurten te laten. Op een kalmer moment van de dag kan je vaker kolven, als het drukker is kan je dan iets meer tijd tussen laten. Let op: het is, ook s nachts, niet ngewezen langer dan 5 à 6 uur tussen 2 kolfbeurten te laten. AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 5

03. Kolven, de eerste dagen na de geboorte Als je net bent bevallen, is er nog niet veel melk. Dit is norml. Om de druppeltjes melk op te vangen en n je baby te geven, kan je de eerste dagen met de hand afkolven. Je vangt de druppeltjes melk op in een spuitje of potje dat je nr de dienst Neonatale intensieve zorg kan brengen. Kolven met de hand Was je handen. Masseer je borst (dit zorgt ervoor dat de melk makkelijker loslt). Plts je duim en vingers rond de borst. Druk je vingers zacht richting je borstkas, zonder je vingers te verpltsen. Druk het borstweefsel samen tussen je vingers, je mkt een rollende, zacht knedende beweging richting de tepel (niet knijpen!). Ontspan je vingers. Herhl de beweging op een ritmische manier. Wissel frequent van zijde, bijvoorbeeld als de melkstroom vermindert. Je kolft zolang er melk komt. Is er nog geen melk, wat norml is in de eerste dagen, kolf dan 5 à 10 minuutjes per borst.

De afgekolfde melk vang je op in een spuitje of melkcontainer. Kleef hierop een etiket met drop: de nm van je baby de datum en het uur van afkolven. Je baby ligt op Neonatale intensieve zorg => de moedermelk wordt nr de afdeling gebracht. Als de melk niet direct kan gebruikt worden, wordt ze ingevroren om later te gebruiken. Je mag de afgekolfde melk zelf nr de diepvries op Neonatale intensieve zorg brengen of in de ijskast in de melkkeuken van de materniteit pltsen. Je baby ligt bij jou op de kamer => de vers afgekolfde melk geef je via een spuitje of lepeltje n je baby. Als je de melk niet onmiddellijk kan geven, wordt ze in de ijskast van de melkkeuken op de materniteit bewrd. TIP Op de site www.uzgent.be vind je een filmpje over kolven met de hand (manueel kolven) zorgnbod > medische diensten en specialismen > verloskunde > na de bevalling > voeding van de baby AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 7

04. Kolven als de melk goed stroomt Van zodra er meer melk is, kan het handig zijn om met een elektrisch afkolftoestel te werken. De meeste mama s vinden dat dit vlugger gt. Materil Zeep en/of ontsmettingsmiddel voor de handen Afkolftoestel Afkolfsetjes Steriele melkcontainers Elke kolfbeurt gebruik je een nieuwe container. Etiketjes om de nm van je baby, de datum en het uur van kolven te noteren. Afwasmiddel om de afkolfsetjes af te wassen. Schone tetradoek of gewassen keukenhanddoek om de setjes na reiniging in te bewaren en te drogen. Tijdens je verblijf op de materniteit kan je een afkolftoestel van de afdeling gebruiken. Dagelijks krijg je er ook nieuwe wegwerpafkolfsetjes. Na je ontslag uit de materniteit zorg je zelf voor alle afkolfmateril (meer info op blz. 9: Nr huis wat heb ik nodig.) Je mag je eigen toestel meebrengen nr Neonatale intensieve zorg om dr bij je baby te kolven. Melkcontainers worden er gratis ter beschikking gesteld.

Techniek Was of ontsmet je handen. Masseer de borst. Tepelstimulatie, warmte en kolven met de hand kunnen de toeschiereflex bevorderen. Start dubbelzijdig. Dit duurt minder lang en het stimuleert je productie beter Gebruik je handen om druk uit te oefenen op de borst. Hierdoor zal je meer melk afkolven en beter stimuleren. Ga enkelzijdig verder Wanneer een van beide borsten geen melk meer geeft. Je kan nu beide handen gebruiken om te masseren. Wissel frequent van zijde Vk merk je dat er toch nog melk komt uit de borst die zonet geen melk meer gaf. Ga door zolang de melk stroomt TIP Op de site www.uzgent.be vind je een filmpje over kolven met de pomp om de productie optiml te stimuleren: zorgnbod > medische diensten en specialismen > verloskunde > na de bevalling > voeding van de baby De zuigkracht van het toestel pas je n nr eigen nvoelen: het mag goed nzuigen mr geen pijn doen. Je kolft zolang de melk loopt. De melkcontainertjes label je. Op het etiket noteer je: de nm van je baby de datum en het uur van afkolven. Wist je dat moedermelk wel 200 verschillende stoffen bevat moedermelk erg wrdevol is voor de ontwikkeling van je baby s immuunsysteem en spijsverteringstelsel? AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 9

Moedermelk nr de baby brengen Je baby ligt bij jou op de kamer => je geeft de vers afgekolfde melk via een spuitje of lepeltje n je baby. Als je de melk niet onmiddellijk kan geven, wordt ze in de ijskast van de melkkeuken op de materniteit bewrd. Je baby ligt op Neonatale intensieve zorg => de moedermelk wordt nr de afdeling gebracht. Als de melk niet onmiddellijk kan gebruikt worden, wordt ze ingevroren om later te gebruiken. Je mag de afgekolfde melk zelf nr Neonatale intensieve zorg brengen of in de ijskast van de melkkeuken van de materniteit pltsen. De verpleegkundige van Neonatale intensieve zorg kan je vragen de vers afgekolfde melk over verschillende kleinere porties te verdelen voor het invriezen. Je bent thuis en je baby is nog opgenomen op Neonatale intensieve zorg => plts de moedermelk zo snel mogelijk in de koelkast (in het midden, achtern). Als je de moedermelk niet binnen de 24 uur nr de afdeling kan brengen, dan vries je de melk beter onmiddellijk in. Gekoelde of ingevroren moedermelk transporteer je in een koelbox of koeltas met koelelementen nr het ziekenhuis. Meer info zie blz. 7: Bewaren van moedermelk Reinigen afkolfmateril Was het afkolfsetje (schild en koppelstuk) grondig af met afwasmiddel en warm water. Spoel het nadien goed af en bewr het hygiënisch, bijvoorbeeld tussen twee gewassen en gestreken tetraluiers of handdoeken. Op de krmafdeling krijg je elke dag nieuwe afkolfsetjes en melkcontainers. Thuis zal je de setjes en flesjes dagelijks moeten steriliseren. Als je baby op Neonatale intensieve zorg verblijft, moet je de afkolfset na elke afkolfbeurt grondig afwassen en steriliseren.

05. Nr huis wat heb ik nodig? Afkolftoestel Er zijn verschillende afkolftoestellen op de markt, variërend van handpompjes tot elektrische toestellen. De keuze is afhankelijk van het doel van het afkolven. Om de melkproductie op gang te brengen én op peil te houden voor een gehospitaliseerde baby is een krachtig elektrisch toestel noodzakelijk. De handpompen of de pompen op batterij zijn ontwikkeld om sporadisch af te kolven, ze zijn niet geschikt om fulltime te kolven. We raden je n een elektrisch, tweefase-afkolftoestel te huren. Met zo n toestel kan je dubbelzijdig kolven. De sterkte en snelheid van nzuigen kunnen geregeld worden. Door te kolven met zo n toestel zal de melkproductie het makkelijkst toenemen. Huren via de apotheek Bij je apotheek kan je een afkolftoestel huren. Geef vooraf goed door welk toestel je wil. In de meeste apotheken kan je een dubbelzijdig elektrisch toestel huren wrbij je de sterkte en snelheid van nzuigen kan regelen (tweefasetoestel, dit bootst het zuigritme van een baby na). Zo n toestel in de eerste weken zorgt voor een hogere productie op langere termijn. Het afkolftoestel wrmee je op de materniteit kolfde is een voorbeeld van een tweefasetoestel. Ook andere merken hebben goede tweefasetoestellen. Huren bij de apotheek is meestal duurder dan bij de mutualiteit. AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 11

CNK code : 2485-027 Huren via de mutualiteit Mutualiteiten verhuren ook afkolftoestellen. Informeer vooraf welk type voorradig is. De meeste mutualiteiten verhuren elektrische afkolftoestellen die dubbelzijdig werken en wrbij je wel de sterkte mr niet de snelheid van nzuigen kan npassen (eenfasetoestel). Aankopen of huren in een winkel Er zijn ook borstvoedingspecilzaken die goede tweefase-afkolftoestellen verhuren en verkopen. De lactatiekundige in de winkel geeft je grg uitleg over de verschillende toestellen. Babywinkels: verkopen afkolftoestellen die prima geschikt zijn voor occasioneel afkolven. De meeste van deze toestellen zijn echter niet geschikt om de productie te optimaliseren in de eerste weken na de bevalling. Sommige ouders van wie de baby langdurig opgenomen is, huren voor de eerste 3-4 weken een tweefasentoestel bij de apotheek of de borstvoedingsspecilzk. Nadien schakelen ze over op een goedkoper eenfasetoestel van hun mutualiteit. Eenml de productie op peil is, is zo n toestel perfect. Let wel op: niet alle afkolfsetjes zijn compatibel met alle toestellen.

Schildjes en flessen Nst het toestel heb je ook afkolfsetjes nodig. Een set bestt uit een borstschild en koppeling voor fles. De afkolfsetjes kan je niet huren, die moet je dus nkopen. Nst de schildjes en het toestel heb je ook een fles of zakje nodig wrin je de melk kan bewaren en/of invriezen. Er zijn verschillende modellen plastic zakjes op de markt. Deze diepvrieszakjes bestn uit 3 lagen en zijn specil ontwikkeld om moedermelk in te vriezen. Bij opname op Neonatale intensieve zorg krijg je gratis flesjes op de afdeling. Wist je dat er verschillende maten van schildjes bestn? Is het schild te klein dan schuurt de tepel tegen de zijwanden, is het schild te groot dan wordt ook het tepelhof in de schacht gezogen wrdoor het kolven niet optiml verloopt. Kijk in het ziekenhuis na welke mt jou het best paste, zo kan je de juiste mt nkopen. AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 13

06. Moedermelk bewaren Jij en je baby zijn thuis Bewaren van moedermelk op kamertemperatuur (18 tot 25 C) Vers afgekolfde moedermelk kan veilig bewrd worden op kamertemperatuur tot de volgende voeding (max. 4 uur). De antistoffen in de melk vernietigen de nwezige bacteriën. Bewaren van moedermelk in de koelkast (0 tot 4 C) Vers afgekoelde moedermelk kan maximum 72 uur bewrd worden in de koelkast. Het flesje moet in het midden en achtern in de koelkast bewrd worden. Als de moedermelk binnen deze termijn niet zal gebruikt worden, is zo vlug mogelijk invriezen de beste oplossing. Bewaren van moedermelk in de diepvriezer Hoe lang je de melk kan bewaren, is afhankelijk van het soort diepvriezer: Vriesvakje: 2 weken Vriezer (- 18 C): 3 mnden Vriezer (- 20 C): 6 mnden Bewaren van moedermelk in het ziekenhuis In het ziekenhuis gelden strengere normen voor de bewaring van voeding. Bewaren van moedermelk op kamertemperatuur (18 tot 25 C) In het ziekenhuis mag vers afgekolfde melk 2 uur bewrd worden op kamertemperatuur. Melk die na die 2 uur niet werd opgedronken, wordt weggegooid. Moedermelk die niet direct zal worden gegeven, wordt best zo vlug mogelijk in de koelkast bewrd. Bewaren van moedermelk in de koelkast (1 tot 4 C) Vers afgekolfde moedermelk mag tot 48u in de koelkast bewrd worden. Er is een koelkast in de melkkeuken van de materniteit die je kan gebruiken om moedermelk te koelen. Als de moedermelk binnen de 24 uur niet gebruikt zal worden, is zo vlug mogelijk invriezen de beste oplossing. Bewaren van moedermelk in de diepvriezer In het ziekenhuis kan je de melk 3 mnden bewaren in de diepvries.

Moedermelk bewaren Thuis Ziekenhuis kamertemperatuur (18-25 C) max 4 uur max 2 uur koelkast (0-4 C) max 72 uur max 48 uur vriesvakje koelkast 2 weken / diepvries (-18 C) 3 mnden 3 mnden diepvries (-20 C) 6 mnden Moedermelk ontdooien en verwarmen Wist je dat de kleur van je moedermelk varieert? Soms is ze waterachtig wit, soms lijkt ze oranje en soms heeft ze zelfs een blauwe schijn. De kleur verandert niets n de goede eigenschappen van moedermelk. Moedermelk ontdooit het best langzm: in de koelkast of onder stromend water van koud nr lauwwarm. Bij ontdooide moedermelk zijn de vetten van het waterige deel gescheiden. Zwenk de melk zachtjes om ze terug te mengen. Vermijd schudden. Moedermelk verwarmen tot kamertemperatuur is voldoende. Wil je het toch warmer, beperk dan de tijd van het opwarmen (max. 15 min). Opwarmen kan onder stromend water of in een flessenwarmer. Moedermelk wordt beter niet opgewarmd in de microgolfoven. Controleer steeds de temperatuur vóór toediening. Ontdooide moedermelk mag 24 uur in de koelkast bewrd worden. Transport van moedermelk Moedermelk (gekoeld of diepgevroren) moet je in een koeltas met koelelementen transporteren. Voeg koelelementen toe zodat de melk koud, respectievelijk ingevroren blijft gedurende het transport. AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 15

07. Wr blijft die melk? Veel mama s maken zich zorgen over hun melkproductie. Sommige mama s hebben de eerste dagen het idee dat het nooit zal goed komen met de borstvoeding. Weet dat het norml is dat de melkproductie niet altijd even vlug op gang komt. Hieronder enkele tips: Hoe vaker per dag je kolft, hoe vlugger de productie zal stijgen. Door vk te kolven de eerste weken, zal de productie op termijn ook hoger liggen. Relax (stress belemmert de toeschietreflex). Je kan ervoor kiezen dicht bij je baby te kolven, nst het bed of bij de couveuse. Zorg voor veel huid-op-huidcontact met je baby, als de toestand van je baby dit toelt. Zoek een prettige omgeving om te kolven, bekijk foto s of een video van je baby tijdens het kolven. Installeer je comfortabel en zorg voor een warme omgevingstemperatuur. Dubbelzijdig kolven stimuleert beter. Voor het kolven warmte nbrengen, masseren en/of kolven met de hand, kan de toeschietreflex bevorderen. 08. Borststuwing Na enkele dagen afkolven kunnen beide borsten gestuwd nvoelen. Die spanning ontstt doordat er meer melk ngemkt wordt. Je kan gewoon verder blijven kolven. De stuwing vermindert vanzelf na enkele dagen. Bij erge stuwing is kolven soms moeilijk: de melk lijkt vast te zitten in de borst. De melk zal vlotter loskomen als je vooraf warme compressen op de borst legt en masseert. Lukt dit niet, vrg dan hulp. Bij een borstontsteking voelt de borst (meestal mr 1 borst) ook gestuwd n. De borst ziet rood, soms voelt de mama zich grieperig en heeft ze koorts. Het is belangrijk om bij een vermoeden van een borstontsteking onmiddellijk hulp te vragen van bijvoorbeeld een zelfstandige vroedvrouw. Blijven kolven is belangrijk omdat melkstase (stilstand van de melk in de borst) meestal de oorzk van een borstontsteking is. Als een borstontsteking blijft nhouden, is een bezoek n de arts noodzakelijk. Je kan wel verder borstvoeding geven. Als medicatie noodzakelijk is, vrg dan nr een geneesmiddel dat je mag innemen als je borstvoeding geeft.

09. Checklist Deze checklist vul je zelf en/of samen met de vroedvrouw of verpleegkundige in. Niet gekend Beperkte kennis Ok: dit weet ik, dit is geregeld. Kolven met de hand Elektrisch kolven Soorten afkolftoestellen Juiste afkolfschild Huur toestel Materil reinigen Melk bewaren Melk vervoeren Productie beïnvloeden Hulplijnen Zelfstandige vroedvrouw en/of lactatiekundige die je thuis verder zal opvolgen: Nm Telefoonnummer 10. Kolfdagboek Op bladzijde 16 en 17 vind je een kolfdagboek. Een handige manier om bij te houden wanneer en hoeveel je kolfde. Op www.uzgent.be kan je een digitale versie downloaden. AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 17

KOLFDAGBOEK datum : /. datum : /. Uur Kolven / Aanleggen #ml Uur Kolven / Aanleggen #ml Totl Totl

KOLFDAGBOEK datum : /. datum : /. Uur Kolven / Aanleggen #ml Uur Kolven / Aanleggen #ml Totl Totl AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 19

11. Nuttige adressen UZ Gent Materniteit Tel. 09 332 20 43 Neonatale intensieve zorg Tel. 09 332 35 37 Lactatiekundige Tel. 09 332 24 36 lactatiekundige@uzgent.be Vlmse Beroepsorganisatie Vroedvrouwen Telefoonnummers van zelfstandige vroedvrouwen en/of lactatiekundigen in je buurt vind je terug op de website www.vbov.be. Begeleiding van borstvoeding Je kan voor de begeleiding van je borstvoeding steeds terecht bij een zelfstandige vroedvrouw, mr ook via andere kanalen kan je hulp en informatie krijgen. Onderstnde organisaties kunnen zowel uit professionele hulpverleners (vroedvrouwen, lactatiekundigen) als ervaringsdeskundigen (moeders met ruime borstvoedingservaring, vrijwilligers) bestn (niet-exhaustieve lijst). Belgische Vereniging van Lactatiekundigen Telefoonnummers van lactatiekundigen in je buurt vind je terug op www.bvl-borstvoeding.be. Vzw Borstvoeding Een vereniging van vroedvrouwen, lactatiekundigen en ervaringsdeskundigen: www.vzwborstvoeding.be. La Leche League Vlnderen Internationale organisatie van moeders voor moeders die informatie en steun verleent n vrouwen die borstvoeding geven. Met o.a. moedergroepen wr borstvoedende ouders samenkomen. www.lalecheleague.be - tel. 015 55 79 43 Vereniging voor Begeleiding en Bevordering van Borstvoeding www.vbbb.be - tel. 03 281 73 13

Expertisecentra voor krmzorg Expertisecentra verschaffen nst thuiszorg door vroedvrouwen en krmverzorgenden ook extra diensten, zoals een telefonische infolijn, soms een winkel/uitleenbalie (vb. kolftoestel), organisatie van cursussen/workshops, Alle info en regionale adressen op: www.expertisecentrakrmzorg.be Kind en Gezin Kind en Gezin is een door de overheid gesubsidieerde organisatie. Hr missie is om samen met hr partners, voor elk kind, wr en hoe het ook geboren is of opgroeit, zoveel mogelijk kansen te creëren. Ook op hun website vind je veel informatie terug. www.kindengezin.be. Tel. (Brussel) 02 533 12 11 - Infolijn 078 15 01 00 AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 21

Vragen? Noteer ze hier

AFKOLVEN VAN MOEDERMELK 23

Materniteit Tel. 09 332 20 43 Dienst Neonatale intensieve zorg Tel. 09 332 35 37 Lactatiekundige Tel. 09 332 24 36 Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden.niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbr gemkt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgnde schriftelijke toestemming van het UZ Gent. Nevelland Graphics cvba-so 118123 juni 2016 - versie 9 v.u.: Eric Mortier, afgevrdigd bestuurder UZ Gent, De Pinteln 185, 9000 Gent UZ Gent Postadres De Pinteln 185 Toegang C. Heymansln B 9000 Gent T: +32 (0)9 332 21 11 info@uzgent.be www.uzgent.be volg ons op