MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 MAVO - PAV WORD MAVO/PAV ten VOETEN uit Project Algemene Vakken en Maatschappelijke Vorming zijn vakken waarbinnen we projectmatig, vakoverschrijdend werken. Maar het is slechts één vak binnen het rooster van een leerling. Het komt geregeld voor dat PAV of MAVO met andere vakken gezamenlijk activiteiten organiseert. PAV en MAVO bieden daarvoor voldoende basis en ruimte. De school organiseert bv. een project over veiligheid op de weg of de leraren godsdienst en PAV bouwen samen een projectweek uit over kansarmoede. Maar ook kan de leraar praktijk een bedrijfsbezoek organiseren waarbij ondersteuning komt vanuit PAV. Leerlingen trainen in PAV ook competenties die dienstig zijn in hun stageomgeving en bij de realisatie van hun GIP. Ook bij de verwerking van inhouden en doelen in thema s, in zelfstandig werk en in groepswerk kunnen bruggen geslagen worden tussen PAV of MAVO en de andere vakken voor zover dat zinvol en relevant is. Eigenlijk zijn de vakoverschrijdende eindtermen een vangnet voor waardevolle en maatschappelijk relevante inhouden die je onvoldoende in vakken vindt. Ze behoren niet tot een vakgebied, maar je probeert die minimumdoelen wel door middel van meerdere vakken of projecten na te streven. U leest het goed. Er wordt van de scholen een inspanning verwacht, geen resultaatsverplichting. Elke school heeft de maatschappelijke opdracht de vakoverschrijdende eindtermen bij de leerlingen na te streven. Bij een doorlichting toont de school aan dat ze met een eigen planning aan de vakoverschrijdende eindtermen werkt. De nieuwe eindtermen in de stam zijn gericht op sleutelcompetenties zoals doorzettingsvermogen, flexibiliteit, initiatief, kritisch denken, respect, samenwerken, zelfbeeld, zelfredzaamheid, zorgzaamheid In de contexten staan de eindtermen die typisch zijn voor een bepaald inhoudelijk geheel zoals lichamelijke gezondheid en veiligheid, mentale gezondheid, sociorelationele ontwikkeling, socio-economische samenleving
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 De vakoverschrijdende eindtermen zijn niet langer graadgebonden met uitzondering van ICT (eerste graad) en technischtechnologische vorming (tweede en derde graad aso) en leren leren. De inspanningen die we vanuit de drie graden voor leren leren leveren, zijn voor de leerlingen meer dan de moeite waard. Levenslang leren en leren leren zijn belangrijke aspecten in de ontplooiing van de jongeren, aspecten die ook inherent zijn aan het PAV/MAVO-concept. De VOET Leren leren zijn hieronder gegroepeerd in subthema s die staan voor de onderscheiden dimensies in het leren. Deze VOET dienen we in samenhang te zien met de STAM en de CONTEXTEN. De VOET LEREN LEREN staan per subthema (elk met de gelijkgerichte eindterm) naast elkaar, in duidelijk verband met elkaar. We hanteren hier het principe van de consecutiviteit (op elkaar volgend). Jan Cmeyn Jan Bonne 2
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 Leren leren en PAV 3de graad PAV 2de graad PAV ste graad Mavo Opvattingen over leren 4-5-- 22 7-0-- 5--7 De leerlingen werken systematisch. 2 De leerlingen kiezen hun leerstrategieën gericht met het oog op te bereiken doelen. 4-5- 5-8-9-2 De leerlingen werken planmatig. 2 De leerlingen reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën. Informatieverwerving -2-4.4-2-3-3 De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. -35-44- 49-2-3-4 3 De leerlingen kunnen uit gegeven informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 4. De leerlingen werken ordelijk. 2 De leerlingen weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën kunnen verworven worden. 3 De leerlingen kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van hulpmiddelen. 4 De leerlingen oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen. 5 De leerlingen maken adequaat gebruik van inhoudstafel en register. 4.3 De leerlingen raadplegen adequaat een documentatiecentrum, bibliotheek en multimedia. Informatieverwerking 3-8 -37-50 4 De leerlingen kunnen zinvol inoefenen en herhalen. 4 De leerlingen kunnen verwerkte informatie vakoverstijgend en in verschillende situaties functioneel toepassen. 7 De leerlingen zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities. 3
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 4-5- 5 De leerlingen kunnen informatie samenvatten. 2-3 5 De leerlingen kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten. 8 Bij het leren van samenhangende informatie: stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze; brengen ze in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan; vervolledigen ze een schema aan de hand van geboden informatie; leggen ze verbanden tussen elementen van de leerstof. 9 De leerlingen kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken. Problemen oplossen -7-8 22-23-3 0 Bij het oplossen van een probleem: 7-8-9 De leerlingen kunnen op basis van hypothesen en verwachtingen mogelijke oplossingswijzen realistisch inschatten en uitvoeren. 7 De leerlingen evalueren de gekozen oplossingswijze en de oplossing en gaan eventueel op zoek naar een alternatief. 5-7 De leerlingen herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze. herformuleren de leerlingen het probleem; bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; passen zij de gevonden oplossingsweg toe. Regulering van het leerproces 4-5-7-9 2-4-5-7 0--2-20 8 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op langere termijn maken. 9 De leerlingen sturen hun leerproces, beoordelen het op doelgerichtheid en passen het zonodig aan. 0 De leerlingen kunnen feedback geven en ontvangen over hun leerervaringen. 8-9--2 7 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op korte termijn maken. 8 De leerlingen kunnen onder begeleiding hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zonodig aanpassen. 9 De leerlingen trekken conclusies uit eigen leerervaringen en die van De leerlingen selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd. 2 De leerlingen kunnen werken met een antwoordblad en correctiesleutel en houden rekening met lesdoelstellingen of aanwijzingen van de leraar. 3 De leerlingen vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan 4
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 De leerlingen kunnen het eigen aandeel in slagen en mislukken inschatten. 2 De leerlingen erkennen de invloed van hun interesses en waarden op hun motivatie. anderen. 0 De leerlingen beseffen dat er verschillende oorzaken zijn voor slagen en mislukken. De leerlingen beseffen dat interesses en waarden het leerproces beïnvloeden. Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid 4-22 - 4-8-20-24 3 De leerlingen verwerven een zinvol overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden, dienstverlenende instanties met betrekking tot de arbeidsmarkt of de verdere studieloopbaan. 4 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 5 De leerlingen houden rekening met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. De leerlingen kunnen reflecteren over hun studie- of beroepskeuze. 3 2 De leerlingen verwerven een zinvol overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden. 3 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 4 De leerlingen kunnen rekening houden met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 5 De leerlingen kunnen de consequenties inschatten van hun keuzen inzake studie of beroep. waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden. 4 De leerlingen hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs. 5 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. De leerlingen kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze. 7 De leerlingen wenden eenvoudige strategieën aan voor het maken van een studiekeuze. 5
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 Leren leren en MAVO 3de graad Mavo 2de graad Mavo ste graad Mavo Opvattingen over leren - 2-3 - 2-3 De leerlingen werken systematisch. 2 De leerlingen kiezen hun leerstrategieën gericht, met het oog op te bereiken doelen. -4-5 De leerlingen werken planmatig. 2 De leerlingen reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën. De leerlingen werken ordelijk. 2 De leerlingen weten dat kennis en vaardigheden via verschillende leerstrategieën kunnen verworven worden. Informatieverwerving - 2-3 4.4 3 De leerlingen kunnen diverse informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 3 De leerlingen kunnen uit gegeven informatiebronnen en -kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op te bereiken doelen. 4. 4.3 3 De leerlingen kunnen gegevens memoriseren door gebruik te maken van hulpmiddelen. 4 De leerlingen oriënteren zich in overzichtelijke informatie door gebruik te maken van vormkenmerken zoals titels, ondertitels, afbeeldingen en tekstmarkeringen. 5 De leerlingen maken adequaat gebruik van inhoudstafel en register. De leerlingen raadplegen adequaat een documentatiecentrum, bibliotheek en multimedia. Informatieverwerking 5 4 De leerlingen kunnen verwerkte informatie vakoverstijgend en in verschillende situaties functioneel toepassen. 4 De leerlingen kunnen zinvol inoefenen en herhalen. 5 De leerlingen kunnen informatie samenvatten. -4-5 5 De leerlingen kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten. 7 De leerlingen zoeken bij het instuderen van een behandelde leerinhoud de noodzakelijke voorkennis opnieuw op in leerboek, werkboek of notities.
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 2 8 Bij het leren van samenhangende informatie: stellen de leerlingen vragen bij de leerstof en beantwoorden deze; brengen ze in korte, gestructureerde teksten tekstmarkeringen aan; vervolledigen ze een schema aan de hand van geboden informatie; leggen ze verbanden tussen elementen van de leerstof. 9 De leerlingen kunnen samenhangende informatie begrijpen en analyseren door de betekenis van woorden, begrippen en zinnen, waar mogelijk, uit de context af te leiden of op te zoeken. Problemen oplossen 5 De leerlingen kunnen op basis van De leerlingen herkennen strategieën 0 Bij het oplossen van een probleem: hypothesen en verwachtingen mogelijke om problemen op te lossen oplossingswijzen realistisch en evalueren ze. inschatten en uitvoeren. herformuleren de leerlingen het probleem; 4 7 De leerlingen evalueren de gekozen oplossingswijze en de oplossing en gaan eventueel op zoek naar een alternatief. bedenken zij onder begeleiding een oplossingsweg en lichten die toe; passen zij de gevonden oplossingsweg toe. Regulering van het leerproces 5 8 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op langere termijn maken. 4 7 De leerlingen kunnen een realistische werkplanning op korte termijn maken. De leerlingen selecteren en ordenen het nodige materiaal en plannen onder begeleiding hun werktijd. 9 De leerlingen sturen hun leerpro- 8 De leerlingen kunnen onder bege- 2 De leerlingen kunnen werken met 7
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 4 4-4 ces, beoordelen het op doelgerichtheid en passen het zonodig aan. 0 De leerlingen kunnen feedback geven en ontvangen over hun leerervaringen. De leerlingen kunnen het eigen aandeel in slagen en mislukken inschatten. 2 De leerlingen erkennen de invloed van hun interesses en waarden op hun motivatie. leiding hun leerproces sturen, beoordelen op doelgerichtheid en zonodig aanpassen. 9 De leerlingen trekken conclusies uit eigen leerervaringen en die van anderen. 0 De leerlingen beseffen dat er verschillende oorzaken zijn voor slagen en mislukken. De leerlingen beseffen dat interesses en waarden het leerproces beïnvloeden. Studie- en beroepsgerichte keuzebekwaamheid 4 3 De leerlingen verwerven een zinvol 2 De leerlingen verwerven een overzicht over studie- en beroepsmogelijkheden, zinvol overzicht over studie- en dienstverlenende beroepsmogelijkheden. instanties met betrekking tot de arbeidsmarkt of de verdere studieloopbaan. 4 4 4 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 5 De leerlingen houden rekening met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. De leerlingen kunnen reflecteren over hun studie- of beroepskeuze. 3 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. 4 De leerlingen kunnen rekening houden met hun interesses en mogelijkheden bij hun studie- of beroepskeuze. 5 De leerlingen kunnen de consequenties inschatten van hun keuzen inzake studie of beroep. een antwoordblad en correctiesleutel en houden rekening met lesdoelstellingen of aanwijzingen van de leraar. 3 De leerlingen vergelijken de eigen werkwijze met die van anderen en geven vervolgens aan waarom iets fout gegaan is en hoe fouten vermeden kunnen worden. 4 De leerlingen hebben inzicht in de algemene structuur van het secundair onderwijs. 5 De leerlingen zijn bereid studierichtingen en beroepen naar waarde te schatten. De leerlingen kunnen hun interesses en mogelijkheden inschatten met het oog op een studiekeuze. 7 De leerlingen wenden eenvoudige strategieën aan voor het maken van een studiekeuze. 8
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 Hieronder volgen voorbeelden van hoe je stam en contexten in verband met leerplandoelen PAV of MAVO kunt brengen. Groeilijn/ontwikkelingslijn in STAM : Mediawijsheid 4 gaan alert om met media 5 participeren doordacht via de media aan de publieke ruimte en relatie met leerplandoelen PAV/MAVO 3de jaar 3de graad 3de graad 2de graad ste graad MAVO lpd spontaan, uit zichzelf aanwenden van lpd geleidelijk aanwenden van lpd verkennen lpd kennen maatschappelijk relevante informatie vinden en selecteren. relevante en toegankelijke informatie vinden. Onder begeleiding relevante en toegankelijke informatie vinden, selecteren en gebruiken. 4.3 Informatie 8, 9, 4, 5, 2 3 maatschappelijk relevante informatie kritisch beoordelen. maatschappelijk relevante informatie vergelijken en integreren. 2 3 relevante en toegankelijke informatie selecteren. relevante en toegankelijke informatie mondeling en schriftelijk aanwenden. 44 PAV 49 PAV Informatie halen uit geschreven teksten. Informatie halen uit beelden. Bij het verwerven en verwerken van informatie rekening houden met ethische en deontologische principes. 4 MAVO PAV Reflecteren om de maatschappelijke weerbaarheid te verhogen. (kritische benadering van de media) 2 PAV Invloed van de media op het eigen en op het maatschappelijke leven verkennen. 4.3 Informatie 8, 9, 4, 5, 9
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 Ontwikkelingslijn/groeilijn in STAM: Kritisch denken kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria. 2 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken. 3 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken. en relatie met leerplandoelen PAV/MAVO Contexten waarbinnen MAVO werkt vanuit de doelen Lichamelijke gezondheid en veiligheid : 3, 4 3 Socio-relationele ontwikkeling: 2, 3, 4, 4 Omgeving en duurzame ontwikkeling: 5 Politiek-juridisch samenleving: 2, 3, 4, 5, 2 Socio-economische samenleving: 2, 4, 7, 8 7 Socio-culturele samenleving:, 2, 4 0
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 3de jaar 3de graad 3de graad 2de graad ste graad MAVO lpd spontaan, uit zichzelf aanwenden van lpd geleidelijk aanwenden van lpd verkennen lpd kennen 2 3 maatschappelijk relevante informatie vinden en selecteren. maatschappelijk relevante informatie kritisch beoordelen. maatschappelijk relevante informatie vergelijken en integreren. 2 3 relevante en toegankelijke informatie vinden. relevante en toegankelijke informatie selecteren. relevante en toegankelijke informatie mondeling en schriftelijk aanwenden. 37 45 50 Onder begeleiding relevante en toegankelijke informatie vinden, selecteren en gebruiken. Kritisch omgaan met mondelinge informatie. Kritisch omgaan met gelezen informatie. Kritisch omgaan met beelden. 4.3 Informatie Eenvoudige historische bronnen raadplegen. 4 Eenvoudig bronnenmateriaal uit een andere tijd met hun eigen leven vergelijken. 5 Kritische zin ontwikkelen bij het omgaan met historische informatie. Met een voorbeeld aantonen dat de waarneming van een gebeurtenis beperkt en subjectief is. 2 Aantonen dat de informatie onvolledig, subjectief en verdraaid kan doorgegeven worden. 3 Werkelijke en fictieve informatie van elkaar onderscheiden. 4.8 7 Aan de hand van een concreet voorbeeld uitleggen dat een actuele toestand gegroeid is uit het verleden door eenvoudige bronnen en levende getuigen te raadplegen. Nl 2 beoordelend luisteren Nl 7 informatie achterhalen 8 9 Zelfstandig een probleem onderkennen en omschrijven. Zelfstandig een probleem analyseren. 4 Opdrachten van beperkte omvang individueel realiseren. 4 Onder begeleiding eenvoudige zakelijke opdrachten van beperkte omvang organiseren, uitvoeren en evalueren. OD 8 Wi schatten en controleren 2 27 33 39-8 Kunnen in een kleine groep voor een welomschreven opdracht een taakverdeling en planning in de tijd opmaken. 0 Een gepaste oplossingsstrategie hanteren. De gevolgde oplossingsstrategie evalueren, bijsturen en optimaliseren.
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 5 5 7 Over eigen bijdrage, teamwerking en groepsresultaat verslag uitbrengen. Over eigen bijdrage, teamwerking, groepsresultaat en interactievaardigheden reflecteren. Over eigen bijdrage, teamwerking en groepsresultaat verslag uitbrengen. Een eigen standpunt innemen, nuanceren en beargumenteren. 5 Opdrachten van beperkte omvang in groep realiseren. 9 De eigen mening duidelijk uiten. 42 Reflecteren om de maatschappelijke weerbaarheid te verhogen. 5 Onder begeleiding groepsopdrachten uitvoeren. 43 De eigen mening uiten in een gesprek. Spreekdurf ontwikkelen. 2 Invloed van de media op het eigen en het maatschappelijke leven verkennen. OD 8 8.Kunnen in een kleine groep voor een welomschreven opdracht een taakverdeling en planning in de tijd opmaken. 4.3 Informatie 8. Hun eigen mening over een actuele gebeurtenis verduidelijken. Nl 9 kritisch reageren Nl spreekdurf 4.5 5. Leren kritisch zijn tegenover de eigen kleding en die van de medeleerlingen. 7. De invloed van reclame, media, mode en muziekcultuur aantonen in de keuze van de kleding. 4.v 2. Gevaarlijke verkeerssituaties in de buurt van de school aanduiden. 9. Enkele voor- en nadelen van openbaar vervoer en van privévervoer met elkaar vergelijken. 9 Leren omgaan met culturele verschillen. 4.7 2.Leren respectvol omgaan met verschillen in onze multiculturele samenleving. Geld leren beheren. Geld beheren. 4.5 8.Bewust zijn van prijs en prijsverschillen inzake kleding. 8 In praktische situaties kwantitatieve gegevens controleren. 23 Resultaten schatten, en bewerkingen en resultaten controleren. 2
MAVO/ PAV ten VOETEN uit Jan Bonne en Jan Cmeyn juni 200 Duurzame voedselproductie heeft voeten in de aarde Doelgroep: leraren ste en 2de graad aso kso: aardrijkskunde, economie en PAV; leraren 2de en 3de graad tso - bso: aardrijkskunde, economie, PAV, voeding; leraren 2de en 3de graad aso: aardrijkskunde en biologie Docent: Bart Verhaeghen Datum en uur: woensdag 3 oktober 200, van 09.00 u. tot 4.00 u. Plaats: Open Huis Vakantiehoeve, Ieperstraat 57, 8840 Staden Inschrijfprijs: gratis Cursuscode: S/035/A Dag van MAVO EN PAV Datum en uur: zaterdag 2 februari 20 (volledige dag) Plaats: K.U. Leuven Campus Kortrijk, Etienne Sabbelaan 53, 8500 Kortrijk Verdere informatie volgt. 3