inzicht Expertisecentrum Omgevingsadvies Stadskantoor Lübeckplein 2 Postbus 10007 8000 GA Zwolle Telefoon (038) 498 29 13 SM.Abbassi@zwolle.nl www.zwolle.nl Toelichting bij geluidsbelastingkaarten gemeente Zwolle Opdrachtgever Opdrachtnemer Versie 1 Ontwikkeling Expertisecentrum
Inhoud 1 Inleiding 3 2 EU-richtlijn omgevingslawaai 3 3 De Zwolse aanpak 4 4 De geluidsbelastingkaarten nader bekeken 5 4.1 Wegverkeer in Zwolle nu en in de toekomst 5 4.2 Railverkeer in Zwolle nu en in de toekomst 6 4.3 Industrielawaai in Zwolle nu en in de toekomst 6 4.4 Dag- en nachtperiode 6 5 Status van de geluidsbelastingkaarten 7 6 Gebruik van de geluidsbelastingkaarten 7 6.1 Geluidscontourenkaart 7 6.2 (Woning)pandenkaart 8 7 Actieplan en vervolgtraject 8 7.1 Plandrempel 8 7.2 Zwolse geluidhinderknelpuntennotitie 9 7.3 Zwols actieplan en te treffen maatregelen 9 Bijlage Overzicht geluidsbelastingkaarten gemeente Zwolle 10 2/10
1 Inleiding Op 20 juni 2011 besloot de gemeenteraad van Zwolle om geluidsbelastingkaarten en een actieplan op te stellen. Hiermee gaf de raad uitvoering aan de verplichting die vanuit Brussel aan de lidstaten was opgelegd. De raad gaf ook aan dat de geluidsbelastingkaarten voor meerdere gemeentelijke doeleinden moeten kunnen worden gebruikt. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan het gebruik van de geluidsbelastingkaarten bij ruimtelijke planstudies en besluitvorming. Ter uitvoering van het raadsbesluit heeft het college diverse geluidsbelastingkaarten vastgesteld. Deze kaarten hebben betrekking op zowel de huidige als de toekomstige situatie in Zwolle. Ze geven aan waar sprake is van een hoge geluidsbelasting die mogelijk tot geluidhinderknelpunten kunnen leiden. Naast de kaarten verplicht de EU-richtlijn Zwolle ook een actieplan vast te stellen. In dit plan staan de maatregelen beschreven die Zwolle treft bij het overschrijden van een plandrempel. Deze drempel moet nog nader worden uitgewerkt. De planning is dat het actieplan medio 2013 gereed is. Dit document vormt de toelichting bij de vastgestelde geluidsbelastingkaarten. Met deze toelichting wordt inzicht gegeven in de achtergronden, de totstandkoming, het gebruik en de toepassing van de kaarten. Tot slot wordt ingegaan op het vervolgtraject tot vaststelling van het actieplan. Voordat op deze onderwerpen wordt ingegaan, komt de EU-richtlijn omgevingslawaai aan de orde. 2 EU-richtlijn omgevingslawaai In 1993 heeft de Europese Commissie onderzoek laten uitvoeren naar de omvang van en mate waarin mensen binnen de Europese Unie (EU) aan omgevingslawaai werden blootgesteld. Hieruit bleek dat ten tijde van dit onderzoek ongeveer 45 miljoen mensen bloot stonden aan te veel omgevingslawaai. Het geluidsniveau was op sommige plaatsen zo hoog, dat het de kwaliteit van het leefmilieu nadelig beïnvloedde en tot gevaar voor de volksgezondheid leidde. Bijna tien miljoen mensen ondervonden zelfs een onacceptabel hoge geluidsbelasting. Het voorgaande heeft in 2002 geleid tot publicatie van de EU-richtlijn omgevingslawaai. De implementatie van deze richtlijn in Nederland vond plaats in twee tranches. In de eerste tranche was een aantal bij wet aangewezen agglomeraties van gemeenten verplicht tot uitvoering van de richtlijn. Dit gold niet voor Zwolle. Voor Zwolle werd het pas verplicht in de tweede tranche. Het doel van de richtlijn is de hinder en de schadelijke gevolgen van blootstelling aan omgevingslawaai te vermijden, te voorkomen of te verminderen. Hinder is het bekendste effect van geluid. Naast hinder kan geluid ook leiden tot slaapverstoring, en hart- en vaatziekten. Om de schadelijke gevolgen van omgevingslawaai te bestrijden, worden volgens de Richtlijn omgevingslawaai de hiernavolgende instrumenten toegepast: Inventariseren van de blootstelling aan omgevingslawaai door middel van geluidsbelastingkaarten. Vaststellen van actieplannen om omgevingslawaai te voorkomen en/of te beperken. Voorlichten van het publiek over omgevingslawaai en de effecten daarvan. Daarbij hoort het publiceren van de geluidsbelastingkaarten en het houden van inspraak 3/10
over de actieplannen. Het opstellen van geluidsbelastingkaarten en actieplannen wordt volgens de richtlijn om de vijf jaar herhaald. Zwolle heeft inmiddels voor de eerste keer de geluidsbelastingkaarten vastgesteld. Overeenkomstig de richtlijn heeft Zwolle voor de volgende geluidsbronnen het omgevingslawaai op de kaarten vastgelegd: Wegverkeer Railverkeer Gezoneerde bedrijventerreinen De richtlijn schrijft voor dat ook luchtvaart moet worden onderzocht. Aangezien Zwolle niet beschikt over een vliegveld is luchtvaart buiten beschouwing gelaten. Nadat de geluidsbelastingen op de woningen in beeld zijn gebracht, moet voor de Europese monitoring het aantal mensen worden berekend dat in 2011 aan omgevingslawaai werd blootgesteld. Hiertoe gebruikt de richtlijn een vermenigvuldigingsfactor van 2,3 inwoners per woning. De overige geluidgevoelige gebouwen, zoals scholen en ziekenhuizen, hoeven alleen aangegeven te worden. Zo ontstaat een totaalbeeld van de geluidsituatie in Zwolle. 3 De Zwolse aanpak Veel gemeenten kiezen ervoor om alleen de wettelijke verplichting uit te voeren zoals opgenomen in de EU-richtlijn. Maar Zwolle kiest anders. Zwolle wil namelijk toe naar een ruimer gebruik van de verplicht op te stellen geluidsbelastingkaarten. Daarom wordt deze verplichting gebruikt als vliegwiel om te komen tot een: goed en weloverwogen actieplan gericht op de toekomstige geluidhinderknelpunten in Zwolle efficiëntere uitvoering van ruimtelijke planstudies waarbij geluid een rol speelt vereenvoudigde en efficiëntere besluitvorming Zwolle kijkt graag naar de toekomst. Want alleen dan wordt gewaarborgd dat maatregelen nu en in de toekomst effect hebben. Een wegomlegging over vijf jaar kan namelijk van invloed zijn op geluidreducerende maatregelen die nu worden getroffen. Zwolle wil voorkomen dat achteraf deze maatregelen onvoldoende waren of overbodig zijn geweest. Naast de toekomstige situatie richt Zwolle zich ook op de lokale situatie van de burger. Het treffen van maatregelen moet namelijk niet alleen afhankelijk zijn van de hoogte van de geluidsbelasting. Andere factoren kunnen een net zo belangrijke rol spelen. In het Geluidonderzoek gemeentelijke wegen uit 2010 zijn diverse geluidhinderknelpunten opgenomen waarvan de intentie bestaat om ze op enig moment aan te pakken. Bij het bepalen van deze knelpunten hebben ook factoren als ligging van de tuin en onverwacht sterke toename verkeersgroei een rol gespeeld. Zwolle hecht er waarde aan om deze systematiek en werkwijze ook toe te passen voor het nog op te stellen actieplan. Als laatste argument om ook naar de toekomstige geluidsbelasting te kijken, kan de Wet geluidhinder worden genoemd. De huidige wetgeving in Nederland houdt bij het 4/10
berekenen van de geluidsbelasting altijd rekening met de toekomstige situatie. Dit in tegenstelling tot de geluidsbelastingkaarten die in het kader van de EU zijn opgesteld. Deze gaan alleen uit van de situatie 2011. Vergelijken van deze kaarten met de binnen de Wet geluidhinder uitgevoerde geluidberekeningen is eigenlijk niet mogelijk zonder ook de toekomstige situatie in beeld te brengen. Dit voorkomt het zogenaamd appels met peren vergelijken waardoor onduidelijkheden en verwarringen kunnen worden voorkomen. Om aan het voorgaande te kunnen voldoen, heeft Zwolle ook geluidsbelastingkaarten voor de toekomstige situatie laten opstellen. Hierbij is gebruik gemaakt van de bestaande systematiek binnen de Wet geluidhinder. 4 De geluidsbelastingkaarten nader bekeken De geluidsbelastingkaarten 2011 vormen een feitelijke weergave van de huidige geluidsbelasting in Zwolle. Deze geluidskaarten zijn nodig om uitvoering te kunnen geven aan de EU-richtlijn. Volgens deze richtlijn moet namelijk worden gekeken naar omgevingslawaai waaraan mensen worden blootgesteld. In het bijzonder geldt dit voor: woningen stille gebieden (zoals openbare parken) binnen de bebouwde kom stille gebieden op het platteland gevoelige gebouwen, zoals scholen en ziekenhuizen De richtlijn schrijft voor dat Zwolle de geluidsituatie over 2011 vastlegt op de geluidsbelastingkaarten. Zoals in het vorige hoofdstuk aangegeven, heeft Zwolle ook geluidsbelastingkaarten voor de toekomst opgesteld. Hierdoor ontstaat inzicht in hoe de geluidsbelastingen in Zwolle zich gaan ontwikkelen. Deze toekomstige kaarten worden met name gebruikt voor het beoordelen van ruimtelijke ontwikkelingen en hun invloed op de omgeving. Voor zowel het jaar 2011 als voor de toekomstige situatie heeft Zwolle de geluidsbelasting in beeld gebracht van: wegverkeer railverkeer industrielawaai Een totaaloverzicht van alle kaarten is terug te vinden in bijlage 1 van deze toelichting. In de volgende paragrafen komen de verschillende geluidbronnen nader aan de orde. Hierbij wordt iedere keer een onderscheid gemaakt tussen de huidige en de toekomstige geluidsituatie. Tot slot wordt nog vermeld dat andere geluidbronnen, zoals bijvoorbeeld brommer- en burenlawaai, niet zijn onderzocht. 4.1 Wegverkeer in Zwolle nu en in de toekomst De geluidsbelasting voor 2011 en de toekomstige situatie (2030) is berekend met behulp van de SRMII (Standaard Reken Methode). Voor het vullen van de rekenmodellen is gebruik gemaakt van verkeersgegevens (aantal voertuigen, snelheid, 5/10
samenstelling voertuigen (personenauto s, vrachtwagens, e.d.) en topografische gegevens (hoogte gebouwen, aanwezigheid geluidschermen, ligging en hoogte weg, e.d.). Voor zowel de situatie 2011 als die voor de toekomstige situatie geldt dat de hoogste geluidsbelastingen zich langs het hoofdwegennet bevinden. Verder laten de kaarten zien dat de geluidsbelasting als gevolg van het wegverkeer in de toekomst toeneemt. 4.2 Railverkeer in Zwolle nu en in de toekomst Voor het bepalen van railverkeerslawaai is gebruik gemaakt van dezelfde rekenmethode als bij wegverkeerslawaai (SRMII). Van de spoorwegbeheerder, Prorail, heeft Zwolle de intensiteit- en snelheidsgegevens van het railverkeer ontvangen. Dit betreft de gegevens over het jaar 2011. Voor de toekomstige gegevens is gebruik gemaakt van het akoestisch spoorboekje. Vervolgens zijn de gegevens ingevoerd in het daarvoor bestemde akoestisch rekenmodel. De geluidsbelastingkaarten voor railverkeer laten het aantal mensen zien die omgevingslawaai als gevolg van treinverkeer ondervinden. In de toekomst wordt een hogere intensiteit van treinen verwacht op het spoor. Op de kaarten met de toekomstige geluidsbelastingen wordt dit bevestigd door een toename van de geluidsbelasting. 4.3 Industrielawaai in Zwolle nu en in de toekomst Om industrielawaai te bepalen, is gebruik gemaakt van het Zwolse zonebeheermodel. Dit model bevat alle geluidgezoneerde bedrijventerreinen in Zwolle en geeft een actueel beeld van de geluidsituatie in Zwolle. De berekeningen zijn uitgevoerd volgens de Handleiding meten en rekenen industrielawaai 1999. Voor de volgende bedrijfsterreinen zijn berekeningen uitgevoerd: terrein Wärtsilä terrein Karba terrein IJsselcentrale bedrijventerrein Voorst bedrijventerrein Marslanden bedrijventerrein Hessenpoort. In tegenstelling tot weg- en railverkeerslawaai zijn voor industrielawaai geen kaarten van de toekomstige situatie opgesteld. Voor bedrijven kunnen namelijk geen toekomstvoorspellingen worden gedaan. Tot slot geldt voor Zwolle dat nergens sprake is van een concentratiegebied. Dit zijn gebieden waar het is toegestaan om meer geluid te produceren dan standaard bij wet is toegestaan. 4.4 Dag- en nachtperiode De EU-richtlijn schrijft voor dat de geluidsbelasting voor zowel de dag- als de nachtperiode in beeld wordt gebracht. Zo ontstaat namelijk inzicht in de slaapverstoringseffecten. Om hieraan te voldoen, heeft Zwolle aparte geluidsbelastingkaarten laten opstellen voor de gehele dag- (etmaal) en de 6/10
nachtperiode. De kaarten voor dagperiode zijn te herkennen aan de dosismaat Lden (day, evening, night). Terwijl die voor de nachtperiode zijn te herkennen aan de dosismaat Lnight. 5 Status van de geluidsbelastingkaarten De geluidsbelastingkaarten zijn een feitelijke weergave van de geluidsituatie in Zwolle. Ze zijn slechts informatief van aard en niet gericht op enig rechtsgevolg. Dit betekent dan ook dat er tegen de geluidsbelastingkaarten geen bezwaar of beroep kan worden ingesteld. 6 Gebruik van de geluidsbelastingkaarten De gemeente Zwolle kiest ervoor om haar burgers zoveel mogelijk te informeren over de geluidsbelastingkaarten. Daarom worden zowel de kaarten van de huidige als die voor de toekomstige situatie beschikbaar gesteld via internet. De geluidsbelasting op de diverse kaarten is weergegeven op twee wijzen: geluidscontourenkaart (woning)pandenkaart 6.1 Geluidscontourenkaart Op deze kaart staan de geluidscontouren van de verschillende geluidbronnen (weg-, rail, en industrielawaai). Er kan op een pand of woning inzoomen en lezen in welke geluidklasse dit valt. Alle woningen en panden zijn kleurloos. De kaart laat niet de exacte geluidsbelasting zien op een pand/woning. Met deze kaart wordt voldaan aan de EU-richtlijn. Afbeelding 1: Uitsnede geluidscontourenkaart wegverkeer 7/10
6.2 (Woning)pandenkaart Om burgers een beter beeld te geven van de eigen woonsituatie zijn ook zogenaamde (woning)pandenkaarten opgesteld (alleen beschikbaar voor weg- en railverkeer. Niet voor industrielawaai). De (meer) abstracte geluidscontouren van de geluidscontourenkaart zijn nader geconcretiseerd in de geluidsbelasting per (woning)pand. De kaart laat in één oogopslag zien wat de geluidsbelasting is van een woning. Zo kan het voorkomen dat bij rijtje aaneengesloten woningen alle woningen een groene kleur hebben, maar de hoekwoning rood is gekleurd. Dit is onder andere afhankelijk van de ligging van de woning. Een hoekwoning die ligt aan kruispunt heeft namelijk met meer geluid te maken dan een woning midden in een rij woningen. Dit komt omdat de hoekwoning met meerdere wegen (geluidbronnen) te maken heeft waardoor de totale geluidsbelasting op de woning toeneemt. Afbeelding 2: Uitsnede (woning)pandenkaart wegverkeer Belangrijk is dat een rode woning niet automatisch betekent dat er ook maatregelen worden getroffen aan of bij die woning. Dit is afhankelijk van de nog vast te stellen plandrempel en te bepalen geluidhinderknelpunten. 7 Actieplan en vervolgtraject De geluidsbelastingkaarten vormen de grondslag en input voor het nog op te stellen actieplan. Het actieplan moet een plandrempel bevatten waarbij Zwolle zo nodig overgaat tot het treffen van maatregelen. Ook bevat het actieplan het beleid over hoe en wanneer Zwolle overgaat tot uitvoering van maatregelen. De EU-richtlijn schrijft voor dat Zwolle het actieplan uiterlijk 18 juli 2013 heeft vastgesteld. 7.1 Plandrempel De EU-richtlijn geeft aan dat de gemeente Zwolle een plandrempel moet opnemen in haar actieplan. Deze plandrempel is een waarde waar boven Zwolle het nodig acht om 8/10
geluidreducerende maatregelen te treffen. Zwolle heeft de vrijheid om zelf te bepalen wat de hoogte van deze plandrempel is. Op dit moment worden de gevolgen diverse plandrempels voor de gemeente Zwolle onderzocht. Over de uitkomsten hiervan wordt gecommuniceerd zodra deze bekend zijn. 7.2 Zwolse geluidhinderknelpuntennotitie De gemeenteraad heeft in 2010 de Zwolse geluidhinderknelpuntennotitie (Geluidonderzoek gemeentelijke wegen) vastgesteld. In dit onderzoek zijn voor Zwolle geluidhinderknelpunten in beeld gebracht en vastgesteld. Hierbij is gebruik van een beoordelingsmethodiek die meer omvat dan alleen de hoogte van de geluidsbelasting. Zo is onder andere gekeken naar sterke toename van verkeer (vanaf 1986) en de aanwezigheid van een tuin met veel geluid (als gevolg van wegverkeer). Het treffen van geluidreducerende maatregelen is afhankelijk van het credo: werk met werk maken. Dit komt erop neer dat als bijvoorbeeld onderhoudswerkzaamheden aan een weg plaatsvinden en er is sprake van een geluidhinderknelpunt, op dat moment ook wordt onderzocht of het geluidhinderknelpunt kan worden aangepakt. 7.3 Zwols actieplan en te treffen maatregelen In het nog op te stellen actieplan worden naast de plandrempel ook de Zwolse geluidhinderknelpunten benoemd. Het uitgangspunt hierbij is dat zoveel mogelijk wordt aangesloten bij de Zwolse geluidhinderknelpuntennotitie. Hier is immers sprake van een goed doordachte beoordelingssystematiek waarbij ook rekening wordt gehouden met andere factoren dan alleen de hoogte van de geluidsbelasting. Uit de praktijk blijkt dat deze aanpak succesvol verloopt. Ook is het belangrijk dat deze aanpak draagvlak geniet vanuit democratisch oogpunt: de gemeenteraad van Zwolle heeft deze vastgesteld. 9/10
Bijlage Overzicht geluidsbelastingkaarten gemeente Zwolle Geluidsbelastingkaart huidige situatie (2011) Wegverkeer 1. Wegverkeer contourenkaart Lden 2. Wegverkeer pandenkaart Lden 3. Wegverkeer contourenkaart Lnight 4. Wegverkeer pandenkaart Lnight Railverkeer 5. Railverkeer contourenkaart Lden 6. Railverkeer pandenkaart Lden 7. Railverkeer contourenkaart Lnight 8. Railverkeer pandenkaart Lnight Industrielawaai 9. Bedrijventerrein Hessenpoort Lden 10 Bedrijventerrein Hessenpoort Lnight 11. Bedrijventerrein Marslanden Lden 12. Bedrijventerrein Marslanden Lnight 13. Bedrijventerrein Voorst Lden 14. Bedrijventerrein Voorst Lnight 15 Industrieterrein IJsselcentrale Lden 16. Industrieterrein IJsselcentrale Lnight 17. Industrieterrein Karba Lden 18. Industrieterrein Karba Lnight 19. Industrieterrein Wärtsilä Lden 20. Industrieterrein Wärtsilä Lnight Geluidsbelastingkaart toekomstige situatie Wegverkeer 1. Wegverkeer contourenkaart Lden 2. Wegverkeer pandenkaart Lden Railverkeer 3. Railverkeer contourenkaart Lden 4. Railverkeer pandenkaart Lden Industrielawaai Voor industrielawaai zijn geen geluidsbelastingkaarten voor de toekomstige situatie opgesteld en daarom ook niet beschikbaar. 10/10