"VERZEKERING TER BEURZE". COASSURANTIE IN THEORIE EN PRAKTIJK onder redactie van Prof. mr. N. van Tiggele-van der Velde Prof. mr. J.H. Wansink Mr. R.G.L. Gerrits Mr. P. Soeteman Serie Onderneming en Recht deel 67 KLUWER - DEVENTER - 2011
INHOUDSOPGAVE AFKORTINGEN VOORWOORD R.].W. van der Wal XVII XXI ALGEMEEN DEEL I. INLEIDING: "VERZEKERING TER BEURZE". WAT, HOE EN WAAROM? 3 D. van Velzen 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Inleiding Financieringsmethode Het ontstaan van de assurantiebeurzen 3.1 Assurantiebeurzen in Amsterdam en Rotterdam 3.2 Eén beursgebouw? 3.3 De Vereniging Nederlandse Assurantie Beurs 3.4 Internationale dimensie 3.5 Existentiële vragen De spelers, het spel en de regels 4.1 De spelers 4.2 Het spel 4.3 Centrale rol makelaar 4.4 Premie en schade 4.5 Beëindiging en in- en uitstappen 4.6 Rekening-courant Horizontale en verticale risicospreiding Het toezicht Enkele cijfers over de coassurantiemarkt 3 4 5 6 8 8 9 11 12 13 16 19 21 24 25 25 28 31 VII
II. DE VERZEKERAAR: RISICODRAGERS TER BEURZE, INTERNATIONALE PROGRAMMA'S EN MASTERPOLICIES 33 J.B. Londonck Sluijk 1. Assuradeuren en verzekeraars 33 2. Coassurantie bij grote risico's 34 2.1 Coassurantie via 'horizontale' en 'verticale' verdeling van risico's 35 2.2 Onderlinge verhoudingen tussen 'verticale' lagen van verzekering 37 3. Verzekering op basis van internationale programma's 38 3.1 (On)mogelijkheden van grensoverschrijdend verzekeren 39 3.2 Structuur van internationale verzekeringsprogramma's 40 3.3 Wereldwijd gelijke dekking: DIC en reverse DIC clausules 41 3.4 Aansluiting tussen lokale polissen en Master 42 4. Onderlinge verhouding tussen verzekeraars bij coassurantie 44 5. Tot slot 45 Interview: Risicodragen is een vak 47 III. DE MAKELAAR: DE SPIN IN HET WEB... WIENS WEB EIGENLIJK? 53 J.G.C. Kamphuisen <*> 1. Inleidende observaties 56 2. Civielrechtelijke aspecten 59 3. Enkele publiekrechtelijke aspecten: wat is verzekeren? 77 4. Slot 96 Interview: Het loon van de makelaar 98 IV. DE ADVOCAAT: JURIDISCHE REFLECTIES BIJ (HET GESPREK OVER) DE BRANDVERZEKERING TER BEURZE 107 P.J.M. Drion 1. Inleiding 107 2. De assurantiemakelaar 108 3. De expert 114 4. De verzekeraar (ook de verzekeraars onderling) 126 5. Bekendheidsclausule 129 6. Helderheid in polisclausules 130 7. Bedrijfsschade 131 VIII
8. Continuatie of nieuwe polis 133 9. Slot 135 Interview: Brandverzekering in coassurantie 137 V. VOORWAARDEN TER BEURZE 151 M.J. Tolman 1. Inleiding 151 2. Het juridische kader: de polis, als drager van verzekeringsvoorwaarden, ontleed en in kaart gebracht 151 2.1 Totstandkoming van schadeverzekeringsovereenkomsten: de verschillen tussen de posities van partijen aan de assurantiebeurs en in de 'provinciale praktijk' 152 2.2 De polis juridisch ontleed 153 3. Functie, gebruik en totstandkoming van de modellen van de VNAB in de praktijk van de assurantiebeurs 157 3.1 Waarom zelfstandige beursvoorwaarden? 157 3.2 Van beursmodel naar makelaarspolis 158 3.2.1 Het geeft de verhoudingen weer bij de marketing van aan de beurs gesloten verzekeringen 159 3.2.2 Aanpassen aan doelgroepen 160 3.2.3 Actualiseren van de dekking 160 3.2.4 Geen beursmodellen beschikbaar 160 3.3 De beursmodellen van de VNAB en hun geschiedenis 161 3.4 Totstandkoming en beheer van de VNAB modellen 163 3.5 De inhoud van de beursmodellen 166 3.5.1 De model teksten van de VNAB naar aanleiding van de invoering van het nieuwe verzekeringsrecht 166 3.5.2 De deponering 167 4. Enkele aspecten van uitleg van beursvoorwaarden 168 4.1 Algemeen 169 4.2 Uitgangspunt bij verzekeringsovereenkomsten: objectieve uitleg 170 4.3 Soms subjectieve elementen 176 4.4 Toerekening van kennis van het intermediair aan de verzekerde 177 4.5 Aandachtspunten voor de praktijk 178 5. Ter afronding 182 IX
VI. MEDEDINGING EN COASSURANTIE: EEN OVERZICHT 185 P.L. Soeteman 1. Coassurantie 185 2. Mededingingsaspecten van coassurantie 187 3. De positie van de verzekeringsindustrie en coassurantie in het bijzonder in het Europese en Nationale mededingingsrecht 191 3.1 Onderzoek naar de "business Insurance sector" 192 3.2 De eigen positie van de verzekeringssector 196 4. Enkele nadere aspecten van de groepsvrijstellingsverordening 202 4.1 Standaard( model) polisvoorwaarden 206 4.2 (Verzekerings)pools 208 4.3 Makelaarspools 211 4.4 Afschaffing van enkele vrijstellingen in de groepsvrijstellingsverordening die per 1 april 2010 in werking trad. 214 4.5 De nieuwe groepsvrijstellingsverordening van 24 maart 2010 - verordening (eu) nr.267/2010 van de commissie 217 4.6 Overleg met de NMa rond toepassing van de oude en nieuwe GVO Een schets van het verloop 218 4.7 Het Protocol 220 5. Tenslotte 222 VII. DE MEDEDELINGSPLICHT BIJ HET AANGAAN VAN DE VERZEKERINGSOVEREENKOMST IN COASSURANTIE: DE LASTIGE GRENS TUSSEN 'MOETEN MELDEN' EN 'MOETEN VRAGEN' 225 N. van Tiggele-van der Velde 1. Inleiding 225 2. Vooraf: een (zeer) korte schets van 'de mededelingsplicht' bij het aangaan van de verzekeringsovereenkomst 226 3. 'De mededelingsplicht' ter beurze. Een spel met drie spelers 229 3.1 De onderlinge verhouding tussen de betrokken partijen: 'moeten melden' en 'moeten vragen' 230 3.2 Bespreking van jurisprudentie: het arrest Royal Nederland/RDM 237 3.3 De (complicerende) rol van de bekende derde 242 4. Goed om steeds te (blijven) realiseren: 'de mededelingsplicht' geldt alleen bij een nieuwe overeenkomst 248 4.1 De tussentijdse toetreding van een verzekeraar voor een (vervangend) aandeel in een bestaande in coassurantie gesloten verzekering 249
4.2 De vervolgovereenkomst: nieuwe verzekering of niet? Een aantal omstandigheden belicht. 251 5. De mededelingsplicht bij coassurantie en het morele risico 260 6. Afronding 262 Interview: De mededelingsplicht bij totstandkoming van een coassurantiecontract 263 VIII. DE SCHADEREGELING 275 A.Ch.H. Franken en S.Y.Th. Meijer 1. Inleiding 275 2. Melding 280 3. Informatieplicht 287 4. Bereddingskosten 292 5. Schadebehandeling 293 6. Schadevaststelling 294 7. Standpuntbepaling dekking 300 8. Uitkering 302 9. Geschillenbeslechting 304 Interview: De schaderegeling als ultiem moment 306 IX. BETALINGSVERKEER TER BEURZE 311 D. van Velzen 1. Inleiding 311 2. Rekening-couranten 313 3. Het delcredererisico 314 4. Verrekenen premie met schade 316 5. Uitkering aan de tussenpersoon 319 6. De regeling Betalingsverkeer Coassurantie 319 7. De Premie- en schadebetalingsclausule VNAB 322 8. Schema financiële risico's 325 X. ASSURANTIEBELASTING IN NATIONAAL EN INTERNATIONAAL PERSPECTIEF. "LEUKER KUNNEN WIJ HET NIET MAKEN" 327 P.L. Soeteman en N. Rooknwaker 1. Hoofdlijnen van de Nederlandse assurantiebelasting 328 1.1 Hoe is de assurantiebelasting ontstaan? 328 1.2 Welke risico's zijn onderworpen aan Nederlandse assurantiebelasting? 329 XI
1.3 Waarover wordt assurantiebelasting berekend? 330 1.4 Wat is het tarief? 332 1.5 Wat zijn de vrijstellingen? 332 1.5.1 Verzekering van zeeschepen/algemeen 333 1.5.2 Verzekering van zeeschepen/ Scheepsaanbouwverzekeringen 334 1.5.3 Samengestelde verzekeringen 336 1.6 Wie dient aangifte te doen en af te dragen? 336 1.7 Wanneer is assurantiebelasting verschuldigd? 338 1.8 Assurantiebelasting en premierestitutie 342 1.9 In welke gevallen dienen beursmakelaars BTW in rekening te brengen? 342 2. Assurantiebelasting in internationaal perspectief 346 2.1 Inleiding 346 2.2 In welk land is het risico belast? 351 2.3 Waarover wordt IPT berekend? 361 2.3.1 Grondslagen 361 2.3.2 Bruto premie in- of exclusief belastingen? 362 2.3.3 Commissie en fees 362 2.4 Wat is het tarief? 363 2.5 Wat zijn de vrijstellingen? 364 2.6 Wie dient aangifte te doen en af te dragen? 364 2.7 Wanneer is assurantiebelasting verschuldigd? 365 2.8 Premierestituties 366 2.9 Conclusie en aanbevelingen 367 BIJONDER DEEL (SPECIFIEKE VERZEKERINGEN) XI. INLEIDING 371 XII. NIET-POLIS GEBONDEN BIJZONDERE CLAUSULES, POLISTECHNIEKEN, VERWEREN EN BEGRIPPEN "TER BEURZE" 373 J.H. Wansink 1. Inleiding 373 2. De begrippen "ondernemersrisico" en "bedrijfsrisico" 373 3. Onzekerheidsclausule 379 4. Samenloop clausules 381 5. Interne verhouding bij gelayeerde dekking(programma's) 384 XII
6. Molest-clausule 387 7. Terrorisme-clausule 390 Interview: Samen een beurspolis maken 399 XIII. DE AANSPRAKELIJKHEIDSVERZEKERING 403 J.H. Wansink 1. Inleiding 403 2. Niet-polis gebonden, algemene clausules/begrippen 403 2.1 De verzekerde hoedanigheid 403 2.2 Het begrip "de aansprakelijkheid voor door derden geleden schade" 404 2.2.1 Inleiding 404 2.2.2 De uitsluiting voor supercontractuele aansprakelijkheid 406 2.2.3 (Aansprakelijkheidsbeperkende) leveringsvoorwaarden 411 2.3 Het begrip "verzekerde schade" 416 2.3.1 Inleiding 416 2.3.2 Zuivere vermogensschade 416 2.3.3 Het begrip "zaakbeschadiging" 419 2.3.4 Tenietgaan (vernietiging) en verlies (vermissing, verdwijning) van een zaak 428 2.3.5 Verzekerde schade in relatie tot de betaling van gelden door een verzekerde aan nietrechthebbende derden, respectievelijk de ontvangst van gelden door een "niet-rechthebbende" verzekerde 430 2.4 De begrenzing naar bedrag 430 2.4.1 Inleiding 430 2.4.2 Een limiet per aanspraak/gebeurtenis 431 2.4.3 Serieschaden-clausule 431 2.4.4 Jaarlimiet (aggregate) 438 2.4.5 De vergoeding van kosten van verweer, bereddingskosten en wettelijke rente 439 2.4.6 Cumulatie binnen polis 440 2.5 De begrenzing naar tijd 440 2.5.1 Inleiding 440 2.5.2 Het claims made-beginsel ter begrenzing van de dekking naar tijd 441 2.5.3 Een dubbele verzachting van de uitsluiting van het uitlooprisico bij claims made 442 XIII
2.5.4 Overgang aansprakelijkheidsverzekeringen op claims made-basis 447 3. Clausules/begrippen in de bedrijfsaansprakelijksverzekering (AVB-polis) 450 3.1 Het begrip "verzekerden" 450 3.1.1 Inleiding 450 3.1.2 Onderlinge aansprakelijkheid 451 3.1.3 Ontlening van rechten 451 3.1.4 Uitbreiding begrip verzekerden 453 3.2 De uitsluiting van het opzichtrisico 453 3.2.1 Inleiding 453 3.2.2 De reikwijdte van de opzichtclaule 455 3.3 De uitsluiting van vervangingskosten 461 3.3.1 Inleiding 461 3.3.2 De reikwijdte van de vervangingskostenclausule 463 3.4 De uitsluiting van het motorrijtuigrisico 469 3.4.1 Inleiding 469 3.4.2 Samenhang met (verplichte) WAM-verzekering 471 3.4.3 Het motorrijtuigrisico in het kader van bedrijfsongevallen op bedrijfsterreinen 471 3.4.4 Het motorrijtuigrisico en regiefouten 474 4. Clausules/begrippen in de aansprakelijkheidsverzekering voor bestuurders en commissarissen (BCA-polis) 476 4.1 Severability clause 476 4.2 Limitering van vergoeding van kosten binnen de verzekerde som per aanspraak 477 5. Clausules/begrippen in de beroepsaansprakelijkheidsverzekering 480 5.1 Betaalfouten 480 5.2 Limitering van vergoeding van kosten en wettelijke rente tot ten hoogste een bedrag gelijk aan het verzekerd bedrag per aanspraak 482 Interview: De aansprakelijkheidsverzekering, het verzekeren van lastig te overziene risico's 485 XIV. DE CAR-VERZEKERING 495 T.J. Dorhout Mees 1. Algemeen 495 2. Structuur polis 496 3. Het werk 498 XIV
4. De verschillende rubrieken 503 4.1 Rubriek Het Werk 503 4.2 Rubriek Bestaande Eigendommen 508 4.3 Rubriek Aansprakelijkheid 509 5. Materiële schade 510 6. Serieschades 514 7. Diverse specifieke beursclausules 518 Interview: Car-verzekering, iets verzekeren waar de klant heel veel verstand van heeft 521 XV. DE GOEDERENVERZEKERING 529 R. de Haan en M.R. Lauxterntann 1. Inleiding 529 2. De invloed van het Engelse recht op de Nederlandse transportverzekeringspraktijk 531 3. Verzekerd belang 533 4. Overname en meerderewaardeverzekering 536 5. Verzekeren van "commodities" 537 6. Gedekte risico's 538 7. Aard of gebrek van de verzekerde zaak 539 8. Seller's interest 548 9. Rejection 551 Interview: De goederenmarkt, van brieven met potlood naar rechttoe-rechtaan 554 BIJLAGEN 17.09.2008 Pressemitteilung 25/08 563 Verordeningen 565 Voorbeeld 11 581 Reactie NMa op berichtgeving over samenwerking verzekeraars in notarispool 03-01-2011 583 Notarispool 585 Protocol intermediaire pools 587 XV