Wat te doen met afgeschreven ICT-hardware Concrete stappen op weg naar een duurzame levenscyclus binnen ICT-inkooptrajecten
Inhoudsopgave 1 Sluit de kringloop 2 Levensduurverlenging 4 Recycling 5 Randvoorwaarden 3 Hergebruik 2
Afb: Closing the Loop 1. Sluit de kringloop Duurzaamheid speelt niet alleen een rol bij de inkoop van ICT-hardware, maar ook aan het einde van de levensduur. Wat gebeurt er met de apparaten en materialen wanneer de hardware in jouw bedrijf wordt vervangen? Veel apparaten worden vernietigd of gerecycled. Soms worden ze ook aan goede doelen geschonken, en hergebruikt in ontwikkelingslanden. Maar ook daar eindigen veel van deze apparaten als e-waste op de afvalberg. 3
Sluiten van de kringloop begint bij inkoopproces Het sluiten van de kringloop waardoor de grondstoffen in ICT-apparatuur eindeloos hergebruikt worden lost verschillende problemen op: Het grondstof- en energieverbruik (voor productie) wordt teruggedrongen. Er gaan geen kostbare materialen zoals koper, goud en koltan meer verloren. ICT-hardware komt niet meer op de vuilnisberg in ontwikkelingslanden terecht. Verklein je footprint door hergebruik Wanneer een laptop of smartphone niet meer functioneert, zijn er drie manieren om deze toch in de kringloop te houden (waarbij optie 1 de voorkeur heeft, daarna 2 en tot slot 3): 1) Levensduurverlenging 2) Hergebruik 3) Recycling Het sluiten van de kringloop begint al bij de inkoop. Door de juiste vragen te stellen aan je leverancier, verzeker je jezelf ervan dat je apparatuur koopt met een lange levensduur. Of waarvan je de levensduur gemakkelijk kunt verlengen. Hergebruik van kostbare metalen en kunststoffen uit oude mobiele telefoons (in plaats van nieuwe te maken) bespaart zoveel energie als 24.000 huishoudens per jaar verbruiken. Hierna lees je meer over de drie manieren om de kringloop van ICT-hardware te sluiten. 4
2. Levensduurverlenging De levensduur van veel ICT-hardware met name van consumentenhardware zoals smartphones, tablets en laptops is relatief kort. De meeste apparaten worden 2,5 tot 5 jaar gebruikt, volgens de Consumentenbond. Meestal geldt: hoe langer de levensduur, hoe beperkter de milieu-impact. Je gebruikt dan namelijk minder grondstoffen en energie. En je bespaart kosten door aankoop van nieuwe ICT-hardware uit te stellen. Wanneer een apparaat kapot gaat, vraag je dan dus eerst af of de levensduur nog verlengd kan worden. En houd hier ook bij de inkoop van hardware al rekening mee. 5
Stap 1: zo verleng je de levensduur van je ICT-hardware Aandachtspunten bij inkoop van ICT-hardware: Vraag om hardware die gemakkelijk te repareren is, waar onderdelen, met name de batterij, te vervangen zijn en upgraden mogelijk is. Vraag om onderhoudsmogelijkheden. Vraag om tips om de levensduur van het apparaat te verlengen Aandachtspunten bij einde levensduur: Vervang het apparaat alleen als het niet meer over de noodzakelijke functionaliteiten beschikt. Kijk dus vooral naar noodzakelijke functionaliteiten voor de performance en minder naar nice to have. Neem energieverbruik mee in je afweging om tot (uitstel van) inkoop over te gaan. Vaak zijn nieuwe versies energiezuiniger. Fairphone: recyclebaar en conflictvrij Door een telefoon te produceren die mens en milieu vooropstelt, probeert Fairphone de manier waarop elektronica wordt geproduceerd te beïnvloeden. Fairphone werkt aan een smartphone die volledig recyclebaar is, geen conflictvrije grondstoffen bevat en geproduceerd wordt onder goede werkomstandigheden. 6
Zij doen het zo ifixit ifixit is een wereldwijde gemeenschap van mensen die elkaar helpen met reparaties. iameco De iameco-laptop d4r is voorzien van een behuizing van gerecycled hout en een standaard moederbord. Daardoor is het mogelijk gebruikte onderdelen en componenten uit andere computers in te bouwen. Koelvinnen in plaats van een ventilator verminderen het energieverbruik en maken de pc extreem stil. leapp Leapp geeft producten van Apple een tweede leven. Met behoud van de hoge kwaliteit, service en garantie zoals Apple die biedt, maar tegen flinke kortingen. Leapp zorgt ervoor dat de technische kant van het gebruikte apparaat (weer) perfect is. De cosmetische kant kent verschillende gradaties; daar hangt de prijs van het gebruikte product vanaf. 7
3. Hergebruik Veel ICT, met name bij bedrijven, wordt vervangen vanwege nieuwe behoeften en functionaliteiten. Maar deze afgeschreven hardware kan opgeknapt worden tot refurbished modellen, die nog lang mee kunnen gaan in een andere context. Zo wordt afgedankte apparatuur hoogwaardig hergebruikt. Bovendien vertegenwoordigt ICT-hardware vaak nog een flinke restwaarde aan het einde van de levensduur. Daarmee wordt afgedankte ICThardware een inkomstenbron in plaats van een kostenpost. 8
Stap 2: zo zorg je voor hoogwaardig hergebruik van ICT-hardware Aandachtspunten bij inkoop van ICT-hardware: Maak afspraken met je leverancier over terugname bij einde levensduur en hergebruik. Overweeg zelf refurbished modellen in te kopen. Vaak geeft de leverancier garanties op hergebruikte hardware. Overweeg een ander businessmodel, zoals lease. Daarmee is de leverancier als eigenaar van de hardware verantwoordelijk voor afvoer. Elbuco Elbuco heeft van van bezit naar gebruik haar verdienmodel gemaakt: high service leasen van onder andere TV s, laptops en wasmachines. Elbuco blijft eigenaar van de producten, bezorgt deze bij klanten, installeert en onderhoudt en komt de producten na afloop van de contractduur ophalen. Lees meer over Elbuco s businessmodel Aandachtspunten bij einde levensduur: Houd de regie op hergebruik om te voorkomen dat de apparatuur alsnog op de schroothoop belandt. Zorg voor veilige vernietiging van bedrijfsdata door gebruik te maken van gecertificeerde bedrijven. Overweeg de volgende opties: o o o Verkoop van gebruikte hardware Challenge uitschrijven voor optimale hergebruikmodel > voorbeeld laptop challenge provincie Utrecht Doneren aan een maatschappelijk doel, bijvoorbeeld scholen. 9
Zij doen het zo Infotheek Closing the Loop IT-leverancier Infotheek knapt al meer dan 25 jaar oude apparatuur op om het vervolgens een tweede of zelfs derde leven te geven. Infotheek refurbishd mobiele telefoons, laptops, tablets, schermen, workstations, servers en switches. Het bedrijf haalt de apparatuur op en zorgt ervoor dat gevoelige data gecertificeerd en onherroepelijk wordt verwijderd. Wellicht is hergebruik ook iets voor jou Closing the Loop maakt mobiele telefoongebruik circulair. Ze compenseren grondstoffenverbruik - veroorzaakt door de aanschaf van een nieuwe telefoon - door het te koppelen aan de inzameling en verantwoorde recycling van een oude telefoon. Vergelijkbaar met CO2- compensatie, maar dan voor schaarse metalen. Dezelfde aanpak zet Closing de Loop in om afgedankte mobiele telefoons een tweede leven te geven. Lees hier hoe ze dat doen. 10
4. Recycling Soms is een apparaat zo verouderd of beschadigd, dat het niet meer hergebruikt kan worden. Dan is het zaak om ervoor te zorgen dat wél alle grondstoffen hergebruikt kunnen worden, via verantwoorde recycling. In Europa geldt wetgeving om de inzameling en recycling van elektronica te reguleren: de EU WEEE Richtlijn ( Waste Electrical and Electronic Equipment ). Volgens de WEEErichtlijn zijn producenten en importeurs van (onder andere) ICT-hardware wettelijk verplicht om zich te registeren en te zorgen voor de inname, recycling en het milieuvriendelijk afvoeren van e-waste. 11
Stap 3: zo zorg je voor verantwoorde recycling van ICT-hardware Aandachtspunten bij inkoop van ICT-hardware: Maak afspraken met je leverancier over terugname en recycling bij einde levensduur, met aandacht voor hoogwaardig hergebruik. Veel producenten en leveranciers van ICTapparatuur maken gebruik van third parties om de recycling voor hun rekening te nemen. Vraag je leverancier welke afspraken hij heeft met die partij. Aandachtspunten bij einde levensduur: Zorg voor veilige vernietiging van bedrijfsdata door met gecertificeerde bedrijven te werken. Maak afspraken over hoe de hardware op milieuvriendelijke wijze wordt gerecycled (bijv. over het verwijderen van schadelijke stoffen). Maak afspraken over hergebruik van bruikbare onderdelen, zodat niet alles wordt verschredderd. SNEW SNEW helpt bedrijven bij het inkopen van circulaire ICTapparatuur. En bij het ophalen, inleveren voor hergebruik en het recyclen van oude apparatuur. Als totaaloplosser voor de IT- en telecomafvalstroom maakt het bedrijf de cirkel rond. Zo gaat SNEW te werk. 12
Zij doen het zo Umicore WeCycle Het Belgische Umicore recyclet mobiele telefoons en accu s. De metalen die Umicore uit de producten terugwint, blijven eigendom van de klant die ze aanlevert. Hij of zij koopt een dienst: het recyclen van materiaal. Aan het eind van de rit krijgt hij óf de metalen uit zijn afval weer terug, óf de waarde ervan in euro's. Samen met gemeenten en winkels doet Wecycle er alles aan om het mensen makkelijk te maken afgedankte elektronische apparaten en kapotte energiezuinige lampen (e-waste) in te leveren. Het correct inleveren van e-waste draagt immers bij aan de circulaire economie. Coolrec Coolrec, dochterbedrijf van Van Gansewinkel, recyclet elektrische apparaten en elektronicaproducten tot een hoge kwaliteit kunststoffen, metalen en andere grondstoffen. Dankzij innovatieve technieken wint Coolrec specifieke materialen terug uit onder meer ICT-apparatuur. Deze materialen worden weer als grondstof gebruikt voor nieuwe producten. 13
5. Randvoorwaarden Een duurzame levenscyclus voor je ICT-hardware heb je niet van vandaag op morgen voor elkaar. Toch is het geen rocket science: met een duidelijk beleid en gezond verstand kom je al een heel eind. Om de kringloop van je ICT-hardware daadwerkelijk te sluiten, is wel een aantal randvoorwaarden nodig. Denk aan grip op de eigen inkoop en afvoer van ICT, transparantie bij je leveranciers en heldere afspraken over verantwoordelijkheden in de keten. 14
Randvoorwaarden voor een duurzaam E-wastebeleid Om je E-wastebeleid zo duurzaam mogelijk in te richten, moet je organisatie rekeninghouden met de volgende randvoorwaarden: 1 1. Zorg voor zicht en grip op de inkoop en afvoer van de eigen ICT en E-waste, bijvoorbeeld door een centrale registratie op te zetten. 2 2. Zorg dat je beleid hebt voor het optimaal inzetten van ICT-producten, onderdelen en grondstoffen. 3. 3 Vraag je leveranciers naar transparantie in de ICT-keten: waar komt het product vandaan en wat gebeurt ermee aan het einde van de levensduur? 4 4. Maak duidelijke afspraken over verantwoordelijkheden in de ICT-keten. 15
Aan de slag Lezen SURF, MVO Nederland en Green IT Amsterdam ontwikkelden de handreiking ICT inkopen met impact. Deze publicatie en bijbehorende productkaarten helpen inkopers en ITmanagers op weg om ICT duurzaam in te kopen. Lees de publicatie hier. Doen Op 7 november organiseert MVO Nederland de workshop Duurzame ICT: van inkoop tot schroothoop. Een middag voor inkopers die aan de slag willen met het milieuvriendelijk inkopen van ICT-hardware. Bekijk hier het programma. Implementeren Duurzaam en innovatiegericht inkopen vraagt om intensieve samenwerking tussen aanbestedende diensten en marktpartijen. Wederzijds vertrouwen is nodig om samenwerking succesvol te laten zijn. MVO Nederland faciliteert in toenemende mate aanbestedende diensten in het organiseren van marktontmoetingen: brainstormsessies waarbij MVO Nederland (voornamelijk) koploperbedrijven uit haar eigen netwerk uitnodigt om hun kennis te delen met de betrokken opdrachtgevers. Bekijk hier de mogelijkheden. 16
MVO Nederland P.O. Box 19219 3501 DE Utrecht Arthur van Schendelstraat 500 3511 MH Utrecht The Netherlands Contact Shirley Justice, expert duurzaam inkopen, MVO Nederland E: s.justice@mvonederland.nl T: +31(0)6-52689430 Hanneke van der Heijden, projectleider sectoraanpak ICT, MVO Nederland E: h.vanderheijden@mvonederland.nl T: +31(0)6-25531130 Colofon Tekst: Shirley Justice en Annemarie Teuns, MVO Nederland Ontwerp: Hanneke van der Heijden, MVO Nederland 17