den helder airport moet je koesteren



Vergelijkbare documenten
Ruimte voor ontwikkeling

creeren van visie en strategie

TEXEL INTERNATIONAL AIRPORT NIEUWSBRIEF

De Radio Operator in de Offshore

Achter de schermen. Projectgroep en werkgroepen. Andere overleggen

VOORWOORD. Voorwoord EDITIE. DE REGIONALE LUCHTHAVEN VAN NOORD-HOLLAND-NOORD nieuwe commissarissen aan het woord

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden juni 2018 editie

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 31 maart 2008, uur

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden mei 2018 editie

Rapportage geluidhinder eerste kwartaal 2014 Vliegbasis Eindhoven & Eindhoven Airport

Beleving op Schiphol

DE MINISTER VAN DEFENSIE, in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu;

In dit nummer: nieuwsbrief. Medic s # 04 / 2011

Kwartaalrapportage meldingen geluidhinder luchthaven Eindhoven eerste kwartaal 2018.

Ruimte voor ontwikkeling

Naam HAVEN ROTTERDAM import en export

INVESTEREN IN UW REGIO

Samenvatting. Botsing in de lucht tijdens de training voor een luchtvaartvertoning

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Airmail. Nieuwsbrief. North Sea Offshore geslaagd evenement

grote renovatie start- en landingsbaan

Inspreektekst Commissie Leefomgeving Den Haag op bezoek bij RTHA

Factsheet Eindhoven Airport

Aan de Schrans in Leeuwarden is één van de meest opvallende orthodontiepraktijken. van Noord-Nederland gevestigd. Daarin werkt

voorbeeldfunctie voor den helder airport

In 2007 is onderzocht of deze route verder geoptimaliseerd kon worden. Het resultaat van die optimalisatie vindt u onderaan als route 2.

Werkstuk LOB De luchtvaart

LVNL FACTS & FIGURES Peildatum 31 december 2014

'Geheime' kunstcollectie Imtech komt in de verkoop

eenheid door verscheidenheid

Vraag 1 Kent u het opiniestuk van Kees de Pater van de Vogelbescherming «Gevolgen van Lelystad Airport zijn voor vogels niet te overzien»?

Huizen. Luxe keuken. Vrij uitzicht. Twee goede slaapkamers. Moderne bouw. Eigen parkeerplaats. Ringweg-Kruiskamp 71 H, 3814 TE Amersfoort H47 H47

Vliegverkeer. Toenemende overlast Eindhoven Airport. Overleg Bewonersplatform Woensel-Noord 1 December 2016 Voorbereid door: Willem van den Brink

Outback Australië. Je kunt een auto huren of kopen. Dat kan op veel plaatsen.

Port of Den Helder maakt nationale ambities waar

Koninklijke Luchtmacht

Inzet Schiphol- Oostbaan

Vliegverkeer Eindhoven Noord

Luchtverkeerscenarios voor Twente Airport

Police Advisory Group (PAG) op pad

Koninklijke Luchtmacht. QIc~ i2 2--2Qh3. Zie verzendlijst

TOETS NT2-1 schrijven. Goed voorbereid slagen. voor het staatsexamen NT2 programma 1. Opgavenboekje nr. 1 SCHRIJVEN. niveau B1. tijdsduur: 120 minuten

Elke middag loopt Fogg van zijn huis naar de Club. Om een spelletje kaart te spelen. Er wordt altijd om geld gespeeld. En als Fogg wint, geeft hij

- BVP Hint Music De trein

Speech Voorzitter bij het afscheid van Jan de Wit op 1 april 2014

Resultaten na correctie appendices

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT. op afstand bedienen

Gevraagd besluit. Besluit. Partijen:

Op zoek naar een leuke baan? WSD-Groep helpt je op weg!

DE MINISTER VAN DEFENSIE, in overeenstemming met de Staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu;

B1 Hoofddorp pagina 1

Werken in een andere sector of branche: iets voor u?

Onderwerp Vliegbaanregistratie 2014 T +31 (0) MDTN * ajp.hardenboi.o1~mindef.ni

Voorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.

Genieten tot in het oneindige

Kies uit: schiet op jarig ziekenhuis sport laat. 1 Morgen is mijn dochter. Ze wordt zes jaar. 3 Ik op maandag, woensdag en vrijdag.

Contactpersoon Lkol AJP Hardenbol Datum 7 februari 2014 Hoofd Bureau Geluidhinder,

ALGEMENE GEGEVENS SAMENVATTING FEITELIJKE INFORMATIE. Nummer voorval: Datum, tijd 1 voorval: 5 maart 2007, uur

DE MINISTER VAN DEFENSIE, het verzoek van de commandant van de vliegbasis Leeuwarden van 12 januari 2013;

Naleving milieuregels gebruiksjaar Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol

Peter Deege. Dick Bovekerk, 52 jaar

De maatschappelijke kosten en baten van een luchthaven in zee moeten in beeld komen

Nieuwsbrief Vliegbasis Leeuwarden augustus-september 2018 editie IN DEZE EDITIE:

Hans van Rooij VERSTAG

JANUARI leerlingen nieuwe ervaringen kunnen opdoen. Vrijwilligers zullen vanuit school begeleid worden op vakinhoudelijk en didactisch gebied.

Kwartaalrapportage meldingen geluidhinder luchthaven Eindhoven derde kwartaal 2015.

toekomstperspectief voor den helder airport

In 1996 werd de baan officieel geopend en in oktober 1997 werd met negen volwaardige greens de begeerde B-status verkregen.

kilometer hoogte. Bizar. Ik moet zeggen: ik had het me anders voorgesteld; meer zoals een atlas eruitziet.

LUCH C TH T AV A E V N E A N A TWER E P R EN E STAT A IS I TIS I CH C J A J A A R A B R OEK E K

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Wauw, ik realiseer me nu wat ik allemaal heb gedaan!

Naleving milieuregels 2012 Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol. Luchtverkeersleiding Nederland

van de TFU, Welkom thuis! Eindhoven.

Soepel samenwerken met SBM Offshore

Nu even ongemak Straks alles weer op orde

Lesbrief MAASVLAKTE 2 OPDRACHT 1 - TOPOGRAFIE EN AARDRIJKSKUNDE

de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Plein CR Den Haag

Kwartaalrapportage. Vliegtuigmeldingen rondom Rotterdam The Hague Airport

Ik hou mijn spreekbeurt over. luchtverkeersleiding. Spreekbeurtpakket Luchtverkeersleider Luchtverkeersleiding Nederland, 2013

VOORWOORD. Voorwoord DE REGIONALE LUCHTHAVEN VAN NOORD-HOLLAND-NOORD

Luchthavens in Nederland

Martinair DC-8 verongelukt bij Colombo (Sri Lanka)

Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.

Gebedsboek. voor dagelijks gebruik. Dinsdag

Commissie Milieuhygiëne Luchtvaartterrein Rotterdam

Factsheet Lelystad Airport. Toekomstige vliegroutes Lelystad Airport

Factsheet aansluitroutes Lelystad Airport. Aansluitingen tussen de B+ vliegroutes en de snelwegen in het hogere luchtruim

Hu? Hoge Hakken Witte Vloeren? Wat dat is, leggen we je zo uit. Allereerst: Whoo we re going to Ibiza! Waarom dit weekend?

Nieuwsbrief December 2013 Nummer 1

Provincie Noord-Holland

Inhoud. Het leven van Escher. Weiland wordt vogel. Kringloop metamorfose. De wereld op z n kop.

Advies en ondersteuning in techniek, logistiek en opleiding. Sleutel woorden zijn betrouwbaar en toewijding

Zaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie

Lesbrief ZAND BOVEN WATER OPDRACHT 1 - NEDERLAND EN WATERBOUW

Naleving milieuregels Verantwoording Regeling milieu-informatie luchthaven Schiphol

BAS rapportage gebruiksjaar 2013

1 januari 2018 Vragen en antwoorden rond het Luchthavenbesluit Gilze-Rijen

Transcriptie:

JAARGANG 14 EDITIE 11 DECEMBER 2010 REGIONALE LUCHTHAVEN VAN NOORD-HOLLAND-NOORD den helder airport moet je koesteren VOORWOORD Voorwoord Adviseur Regiostimulering Jeroen Noot: Den Helder Airport is een fantastische luchthaven. (Fotografie Albert Vermeulen) De ontwikkelingen op en rond Den Helder Airport lopen als een rode In zijn functie van Adviseur Regiostimulering is Jeroen Noot betrokken bij het uitwerken van een midden- en een langetermijn ontwikkelingsperspectief voor Den Helder Airport. Dit gebeurt in samenwerking met de Gemeente Den Helder, de Provincie Noord- Holland, CHC Helicopters Netherlands en Den Helder Airport. Zelf zegt hij hierover: De gemeente en provincie trekken op dit moment heel sterk aan de ontwikkeling van de zeehaven van Den Helder en de opbouw van een duurzame offshore-energiecluster. Door de sterke verbondenheid van de draad door zijn maatschappelijke carrière. Eerst bij de Gemeente Den Helder en nu bij de Kamer van Koophandel Noordwest-Holland. Jeroen Noot, geboren en getogen in Den Helder, is trots op de regionale luchthaven van Noord-Holland Noord en ervaart het nog altijd als een jongensdroom om daar rond te mogen lopen. luchthaven met de zeehaven en de activiteiten op de Noordzee krijgt ook de luchthaven op termijn met een veranderende markt te maken. Daarom is het van belang nu te bepalen hoe Den Helder Airport zich hierin moet en kan ontwikkelen en dit vervolgens doorvertalen naar gerichte acties. Hierin zit een gezamenlijk belang en een gezamenlijke verantwoordelijkheid. Om deze reden hebben we als Kamer van Koophandel de betrokken partijen bij elkaar gebracht om alle ontwikkelingen en hierbij voorkomende uitdagingen in kaart te brengen en hierop gezamen- lijk actie te ondernemen. Het eerste resultaat is dat de ontwikkeling van de luchthaven is opgenomen in de intentieverklaring voor de gebiedsontwikkeling van de haven van Den Helder. Nu zijn we bezig met het uitwerken van het ontwikkelingsperspectief dat we in december van dit jaar verwachten af te ronden. Hierbij kijken we bijvoorbeeld naar wat de marktontwikkelingen zijn in de offshore- en windenergiesector, welke mogelijkheden dit biedt voor de luchthaven en welke andere mogelijkheden er zijn om te diversificeren. - vervolg op pagina 2 - Met nog een paar weken te gaan, kan Den Helder Airport nu al terugblikken op een goed 2010. Een jaar dat in het begin door de strenge vorstperiode langzaam van start ging. En kort daarop zorgde de aswolk uit IJsland ervoor dat er een aantal dagen minder dan normaal kon worden gevlogen. Toch is alles conform de eerder opgemaakte prognoses verlopen. Helaas laat de geplande baanrenovatie langer op zich wachten. Kapitein-luitenant-ter-zee Henk Ensink, Commandant 991 Squadron op Maritiem Vliegkamp De Kooy, legt in deze nieuwsbrief uit waarom dit zo is gelopen en hoe alles in 2011 goed komt. Tevens maakt hij melding van een reeks ontwikkelingen die op zijn terrein hebben plaatsgevonden of nog staan te gebeuren. Ton de Vries, Logistics and Base Manager van GDF SUEZ E&P Nederland B.V., vertelt over de jarenlange hechte relatie die deze maatschappij heeft met onze luchthaven en welke rol hij daarin heeft gespeeld. Bert van de Wijgerd legt op zijn beurt uit waarom het zo prettig werken is op de Afdeling Operations van CHC Helicopters Netherlands en we laten in deze editie weer een vrouw uit de offshorewereld aan het woord, in de persoon van medic/radio-operator Sandra Gee. Nieuw is dat we samen met de Kamer van Koophandel, Gemeente Den Helder, Provincie Noord-Holland en CHC Helicopters Netherlands gestart zijn met het uitwerken van een midden- en een langetermijn ontwikkelingsperspectief voor Den Helder Airport. Adviseur Regiostimulering Jeroen Noot vertelt hier meer over. En na bijna veertig jaar moeten we afscheid nemen van de laatste S-61N transporthelikopter, waarvan er ooit negen op Den Helder Airport en Schiphol waren gestationeerd. Mocht u na het lezen van deze nieuwsbrief nog meer over ons bedrijf willen weten, dan nodig ik u uit een bezoek te brengen aan Den Helder Airport. Uiteraard wordt alle informatie en nieuws ook gepubliceerd op onze website: www.denhelderairport.nl Conny van den Hoff Directeur Luchthavenweg 10A, 1786 PP Den Helder Telefoon: (0223) 63 56 66 Fax: (0223) 66 08 92 Internet: www.denhelderairport.nl E-mail: info@denhelderairport.nl 1

den helder airport moet je koesteren (VERVOLG) Borne on En of er wellicht ook vanuit een andere invalshoek naar Den Helder Airport dient te worden gekeken en welke uitdagingen hierbij moeten worden aangegaan. Begin 2011 kan dan vervolgens worden doorgepakt Safety op het ontwikkelingsperspectief. Economisch sterk Voordat Jeroen Noot de overstap maakte naar de Kamer van Koophandel, was hij vier jaar als Beleidsmedewerker Flexibility Economische Zaken bij de Gemeente Den Helder werkzaam. Daar had ik ook de luchthaven in mijn portefeuille. In die periode verzette ik onder andere veel werk in het kader van de ruimtelijke indeling van het luchthavengebied. Daarnaast onder- DanCopter A/S DanCopter Allé 2 DK-6705 Esbjerg Ø Phone +45 7612 1450 www.dancopter.dk Precision COPSØ A/S steunde ik de wethouder die verantwoordelijk was voor Den Helder Airport, hield ik mij bezig met de effecten van nieuwe regelgeving en nam ik deel aan het IMEKO-overleg, het overleg tussen Maritiem Vliegkamp De Kooy, de Gemeente Den Helder, Den Helder Airport en haar medegebruikers. IMEKO staat voor Intensivering Medegebruik Maritiem Vliegkamp De Kooy. In het overleg komen allerlei zaken aan de orde, zoals het verbeteren van de infrastructuur, het veranderen van vliegroutes en het verminderen van geluidshinder. Als economisch geograaf is Jeroen Noot altijd op zoek naar zaken waarin de regio economisch onderscheidend is. En vooral de luchthaven past volgens hem perfect in dit plaatje. Den Helder Airport is een fantastische luchthaven met alle benodigde faciliteiten. Daarbij heeft deze luchthaven de meest gunstige ligging ten opzichte van het verzorgingsgebied op de Noordzee die je maar kunt bedenken. Dit alles moet je koesteren. En niet te vergeten de goede samenwerking met Maritiem Vliegkamp De Kooy. Deze is ook heel uniek. Op vrijdag 2 juli vond de officiële opening plaats van alweer de vijfde hangaar op Den Helder Airport. Met een druk op de knop, gegeven door directeur Conny van den Hoff en oud-directeur Roel Hijmans, werden de op het dak van de hangaar gemonteerde zonnecellen in gebruik genomen, waardoor de elektrische deuren van Hangaar 5 werden geopend. De duurzaam gebouwde hangaar voorziet door middel van de zonnecellen geheel in de eigen energiebehoefte. Hangaar 5 is 51 meter lang, 31 meter breed en 11 meter hoog en biedt faciliteiten voor het stallen, onderhouden en wassen van helikopters en vliegtuigen. Kortom, een aanwinst op Den Helder Airport. Op donderdag 30 september heeft de Gemeente Den Helder in Hangaar 5 samen met Den Helder Airport de tweede havenbijeenkomst georganiseerd. Bijna 80 vertegenwoordigers die te maken hebben met de toekomstige ontwikkeling van de Helderse zeehaven, namen hieraan deel. Sprekers waren luchthavendirecteur Conny van den Hoff, die de ontwikkelingen op Den Helder Airport in beeld bracht en de connectie met de zeehaven toelichtte, wethouder Kees Visser en een vertegenwoordiger van Buck Consultants International die beiden de ontwikkelingen rond de zeehaven van Den Helder nader toelichtten. Den Helder Airport heeft een driejarig sponsorcontract gesloten met Handbalvereniging DSO uit Den Helder. Dit houdt in dat de luchthaven de shirtsponsor is geworden van het C2- team, dat bestaat uit een enthousiaste groep meisjes in de leeftijdscategorie van 11 tot 13 jaar. Net als een groot aantal havenbedrijven heeft Den Helder Airport een geldbedrag beschikbaar gesteld voor de restauratie van de oude Helderse stationsreddingboot Dorus Rijkers. Deze reddingboot wordt door de Stichting Instandhouding Motorreddingboot Dorus Rijkers (1923) in Museumhaven Willemsoord in haar oude glorie hersteld. De pas een halfjaar oude klapmuts Tim, die eerder vermagerd en verzwakt in de Waddenzee was gevonden, is na een verblijf in de zeehondencrèche in Pieterburen weer uitgezet in zee. Hiervoor werd de zeehond met een helikopter van CHC Helicopters Netherlands naar een platform van GDF SUEZ E&P Nederland overgebracht. Er was bewust voor een locatie ver uit de kust gekozen, zodat Tim gemakkelijk via de noordelijke golfstroom terug naar zijn leefgebied bij Groenland zou kunnen zwemmen. De website van Den Helder Airport is in de loop der jaren uit zijn jasje gegroeid. Om de informatie overzichtelijk en vindbaar te houden was een nieuwe lay-out nodig. De informatie komt nu duidelijker naar voren middels een dropdown menu. Alle belangrijke nieuwsberichten krijgen een prominente plaats en de vluchtinformatie en informatie voor piloten zijn direct bereikbaar vanaf de homepage. Breng eens een bezoek aan de vernieuwde website www.denhelderairport.nl 2

aan de wieg van den helder airport Het personeelsvervoer per helikopter is onlosmakelijk verbonden met de dagelijkse werkzaamheden die oliemaatschappijen offshore uitvoeren. Zo zijn vorig jaar alleen al voor GDF SUEZ E&P Nederland B.V. vanaf Den Helder Airport 13.000 mensen uitgevlogen naar platformen op de Noordzee en eenzelfde aantal is ook weer ingevlogen. Tussen deze maatschappij, ondertussen de grootste operator in de Nederlandse sector van de Noordzee, en Den Helder Airport bestaat al vanaf eind jaren zestig een hechte relatie, zegt Logistics and Base Manager Ton de Vries. Ton de Vries werkt al zo'n dertig op een platform kan over- Company. Het toestel werd jaar op de walbasis van GDF stappen. Deze bevoorrader biedt ingezet voor het in- en SUEZ in Den Helder. Hij is 's nachts onderdak aan de uitvliegen van offshore- verantwoordelijk voor alle onderhoudsmensen, terwijl er personeel en maakte hiervoor logistieke operaties die door de overdag door hen inspectie-, gebruik van de pas aangelegde lucht en per schip plaatsvinden, reparatie- en onderhoudswerk gemeentelijke helihaven op een alsmede voor de activiteiten en op het betrokken platform grasveld aan de Industrieweg. infrastructuur op de basis aan wordt uitgevoerd. Het dagelijks Door de toenemende activi- de Industrieweg. Ik heb altijd in- en uitvliegen van dit teiten offshore nam ook het in de logistieke keten gezeten personeel is dan niet meer aantal vliegbewegingen toe. Op en hierdoor ook veel met de nodig. Voor 2011 verwacht Ton een gegeven moment werden de luchthaven te maken gehad. de Vries weer een flinke stijging helikopteroperaties van Placid Ook het Air Logistics Centre van het aantal vliegbewegingen. overgenomen door KLM (ALC) valt, wat de operaties van GDF SUEZ betreft, onder mijn verantwoordelijkheid. Verder Logistics and Base Manager Ton de Vries: Volgend jaar zullen we op ongeveer 4.900 vliegbewegingen uitkomen. Dit komt doordat de laatste grote Sikorsky S-61N helikopter, waarmee we altijd onze beman- Noordzee Helikopters, die ook voor andere oliemaatschappijen ging vliegen. Het totale aantal zit ik in de stuurgroep van dit en parkeermogelijkheden. Als plaats en werden er 5.200 ningswisselingen hebben vliegbewegingen bedroeg eind ALC en ben daarnaast ook je op jaarbasis 26.000 mensen vlieguren gemaakt. Ter gevlogen, door wet- en regel- jaren zeventig meer dan 4.000 voorzitter van de NOGEPA- via Den Helder Airport van en vergelijking, in 2005 bedroeg geving opgelegde beperkingen en het werd steeds duidelijker werkgroep Aviation. Deze naar hun werk laat gaan, is het het aantal vlieguren 3.700. De niet meer rendabel kan worden dat er een grotere luchthaven werkgroep heeft regelmatig wel belangrijk dat je een lucht- Logistics and Base Manager ingezet. Het transportwerk moest komen. Met financiële overleg met luchthaven- haven met moderne faciliteiten verwacht overigens dat het wordt overgenomen door steun van ons bedrijf, Elf directeur Conny van den Hoff hebt. aantal vliegbewegingen dit jaar kleinere S-76 helikopters en dit Petroland en de NAM is toen over zaken die onze belangen- iets zal teruglopen. Naar houdt in dat er meer gevlogen naast Marine Vliegkamp De organisatie NOGEPA graag op Flinke groei verwachting komen we over moet worden. Zelf denk ik dat Kooy onder de naam Den Den Helder Airport geregeld Omdat GDF SUEZ de afgelopen heel 2010 uit op ongeveer 4.100 we volgend jaar op ongeveer Helder Airport een nieuwe zou willen zien. Maar het kan jaren een flinke groei heeft vliegbewegingen. Een van de 4.900 vliegbewegingen zullen luchthaven gerealiseerd. Later ook gaan over vliegveiligheid, doorgemaakt, is het helikopter- redenen dat er minder wordt uitkomen. namen de Gemeente Den helikopteroperaties, informatie- verkeer overeenkomstig gevlogen, is de inzet van een Helder en KLM Noordzee voorziening en dergelijke. Ton meegegroeid. Ton de Vries: bevoorradingsvaartuig dat is Terug in de tijd Helikopters (thans CHC de Vries bestempelt Den Helder Tussen 2005 en 2009 is het uitgerust met een Offshore Op 31 mei 1969 streek Placid Helicopters Netherlands) de Airport als een moderne lucht- aantal mensen dat we van en Access System (OAS). Dit is een International Oil, Ltd (thans GDF exploitatie van deze luchthaven haven, waar het goed toeven is. naar onze platformen hebben deininggecompenseerde SUEZ E&P Nederland B.V.) als over. Al die jaren, tot op de dag Met alle benodigde faciliteiten, overgebracht met 20 procent telescopische valreep waarmee eerste oliemaatschappij in Den van vandaag, hebben we onze met veel aandacht voor gestegen. Vorig jaar vonden er onderhoudspersoneel dagelijks Helder neer, waar men aan de helikopteroperaties vanaf Den veiligheid en goede informatie- voor ons 4.300 vliegbewegingen veilig van een bewegend schip Nijverheidskade de beschikking Helder Airport uitgevoerd. En kreeg over een eigen walbasis. In het is natuurlijk heel plezierig die tijd vloog de maatschappij met een eigen helikopter. Een dat deze luchthaven, net als de zeehaven, op een steenworp Sikorsky S-58 met de registratie afstand van onze basis en PH-POC, waarvan de laatste drie strategisch gezien vlakbij onze letters stonden voor Placid Oil operaties op zee ligt. In de beginjaren vloog de maatschappij met een eigen Sikorsky S-58 helikopter. De foto is genomen op de oude gemeentelijke helihaven. 3

afscheid van laatste nederlandse sikorsky s-61n Na bijna veertig jaar trouwe dienst wordt eind dit jaar afscheid genomen van de PH-NZD, de laatste van een hele serie Nederlandse Sikorsky S-61N transporthelikopters. Deze helikopters hebben vanaf 1968 furore gemaakt in de Nederlandse offshore-industrie en ook daarbuiten, zeggen hoofd Helikopter Lijnonderhoud Cees de Rooij en vlieger Geertjan Sijtema van CHC Helicopters Netherlands. Het werk van de PH-NZD wordt in januari 2011 overgenomen door twee kleinere S-76 helikopters. Cees de Rooij (links) en Geertjan Sijtema (rechts) in de PH-NZD, de laatste Nederlandse S-61N op Den Helder Airport. (Foto: PAS Publicaties) KLM speelde in 1965 met de oprichting van KLM Noordzee Helikopters slagvaardig in op de in die tijd nog prille ontwikkelingen in de offshoresector op de Noordzee. Nadat de vliegmaatschappij eerst grondig had uitgezocht welk type helikopter het beste kon worden ingezet om personeel van en naar platformen offshore te vervoeren, leidde dit in 1967 tot de bestelling van twee Sikorsky's. Eén van het type S-61N en één van het type S-62A. Met eerstgenoemd toestel werd in maart 1968 de eerste offshorevlucht voor de NAM gemaakt. De Sikorsky S-61N was een civiele versie van de succesvolle SH-3 Sea King helikopter. Dit toestel, dat eind jaren vijftig voor de US Navy was ontwikkeld, had een bootvormige onderkant, waardoor het ook op zee kon landen. Hierdoor kon de Sea King bijvoorbeeld worden ingezet bij de opsporing van en de aanval op onderzeeboten. Naast een civiele landversie, de S-61L, werd ook een zeeversie, de S-61N, ontwikkeld. Hiervan werd de eerste op 7 augustus 1962 in de Verenigde Staten in dienst gesteld. Het was een helikopter met twee General Electric CT58-140 motoren van elk 1.500 pk, waarmee een maximumsnelheid van 267 kilometer per uur kon worden gehaald. De eerste S-61N werd volgens mij door KLM Noordzee Helikopters van het Amerikaanse bedrijf New York Airways overgenomen, zegt Cees de Rooij. Deze heli, die als registratie PH-NZA en als roepnaam Alpha kreeg, zou dertig jaar voor ons actief blijven. Met de tweede S-61N, de PH-NZC Charlie, liep het minder goed af. Dit toestel werd in 1969 in dienst gesteld, maar verongelukte op 10 mei 1974 op de Noordzee nadat het een rotorblad had verloren. Nummer drie, de PH-NZD Delta, werd in 1971 gebouwd en in 1972 door KLM Noordzee Helikopters in gebruik genomen. Met dit toestel vliegen we nu nog altijd. Uitbreiding vloot Omdat naast de NAM ook Placid en Elf Petroland gingen vliegen met de S-61N (PH-NZE) en de kleinere S-58T van KLM Noordzee Helikopters en de PH- POC van Placid, moest de vloot keer op keer verder worden uitgebreid. In totaal hebben wij negen S-61N helikopters onder Nederlandse registratie gehad. Ook is nog kort gevlogen met de G-BEL, een Britse S-61N die in de kleuren van de KLM was gespoten. En in de periode tussen 4

het uitfaseren van de S-58T en de komst van de S-76, eind jaren jaren later is tevens het complete onderhoud van de meer als zijn eigen kist beschouwt en die toevalligerwijs Registratie Serienummer Operationeel Roepnaam zeventig, hebben we een korte periode alleen maar met het type S-61N gevlogen. Naast voor offshore transport- heli's naar Den Helder Airport overgegaan. Start uitfasering tegelijk met het vertrek van deze heli met pensioen gaat. Beiden zeggen dat het aanstaande vertrek van deze PH-NZA 61257 1967-1998 Alpha PH-NZC 61465 1969-1974 Charlie PH-NZD 61489 1971-2010 Delta PH-NZF 61742 1975-1987 Foxtrot werk, waarbij maximaal negentien passagiers mogen worden meegenomen, is volgens vlieger Geertjan Sijtema het type S-61N ook Cees de Rooij vervolgt: Met de komst van de S-76, eind jaren zeventig, gingen steeds meer oliemaatschappijen met deze kleinere helikopters vliegen. kist hen emotioneel zeer raakt. Partir, c'est mourir un peu. PH-NZG 61753 1975-2009 Golf PH-NZI 61762 1977-1990 India PH-NZK 61773 1978-2005 Kilo PH-NZL 61775 1978-1992 Lima PH-NZR 61808 1986-1998 Romeo voor heel wat andere taken Hiermee is toen het uitfaseren ingezet. Dit varieerde van het uitvoeren van zakelijke van de S-61N in gang gezet. Op dit moment vliegt alleen GDF vluchten, het vanaf Schiphol en SUEZ E&P Nederland nog met Hoek van Holland overzetten een heli van dit type. We van loodsen op zeeschepen tot noemen deze helikopter wel het plaatsen van kerktorens en liefkozend 'de oude dame'. Drie antennes. Maar ook werden maal per week, op dinsdag, hiermee onderdelen en woensdag en vrijdag, vliegt personeel op schepen gezet en Geertjan Sijtema nog altijd met pompen op een zinkend deze heli naar de platformen vissersschip overgezet. Verder L10 Alpha en K12 Bravo van vlogen we regelmatig met GDF SUEZ. leden van het koninklijk huis, De S61-N is een enorm waaronder Koningin Beatrix, en degelijke machine met een incidenteel met leden van ijzersterke body en andere koningshuizen en met betrouwbare motoren, zegt de paus. De toestellen hebben Geertjan Sijtema. Dankzij de echter ook verder van huis aanwezige ruimte is het toestel dienst gedaan. Zo zijn de Kilo comfortabel voor zowel de twee op de Filippijnen en de Alpha, vliegers als de passagiers. De Delta en Romeo enkele jaren Delta heeft in de circa veertig voor de Verenigde Naties in het actieve jaren bijna 33.000 voormalige Joegoslavië ingezet. vlieguren gemaakt en 77.000 De PH-NZD heeft ook nog landingen uitgevoerd. Met het enkele jaren als EI-CTK uitfaseren van deze kist gevlogen, waarvan in 1999 en verdwijnt eind dit jaar een 2000 in Ierland voor Irish uniek stuk luchtvaarthistorie Helicopters. uit Nederland. Eigenlijk In de beginjaren was Schiphol- verdient de Delta een plek in Oost de plek waar vandaan alle Aviodrome op Lelystad helikopteroperaties werden Airport. Cees de Rooij: De uitgevoerd, maar na verloop uitfasering wordt ons van tijd verplaatsten deze zich wettelijk opgelegd. De S-61N is steeds meer naar Den Helder. zo degelijk dat deze nog wel Eerst werd gevlogen vanaf de veertig jaar meekan. Wij gemeentelijke helihaven bij zullen straks dan ook met het Marinapark, en later vanaf tranen in de ogen afscheid de nieuwe helihaven naast nemen van deze helikopter. Maritiem Vliegkamp De Kooy. Dit laatste wordt onder- In 1990 is daar ook een grote schreven door Geertjan hangaar gebouwd en enkele Sijtema, die de Delta min of 5

wat gebeurt er allemaal bij onze buren? Bij onze buren, Maritiem Vliegkamp De Kooy, bruist het op alle fronten van de activiteiten. Variërend van de aanleg van een parallelle noodvoorziening voor de geplande baanrenovatie, de aankoop van grond voor een nieuwe locatie voor het dummydeck, de vervanging van het Instrument Landing System, de introductie van de nieuwe NH90-helikopter, de overdracht van de SAR-taken door 7 Squadron aan 860 Squadron tot en met het verplaatsen van de naderingsverkeersleiding (approach) en de hoofdingang. Kapitein-luitenant-ter-zee Henk Ensink, Commandant 991 Squadron, legt uit wat dit alles betekent voor de gang van zaken op Maritiem Vliegkamp De Kooy, dat deel uitmaakt van het Defensie Helikopter Squadroncommandant Henk Ensink: De gerenoveerde start- en landingsbaan wordt volgend jaar juli opgeleverd. Commando van de Koninklijke Luchtmacht. Overste Henk Ensink kent De Kooy als zijn broekzak en heeft op het maritieme vliegkamp al verschillende functies bekleed. Als waarnemer heeft hij onder andere met de bekende Lynxhelikopters gevlogen en sinds een jaar is hij commandant van 991 Squadron. Dit basissquadron is verantwoordelijk voor de operationele openstelling van het vliegkamp, inclusief infrastructuur en dienstverlening. Daarnaast ben ik hoofd van de calamiteitenbestrijdingsorganisatie. De juiste persoon dus voor de redactie om samen alle activiteiten op een rijtje te zetten. Te beginnen bij de renovatie van de start- en landingsbaan. Deze renovatie is uitgesteld tot volgend jaar omdat het voorbereidende werk, waaronder het zoeken naar en het opruimen van explosieven, meer tijd in beslag heeft genomen dan verwacht. En daarbij is nu de buitentemperatuur te laag om goed te kunnen asfalteren. In maart 2011 wordt dit project hervat, zodat het 1 juli zal zijn afgerond. De afgelopen maanden is wel al een noodvoorziening aangelegd. Dit is een parallelle baan die tijdens de renovatie kan worden gebruikt als start- en landingsbaan voor de helikopters. Deze primaire noodvoorziening zal na de renovatie als parallelle taxitrack gaan fungeren. Verder heeft Den Helder Airport het Instrument Landing System (ILS) laten vervangen. Met dit systeem kunnen ook onder slechte weersomstandigheden landingen worden uitgevoerd. Op het programma staat nog de verplaatsing van het dummydeck, dat wordt gebruikt voor trainingen, en de proefdraaispot naar een positie even ten zuiden van het huidige luchthaventerrein. Hiervoor is onlangs grond aangekocht. Introductie NH90 Op Maritiem Vliegkamp De Kooy wordt alweer enige tijd intensief geoefend met de nieuwe NH90-helikopter. Henk Ensink: Op dit moment zijn er twee nieuwe NH90-toestellen op De Kooy gestationeerd en is een derde in aantocht. Hierna komt er ieder kwartaal een nieuw toestel bij totdat wij hier over twaalf van de twintig in Italië gebouwde heli's kunnen beschikken. De overige acht worden op Gilze-Rijen gestationeerd. Om de NH90- helikopters te kunnen accommoderen is een nieuwe stallingshangaar gebouwd. Deze hangaar is in het voorjaar van 2010 in gebruik genomen en biedt plaats aan negen heli's. Daarnaast wordt ook de bestaande onderhoudshangaar aangepast. Middels twee takeloperaties is ondertussen het dak met twee meter verhoogd. Als deze hangaar in februari 2011 weer in gebruik is gesteld, kunnen hier de onderhoudswerkzaamheden aan de nieuwe en tevens grotere NH90- toestellen worden uitgevoerd. SAR-taken Een andere activiteit op De Kooy betrof de overdracht van de Search And Rescue taken aan 860 Squadron. Hiervoor werden de SAR-taken uitgevoerd door het 7 Opleidingssquadron, waarbij in de loop van de jaren ruim 1300 mensen in veiligheid konden worden gebracht. Dat deze taken nu zijn overgedragen aan het squadron dat alle operationele taken uitvoert, heeft te maken met de reorganisatie binnen het Defensie Helikopter Commando. Voortaan concentreert 7 Squadron zich uitsluitend op opleidingen en fungeert daarnaast als expertisecentrum. Begin 2013 neemt 860 Squadron eveneens de SAR-taken over van het 303 Luchtmachtsquadron dat nu nog op Vliegbasis Leeuwarden is gestationeerd. Deze taken omvatten onder andere het luchttransport van ernstig zieke en gewonde personen van de waddeneilanden naar de vaste wal. Henk Ensink verwacht dat begin 2012 de SAR-taken die nu nog met de Lynx-helikopters worden uitgevoerd ook door de nieuwe NH90-toestellen zullen worden overgenomen. Verplaatsingen Eind september is, eveneens in het kader van de reorganisatie binnen het Defensie Helikopter Commando, de approach afdeling van de verkeersleiding verplaatst van de verkeerstoren op De Kooy naar het Air Operations Control Station (AOCS) Nieuw Milligen, vervolgt Henk Ensink. Een groot deel van onze marineverkeersleiders is overgeplaatst en in dienst getreden van de Koninklijke Luchtmacht. Verder zal binnenkort de hoofdingang van Maritiem Vliegkamp De Kooy worden verplaatst. In verband met de te verwachten NAMcontouren van het gasstation aan de overzijde van het Noordhollandskanaal en vanwege de verkeersveiligheid is besloten de hoofdingang te verplaatsen naar de zuidzijde van ons terrein. Daar komt een aansluiting op de nieuwe Luchthavenweg. Een en ander betekent dat al op korte termijn de oude Luchthavenweg wordt afgesloten voor het autoverkeer. Voetgangers en fietsers kunnen nog wel enige tijd van deze weg gebruik blijven maken. In de pijplijn zit verder nog een uitbreiding van het opstelplatform voor defensiehelikopters voor de onderhoudshangaar. Dit project zal pas in 2014 worden gerealiseerd. Hangaarruimte op Den Helder Airport Den Helder Airport is een luchthaven met moderne faciliteiten waar jaarlijks ca 130.000 passagiers de incheckbalies passeren. Voor het stallen van luchtvaartuigen is een nieuwe hangaar beschikbaar Hangaar is groot: 1600 m 2 (51 x 31 m) deurhoogte 8,50 m en breedte 30 m. De huurprijs is vanaf 75,- per m 2 per jaar. De hangaar is verwarmd, uitstekend geïsoleerd en voorzien van een vloeistofdichte vloer (waardoor er ook klein onderhoud kan worden uitgevoerd). Mogelijkheden tot het binnen wassen van luchtvaartuigen is aanwezig. Luchthavenweg 10A, 1786 PP Den Helder Tel 0223 635 666, Email: info@denhelderairport.nl 6

helemaal thuis op den helder airport Twintig jaar geleden maakte hij de overstap van de Luchtverkeersleiding op Marine Vliegkamp De Kooy naar KLM Noordzee Helikopters op Den Helder Airport. Hier werkte Bert van de Wijgerd zich op tot Senior Operations Officer en Hoofd van de Afdeling Operations van CHC Helicopters Netherlands. Een afdeling waar hij met zeven operations officers het dagelijkse vliegprogramma van CHC inplant en begeleidt. Dit gebeurt vanuit het Operations Centre in het stationsgebouw met een prachtig uitzicht op het luchthaventerrein. Na eerst twee jaar te hebben gevaren, ging Bert van de Wijgerd een nieuwe uitdaging aan in de luchtvaartwereld. Hij werd als assistent luchtverkeersleider op De Kooy geplaatst, waar hij vijf jaar met veel plezier werkte. Over de volgende switch in zijn loopbaan zegt hij: Aan het einde van mijn dienstverband bij de Koninklijke Marine werd ik door de toenmalige luchthavendirecteur Roel Hijmans gevraagd of ik op Den Helder Airport wilde komen werken. Dat leek mij een goed idee en zo trad ik in september 1990 bij KLM Noordzee Helikopters in dienst. In de daaropvolgende jaren maakte hij daar de nodige veranderingen mee. Eerst de overgang van KLM Noordzee Helikopters naar KLM-ERA Helicopters, gevolgd door de overgang naar Schreiner Northsea Helicopters en tot slot naar CHC Helicopters Netherlands. Op dit moment zijn wij een onderdeel van één van de grootste spelers in de wereld. Bij de Nederlandse tak van de Canadese helikopteroperator CHC Helicopters werken in totaal 200 mensen, waarvan 70 als vlieger. Wij beschikken op Den Helder Airport over een vloot van zes heli's van het type S-76, vier van het type AW139, drie van het type EC155 en één van het type S- 61N. Laatstgenoemd toestel wordt per 1 januari 2011 uitgefaseerd. Hiermee verdwijnt een stukje bijzondere luchtvaartgeschiedenis van Den Helder Airport. Ooit waren hier en op Schiphol negen van deze grote Sikorsky's gestationeerd. Ploegendienst Op de afdeling Operations werken de zeven operations Hoofd afdeling Operations Bert van de Wijgerd met collega's Kees-Jan Engelenburg (links) en Peter Meijer (rechts) in het Operations Centre van Den Helder Airport. officers in tweeploegendienst. De vroege dienst loopt van 06.00 tot 14.00 uur en de late dienst van 14.00 tot 22.00 uur. 's Nachts zijn we gesloten, maar in de weekeinden werken we wel. Van hieruit wordt het dagelijkse vliegprogramma van onze eigen helikopters van het begin tot het einde begeleid. Gemiddeld vliegen we met acht tot tien heli's en hebben dankzij onze capaciteit voldoende flexibiliteit om eventuele problemen slagvaardig op te lossen. We hebben met zeven op de Noordzee werkzame oliemaatschappijen contracten gesloten voor het uitvoeren van helikopteroperaties. Daarnaast vliegen we regelmatig voor grote offshoreaannemers als Heerema en Allseas. De afgelopen twee jaar hebben we ook enkele keren met Koningin Beatrix gevlogen. VIP-vluchten zijn echter maar een klein deel van ons werk. Zo'n 90 tot 95 procent betreft offshorewerk. Naast de uitvoering van het dagelijkse vliegprogramma fungeert CHC Helicopters Netherlands op Den Helder Airport ook als afhandelingsbedrijf voor derden, waaronder zakenvliegtuigen die de luchthaven aandoen. Wij verzorgen dan het laden en lossen, het tanken, de passagiersbegeleiding en de vliegplanning, alsmede het regelen van hotels, de catering en het boeken van huurauto's. Eigenlijk alles wat een zakenkist nodig heeft, wordt door ons aangestuurd en geregeld. vreemde vogel Zo kregen we een aantal jaren geleden één keer per maand de president-directeur van een groot autoconcern op bezoek. Hij kwam dan met een eigen privé-jet naar Den Helder en ging van hieruit per auto naar Makkum, waar een jacht voor hem in aanbouw was. Wij moesten er dan voor zorgen dat steeds twee auto's van een bepaald merk en type voor hem gereed stonden. Uit het enthousiasme waarmee Bert van de Wijgerd over zijn werk op de luchthaven vertelt, blijkt wel dat hij het nog altijd prima naar zijn zin heeft. Bij de overgang van KLM naar Schreiner heb ik de mogelijkheid gehad om elders een baan te aanvaarden, maar dat heb ik niet gedaan. Mijn werk hier is heel afwisselend en je hebt van het begin tot het einde met de operaties te maken. En dat maakt het juist zo interessant. Op woensdag 6 oktober streek wel een heel vreemde vogel neer op Den Helder Airport. Het was een door British Aerospace gebouwde BAe 146 CC2 met de registratie ZE701 'Royal Flight' die een tankstop kwam maken. Het viermotorige straalvliegtuig is ingedeeld bij het 32 Squadron van de Royal Air Force (RAF), de luchtmacht van het Verenigd Koninkrijk. Dit squadron is op 12 januari 1916 opgericht als onderdeel van het Royal Flying Corps. Het wordt ook wel de 'Queens Flight' genoemd omdat het zich sinds 1995 met twee BAe 146 CC2 toestellen bezighoudt met VVIP (Very- Very Important Person) vervoer, waaronder de leden van het Britse koningshuis. Elk vliegtuig heeft standaard twee piloten, twee personen cabinepersoneel en een 'ground engineer' aan boord. De ZE701 is uitgerust met drie passagierscompartimenten, waaronder een koninklijke suite. Het toestel is uitgerust met een extra brandstoftank om langere afstanden te kunnen afleggen en het kan landen op zeer korte banen, evenals op onregelmatig terrein, zoals woestijn- en gravelbanen. Niet bekend is of deze vreemde vogel bij de tankstop op Den Helder Airport koninklijke gasten aan boord had. (Foto: H.W. van Boeijen) 7

V R O U W E N I N D E O F F S H O R E W E R E L D medic en radio-operator sandra gee voorkeur voor werken in mannenwereld gewend. In het Britse leger Airport. De laatste etappe naar in Rotterdam. Nu sta ik op het werkte ik ook bijna alleen met L10-A of K12-B gaat per heli- punt om naar L10-A te vliegen. mannen. Deze baan bracht mij kopter. Voor mij is dit allemaal Omdat daar iemand met onder andere in Bosnië, Kosovo, 'just going to work'. Ik vind het vakantie is, val ik een hele Noord-Ierland, Turkije en niet gevaarlijker dan wat ik week in als radio-operator. De Sardinië. Als militair volgde zij allemaal in het Britse leger heb keuze om haar voor de haar opleiding tot medic. meegemaakt. Over haar rubriek 'Vrouwen in de Destijds hadden enkele van dagelijkse bezigheden offshore, offshorewereld' te interviewen mijn collega's zich na hun zegt zij: De eerste uren, tot heeft haar enigszins verrast. diensttijd laten omscholen om 11.00 uur in de ochtend, ga ik Dit is echter een spin-off van ook offshore als medic te als radio-operator aan de slag. het bezoek dat luchthaven- kunnen werken. Dat leek mij Daarna word ik afgelost en de directeur Conny van den wel wat en kort na het verlaten rest van de dag ben ik medic. Hoff eerder dit jaar bracht aan van de militaire dienst ging ik Op de platformen wordt heel het K12-B platform op een deze cursus eveneens volgen. veilig gewerkt. Zaken waar ik dag dat Sandra in functie Sandra Gee aan het werk als radio-operator op het L10-A platform. (Foto: Henk Nout, GDF Suez) Vervolgens trad zij in dienst van het Nederlandse uitzendbureau als medic mee te maken krijg, zijn bijvoorbeeld een was. Ze werkt al achtenhalf jaar op de platformen van GDF SUEZ E&P Nederland B.V., na eerst eenzelfde periode beroepshalve een functie in het Britse leger te hebben uitgeoefend. Sandra Gee uit Blackpool Northlandic die haar op de offshoreplatformen van GDF SUEZ E&P Nederland plaatste. Dat bleef zo toen de activiteiten van dit bureau zo'n tweeëneenhalf jaar geleden werden overgenomen door USG Energy. verkoudheid, een verrekte spier of een beknelde vinger. Wat wij als medic doen, wordt primary care genoemd, zoals bij een huisarts. En mocht zich een ernstig probleem voordoen, dan kunnen we altijd via de radio een dokter raadplegen. Dit COLOFON De Den Helder Airport Nieuwsbrief wordt in brede kring verspreid en heeft als doel geïnteresseerden optimaal te informeren over de activiteiten op en rond de Helderse Luchthaven. bevalt het werken in een mannenwereld heel goed. Ze is in dienst van het bekende Nederlandse detacheringsbureau USG Energy uit Beverwijk. Reizen en werken Het werken offshore heeft voor Sandra nog meer aantrekkelijke kanten. Je verdient goed en je bent steeds twee weken achtereen vrij. Dat ze er vanuit haar woonplaats Blackpool altijd laatste kan 24 uur per dag, 7 dagen in de week. Verder is op afroep een speciale SARhelikopter beschikbaar om in geval van nood een patiënt te evacueren. Naast haar taak als medic en radio-operator Met bronvermelding is overname van delen van de inhoud van deze Nieuwsbrief toegestaan. De inhoud is samengesteld ter informatie. Aan de feitelijke inhoud kunnen geen rechten worden ontleend. Samen met twee collega- werken offshore bevalt mij goed een flink stuk voor moet reizen, fungeert Sandra Gee ook als Den Helder Airport medics/radio-operators werkt Sandra Gee, volgens een schema van twee weken op en twee weken af, afwisselend op de platformen K12-B en L10-A van GDF SUEZ E&P Nederland. Het en ik hoop het tot mijn pensionering te kunnen blijven doen. Ik heb er geen enkel probleem mee om in een mannenwereld te werken. Eigenlijk ben ik niet anders vormt geen enkel probleem. Van Blackpool reis ik eerst naar Manchester en vervolgens vlieg ik naar Schiphol. Hierna ga ik per trein naar Den Helder en met de taxi naar Den Helder Helicopter Landing Officer (HLO) en heeft als zodanig de leiding bij de helikopteroperaties die op het platform plaatsvinden. Luchthavenweg 10A 1786 PP Den Helder Telefoon: (0223) 63 56 66 Fax: (0223) 66 08 92 www.denhelderairport.nl info@denhelderairport.nl Invalwerk Redactieadres Sandra Gee woont samen met een huisgenoot en twee katten in de Britse havenstad PAS Publicaties Postbus 47 1760 AA Anna Paulowna Blackpool. In haar vrije tijd is zij vaak in de sportschool te vinden, kijkt ze graag naar een Redactie Paul Schaap Conny van den Hoff film of trekt er met vrienden Debbie Liebe op uit. Op dit moment is ze heel druk met de verbouwing van haar huis. Tijdens dit Productie PAS Publicaties, Anna Paulowna interview, dat op Den Helder Ontwerp Airport is gehouden, vertelt zij NeverSeen, dat ze de week ervoor met het GRAPHIC ART&DESIGN hele platformteam nog een scenariotraining van vier dagen heeft gevolgd bij het Druk Dékavé Managing Print trainingsinstituut Falck Nutec 8