Omvorming naar de bacheloropleidingen

Omvorming naar de bacheloropleidingen Inhoudsopgave I. Indiener...1 II. Identificatie van de bacheloropleiding...2 III. Doelstellingen en eindtermen van de bacheloropleiding...3 IV. Uitwerking en opbouw van het onderwijs...6 V. Management en organisatie...9 VI. Strategische bespreking...10 Data van indiening van de ingevulde formulieren: F hoofdstukken I en II uiterlijk op 4 oktober 2002 F volledige formulier (hoofdstukken I VI) uiterlijk op 18 december 2002 De formulieren zijn elektronisch beschikbaar op BAMA-website vanaf 10/09/2002. Elektronisch in te dienen bij de UA, rectoraat - dienst onderwijs, cis.vandenbogaert@ua.ac.be G Lees hieronder steeds de bijbehorende eindnoten. I. Indiener 1. Faculteit / Gemeenschappelijke Raad - Onderwijscommissie WETENSCHAPPEN - Onderwijscommissie Informatica 2. Voorzitter van de onderwijscommissie / Coördinator Bachelor-Master hervorming Naam: Jan De Sitter Adres: RUCA - Wiskunde/Informatica Serge Demeyer UIA - Wiskunde/Informatica Telefoon: >>> 03/21.80.313 <<< >>> 03/21.80.908<<< E-mail: jan.desitter@ua.ac.be serge.demeyer@ua.ac.be OmvormBaInfo3alfa.doc 1 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

II. Identificatie van de bacheloropleiding i 1. Naam van de bacheloropleiding (d.i. ook de kwalificatie van de graad) ii Bachelor in de Informatica 2. Specificatie van de graad iii of science of arts geen specificatie Evt. motivering: Onderdeel van de faculteit Wetenschappen. 3. In voorkomend geval, de afstudeerrichtingen iv van de bacheloropleiding niet van toepassing 4. Naam van de huidige academische opleiding(en) die wordt(en) vervangen door de bacheloropleiding. Specificeer eventueel de afstudeerrichting (optie, major ). Academische opleidingen (eerste en tweede cyclus): Kandidaat Informatica + Licentiaat Informatica Geef een toelichting indien één huidige opleiding wordt omgevormd naar meerdere bacheloropleidingen of indien meerdere huidige opleidingen worden omgevormd naar deze bacheloropleiding. niet van toepassing 5. Doorstroom van bachelor naar master De doorstroom van de bacheloropleidingen naar de masteropleidingen wordt met behulp van de formulieren voor de masteropleidingen geïnventariseerd. Indien bepaalde afstudeerrichtingen iv van deze bacheloropleiding geen rechtstreekse toegang verlenen tot een masteropleiding licht dat dan hier toe. niet van toepassing OmvormBaInfo3alfa.doc 2 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

III. Doelstellingen en eindtermen van de bacheloropleiding 1. Beroepsprofielen van de Bachelor Informatica Zoals bevestigd in het zelfstudierapport informatica is de beroepscontext waarin onze studenten moeten functioneren enorm gevarieerd. Hij wordt in hoofdzaak bepaald door de sector waar de informatica wordt toegepast; zo is er bijvoorbeeld een hemelsbreed verschil tussen transactieverwerking in banksystemen en controlesystemen voor geautomatiseerde fabricageprocessen. Ook de soort organisatie heeft een niet te verwaarlozen invloed, aangezien KMO's en multinationals nu eenmaal verschillende eisen aan hun informatica afdeling stellen. Tenslotte is er ook een aanzienlijke jobmigratie, waardoor pas afgestudeerden zeker in het begin van hun carrière vaak in verschillende omgevingen zullen terechtkomen. Ondanks die grote variëteit is het toch nuttig enkele typische beroepsprofielen te definiëren. Het weze duidelijk dat die alleen als leidraad dienen, en dat de situatie op de werkvloer vaak een combinatie van de verschillende beroepsprofielen zal inhouden. Uit de enquêtes afgenomen ter voorbereiding van het zelfstudierapport, bleek namelijk dat het leeuwenaandeel van onze pas afgestudeerden tijdens hun eerste vier jaar van hun professionele carrière functioneren als analistprogrammeur of consulent. Maar de categorie "andere" was de op twee na grootste, wat een indicatie is voor de variatie aan beroepssituaties waarin onze afgestudeerden terechtkomen.» Bachelor Een Bachelor Informatica moet in principe kunnen uitstromen naar de arbeidsmarkt, vandaar dat er daar enkele beroepsprofielen zijn voorzien. Toch is een Bachelor Informatica in hoofdzaak iemand die verondersteld wordt verder te studeren als Master Informatica. * Analist-programmeur. Analyseert problemen en creëert software oplossingen. Werkt meestal in teamverband maar kan zelfstandig werken (5-tal personen). * Eerstelijnshelper. Functioneert als een soort duivel-doet-al in een kleine onderneming, waarin hij een brede waaier aan problemen oplost (opzetten en beheren van netwerk, selectie van informatica platform, opleiden van gebruikers). 2. Kerncompetenties van de Bachelor Informatica * Analyse en ontwerp voor kleinschalige software projecten. (Kleinschalig betekent dat het project valt te overzien door één persoon.). Begrijpen van een geïdentificeerd probleem en modelleren van een potentiële oplossing. OmvormBaInfo3alfa.doc 3 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

* Implementatie van nieuwe softwaresystemen. Al dan niet als deel van een team, een gegeven basisontwerp omzetten in een werkend programma. Verfijnen van het basisontwerp (vb., geschikte interface ontwerpen), selecteren van te gebruiken software, integratie van bestaande componenten. * Onderhoud van bestaande softwaresystemen. Aanpassing van bestaande programma's aan veranderingen in mogelijkheden van zowel hardware als software (upgrades). In beperkte mate, aanpassing van bestaande programma's aan veranderde behoeften. * Implementatie en onderhoud van een databank. Gegevensmodel voor een databank kunnen opstellen en implementeren. In beperkte mate, bestaande databanken aanpassen in functie van veranderende behoeften. * Beheer van een lokaal netwerk. Selectie van geschikte netwerkinfrastructuur en protocollen. Uitvoeren van de nodige verbeteringen om schaal- en performantie problemen aan te pakken. * Support en advies. Oplossen van problemen, helpdesk functie; m.a.w. voldoende parate kennis bezitten om concrete software problemen (o.a. compatibiliteit, bestandsformaten, versiebeheer, installatie, ) op korte termijn op te lossen. In kleinere organisaties (KMO) advies over nieuwe automatiseringsprojecten (haalbaarheid, nut, benodigde apparatuur,...). * Communicatievaardigheden. Contacten met collega's en opdrachtgevers zowel schriftelijk als mondeling kunnen onderhouden. De volgende kerncompetenties vormen de essentie van wat een "academische" bachelor onderscheidt van een "professionele" bachelor (cf. graduaat). * Formeel denken. Een sterk wiskundige vorming geeft aanleiding tot het vlot omgaan met abstracte modellen om formele redeneringen en argumentaties mogelijk te maken. Een wiskundige vorming is bovendien nodig voor het begrijpen van de in de informatica gangbare wetenschappelijke technieken en methodes. * Opvolgen technologische ontwikkelingen. De vakliteratuur kunnen volgen (in hoofdzaak Engels) om op de hoogte te blijven van recente ontwikkelingen. Dit vereist een denkkader waarin de samenhang tussen de verschillende deelgebieden in de informatica wordt gevat. * Eigen maken nieuwe technieken. In staat zijn om heel efficiënt nieuwe programmeertalen, databanktechnieken, netwerktechnologie te begrijpen en toe te passen waar nodig. * Autonoom en creatief functioneren. Door zijn brede basisvorming is een bachelor in staat een complexe opdracht in deeltaken op te delen, elk OmvormBaInfo3alfa.doc 4 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

van die deeltaken afzonderlijk uit te voeren en toch het groter geheel niet uit het oog te verliezen. Bovendien is een bachelor in staat tot zelfreflectie, zodat gelijkaardige opdrachten in het vervolg beter zullen worden uitgevoerd. * Wetenschappelijke basis. Naast een gedegen kennis van de fundamentele begrippen, methodes en deelgebieden van de Informatica, ook een zicht op andere wetenschappelijke disciplines (o.a., wiskunde, natuurkunde, economie) met hun gangbare wetenschappelijke technieken, methodes en beperkingen. 3. Evaluatie van de huidige opleiding Het curriculum werd studentvriendelijker gemaakt door de volgende maatregelen * profileringsruimte: Er wordt heel wat keuzeruimte voorzien om een student de mogelijkheid te bieden zicht te profileren in functie van zijn interesses. Daarom wordt binnen de 180 studiepunten van de Bachelor opleiding, 42 studiepunten voorbehouden voor profileringsruimte. Daarbij is het dus mogelijk een Minor van 30 studiepunten te kiezen aangeboden door een andere opleiding (vb. Economie voor de eerder management geinteresseerden, Biologie voor studenten die later bio-informatica willen gaan doen, Informatica voor studenten die zich willen profileren via hun vakkennis). Deze minor zal expliciet op het diploma vermeld worden, waardoor het profileringselement extra in de verf wordt gezet. Naast die 30 studiepunten is er dan nog steeds de mogelijkheid om twee opleidingsonderdelen van 6 studiepunten vrij te kiezen. * uitwisselbaarheid: Om vergelijking en uitwisseling met andere informatica opleidingen mogelijk te maken kiezen we voor relatief grote opleidingsonderdelen (minimum 6 studiepunten) met duidelijke leerdoelen. Bovendien krijgen alle opleidingsonderdelen een gewicht dat een veelvoud is van drie, zodat alvast binnen de UA waar deze algemene richtlijnen geldt de uitwisselling van opleidingsonderdelen mogelijk moet zijn. * wiskunde: De inhoud van de opleidingsonderdelen wordt zodanig gedefinieerd dat ze bijdraagt tot de vakkennis van de informatica. Zo wordt de inhoud van de wiskunde vakken in de eerste twee jaren herzien, met meer nadruk op statiestiek en kansrekenen. Zo wordt ook geopteerd voor een goede balans tussen eerder formele een eerder praktische informatica-vakken. * projectwerking: Een academisch gevormde informaticus moet in staat zijn de brede vakkennis die hij tijdens zijn opleiding verwerft ook in de praktijk toe te passen. Vandaar dat er veel ruimte voorzien wordt voor praktijk en groepswerk. In het bijzonder wordt in elk jaar een groot blok voorzien waar een studenten in groep een project zullen uitvoeren. OmvormBaInfo3alfa.doc 5 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

IV. Uitwerking en opbouw van het onderwijs 1 & 2. Sleutelkennis en Leerlijnen voor de bacheloropleiding Voor de bachelor opleiding voorzien we 7 basismodules (software ontwikkeling, gegevens en informatiebeheer, telecommunicatie, computationele wetenschappen, artificiële intelligentie, theoretische informatica, computersystemen) die instaan voor de kennis en inzichten specifiek voor de informatica. Anderzijds zijn er drie basispijlers (formeel denken, wetenschappelijke basis en maatschappelijke vorming) die zorgen voor de noodzakelijke wetenschappelijke fundering (zie onderstaande Figuur). software ontwikkeling gegevens-en informatiebeheer computationele wetenschappen artificiële intelligentie theoretische Informatica telecommunicatie computersystemen formeel denken wetenschappelijke basis maatschappelijke vorming 3. Opbouw van de bacheloropleiding Hieronder sommen we het curriculum op dat zal leiden tot een diploma bachelor informatica. Bij de opstelling van het curriculum gaan we uit van een onderwijsorganisatie van twee semesters per jaar, wat naar alle waarschijnlijkheid in de eerste overgangsjaren nog steeds de norm zal zijn. Toch willen we de overgang naar een credit-systeem zo vlot mogelijk maken, vandaar dat de voorkennis voor voor elk opleidingsonderdeel expliciet wordt geinventariseerd. 1rste jaar SEM1 SEM2 JAAR inleiding programmeren 6 6 discrete wiskunde 9 9 inleiding computersystemen 6 6 talen en automaten 6 6 gegevensstructuren 6 6 OmvormBaInfo3alfa.doc 6 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

inleiding software engineering 6 6 calculus en statistiek 9 9 computernetwerken 6 6 TOTAAL 27 27 54 profileringsruimte 6 2de jaar SEM1 SEM2 JAAR numerieke lineaire algebra 0 9 9 gevorderd programmeren 6 0 6 machines en berekenbaarheid 6 0 6 algoritmen en complexiteit 0 6 6 computersystemen 9 0 9 softwareontwerp 6 6 databases 6 6 TOTAAL 21 27 48 profileringsruimte 12 3de jaar SEM1 SEM2 JAAR eindwerk 0 9 9 databases (XML& webtechnologie) 6 0 6 telecommunicatiesystemen 0 6 6 numerieke en grafische technieken 9 0 9 software engineering 6 0 6 TOTAAL 21 15 36 profileringsruimte 24 Profileringsruimte Informatica Er wordt heel wat keuzeruimte voorzien om een student de mogelijkheid te bieden zicht te profileren in functie van zijn interesses. Daarom wordt binnen de 180 studiepunten van de Bachelor opleiding, 36 studiepunten voorbehouden voor profileringsruimte. Daarbij is het dus mogelijk een Minor van 30 studiepunten te kiezen aangeboden door een andere opleiding (vb. Economie voor de eerder management geinteresseerden, Biologie voor studenten die later bio-informatica willen gaan doen). Voor die studenten die zich willen profileren via hun vakkennis voorzien we een standaard profileringsruimte bestaande uit volgende vakken. Vakken die we zelf invullen (Deze lijst zal uitgebreid worden eens we een beter beeld hebben van het Master programma) * Compilers * Inleiding Gedistribueerde en Parallelle Systemen * Graphics * Toegepaste logica & AI Vakken die we graag ingevuld hadden gezien door een andere onderwijscommissie * Economie * Natuurkunde * Wetenschappelijk Engels * Wetenschapsfilosofie * Presentatietechnieken OmvormBaInfo3alfa.doc 7 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

Minor Informatica Het volgende programma zouden we aanbieden als minor informatica, in eerste instantie voor de Faculteit Wetenschappen (gezien de nodige voorkennis), maar studenten uit andere richtingen kunnen ook inschrijven. Voor diegenen die al een opleidingsonderdeel uit dit lijstje gevolgd hebben dienen voor een equivalent bedrag aan studiepunten een andere keuze te maken. Deze keuze wordt gevalideerd door de onderwijscommissie informatica. JAAR SEM Programmeren en Gegevensstructuren 6? Computer en Telecommunicatie Systemen 6? Databases 6 2 Capita Selecta Numerieke en Grafische technieken 6 1 Keuzevak 6 TOTAAL 30 30 Keuzevakken Artificiële Intelligentie 6 Web-technologie en Internet 6 Minor Informatica voor de Wiskunde Twee basisvakken (Inleiding Computer Systemen en Gevorderd Programmeren) + de vier basispijlers. JAAR SEM Inleiding Computer Systemen 6 1 Gevorderd Programmeren 6 1 Databases 6 2 Software Ontwerp 6 2 Computernetwerken 6 2 Talen en Automaten 6? TOTAAL 36 keuzevak informatica 6 OmvormBaInfo3alfa.doc 8 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

V. Management en organisatie Rapporteer op een drietal bladzijden het volgende. 1. Inzet van personeel - Hoeveel voltijdse equivalenten ZAP, AAP en eventueel ATP wil de onderwijscommissie voor de opleiding inzetten? Motiveer elke wijziging ten opzichte van het huidige aantal voltijdse equivalenten. Exacte gegevens over het huidige personeelskader zijn niet beschikbaar. De laatste telling vond plaats binnen het zelfstudierapport voor de visitatiecommissie (juni 2001) en kwam uit op 8,5 FTE ZAP binnen de opleiding; 4,6 FTE ZAP buiten de opleiding en 1 FTE ZAP buiten de UA. Daarnaast waren er 7,1 FTE AAP op het kader en 6,25 FTE ATP. Op korte termijn wordt geen uitbreiding van het personeelskader nodig geacht; het extra jaar zal worden ingevuld met het huidige ZAP-kader. Toch willen we de lezer erop attent maken dat het huidige personeelskader krap is, en dat toezeggingen uit het verleden (1 AAP per voltijds ZAP) onverkort moeten worden ingelost. - Is het personeel didactisch en onderwijskundig voorbereid op de vernieuwing? Ja. Verschillende ZAP en AAP volgden de recente docentenopleidingen en assistentenopleidingen. Ook de jaarlijkse onderwijsdagen worden druk bijgewoond. - Is de vakinhoudelijke expertise aanwezig in de faculteit of in een andere faculteit van de UA? Indien van toepassing: zijn er meerdere faculteiten of departementen waar dezelfde gewenste vakinhoudelijke expertise aanwezig is? Voor zo goed als alle opleidingsonderdelen wel. Binnen de profileringsruimte is specifiek vraag naar de volgende opleidingsonderdelen * Economie * Natuurkunde * Wetenschappelijk Engels * Wetenschapsfilosofie * Presentatietechnieken 2. Draagvlak voor vernieuwing - Hoe wordt de vernieuwing binnen de opleiding aangepakt en opgevolgd? Is er een expliciete verdeling van de verantwoordelijkheden? De opleiding Informatica heeft net een visitatieronde achter de rug. Daar werden enkele concrete aanbevelingen gedaan, die mee opgenomen werden in de currriculumherziening. Alle veranderingen worden strict opgevolgd door de onderwijscommissie Informatica, eventueel voorbereid door werkgroepen. - Geef een beeld van het draagvlak binnen de opleiding voor de voorgestelde vernieuwing. In welke mate staat het academisch personeel achter de voorstellen. Zijn er, met name in het geval van verschillende visies binnen de OmvormBaInfo3alfa.doc 9 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

onderwijscommissie, afspraken gemaakt over de implementatie van het nieuwe curriculum? Alle beslissingen werden steeds grondig voorbereid op basis van discussieteksten. Verschillen in mening (voor zover die er al waren) werden bediscussieerd in werkgroepen en plenaire sessies van de onderwijscommissie. - Hoe betrekt de onderwijscommissie de studenten bij het vernieuwingsproces? Via de normale studentenvertegenwoordiging. 3. Infrastructuur (motiveer elke wijziging ten opzichte van de huidige situatie) - Welke collegezalen, werk-, practicum- en studieruimtes heeft de opleiding nodig? - Geef een overzicht van de onderwijsfaciliteiten en infrastructuur die de opleiding wil gebruiken: computers (desktop / laptop), internet, elektronische leeromgevingen, multimedia in de onderwijsruimtes, bibliotheek Gezien de bijzondere relatie van de Informatica-opleiding met computers blijven de nodige PC-zalen een teer punt. In het bijzonder omdat wij gekozen hebben voor projectgestuurd onderwijs, zodat studenten vaak vrije toegang tot computers moeten hebben. Vandaar dat wij één PCzaal per jaar, vrij toegankelijk voor informatica studenten een absoluut minimum vinden. Momenteel is dat het geval voor de eerste twee jaren (RUCA), maar nog steeds niet voor de laatste twee-drie jaren (UIA). Hierbij verwijzen we naar de meest recente aanvragen, te weten * RUCA: Computerklassen Wetenschappen - Budgetvoorstel Werkingsjaar 2003 Actualisering van het beheersplan en implicaties voor de budgettering voor het werkingsjaar 2003 (Prof. Dr. J. Broeckhove, Muriel Dejonghe) 25 november 2002 * UIA: Aanvraag voor het Fonds voor Onderwijsvernieuwing - October 2002 VI. Strategische bespreking Rapporteer op één bladzijde het volgende. 1. Plaats van de opleiding in het onderwijsaanbod van de UA. De opleiding Informatica wordt ingericht door de faculteit Wetenschappen, onderwijscommissie informatica. Het personeel wordt quasi volledig gerecruteerd uit het departement Wiskunde-Informatica. De opleiding Informatica wil de nauwe banden met de opleiding Wiskunde aanhouden (cfr. een specifieke minor voor de Wiskunde). OmvormBaInfo3alfa.doc 10 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

2. Positionering van de opleiding ten opzichte van gelijkaardige opleidingen in binnenen buitenland. Deze bachelor opleiding vervangt de huidige opleiding tot Kandidaat en Licentiaat in de Informatica die wordt georganiseerd aan alle Vlaamse universiteiten. Ze is binnen de faculteit Wetenschappen typisch één van de grootste richtingen in aantal studenten. 3. Kansen die de opleiding biedt voor de UA en haar partners; mogelijke bedreigingen. Een van de openstaande vragen blijft hoe een Bachelor/Master Informatica zich moet positioneren ten opzicht van andere opleidingen die zowel een Bachelor als Master zullen bieden (cfr. burgerlijk ingenieur computerwetenschappen, industrieel ingenieur ICT, handelsingenieur bedrijfsinformatica). Ook de mogelijke overgangen tussen andere Bachelor opleidingen informatica (cfr. graduaat Informatica) zijn momenteel onduidelijk. Binnenkort wordt hierover een overlegronde met de andere Vlaamse Universiteiten met voorzien. De onderwijscommissie Informatica wil alvast een bestaande VAO (Aanvullende Studies in de Informatica en de Bedrijfswiskunde - ASIB) ombouwen tot een aanvullend Master diploma. OmvormBaInfo3alfa.doc 11 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003

i Bij de omvorming naar de bacheloropleidingen geldt voor alle faculteiten aan de UA het volgende: de bacheloropleidingen hebben een studieomvang van 180 studiepunten (3 studiejaren) de bacheloropleidingen vangen aan in september 2004 Het algemeen kader voor de omvormingen wordt toegelicht in de memorie van toelichting bij het structuurdecreet, art. 97. ii De kwalificatie van de graad wordt in het structuurdecreet, art. 2, gedefinieerd als de toevoeging bij de graad die verwijst naar de afgeronde opleiding. Gaat het bijvoorbeeld over de huidige kandidaats- en licentiaatsopleiding scheikunde en in de veronderstelling dat deze opleiding en haar benaming behouden blijven, dan zal het bachelordiploma de graad bachelor en de kwalificatie in de scheikunde vermelden. (zie ook memorie van toelichting, versie 05/07/2002, hfdstk I.3, p.8) Aanvullend stelt de UA voor dat bij een één-op-éénomvorming de bestaande naam van de opleiding behouden blijft. iii De Vlaamse regering zal uiteindelijk de lijst vaststellen van bachelor- en mastergraden waaraan de specificatie 'of science' of 'of arts' mag toegevoegd worden (structuurdecreet art. 7). Aan de faculteiten wordt nu al gevraagd hun intenties ter zake aan te geven en, zo mogelijk, te motiveren. (zie ook memorie van toelichting, versie 05/07/2002, hfdstk I.3, p.8) iv Onder afstudeerrichting verstaat het structuurdecreet een differentiatie in het opleidingsprogramma met een studieomvang van ten minste 30 studiepunten. (structuurdecreet, versie 05/07/2002, art. 2) OmvormBaInfo3alfa.doc 12 / 12 versie 3 Maandag 5 mei 2003