N Ber. regl. - regionalisering A Brussel, 5 juni 2012 MH/EDJ-AB/AS 683-2012 ADVIES over DE REGIONALISERING VAN DE GEREGLEMENTEERDE BEROEPEN Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO WTC III (17 e verd.) - Simon Bolivarlaan 30-1000 Brussel Tel.: 02 277 90 15 - Fax: 02 277 90 28 cs.hr@economie.fgov.be - www.hrzkmo.fgov.be
De Hoge Raad voor de Zelfstandigen en de KMO wenst zijn standpunt mee te delen over een eventuele regionalisering van de gereglementeerde beroepen uit de handel en het ambacht. Op basis van de besluiten van de enquête die hij daarvoor organiseerde en na raadpleging van de commissie Beroepsreglementeringen en de betrokken representatieve beroepsorganisaties op 7 februari 2012 en 10 mei 2012, brengt de Hoge Raad op 5 juni 2012 volgend advies uit. INLEIDING Het regeerakkoord van 1 december 2011 voorziet een reeks materies die volledig of ten dele zullen geregionaliseerd worden met ondermeer de toegang tot het beroep en de vestigingsvoorwaarden. Het regeerakkoord 1 vermeldt terzake: Toegang tot het beroep vestigingsvoorwaarden Overheveling naar de gewesten, met een lijst van de beroepen waarvoor de toegang federaal blijft. De Hoge Raad bevroeg via een uitgebreide enquête alle erkende beroepsorganisaties die de gereglementeerde handels- en ambachtsberoepen vertegenwoordigen en die representatief zijn voor de verschillende gewesten of het gehele grondgebied over een eventuele regionalisering van hun beroepsreglementering. 95 % (41/43) van de betrokken beroepsorganisaties hebben op de enquête geantwoord. Deze beroepsorganisaties worden als bijlage toegevoegd en vertegenwoordigen volgende activiteitssectoren: - bouw: 22 - mobiliteit: 4 - personenzorg: 7 - voeding 7 - andere 1 2 STANDPUNT De Hoge Raad en de geraadpleegde beroepsorganisaties zijn van oordeel dat de federale overheid het best geplaatste overheidsniveau is om de beroepsreglementeringen te bepalen. Dit bleek zeer duidelijk uit zowel de resultaten van de enquête als uit de besprekingen binnen de Hoge Raad. Daarvoor bestaan verschillende redenen. 1. De toegevoegde waarde van beroepsreglementeringen Los van de discussie over welk overheidsniveau bevoegd is voor de beroepsreglementering wil de Hoge Raad het belang van beroepsreglementeringen onderstrepen. Samen met de beroepsorganisaties is de Hoge Raad een uitgesproken voorstander van degelijke beroepsreglementeringen. 1 Regeerakkoord Di Rupo, 1 december 2011, rubriek 3.5.2 economisch en industrieel beleid p. 47 2 Beroep van droogkuiser-verver 2
De toegevoegde waarde voor die beroepsreglementeringen bestaat erin: - de consument een bescherming te bieden door minimale kwaliteiten van de beroepsbeoefenaar te garanderen; - te waken over de veiligheid van alle betrokkenen bij de uitvoering van beroepsactiviteiten; - te zorgen dat de ondernemer over een minimum aan technische kennis en beheerskennis beschikt om zo succesvol mogelijk te kunnen starten en het risico op faillissement met alle persoonlijke en maatschappelijke schade die daarmee samengaan te beperken; - zwartwerk te bestrijden; - vakmanschap op te waarderen. Een regionalisering van deze bevoegdheid leidt ipso facto niet tot meer toegevoegde waarde. Dat zal in eerste orde blijven afhangen van de inhoud en de naleving van een kwalitatieve beroepsreglementering. De Hoge Raad verkiest een eenvoudig en toegankelijk systeem van beroepsreglementeringen boven een vermenigvuldiging van diverse kwaliteitslabels of dure certificeringsprocedures voor de diverse beroepsactiviteiten. Veel beroepsorganisaties zijn verontrust over de praktische problemen die een regionalisering van de beroepsreglementeringen zullen stellen. Om problemen die resulteren uit te grote verschillen tussen reglementeringen die over eenzelfde activiteit handelen, zouden de gewesten kunnen opteren voor een gemakkelijkheidoplossing en beslissen om de beroepsreglementering gewoonweg af te schaffen. Ook om de eigen administratieve lasten te verminderen, zouden de gewesten in de verleiding kunnen komen de beroepsreglementeringen op te heffen. Hierdoor dreigt men het kind met het badwater weg te gooien. 2. De afstemming van beroepsreglementeringen op andere regelgevingen De Hoge Raad wenst bovenal duidelijke, eenvoudige en samenhangende reglementeringen, ongeacht het bestuursniveau. Voor veel beroepen situeren andere relevante regelgevingen zich in belangrijke mate op het federale niveau. Zo bijvoorbeeld de federale regelgeving op het vlak van marktpraktijken en consumentenbescherming, de veiligheidsvoorschriften in diverse sectoren zoals het geheel van bepalingen betreffende voedselveiligheid, diverse productnormeringen, de meeste fiscale reglementeringen, administratieve verplichtingen in het kader van de KBO, enz. De regelgeving van de gewesten en gemeenschappen, zoals de bepalingen inzake ruimtelijke ordening, de milieureglementeringen, onderwijs en beroepsreglementeringen, beoordelen de beroepsorganisaties ondanks hun impact niet als doorslaggevend om de bevoegdheid inzake beroepsreglementeringen te regionaliseren. Zij vinden het logisch en coherent dat hun beroep gereglementeerd wordt op het federale niveau. De beroepsuitoefening in tal van sectoren vereist immers een zekere eenvormigheid over het gehele grondgebied, aangezien economische activiteiten de communautaire grenzen doorkruisen. Omwille van de noodzaak tot coherentie in de beroepsreglementeringen in de verschillende gewesten is de federale overheid goed geplaatst om die rol te vervullen. Om dezelfde reden is het niet verkieslijk om de beroepsreglementeringen ten dele te regionaliseren. Wanneer bepaalde beroepen federaal en andere beroepen regionaal zouden worden georganiseerd, zou de verwarring enkel maar toenemen. 3
Dit geldt te meer wanneer binnen eenzelfde activiteitssector beide overheidsniveaus gedeeltelijk de verantwoordelijkheid zouden dragen. Omwille van de afstemming op andere reglementeringen is de Hoge Raad dus van oordeel dat de bevoegdheid inzake beroepsreglementeringen door de federale overheid dient bepaald te worden. 3. Geen objectieve verschillen inzake beroepsuitoefening tussen de regio s De beroepsbeoefenaars uit de verschillende sectoren ervaren momenteel geen of nauwelijks objectieve verschillen om de beroepskennis die vereist wordt te laten verschillen van gewest tot gewest. De eigenlijke economische activiteiten verschillen immers niet naargelang de gewesten. Of men nu een beroep uitoefent in Brussel, Vlaanderen of Wallonië, het blijft hetzelfde beroep. De beroepsbekwaamheden van bijvoorbeeld een garagist of een dentaaltechnicus zijn er overal identiek. Er wordt dus geen behoefte of noodzaak vastgesteld voor een regionalisering van de beroepsreglementeringen. 4. Consumentenbescherming De consumentenbescherming is een belangrijke reden voor de reglementering van bepaalde beroepsactiviteiten. Een regionalisering van de beroepsreglementeringen zou dus ook een impact hebben op de consumenten. Consumenten kunnen moeilijk een oordeel vormen over de inhoud of de garanties van beroepen wanneer er in de onderscheiden gewesten verschillende stelsels zouden bestaan. Dit leidt tot minder houvast bij de consumenten want eenzelfde beroepstitel kan verschillende ladingen dekken. Beslissingen die genomen worden op drie verschillende niveaus, kunnen op termijn een uiteenlopende weerslag hebben op de kwaliteit van de beroepen. Voor de waardering van een beroep is dit een negatieve ontwikkeling. Tenslotte zal ook de controle door de respectievelijke overheden veel complexer worden. Ook vanuit dit oogpunt pleit de Hoge Raad voor een eenvoudige en eenvormige consumentenbescherming. 5. Een rem op de mobiliteit van beroepsbeoefenaars Men mag niet uit het oog verliezen dat tal van beroepsbeoefenaars vaak ook activiteiten uitoefenen in andere gewesten dan hun gewest van oorsprong. En ook al blijft een KMObedrijf met familiaal karakter in regel gevestigd in zijn regio, omwille van economische opportuniteiten, voor de bereikbaarheid, de klantgerichtheid en een eenvoudiger administratie worden ook vestigingen in andere gewesten geopend. De Hoge Raad meent dat de regionalisering van de gereglementeerde beroepen de situatie ingewikkelder gaat maken voor de ondernemers die ook activiteiten uitoefenen buiten hun gewest van oorsprong of zal leiden tot een beperktere mobiliteit van de ondernemers vermits zij minder geneigd zullen zijn om zich in een ander gewest te vestigen of grensoverschrijdend diensten te verrichten. De ondernemer voldoet misschien niet langer aan de vereiste kennisvoorwaarden die in een ander gewest worden gesteld of wordt afgeschrikt door de complexiteit en administratieve lasten. Zeker voor de beroepen met een grote mobiliteit is een regionalisering zeer ongewenst. 4
Verder is het vanzelfsprekend dat de weerslag van de regionalisering op de activiteiten van de beroepsbeoefenaars buiten hun gewest van oorsprong in grote mate zal afhangen van de praktische organisatie die gecreëerd zal worden, zoals bijvoorbeeld een automatisch erkenningssysteem voor de toegang tot het beroep in andere gewesten van het land. In de hypothese van een regionalisering zal alleszins een intergewestelijk stelsel voor wederzijdse erkenning van de beroepskwalificaties moeten voorzien worden. Er moet namelijk vermeden worden dat de mobiliteit van de beroepsbeoefenaars in het gedrang komt doordat de gewesten een verschillende of geen reglementering hebben, zonder daarmee echter deloyale concurrentie te veroorzaken. 6. Meer complexiteit en meer administratieve lasten De Hoge Raad is van oordeel dat de regionalisering van de beroepsreglementeringen de administratieve lasten van de ondernemingen zal verzwaren. De autonomie op wetgevend vlak kan immers leiden tot de vorming van een onsamenhangend geheel van aparte wetgevingstelsels in de verschillende gewesten. Er zullen nieuwe administratieve verplichtingen worden ingevoerd om te voldoen aan de specifieke vereisten van het gewest wat onvermijdelijk een weerslag zal hebben op de rechtstreekse en onrechtstreekse kosten van de ondernemingen. De regionalisering stelt specifieke problemen voor ondernemingen die ondernemingszetels hebben in verschillende gewesten. Deze zullen immers bijkomende administratieve verplichtingen moeten vervullen om te beantwoorden aan de vereisten van verschillende wetgevingen. Terwijl er nu slechts één wetgeving geldt, zullen de ondernemers en alle betrokkenen (adviseurs, sociale secretariaten, ondernemingsloketten, beroepsorganisaties, ) drie wetgevingen moeten kennen, hetgeen uiteraard complexer en minder transparant is. De ervaringen bijvoorbeeld betreffende de certificering van koeltechnici of de certificering van technici voor het onderhoud en nazicht van centrale verwarmingsinstallaties per gewest zijn voor de beroepsbeoefenaars negatief. In geval van een regionalisering van de beroepsreglementeringen zullen de gewesten zoals hierboven gesteld zelf de nodige maatregelen moeten nemen om te voorzien in een systeem van wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties tussen de gewesten naar analogie met hetgeen in de Europese Unie van toepassing is. Algemeen dient dan ook de vraag gesteld of de kosten en de baten van een regionalisering van de beroepsreglementeringen te verantwoorden zijn en een meerwaarde betekenen ten opzichte van de huidige federale bevoegdheid. 7. Oneerlijke concurrentie De Hoge Raad meent dat een regionalisering van de beroepsreglementering risico s op oneerlijke concurrentie inhouden. Ondernemers kunnen een concurrentieel voor- of nadeel genieten naargelang ze een minder strenge (of geen) reglementering dan wel een strengere reglementering in hun gewest moeten toepassen. Ook grensgebieden van de gewesten, die voor de beroepsuitoefening in verschillende sectoren belangrijk zijn en een groot deel van ons land bestrijken, zijn gevoelig voor al die vormen van oneerlijke concurrentie. Een regionalisering kan ook leiden tot een delocalisatie van ondernemingen of tot vormen van onderwijsshopping om te voldoen aan de diverse reglementeringen. Gewesten kunnen zelfs protectionisme in de hand werken door bepaalde diploma s uit te sluiten of aan opbod doen tussen de gewesten met de modaliteiten van de beroepsreglementeringen. 5
8. Tegengestelde Europese trend Vanuit Europees perspectief wordt een regionalisering van beroepsreglementeringen als tegenstrijdig ervaren. Terwijl men op Europees niveau werkt aan meer interne markt, aan meer harmonisatie van diverse reglementeringen en aan een eenvoudigere wederzijdse erkenning beroepskwalificaties tussen lidstaten, dreigt een regionalisering stappen in de tegenovergestelde richting te zetten. BESLUIT Op grond van bovenvermelde argumenten vraagt de Hoge Raad dat de beroepen die gereglementeerd werden in het kader van de programmawet van 10 februari 1998 tot bevordering van het zelfstandig ondernemerschap opgenomen zouden worden in de lijst met uitzonderingen waarbij de toegang tot die beroepen federaal gereglementeerd blijft, zoals voorzien in het regeerakkoord van 1 december 2011. 6
Organ. Beroepsorganisatie (NL) Organisation professionnelle (FR) Cluster ou secteur Beroep / Profession Cluster of sector 1 Federatie van de Belgische Textielverzorging Fédération Belge de l'entretien du Textile andere / autre droogkuiser-verver / dégraisseur-teinturier 2 Bouwunie Algemene en Ruwbouwaannemers "Bouwunie Algemene en Ruwbouwaannemers" algemeen aannemer / entrepreneur général 3 Bouwunie Infrastructuurwerken "Bouwunie Infrastructuurwerken" algemeen aannemer / entrepreneur général 4 5 6 7 Belgische Federatie der Aannemers van Tegel- en Mozaïekwerken Belgische Federatie van Aannemers van Natuursteenbewerking Belgische Unie van Installateurs van Centrale Verwarming, Sanitair, Klimaatregeling en Aanverwante Beroepen Belgische Vereniging van Aannemers van Dichtingswerken Fédération Belge des Entrepreneurs Carreleurs et Mosaïstes Fédération Belge des Entrepreneurs de la Pierre Naturelle Union Belge des Installateurs en Chauffage Central, Sanitaire, Climatisation et Professions connexes Association Belge des Entrepreneurs d'etanchéité tegel-,marmer-en natuursteenactiviteiten / carreleur tegel-,marmer-en natuursteenactiviteiten / carreleur installatieactiviteiten voor CV,klimaatregeling,gas en sanitair / entrepreneur de travaux de chauffage central, de climatisation, de gaz et de sanitaire dakdekker-waterdichtmakingsactiviteit / entrepreneur de travaux d'étanchéité 8 Bouwunie Installateurs "Bouwunie Installateurs" diverse beroepen / professions diverses 9 Bouwunie Schilders-Decorateurs "Bouwunie Schilders-Decorateurs" eindafwerking / activités de finition 10 Bouwunie Schrijnwerkers en Interieurbouwers "Bouwunie Schrijnwerkers en Interieurbouwers" schrijnwerk-glazenmaker / menuiserie-vitrerie 11 Bouwunie Stukadoors en Afbouwbedrijven "Bouwunie Stukadoors en Afbouwbedrijven" 12 Confederatie Bouw - Aannemers van Glaswerken Confédération Construction - Entrepreneurs de Vitrage glazenmaker / vitrerie stukadoor-,cementeer- en dekvloeractiviteiten / plafonnage, cimentage et pose de chape 13 Confederatie Bouw - Belgische Schilders Confédération Construction - Peintres Belges eindafwerking / activités de finition 14 Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers "Confederatie Bouw - Vlaamse Schrijnwerkers" algemeen schrijnwerk / menuiserie générale 15 Federatie van Algemene Bouwaannemers Fédération des Entrepreneurs Généraux de la Construction algemeen aannemer / entrepreneur général 16 Koninklijk Nationaal Verbond van Aannemers van Plafonneer-, Cement-, Staff- en Ornamentwerk, Droge Bepleistering, Dekvloeren, Voegwerk en Gevelreiniging Royale Union Nationale des Entrepreneurs Plafonneurs-Cimentiers, Ornemanistes, Plaquistes, Chapistes, Rejointoyeurs, Ravaleurs, Staffeurs et Façadiers stukadoor-,cementeer- en dekvloeractiviteiten / plafonnage, cimentage et pose de chape 17 18 19 20 21 Koninklijke Belgische Vereniging voor Koude en Luchtbehandeling Koninklijke Federatie der Complementaire Ondernemingen van het Bouwbedrijf Landelijke Vereniging van de Meesters Elektriciens van België Nationaal Verbond van Zelfstandige Elektriciens en Handelaars in Elektrische Toestellen Nationale Federatie van Elektrotechnische Ondernemers Union Royale Belge du Froid et du Conditionnement de l'air Fédération Royale des Entreprises Complémentaires de la Construction Association Nationale des Patrons Electriciens de Belgique "Nationaal Verbond van Zelfstandige Elektriciens en Handelaars in Elektrische Toestellen" installatieactiviteiten voor CV,klimaatregeling,gas en sanitair / entrepreneur de travaux de chauffage central, de climatisation, de gaz et de sanitaire diverse beroepen / professions diverses elektrotechniek / électrotechnique elektrotechniek / électrotechnique Fédération Nationale des Installateurs-Electriciens elektrotechniek / électrotechnique 22 Nationale Federatie van Verandaconstructeurs Fédération Nationale des Constructeurs de Vérandas algemeen schrijnwerk / menuiserie générale 7
23 Unie van het KMO Bouwbedrijf "Unie van het KMO Bouwbedrijf" diverse beroepen / professions diverses 24 25 26 27 Belgische Confederatie van de Autohandel en - Reparatie en van de Aanverwante Sectoren Federatie van Fabrikanten, Constructeurs, Assembleurs, Grossiers, Invoerders en Algemeen Vertegenwoordigers van de Fietsindustrie in België Groepering van de Verkopers-herstellers van Tractoren en Landbouwmachines van België Koninklijke Belgische Federatie der Rijtuigmakerij en Bijhorende Ambachten 28 Beroepsvereniging voor Bio-esthetiek en Kosmetologie 29 30 31 Algemene Professionele Opticiens- en Optometristenbond van België Belgische Vereniging voor Gespecialiseerde Voetverzorgers Nationale Federatie van Beroepsverenigingen en Syndikale Kamers van Aannemers van Begrafenissen van België Confédération Belge du Commerce et de la Réparation Automobiles et des Secteurs Connexes Fédération des Fabricants, Constructeurs, Assembleurs, Grossistes, Importateurs et Représentants Généraux de l'industrie du Cycle en Belgique Groupement des Vendeurs-réparateurs de Tracteurs et Machines agricoles de Belgique Fédération Royale Belge de la Carrosserie et des Métiers connexes "Beroepsvereniging voor Bio-esthetiek en Kosmetologie" Association Professionnelle des Opticiens et Optométristes de Belgique "Belgische Vereniging voor Gespecialiseerde Voetverzorgers" Fédération Nationale des Unions Professionnelles et Chambres Syndicales des Entrepreneurs de Pompes Funèbres de Belgique 32 Nationale Unie der Belgische Estheticiennes Union Nationale des Esthéticiennes de Belgique 33 Unie van de Belgische Kappers Union des Coiffeurs de Belgique 34 Unie van Dentaaltechnische Bedrijven "Unie van Dentaaltechnische Bedrijven" 35 36 "Restaurateurs, cafetiers et Entreprises assimilées de Wallonie" Belgische Confederatie van de Broodbakkerij, Banketbakkerij, Chocoladebewerking en Ijsbereiding Interprovinciale des Fédérations d'hôteliers, Restaurateurs, Cafetiers et Entreprises assimilées de Wallonie Confédération de la Boulangerie, Pâtisserie, Chocolaterie et Glacerie de Belgique mobiliteit / mobilité mobiliteit / mobilité mobiliteit / mobilité mobiliteit / mobilité motorvoertuigen tot/meer dan 3,5 ton / véhicule à moteur jusque / 3,5 tonnes rijwielen / cycles motorvoertuigen tot/meer dan 3,5 ton / véhicule à moteur jusque / 3,5 tonnes motorvoertuigen-intersectorale beroepsbekwaamheid / véhicule à moteur - compétence professionnelle intersectorielle schoonheidsspecialiste / esthéticienne opticien / opticien voetverzorg(st)er / pédicure begrafenisondernemer / entrepreneur de pompes funèbres schoonheidsspecialiste / esthéticienne kapper - kapster / coiffeur dentaaltechnicus / technicien dentaire cafe/hotel uitbater / exploitant de café ou d'hôtel brood-banketbakker / boulanger-pâtissier 37 Belgische Keurslagers "Belgische Keurslagers" beenhouwer-spekslager / boucher-charcutier 38 Federatie van Hotel, Restaurant, Caféhouders en Aanverwanten van Vlaanderen "Federatie van Hotel, Restaurant, Caféhouders en Aanverwanten van Vlaanderen" cafe/hotel uitbater / exploitant de café ou d'hôtel 39 Landsbond der Beenhouwers, Spekslagers en Traiteurs van België Fédération Nationale des Bouchers, Charcutiers et Traiteurs de Belgique beenhouwer-spekslager / boucher-charcutier 40 Nationaal Verbond van Frituristen Union Nationale des Frituristes ambulante handelaar / commerçant ambulant 41 Vlaamse Federatie van Verenigingen van Brood en Banketbakkers, Ijsbereiders en Chocoladebewerkers "Vlaamse Federatie van Verenigingen van Brood en Banketbakkers, Ijsbereiders en Chocoladebewerkers" brood-banketbakker / boulanger-pâtissier 8