Lokaal Nr 14 Lokaal is het magazine van de lokale besturen en verschijnt 2 x per maand 20 x per jaar VVSG vzw, Paviljoenstraat 9, 1030 Brussel Afgiftekantoor Kortrijk Masspost P2A9746 Welvaart een recht voor iedereen Aparte gemeenteraadsvoorzitter: meer democratie Stedenbanden: geslaagd met glans Consequent omgaan met milieumisdrijven
werkveld interview Jos Geysels Armoede ondermijnt de samenleving Armoede was lange tijd een nicheprobleem in het maatschappelijke en politieke debat. Als arme mensen hun verantwoordelijkheid maar namen, zouden ze wel opklimmen. Gelukkig merk ik dat armoede meer en meer gezien wordt als een probleem van de hele samenleving, een politiekeconomisch probleem dat samenhangt met het herverdelingsvraagstuk. Jos Geysels is voorzitter van Decenniumdoelen 2017, dat de armoede in ons land wil halveren tegen 2017. Op 30 september organiseert het platform een manifestatie in Brussel, onder de noemer Iedereen heeft recht op een deel van de welvaart. tekst bart van moerkerke beeld stefan dewickere Het filmpje met Jos Geysels vindt u op www.vvsg.be. In het zog van de bekende Millenniumdoelstellingen schaarden een brede groep organisaties uit de sector welzijn en armoedebestrijding, én de drie vakbonden, zich in 2007 achter de Decenniumdoelen. De armoede halveren tegen 2017, dat is hét grote doel, zegt voorzitter Jos Geysels. Om dat te bereiken hebben we concrete doelstellingen naar voren geschoven op zes domeinen: gezondheid, arbeid, inkomen, wonen, onderwijs en samenleven. Iedereen die in Vlaanderen met armoede te maken heeft, zit mee aan tafel. En ik ben zeer blij dat de arbeidersorganisaties meedoen, zodat we op die manier toch onrechtstreeks enige invloed hebben op de interprofessionele onderhandelingen. Er is veel overleg, we lobbyen op het Vlaamse en federale niveau. We stellen verkiezingsmemoranda op. In het voorjaar maken we telkens een stand van zaken op met de armoedebarometer. Die kreeg zeker dit jaar heel veel weerklank omdat we vijf jaar ver waren. Omdat er niet of onvoldoende vooruitgang is geboekt op vele indicatoren kwam er zelfs een spoeddebat in het Vlaams Parlement. Onze bescheiden werking, twee halftijdse medewerkers, heeft dus wel enige impact. Maar wat de realisatie van de doelstellingen betreft, ben ik heel wat minder tevreden. U zegt dat alles wat met armoedebestrijding te maken heeft, vertegenwoordigd is in Decenniumdoelen 2017. Waarom zitten de OCMW s niet mee aan tafel? We hebben ons gericht op organisaties met een ngoof vzw-structuur. De OCMW s behoren niet tot het middenveld in de strikte zin, ze zijn een onderdeel van het bestuur. U bent gematigd positief over de impact van Decenniumdoelen op het maatschappelijk debat. Welke verandering heeft het platform mee op gang gebracht? Armoede was lang een nicheprobleem, een restcategorie in het politieke en maatschappelijke debat. Als je het over armoede had, kwam je terecht bij de minister van welzijn en de staatssecretaris van armoedebestrijding. Het thema kon niet op een algemene en brede belangstelling rekenen. Het was gedurende dertig jaar maatschappelijk en politiek vrij algemeen 24 I 16 september 2012 I Lokaal
Jos Geysels: Armoede is een maatschappelijk probleem van de eerste orde, en dus een politiek probleem en geen louter welzijnsprobleem. Lokaal I 16 september 2012 I 25
werkveld interview aanvaard dat armoede een individueel probleem was: wie zijn verantwoordelijkheid nam, zou er op de een of andere manier wel komen. Natuurlijk is arm zijn een kwestie van een gebrek aan welzijn, maar het is meer. Het is een maatschappelijk probleem van de eerste orde, en dus een politiek probleem en geen louter welzijnsprobleem. Sinds het Europese jaar van de strijd tegen de armoede in 2010 zijn er in Europa twee miljoen armen bijgekomen. Nochtans denk ik niet dat de mensen luier of minder slim geworden zijn. Armoede heeft dus ook te maken met een maatschappelijk-economische politiek en met herverdeling van de welvaart. Het is een samenlevingsprobleem, het ondermijnt de samenleving. Armoede is het grootste splitsingsvraagstuk in ons land: het verdeelt hoe langer hoe meer Sinds het Europese jaar van de strijd tegen de armoede zijn er in Europa twee miljoen armen bijgekomen. mensen die erbij horen en mensen die er niet bij horen. Wat gaan we doen met de vijftien procent mensen die in armoede leven? Als je er de mensen op de rand van de armoede bij telt, kom je aan twintig, vijfentwintig procent. Die focus willen wij in het debat brengen. Om het met schrijver Stefan Hertmans te zeggen: er is veel emotie rond het verhaal van armen, maar er is te weinig commotie rond de problematiek. Het verhaal, de emotionele individuele boodschap van arme mensen is belangrijk, maar met Decenniumdoelen willen we maatschappelijke en politieke commotie rond de problematiek teweegbrengen. Dat begint te lukken. Ik zie een verschuiving in de samenleving, in de media. De maatschappelijke belangstelling neemt toe, dat is goed. Zes decenniumdoelen voor minder armoede gezondheid: een halvering van de gezondheidsongelijkheid tussen rijk en arm arbeid: een halvering van het aantal gezinnen waar niemand werkt inkomen: voor elk gezin minstens een inkomen dat de Europese armoederisicodrempel bereikt wonen: een toename van het aantal goede en betaalbare huurwoningen met 150.000, waarvan minstens de helft sociale woningen onderwijs: een daling tot 3% van laaggeletterdheid en laaggecijferdheid bij jongeren samenleven: het verbreden van de netwerken van mensen in armoede De thematiek komt hoger op de politieke agenda. Maar de oude gedachten leven nog. Activering, werk is toch dé manier om uit de armoede te geraken? Werken helpt, dat is duidelijk. Maar daarover gaat de discussie niet. We zien dat het aantal werkende armen hoger is dan het aantal leefloners. Dan kan je toch niet anders dan een omslag maken in het denken over armen en activering. Mensen hebben ook een verkeerd beeld van armen. Ze denken aan het OCMW, aan de leefloners. Natuurlijk hebben die het niet goed, maar een groot deel van de armen is geen leefloner. Je hebt arme gepensioneerden, mensen met een handicap, mensen die arbeidsongeschikt zijn enzovoort. Bij armoede denken de mensen niet aan mijn tante die na 42 jaar werken in de textielsector moet leven met een schabouwelijk laag pensioen. Het verhaal van voor wat hoort wat gaat niet op. Wat moet mijn tante nog doen, wat moet ze nog bewijzen? Zij heeft bijgedragen. Wat doen we als beschaafd land met al die mensen in of op de rand van de armoede? Nog minder dan nu? Waarom volgt een aantal minimumuitkeringen de welvaart niet? Ik begrijp dat niet. Dat brengt een zekere woede in mij naar boven. Dat wie verantwoordelijkheid neemt automatisch uit de armoede geraakt, mag een achterhaalde redenering zijn maar je mag toch ook iets verwachten van de arme mensen zelf. Natuurlijk moeten mensen hun verantwoordelijkheid nemen. Ik krijg vaak de vraag: moeten we terug naar de hangmattheorie? Uiteraard niet, ik ben ook voor de trampoline en niet voor de hangmat. Maar ik zie wel dat de welvaart met factor x is gestegen en dat de armoede niet significant is afgenomen. Dan is er iets serieus mis. Het denken over armoede verschuift misschien maar, zoals u al aangaf, over de realisatie van de doelstellingen kan u niet tevreden zijn. Neen, je hoeft maar het jaarboek Armoede van de Universiteit Antwerpen open te slaan, om dat te zien. De crisis heeft het halen van enkele doelstellingen bemoeilijkt. Dat moet ons alerter maken, bozer, maar niet moedeloos. We moeten een tandje bijsteken. Natuurlijk moet je proberen je doel te bereiken maar de weg ernaar toe is ook heel belangrijk. Steeds meer schrijvers, essayisten en anderen volgen onze redenering: armoede is een samenlevingsprobleem en je moet het samen met ongelijkheid bekijken. Als de samenleving daarvan doordrongen raakt, zal de rest volgen. Het duurt een tijd voordat sommigen doorhebben dat het oude verhaal rond armoede versleten is. Net zoals er nog altijd mensen zijn die denken dat ze de financiële crisis kunnen oplossen met het herhalen van de mantra s van 26 I 16 september 2012 I Lokaal
de financiële markten, zo wegen stereotypen gebaseerd op aftandse dogma s en theorieën nog teveel op het armoededebat. Het is onze taak om daar iets aan te doen. Ik ben hoopvol gestemd maar de weg is nog lang. Als een ratingbureau een rating geeft aan een land, dan komt het kernkabinet bijeen. Als wij regelmatig een rating zouden geven over de stand van zaken inzake armoede, ben ik benieuwd of het kernkabinet wel zou samenkomen. Terwijl dit wel een samenlevingsprobleem van de eerste orde is. Niet enkel Doel en Tihange kampen met scheuren, er zitten dikke scheuren in het vat van de samenleving. Daar sijpelt van alles door. Als je door de stad wandelt, moet je je toch bezorgd maken over die scheuren. De belangstelling neemt wel toe, maar een grote discussie is er nog niet. Wat is het doel van de manifestatie van 30 september? Dan willen we op een deel van de problemen focussen. Door de crisis zal de armoede niet dalen, integendeel, en dan neemt de federale regering maatregelen zoals het degressief maken van de werkloosheidsuitkeringen. Het aantal werklozen neemt toe, het aantal langdurig werklozen zal ook toenemen. Ga je die mensen nu nog minder geven? Ik begrijp het niet. De centrale slogan van de manifestatie is: iedereen heeft recht op een deel van de welvaart. De belangrijkste eis is de verhoging van de minimumuitkeringen. We gebruiken als ijkpunt de Europese armoedenorm toegespitst op België. Dat geeft een uitkering van ongeveer 1000 euro per maand. Dan moeten ook de minimumlonen omhoog om de werkloosheidsval te vermijden. Inderdaad. Gelukkig hebben wij het minimumloon niet laten varen zoals enkele andere landen deden. Er is een hoerastemming over de concurrentiepositie van Duitsland maar het aantal werkende armen is daar gestegen tot acht, sommigen zeggen zelfs negen miljoen. Dat is bij ons niet gebeurd. Maar de problematiek van de minimumlonen moet ook op de tafel komen. Daarom is de samenwerking met de vakbonden zo belangrijk. En wat met de pensioenen? Ik wil over dat specifieke dossier geen uitspraken doen, ik wil het niet partijpolitiek spelen. Maar er zijn nog veel thema s die met de strijd tegen armoede verbonden moeten worden. De kinderbijslag komt naar Vlaanderen. Hoe zullen we die vorm geven? Gaan we een relatie leggen tussen de hervorming van de kinderbijslag en alles wat met armoede te maken heeft? En hoe zullen we dat doen? We waren zeer misnoegd over de Vlaamse kindpremie. Leg dan toch eens een verband tussen die premie en kinderarmoede! Ik begrijp dat je mensen wat extra steun wil geven, maar er is maar weinig geld: uiteindelijk spreek je dan over minieme bedragen voor veel mensen. Kan je dat geld dan niet beter inzetten voor de strijd tegen kinderarmoede? Hetzelfde met de hypothecaire aftrek die naar Vlaanderen komt. Die kan je toch perfect koppelen aan de problematiek van sociale huisvesting, van wonen. Wat is de rol van de lokale besturen in de strijd tegen armoede? Voor sommige indicatoren hebben ze maar een aanvullende rol, op andere hebben ze iets meer impact. Ze kunnen druk zetten op de Vlaamse en federale overheid, dat doen ze ook regelmatig: we houden het niet meer, doe iets. Ik wil het zeker in de aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen niet hebben over specifieke gemeenten. Sommige gemeenten doen het heel goed, andere doen het minder goed. Sommige OCMW s zitten nog in het pure activeringsverhaal, andere kijken breder. Ik zie dat het memorandum van Samenlevingsopbouw hier en daar door plaatselijke armoedeorganisaties wordt opgepikt en heel goed wordt vertaald naar de eigen gemeente. Dat is nieuw, het dwingt de politici om het debat aan te gaan over die voorstellen. Zo komen die thema s in de partijprogramma s en de bestuursakkoorden. Soms moet je strijden voor zinnen in paragrafen en voor paragrafen in hoofdstukken. Dat is een belangrijke strijd. De woorden zijn de kleren van de gedachten, zei Hugo Claus. Als de strijd tegen armoede nu in programma s en bestuursakkoorden wordt opgenomen, zetten we al een stap vooruit. Ik zou ook graag zien dat het OCMW wat meer centraal komt in de gemeente. Er zijn stappen gezet, zoals de voorzitter die deel uitmaakt van het college, maar het mag nog iets meer zijn. Bart Van Moerkerke is redacteur van Lokaal Wat doen we als beschaafd land met al die mensen in of op de rand van de armoede? Brussel 30 september Nationale manifestatie tegen armoede Decenniumdoelen 2017 organiseert de manifestatie tegen armoede rond vier eisen: kwalitatief en duurzaam werk toereikende en welvaartsvaste uitkeringen toereikende pensioenen versterkte en toegankelijke sociale rechten en diensten www.decenniumdoelen.be Lokaal I 16 september 2012 I 27